Αὐτά τά λόγια εἶπε ὁ Θεός πρός τήν Εὔα, παιδιά, μετά τήν καταδίκη τοῦ ὄφεως-διαβόλου, πού ἀποτελοῦν καί τήν καταδίκη τῆς Εὔας. Νά σᾶς τά ἀποδώσω: Καί στή γυναίκα εἶπε ὁ Θεός: Θά πληθύνω ὑπερβολικά τίς λύπες σου καί τούς στεναγμούς σου· μέ ὠδίνες καί πόνους θά γεννᾶς τά παιδιά σου, καί ἀπό τόν ἄνδρα σου θά εἶναι ἡ ἐξάρτησή σου, καί αὐτός θά εἶναι ὁ κύριος καί ἐξουσιαστής σου, θα σε κυριεύσει.
Εἴδαμε ὅτι στήν Εὔα δόθηκε ευκαιρία μετανοίας. Αλλά ἡ Εὔα δέν μετανόησε καί ἀπέδωσε τήν εὐθύνη στο φίδι, ὅπως ὁ Ἀδάμ στήν Εὔα, καί ἔτσι τώρα καταδικάζεται. Καί καταδικάζεται πρώτη.
Μάλιστα, ὁ Θεός πρῶτα ζητᾶ τήν ἀπολογία του Ἀδάμ, κατά τάξη θα λέγαμε ἱεραρχική, μετά τῆς Εὔας, μετά τοῦ φιδιοῦ. Ἀπό τό φίδι βέβαια δέν ζητάει ἀπολογία, καί ἐξηγήσαμε το γιατί· μόνο επιφέρει τήν καταδίκη του. Τώρα όμως κινεῖται ἀντιστρόφως, διά τῆς αὐτῆς ὁδοῦ καταδικάζει τόν ὄφι, καταδικάζει τήν Εὔα, καταδικάζει τόν Αδάμ. Ἔτσι, πρώτη από τους ανθρώπους, καταδικάζεται ἡ Εὔα.
Καί ποιά εἶναι ἡ καταδίκη της; «πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου».
Αὐτό τό «πληθύνων πληθυνῶ», πού εἶναι μετοχή καί ρῆμα μαζί, εἶναι ἑβραϊσμός. Σᾶς τό λέω, γιατί στήν ελληνική σύνταξη δέν ἔχουμε ρῆμα καί μετοχή μαζί, πού νά εἶναι μάλιστα τοῦ ἴδιου ρήματος. Εἶναι ἑβραϊσμός, καί σημαίνει υπερβολικά θά πληθύνω τίς λύπες σου καί τόν στεναγμό σου.
Πράγματι, θα λέγαμε, ἕνα ἀποτέλεσμα τῆς διακοπῆς τῆς σχέσεως ανάμεσα στόν Θεό καί τήν ψυχή, λόγω τῆς ἁμαρτίας, είναι καί ἡ χαλάρωση τῶν σχέσεων σώματος καί ψυχῆς, πού ἐκδηλώνεται μέ πόνους καί μέ στεναγμούς.
Δηλαδή, γιά νά τό καταλάβετε, θά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα ἀπό τή Φυσική, ὅσοι τουλάχιστον τό γνωρίζετε, ἀπό τόν μαγνητισμό.
Ὅταν ἕνας μαγνήτης ἕλκει ένα σίδερο, τότε και αὐτό τό σίδερο γίνεται μαγνήτης καί ἕλκει ἀπό κάτω καί ἕνα ἄλλο σίδερο. Αν υποτεθεῖ ὅτι ὁ μαγνήτης είναι ηλεκτρομαγνήτης, αμα διακοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα, τότε σταματάει πιά να είναι μαγνήτης. Τότε όμως καί ὁ σίδηρος πού ἕλκεται από κάτω παύει κι αυτός να είναι μαγνήτης, καί πάει να πέσει. Αλλά τήν ὥρα πού πάει να πέσει, ξεκολλάει κι ἕνα ἄλλο σίδερο παρακάτω πού ἕλκεται ἀπό τό πιό πάνω, καί πέφτει κι ἐκεῖνο· δηλαδή όλα μαζί πιά διαλύονται. (Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην μαγνήτιση ἐξ ἐπαφῆς, δηλαδή στην μετάδοση τῶν μαγνητικών ιδιοτήτων ενός μαγνήτη (φυσικοῦ, τεχνητού ή ηλεκτρικού) σε ένα σιδηρομαγνητικό υλικό με επαφή. Η μαγνήτιση αυτή οφείλεται στον προσανατολισμό των στοιχειωδῶν μαγνητῶν τοῦ σιδηρομαγνητικού υλικού, οἱ ὁποῖοι και το συναποτελούν)
Ἔτσι κι ἐδῶ. Δημιουργείται μία κακή σχέση ανάμεσα στόν ἄνθρωπο καί τόν Θεό –κυρίως στην ψυχή τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Μόλις υπάρξει κάποια κακή σχέση, ἔχουμε μιά διακοπή. Αλλά μόλις γίνει αυτή ή διακοπή της σχέσεως, ἀμέσως ἔχουμε καί μία άλλη διακοπή· τώρα τοῦ σώματος μέ τήν ψυχή. Αφού διακόπηκε δηλαδή η σχέση ανάμεσα στόν Θεό καί τήν ψυχή, τώρα διακόπτεται καί ἡ σχέση ανάμεσα στην ψυχή και τό σῶμα, χαλαρώνεται. Μάλιστα ή πλήρης και τέλεια διακοπή είναι ο θάνατος. Αὐτό θά πεῖ θάνατος· χωρίστηκε ἡ ψυχή ἀπό τόν Θεό, καί τό σῶμα ἀπό τήν ψυχή.
Αλλά μέχρι πού να χωριστεῖ ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα ὑπάρχει μία χαλαρή σχέση μεταξύ τους. Αυτή η σχέση ἐκδηλώνεται μέ τούς πόνους, μέ τίς θλίψεις καί μέ τίς ἀρρώστιες· τόσο, πού πολλές φορές αἰσθανόμαστε ὅτι θα βγεῖ ἡ ψυχή μας! Σέ ένα μικρό παιδί ἴσως δέν εἶναι αὐτό ἔντονο, ὅσο μπορεῖ νά εἶναι σ' ἕναν μεγαλύτερο. Αἰσθάνεται κανείς ὅτι θά πεθάνει, ἐπειδή έκανε κάτι, κουράστηκε ἤ κάτι συνέβη, και νομίζει ὅτι ἔφθασε στο χεῖλος να πεθάνει. Γιατί; διότι υπάρχει αὐτή ἡ χαλαρότητα σχέσεως ανάμεσα στην ψυχή καί στό σῶμα, καί ἔχουμε, ὅπως σᾶς εἶπα, τούς πόνους, τίς ἀρρώστιες και τούς στεναγμούς.
Οἱ πόνοι καί οἱ θλίψεις, στην Εὔα τουλάχιστον, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐπιθυμίας της πρός τόν ἀπαγορευμένο καρπό. Αὐτό τό βλέπουμε καί σήμερα· δηλαδή οἱ ἡδονὲς ἐπιφέρουν τήν ὀδύνη, ἐπιφέρουν τον πόνο. Το λέγαμε σε κάποια προηγούμενα μαθήματά μας, ὅτι ἡδονή καί ὀδύνη συμπορεύονται. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Ε΄, Μαθήματα 52ο καί 53ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2021) Αὐτό δέν πρέπει να το ξεχάσετε ποτέ στη ζωή σας. Από τη στιγμή πού ὁ ἄνθρωπος θά ἀναζητήσει τήν ἡδονή, θα νιώσει καί τήν ὀδύνη. Μάλιστα, πολλοί νέοι, ἰδίως κοπέλες –όχι λιγότερο καί ἄνδρες· αλλά ἰδίως κοπέλες– από τη στιγμή πού θά δοκιμάσουν αυτό το στοιχεῖο, τῆς ἡδονῆς, θά μπεῖ στή ζωή τους ἡ ὀδύνη, θά μπεῖ δηλαδή ὁ πόνος, θά μπεῖ ἡ θλίψη, ἡ στενοχώρια. Καί νομίζουν ὅτι ὅλη αὐτή ἡ κατάσταση τις φέρνει εμπειρία, τίς φέρνει χαρά, εὐτυχία... ἐνῶ δέν εἶναι ἔτσι.
Θυμηθεῖτε ἕνα παλιό παράδειγμα πού σᾶς ἔλεγα, μέ τή γάτα πού γλείφει μία λίμα. Κάτι βρῆκε ἐκεῖ πάνω νά φάει πού τῆς ἄρεσε. Καί γλείφει συνέχεια πάνω στη λίμα, γιατί τῆς ἄρεσε ἐκεῖνο τό κάτι λίγο πού δοκίμασε. Τώρα ὅμως ἡ λίμα τῆς τραυματίζει τή γλώσσα καί βγαίνει αίμα· ὅμως δέν τό καταλαβαίνει. Καί ἔτσι ἡ γάτα, γλείφοντας τό ἴδιο της τό αἷμα, νομίζει ὅτι εἶναι κάτι ἄλλο, πολύ γλυκό καί πολύ ὡραῖο, ἐνῶ εἶναι τό ἴδιο της το αίμα! («Καὶ ἵνα μὲ ὁμοίωσιν ἐδικήν μου καὶ ἐγὼ εἴπω: ἡ ἡδονὴ ὁμοιάζει μὲ τὸ ῥινὶ τὸ ἀλειμμένον μὲ ἔλαιον, τὸ ὁποῖον λείχουσα ἡ γαλῇ, ἔλειχεν ἐν ταυτῷ καὶ τὸ αἷμα τῆς γλώσσης της.» (Αγ. Νικοδήμου Αγιορείτου, Συμβουλευτικὸν Εγχειρίδιον, σ. 46))
Αὐτό εἶναι τό ζεῦγος ἡδονή- οδύνη. Βλέπετε πῶς αὐτά τά δύο συμπορεύονται; Αλλά ας συνεχίσουμε.
Ο πόνος στη γυναίκα εἰσέρχεται κυρίως μέ τό θέμα τῆς τεκνογονίας. Ὄχι ὅτι δέν θά ὑπάρχει καί στόν ἄνδρα ὁ πόνος. Αλλά τώρα στη γυναίκα λέει ὁ Θεός «πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου» γενικά, καί πιό εἰδικά «ἐν λύπαις τέξη τέκνα», ὅτι μέ λύπες θά γεννᾶς τά παιδιά σου. Αυτό, ειδικά στο θέμα τῆς τεκνογονίας, τό ὅτι θά γεννά μέ πόνους καί μέ στενοχώριες, μπαίνει σάν ἕνα σημάδι, πού ἔρχεται να ὑπενθυμίζει στη γυναίκα μιά προγονική ἁμαρτία.
Γιά νά τό καταλάβετε αυτό, σᾶς ὑπενθυμίζω ἐκεῖνο το σημάδι πού ὁ Θεός ἔβαλε μετά τόν κατακλυσμό· ποιό ἦταν; τό ουράνιο τόξο. Βεβαίως, το ουράνιο τόξο ὑπῆρχε καί πρό τοῦ κατακλυσμοῦ· δέν τό δημιούργησε τότε ὁ Θεός τό φαινόμενο αυτό, ὅτι ἐφεξῆς δέν θά καταστρέψει τον κόσμο με κατακλυσμό. Σας ξαναλέω ὅτι αὐτό δέν εἶναι τίποτα άλλο παρά σταγονίδια νεροῦ μετά τή βροχή πού ὑπάρχουν στόν χῶρο, καί τό ηλιακό φῶς, πέφτοντας πλαγίως, προκαλεῖ τό φαινόμενο τοῦ οὐρανίου τόξου, φαινόμενο συνηθέστατο καί εὔκολα παραγόμενο. Αν κανείς τό ἀπόγευμα ἤ τό πρωί ἔχει ἔνα λάστιχο ποτίσματος καί ἐκτοξεύει ψηλά σταγονίδια νεροῦ, ἀμέσως παράγει τό ουράνιο τόξο. Το φαινόμενο είναι συνηθισμένο καί ἐντελῶς φυσικό. Αλλά ὁ Θεός λέει ὅταν θά βλέπετε αυτό το σημάδι, να θυμᾶστε ὅτι δέν θά κάνω κατακλυσμό ξανά. (Βλ. Γέν. 9, 14-15) Δηλαδή εἶναι ἕνα ἁπλό σημάδι, ἐλπιδοφόρο, ὅτι δέν θά ξαναγίνει κατακλυσμός.
Ἔτσι κι ἐδῶ τώρα, σημάδι στη γυναίκα ὅτι ὑπῆρξε μια προγονική ἁμαρτία είναι ο πόνος στον τοκετό της.
Ὁ πόνος αὐτός τοῦ τοκετοῦ ἀναφέρεται στήν ἰδιότητα τῆς μητρότητος τῆς γυναίκας, ὅταν δηλαδή ή γυναίκα γίνει μητέρα.
Ας δοῦμε τί λέει πάνω σ' αυτό ὁ ἱερός Χρυσόστομος..
Βλέπετε, ἀναφέρω τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας για μια κατοχύρωση, γιά νά μή νομισθεῖ ὅτι αὐτά πού λέμε εἶναι ἁπλῶς κάτι πού μόνοι μας τά σκεφτόμαστε. Ὄχι· εἶναι μία κατοχύρωση, ἑρμηνευτική κατοχύρωση τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Λέει λοιπόν ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «...ἵνα διηνεκή ἔχῃς καὶ αὐτὴ τὴν ὑπόμνησιν διὰ τὸν καθ᾿ ἕκαστον καιρὸν ὠδίνων, πόσον τῆς ἁμαρτίας ταύτης καὶ τῆς παρακοῆς τὸ μέγεθος, καὶ μὴ τοῦ χρόνου προϊόντος λήθῃ παραδῷς τὸ γεγενημένον» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, ζ΄, PG 53, 143). Γιά νά ἔχεις μπροστά σου διαρκῶς τήν ὑπόμνηση, τη θύμηση, κάθε φορά πού θά ἔχεις τίς ὠδίνες τοῦ τοκετοῦ, ὅταν πρόκειται να γεννήσεις, πόσο μεγάλο πράγμα ἦταν ἡ ἁμαρτία αὐτή, πόσο μεγάλο ήταν τῆς παρακοῆς τό μέγεθος, ὥστε μέ τόν καιρό νά μήν τό παραδώσεις στη λήθη καί τό ξεχάσεις. Σου βάζει λοιπόν ὁ Θεός ἕνα σημάδι, τόν πόνο, ὅτι ἡ Εὔα ἀπέναντι στον Θεό στάθηκε παραβάτις.
Ὅμως εἶναι φανερό ὅτι οἱ συνεχεῖς αὐτές θλίψεις θά ἐπέφεραν μία κάμψη τῆς ἀντοχῆς, καί θά ὁδηγοῦσαν σέ ἀπελπισία. Σήμερα βλέπετε ὅτι οἱ γυναῖκες δέν κάνουν πολλά παιδιά· ἕνα μέ δύο παιδιά κάνουν. Αὐτό βέβαια, στην πραγματικότητα, εἶναι ἕνας εὐτελισμός, μήν τό ξεχνᾶμε αὐτό, διότι ἡ γυναίκα θέλει νά ἀποφύγει πολλά πράγματα. Τόν παλαιό καιρό όμως γεννοῦσαν πολλά παιδιά ·για μια ζωή ολόκληρη ή γυναίκα μπορούσε να είναι μητέρα. Εται θα μπορούσε γρήγορα να καμφθεῖ ἡ ἀντοχή της καί νά ἔλθει σε κάποια ἀδυναμία καί ἀπόγνωση, ὅτι ἐπιτέλους δέν μπορῶ πιά. Γι' αὐτό ὁ Θεός συγκερνά μαζί μέ τίς θλίψεις καί μερικές χαρές.
Θά σᾶς διαβάσω τί λέει ἐπάνω σ' αυτό ὁ ἱερός Χρυσόστομος καί θά σᾶς τό ἀποδώσω: «Αλλ' ὅμως τοσαύτην ὁ φιλάνθρωπος Θεὸς παρέσχε μετὰ τῶν λυπηρῶν τὴν παραμυθίαν, ὡς ἰσόῤῥοπον εἶναι τὴν διὰ τὸ τεχθὲν βρέφος εὐφροσύνην... Τοῦτο τοίνυν καὶ ὁ Χριστὸς διαλεγόμενος τοῖς μαθηταῖς καὶ δεικνὺς καὶ τῆς ὠδίνης τὸ μέγεθος καὶ τῆς εὐφροσύνης τὴν ὑπερβολήν, ἔλεγεν· Ἡ γυνὴ ὅταν τίκτῃ λύπην ἔχει, ὅτι ἦλθεν ἡ ὥρα αὐτῆς ... ὅταν δὲ γεννήσῃ τὸ παιδίον, οὐκέτι μνημονεύει τῆς θλίψεως διὰ τὴν χαράν, ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος εἰς τὸν κόσμον» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, η΄, PG 53, 144. Βλ. Ιωάν. 16, 21).
Λέει λοιπόν ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὅτι ὁ Θεός εἶναι τόσο φιλάνθρωπος, ὥστε μαζί μέ τά λυπηρά ἔβαλε καί τήν παρηγορία, γιά νά ἐπιφέρει μιά ισορροπία. Καί ἡ ισορροπία εἶναι ὅτι ναί μέν πονάει ἡ γυναίκα, ἀλλά θά ἔχει τή χαρά ὅτι ἔφερε ἕνα παιδί στον κόσμο. Γι' αὐτόν τόν λόγο καί ὁ Κύριος, στην Καινή Διαθήκη, δείχνοντας ὅτι τά δυό αυτά πράγματα ἔρχονται σε συνδυασμό, λέει: Ἡ γυναίκα, ὅταν γεννᾶ, ἔχει λύπη, διότι ἦρθε ἡ ὥρα της να γεννήσει· ἀλλά ὅταν γεννήσει το παιδί, τότε ξεχνάει τη λύπη της γιατί γεννήθηκε ἕνας ἄνθρωπος στον κόσμο. (Ἰωάν. 16, 21)
Ἔτσι, βλέπουμε ὅτι ἡ λύπη καί ἡ χαρά εἶναι συγκερασμένα, εἶναι δηλαδή καί τά δύο ανακατεμένα.
Στην Θεοτόκο, τη Νέα Εὔα, δέν ὑπῆρχε πόνος τοκετοῦ, ὄχι μόνο ἐπειδή ἡ σύλληψη τῆς Θεοτόκου ἦταν ὑπερφυής, ἀφοῦ ἦταν παρθένος καί κατόπιν ἐπισκιάσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνέλαβε, ἀλλά καί διότι καθαρίστηκε ἀπό τήν προγονική κατάρα. Γι' αὐτόν τόν λόγο ή Θεοτόκος γέννησε ἀνωδίνως. Δέν ὑπάρχουν δηλαδή ὠδῖνες τοκετοῦ στήν ὑπεραγία Θεοτόκο· εἶναι ἡ νέα Εὔα. (Αὐτό ὑποστηρίζουν πολλοί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Ο ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει: «Τίκτεται (ὁ Χριστός) ... άνωδίνως, ὑπὲρ θεσμὸν γεννήσεως· ἧς γὰρ ἡδονὴ οὐ προηγήσατο, οὐδὲ ὠδῖν ἐπηκολούθησε, κατὰ τὸν προφήτην τὸν λέγοντα· Πρὶν ὠδίνησεν, ἔτεκε", καὶ πάλιν· "Πρὶν ἐλθεῖν τὸν καιρὸν τῶν ὠδίνων, ἐξέφυγε καὶ ἔτεκεν ἄρσεν" (Ησ. 66, 7)» (Έκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, κεφ. 87, PG 94, 1160D), καί ἀλλοῦ: «Αὕτη ἡ μακαρία ... τὰς ὠδῖνας, ἃς διέφυγε τίκτουσα», PG 94, 1161D). Ὁ ἅγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: «ἡ δὲ κατάρα τοῦ "Εν λύπαις τέξη τέκνα" διελύθη· ἐπειδὴ καὶ ἡ Παρθένος γεννήσασα τὸν Κύριον, χωρὶς πόνους καὶ λύπας αὐτὸν ἐγέννησε» (Εορτοδρόμιον, τόμ. Α΄, σσ. 133-134). Βέβαια, ὁ ἅγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, στην προσπάθειά τους να διαφυλάξουν το μυστήριο τῆς ἐνσαρκώσεως ἀπό τήν Δόκηση, πού ἀμφισβητοῦσε τήν ὀντολογική σάρκωση τοῦ Λόγου, ὑποστηρίζουν τήν συνύπαρξη ὠδίνων καί παρθενίας. Ωστόσο υπάρχει καί ἡ θέση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ περί ἀνωδύνου ὠδίνης: «ἀμόλυντος δὲ ἡ λοχεία, ανώδυνος δὲ ἡ ὠδίς» (PG 44, 1052D - 1053Α). Αλλά καί Ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας ἀποφαίνεται σαφῶς ὅτι ἡ Θεοτόκος ἔτεκε ἀνωδίνως: «Σὺ Μήτηρ Θεοῦ, ἀσυνδυάστως γεγένησαι, τοῦ ἐξ ἀκηράτου Πατρὸς ἐκλάμψαντος, ἄνευθεν ὠδίνων μητρικῶν, ὅθεν σε Θεοτόκον, σεσαρκωμένον γὰρ ἐκύησας Λόγον ὀρθοδόξως κηρύττομεν» (Κανών Αναστάσιμος, Ἦχος Γ΄, Ὠδή γ΄), «Ἐπὶ τῷ ξένῳ σου τόκῳ, τὰς ὠδῖνας φυγοῦσα ὑπερφυώς» (Κανών Μ. Σαββάτου, Ωδή Θ΄), «Ἄχραντε, ἀκόπως βαστάσασα...» (Κανών Ακαθίστου, Ὠδή Δ΄) κ.ά)
Ἡ Θεοτόκος ὅμως πόνεσε στον Σταυρό. Ἐκεῖ πόνεσε, ὅταν εἶδε τόν Υιό της πάνω στον Σταυρό, κατά τήν προφητεία τοῦ Συμεών τοῦ Θεοδόχου. Ὅταν ἡ Θεστόκος καί ὁ Ἰωσήφ εἶχαν ἐπισκεφθεῖ τόν Ναό γιά νά ἀφιερώσουν τόν Ἰησοῦ, πού ἦταν σαράντα ἡμερῶν, τῆς εἶχε πεῖ ὁ Συμεών: «Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον. καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαία» (Λουκά 2, 34-35). Αὐτός θά εἶναι ἡ αἰτία να πέσουν καί νά σηκωθοῦν πολλοί στόν Ἰσραήλ, στον λαό τοῦ Θεοῦ, καί τό σημάδι διαφωνίας γιά τούς ἀπίστους. Καί ἀπό τήν καρδιά σου μέσα θα περάσει μεγάλο καί ὀδυνηρό μαχαίρι, σπαθί κοφτερό, φοβερό! δηλαδή θα πονέσεις πολύ! Καί ὁ πόνος τῆς Θεοτόκου ἦταν ὁ σταυρικός θάνατος τοῦ Υἱοῦ της.
Σκεφθεῖτε· ἐδῶ τό παιδί σου πεθαίνει κάποτε στο κρεβάτι, ἀπό μιά ἀρρώστια, καί πονᾶς καί κλαῖς καί ὀδύρεσαι· πόσο περισσότερο θα πονᾶς ὅταν γνωρίζεις ὅτι τό παιδί σου εἶναι ἀθῶο, καί πηγαίνουν νά τό κρεμάσουν σαν κακούργο, καί μάλιστα σάν παράδειγμα πρός ἀποφυγήν, για παραδειγματισμό τῶν ἄλλων, ὅτι ἄν κανείς πεῖ τοῦτα ἢ ἐκεῖνα, ἀπειλεῖται μέ θάνατο, και μάλιστα σταυρικό, ανάμεσα σε δύο κακούργους!... Φοβερό πράγμα αυτό... φοβερό! Ο πόνος λοιπόν τῆς Θεοτόκου ἦταν ψυχικός.
Προσέξτε ὅμως· αὐτός ὁ πόνος τῆς Θεοτόκου στον σταυρό –ἀφοῦ γέννησε χωρίς ὠδῖνες τοκετού, διότι εἶναι ἡ Νέα Εὔα– δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τήν προγονική κατάρα, ἀλλά εἶναι ὁ πόνος τῆς μετοχῆς της στο μυστήριο του Σταυρού του Χριστού. Είναι ένας πόνος τόν ὁποῖο ἔχουν δοκιμάσει ὅλοι οἱ δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί ὅλοι οἱ ἅγιοι τῆς Καινῆς Διαθήκης, μέχρι πού να τελειώσει ὁ κόσμος, θά δοκιμάζουν.
Ὁ Κύριος λέει ὅτι δέν μπορεῖ κάποιος νά μπεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, δέν μπορεῖ νά γίνει μαθητής Του, ἐάν δέν σηκώσει τόν σταυρό του, ἐάν δέν γίνει μέτοχος τῆς σταυρικῆς Του θυσίας. (Βλ. Ματθ. 16, 24-26. Μαρκ. 8, 34-37. Λουκά 9, 23-25) Καί αὐτό, τό ὅτι θά πρέπει να γίνουμε μέτοχοι τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ, αὐτό δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τήν κατάρα πού τουλάχιστον ὁ Θεός ἔδωσε στην Εὔα. Αὐτό ἐδῶ θά λέγαμε ὅτι εἶναι μία επιστροφή, διά τοῦ πόνου τοῦ Σταυροῦ, στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, γενόμενοι μέτοχοι τοῦ πόνου τοῦ Χριστοῦ.
Ἀκοῦστε πῶς τό λέει στους Κολασσαεῖς ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ανταναπληρῶ τὰ ὑστερήματα τῶν θλίψεων τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ σαρκί μου ὑπὲρ τοῦ σώματος αὐτοῦ, ὅ ἐστιν ἡ ἐκκλησία.» (Κολ. 1, 24). Ἀνταναπληρῶ (ἀντί- ἀνά-πληρῶ) τά ὑστερήματα, συμπληρώνω στη σάρκα μου ὅσα ὁ Κύριος, οὕτως εἰπεῖν, δέν πρόλαβε ἐπί τοῦ σταυροῦ πάνω στη σάρκα του να υποφέρει. Εγώ, λέει ὁ Παῦλος, στο δικό μου τό σῶμα, παίρνω πάνω μου τούς πόνους τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ γιά χάρη τοῦ σώματός Του, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Δηλαδή, οἱ κακοπάθειες καί τά παθήματα τοῦ ἀποστόλου Παύλου δέν εἶναι παρά ἡ συνέχεια τῶν σταυρικῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ. (Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, σέ ὅλες τίς ἐπιστολές του, μιλάει μέ χαρά καί ἐνθουσιασμό για όλα τα παθήματα καί τίς θλίψεις πού ὑπέστη γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας Του, καί μάλιστα καυχιέται ἐν Κυρίῳ γι' αυτά. Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν ἅγιον ἀπόστολον Παῦλον, Ὁμιλίαι 1-7, PG 50, 473-514)
Θέλετε νά σᾶς πῶ κάτι ακόμα; Τί ἔννοια ἔχει ἡ Μεγάλη Σαρακοστή, που αυτήν τη στιγμή περνάμε; Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μέ τίς πενήντα ημέρες της και μέ ἀποκορύφωμα τη Μεγάλη Εβδομάδα, ξέρετε τί εἶναι; Είναι μία μικρογραφία τῆς εὐαγγελικῆς πορείας, πού εἶναι σταυρική πορεία, καί πού πρέπει να ζήσουμε στη ζωή μας ολόκληρη. Στην πραγματικότητα ή πορεία τοῦ Χριστιανοῦ εἶναι μία Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Αυτήν λοιπόν τή λύπη, αὐτόν τόν πόνο δοκιμάζει τώρα ή Θεοτόκος, καί ὄχι τόν πόνο, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, τοῦ τοκετοῦ.
Ἀλλά αὐτός ὁ πόνος, ἡ θλίψη, εἶναι καί τῶν δικαίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Οἱ δίκαιοι –προσέξτε– έζησαν τόν Σταυρό πρό τοῦ ἱστορικοῦ σταυροῦ! Βεβαίως!
Ἄν προσέξατε στην αποστολική περικοπή τῆς Α΄ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν πού διαβάσαμε σήμερα, λέει ὅτι ὁ Μωυσῆς προτίμησε τόν ὀνειδισμόν τοῦ Χριστοῦ –ποιόν ὀνειδισμόν τοῦ Χριστοῦ;... ὁ Μωυσῆς ἔζησε χίλια πεντακόσια χρόνια πρό τοῦ Χριστοῦ!– ἀρνούμενος να λέγεται υἱός τῆς θυγατρός τοῦ Φαραώ. Προτίμησε δηλαδή τόν ὀνειδισμό τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, περιφρονώντας ὅλους τούς θησαυρούς τῆς Αἰγύπτου, τήν καλοπέραση καί τήν πρόσκαιρη απόλαυση τῆς ἁμαρτίας. Βλέπετε; Προτίμησε να συγκακουχεῖται μέ τόν λαό τοῦ Θεοῦ, λέει, χάριν τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ! (Βλ. Εβρ. 11, 24-26) Αυτός εἶναι πόνος πού ἐξαγιάζει, εἶναι πόνος σπουδαῖος, εἶναι πόνος που πραγματικά τόν ἔχουν μόνο οἱ ἅγιοι.
Σήμερα ὅμως, θά μοῦ πεῖτε, ὁ πολιτισμός έκανε τόν τοκετό ἀνώδυνο. Σήμερα μία γυναίκα πού πάει να γεννήσει δεν πονάει. Μπορείτε νά ἰσχυριστεῖτε αὐτό.
Ναί, παιδιά· ἀλλά ἐδῶ ἔχουμε δύο σημεῖα.
Ὅταν ἡ γυναίκα πού πρόκειται να γεννήσει δέν πονάει, σημαίνει ὅτι τῆς δίνεται ἕνα περιθώριο, μία δυνατότητα να ξεχάσει ὅτι ἀπώλεσε τόν παράδεισο, γιατί εἴπαμε ὅτι ὁ πόνος μπῆκε σαν σημάδι αὐτῆς τῆς ὑπομνήσεως. Εἶναι σημαντικό αὐτό.
Γι' αὐτόν τόν λόγο σήμερα, ὅσο σε καμμιά ἄλλη ἐποχή, ἔχουμε ξεχάσει ὅτι δέν ἔχουμε ἐδῶ μόνιμη πατρίδα. Τό λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Έβρ. 13, 14). Δέν ἔχουμε ἐδῶ μόνιμη πόλη, μόνιμη πατρίδα, αλλά ζητάμε μέ λαχτάρα τήν μελλοντική.
Τί σημαίνει αὐτό; Πότε θα μπορεῖς νά θυμᾶσαι ὅτι δέν ἔχεις μόνιμη πατρίδα;
Θά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα.
Ὅταν οἱ Ἑβραῖοι σύρθηκαν αιχμάλωτοι στη Βαβυλώνα, καί ἐκεῖ βέβαια υπέφεραν, μποροῦσαν νά μή θυμοῦνται τήν πατρίδα τους; Αναμφισβήτητα.
Ὁ 136ος ψαλμός ξέρετε τί λέει; Πῶς νά ψάλουμε σε ξένη γῆ ὕμνους καί ωδές και ψαλμούς, ἀφοῦ εἶμαστε μακριά ἀπό τήν πατρίδα; Καθήσαμε στήν ὄχθη τοῦ ποταμοῦ Εὐφράτη καί κρεμάσαμε τά ὄργανά μας ἐπάνω στα κλαδιά τῶν ἰτιῶν, ἐκεῖ νά ψάλλουμε. Αλλά πως να ψάλλουμε; Καί τί νά ποῦμε; Ἄχ, Ἱερουσαλήμ... ἄν σε ξεχάσω, να με ξεχάσει ή γλώσσα, να με ξεχάσει το δεξί μου χέρι, δηλαδή νά παραλύσει. Ἄχ, Ἱερουσαλήμ, ἄν σε ξεχάσω, να κολλήσει ή γλώσσα μου στον λάρυγγά μου! (Ψαλμ. 136, 3-6)
Ἄρα λοιπόν θυμοῦνται τήν Ἱερουσαλήμ. Γιατί τήν θυμοῦνται; Γιατί εἶναι μακριά, καί ὑποφέρουν.
Ἔτσι κι ἐμεῖς· πότε θα θυμούμαστε τη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ; Ὅταν ζοῦμε τόν Σταυρό, ὅταν ζοῦμε τήν κακοπάθεια· τότε θυμούμαστε ὅτι δέν ἔχουμε ἐδῶ πατρίδα. Ὅταν ὅμως ὅλα ἐδῶ εἶναι πολύ ὡραῖα, πολύ βολικά, καί τά κάνει πολύ άνετα και βολικά ὁ πολιτισμός, τότε βεβαίως ξεχνᾶμε ὅτι ἔχουμε ἄλλη πατρίδα, καί κάνουμε τήν ἐδῶ πατρίδα μας μόνιμη. Καί τί λέμε; Εδῶ εἶναι ὁ Παράδεισος!
Ἀλλά καί ὅλα τά κοινωνικά συστήματα –προσέξτε το αὐτό τό σημεῖο– ὅλα, λίγο ή πολύ, αὐτό ἐπιδιώκουν· ἐπιδιώκουν νά μεταφέρουν τον Παράδεισο τοῦ Θεοῦ στή γῆ, ἀπό τόν Οὐρανό στή γῆ, καί λένε θα κάνουμε τή γῆ Παράδεισο! Ακόμη, ᾶς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά πῶ, ἀκόμη καί τά λεγόμενα χριστιανικά κόμματα, κυρίως αὐτά, στο βάθος-βάθος αὐτό ἐπιδιώκουν.
Σᾶς τά λέω αυτά γιά νά σᾶς δείξω πόσο ἐπικίνδυνο πράγμα εἶναι νά κάνουμε τη ζωή μας πάρα πολύ ἄνετη· ξεχνᾶμε πιά τήν οὐράνια πατρίδα! Δέν θέλω να πῶ λοιπόν ὅτι δέν θά ἦταν καλό να δίδεται μία αγωγή στή γυναίκα ὥστε νά μήν πονᾶ ὅταν θά πάει νά γεννήσει· ἁπλῶς σᾶς ἑρμηνεύω τό φαινόμενο, τονίζοντας ὅτι ξεχάσαμε πιά πώς δέν εἶναι ἐδῶ ἡ πατρίδα μας. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Γ΄, Μαθήματα 25ο, 26ο, 27ο καί 33ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2019. Πρβλ. Ἐπιστολὴ πρὸς Διόγνητον, MG 2, 1167-1186)
Θὰ ἤθελα ἀκόμη, ἐπάνω σ' αυτό, νά σᾶς ἀναφέρω καί τό δεύτερο σημεῖο. Εἶναι μέν ἀνώδυνος ὁ τοκετός, ἀλλά εἶναι ἐπώδυμη η αγωγή των παιδιών. Μπορεί γεννάει σήμερα ἡ γυναίκα πολύ εὔκολα τα παιδιά της, ἀλλά δέν τά μεγαλώνει καθόλου εύκολα. Ὄχι βέβαια γιατί δέν ἔχει γάλα Νουνοῦ καί δέν ξέρω τί ἄλλο· ὅλες τίς ἀνέσεις ἔχει· ἀλλά δέν μεγαλώνουν εὔκολα από πλευρᾶς ἀγωγῆς τά παιδιά σήμερα. Καί πληρώνει από ἐκεῖ ἡ μητέρα. Αυτό είναι το φοβερό.
Αλλά ὑπάρχει καί ἄλλη μία πλευρά τῆς καταδίκης τῆς Εὔας. Λέει ὁ Θεός: «καὶ πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός σου κυριεύσει»· ἡ ἐξάρτησή σου θά εἶναι ἀπό τόν ἄνδρα σου, καί αὐτός θα γίνει κύριός σου, θά σέ κυριεύσει.
Ἡ ἐξάρτηση αυτή τῆς γυναίκας ἀπό τόν ἄνδρα, πρῶτα - πρῶτα, εἶναι βιολογική, γιατί αὐτός θά τῆς ἀποδώσει ἀπογόνους. Μάλιστα, ἂν θέλετε να δεῖτε μέ ποιόν δραματικό τρόπο υπάρχει αυτό, θά σᾶς θύμιζα τόν Ἰακώβ, πού εἶχε δύο γυναῖκες, καί ἦταν ἀδελφές, τή Λεία καί τή Ραχήλ. Ἡ Λεία ήταν πολύτοκη, ἡ Ραχήλ ήταν άτεκνη, δέν ἔκανε παιδιά. (Η στειρότητα, καί ἡ ἐξ αὐτῆς ἀτεχνία, ἦταν συχνό φαινόμενο στις γυναίκες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί μείωνε τήν κοινωνική τους θέση σε σχέση μέ ὅσες εἶχαν παιδιά. Αυτό φαίνεται καθαρά στον τρόπο πού αντιμετώπισε την στειρότητά της ή Σάρα, γυναίκα τοῦ Ἀβραάμ (Γέν. 16, 2), ή Ραχήλ, γυναίκα τοῦ Ἰακώβ (Γέν. 30, 14-15), ἡ Ἄννα, γυναίκα τοῦ Ἑλκανά (Α' Βασ. 1, 6), κ.ά)
Κάποτε οἱ δυό ἀδελφές είχαν μαλώσει φοβερά ἐξ αἰτίας αὐτοῦ. Ἔγινε ἕνα ἐπεισόδιο με κάποιο παιδί τῆς Λείας, πού αὐτό εἶχε φέρει από τα χωράφια ένα φυτό πού λέγεται μανδραγόρας. Καί τήν ἐποχή ἐκείνη πίστευαν ὅτι αὐτό τό φυτό έχει ιδιότητες τέτοιες πού ἄν το φάει μία γυναίκα μπορεῖ νά κάνει παιδιά. Είναι όλα ἐκεῖνα τά βοτάνια πού καί σήμερα ακόμα λένε στη γυναίκα να πάρει για να κάνει παιδί, και μάλιστα να κάνει αρσενικό παιδί... ὅλα αὐτά πού λένε. Βλέπετε, εἶναι ἀπό παλιά ἡ ἱστορία αυτή.
Ἔτσι, ἡ Ραχήλ ζήτησε να της δώσει τον μανδραγόρα ὁ γιός τῆς Λείας. Τό ἀντελήφθη ἡ Λεία καί τῆς εἶπε θυμωμένα: Τό παιδί μου ἔφερε γιά ἐμένα τόν μανδραγόρα ἀπό τά χωράφια. Δεν φτάνει πού μοῦ πῆρες τόν σύζυγο, θέλεις τώρα να μου πάρεις καί τόν μανδραγόρα;... Μάλωσαν οἱ δύο ἀδελφές.
Ὅταν γύρισε το βράδυ ὁ Ἰακώβ, ἄρχισε νά κλαίει ἡ Ραχήλ καί νά τοῦ λέει: Δέν μ' ἀγαπᾶς, δέν μέ θέλεις! Γιατί δέν μοῦ δίνεις παιδιά; Θύμωσε ὁ Ἰακώβ μέ τή σειρά του, λέγοντας: Καί τί εἶμαι ἐγώ; Θεός εἶμαι, να σοῦ δώσω παιδιά, ἐάν ἐσύ δέν κάνεις παιδιά;... (Βλ. Γέν. 30, 1-2)
Εἴδατε; Σᾶς εἶπα τό περιστατικό αυτό γιά νά σᾶς δείξω ὅτι ὑπάρχει μία βιολογική εξάρτηση τῆς γυναίκας ἀπό τόν ἄνδρα, γιά νά δοθοῦν ἀπόγονοι.
Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ ψυχολογική εξάρτηση· διότι ἡ γυναίκα αἰσθάνεται ἀσφάλεια κοντά στον σύζυγό της. Ὅταν ἡ γυναίκα δέν παντρευτεῖ, καί μάλιστα ἄν δέν μπόρεσε να παντρευτεῖ, νιώθει μιά ἀνασφάλεια.
Δεν μιλάω βέβαια γιά τήν περίπτωση χαρίσματος, Προσέξτε. Ἐκτός ἀπό τόν γάμο, ἔχουμε καί τό χάρισμα τῆς παρθενίας, τῆς ἀγαμίας. Χάρισμα εἶναι! Καί ἄν τό θέλετε, τό χάρισμα αὐτό εἶναι ἀνώτερο καί ξεπερνάει τον γάμο. (Αναμφίβολα, ἡ παρθενία προβάλλεται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας ὡς ἀνώτερη κατάσταση, χωρίς όμως νά ὑποτιμᾶται ἤ καταδικάζεται ποτέ ὁ γάμος. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐνῶ χαρακτηρίζει τόν γάμο ὡς μυστήριον μέγα, κάνει σαφή τήν προτίμησή του γιά τήν παρθενία, τήν ὁποία τηροῦσε καί ὁ ἴδιος: «Θέλω γὰρ πάντας ἀνθρώπους εἶναι ὡς καὶ ἐμαυτόν ... Λέγω δὲ τοῖς ἀγάμοις καὶ ταῖς χήραις, καλὸν αὐτοῖς ἐστιν ἐὰν μείνωσιν ὡς καγώ.» (Α' Κορ. 7, 7-8). Αλλά καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει: «Πείθομαι πολλῷ τιμιωτέραν εἶναι τοῦ γάμου τὴν παρθενίαν.» (Περὶ παρθενίας 9, PG 48, 539; SC 125, ΙΧ, 1,4, σ. 120). Φθάνει μάλιστα ὁ ἱερός πατήρ νά ὑποστηρίζει ὅτι ἡ παρθενία εἶναι ἀνώτερη, ὄχι μόνο τοῦ γάμου, ἀλλά ἀκόμη καί τῆς ἀγγελικής φύσεως: «Καλὸν ἡ παρθενία σύμφημι καγώ· ἀλλὰ καὶ τοῦ γάμου κρείττων· καὶ τοῦτο συνομολογώ. Καὶ εἰ βούλει, καὶ τὸ ὅσον κρείττων προστίθημι, ὅσον τῆς γῆς ὁ οὐρανὸς, ὅσον τῶν ἀνθρώπων οἱ ἄγγελοι· εἰ δὲ χρή τι καὶ βιασάμενον εἰπεῖν, καὶ πλέον.» (Περὶ παρθενίας 10, PG 48, 540, SC 125, X, 3,22-25, σ. 124)) Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἕνα σχῆμα τοῦ παρόντος αἰῶνος. (Βλ. Α΄ Κορ. 7, 39. Ματθ. 22, 30-32)
Ξέρετε, μέσα στον παράδεισο δέν ὑπῆρξε γάμος· τό εἴχαμε πεῖ σέ μιά πολύ περασμένη φορά αυτό· στη γῆ ὑπάρχει ὁ γάμος. Ὅταν τούς ἔβγαλε ὁ Θεός ἀπό τόν παράδεισο –θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω– τότε μόνο ἀπέκτησαν παιδιά. Ὅταν θά ξαναγυρίσουμε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πάλι μέ τά σώματά μας, αναστημένα, ἄνδρες καί γυναῖκες, δέν θά ὑπάρχει πιά ὁ γάμος. Καί αὐτό γιά νά δειχθεῖ ὅτι ὁ γάμος δέν θά ὑπῆρχε, ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ πτώση. Συνεπῶς, ὁ γάμος εἶναι ἕνα σχῆμα τοῦ παρόντος αἰῶνος. (Βλ. Ματθ. 22, 30. «Μετὰ γὰρ τὴν παράβασιν τὰ τῆς συνουσίας γέγονεν· ἐπεὶ μέχρις ἐκείνου καθάπερ ἄγγελοι οὕτω διητῶντο ἐν τῷ παραδείσῳ, οὐχ ὑπὸ ἐπιθυμίας φλεγόμενοι, οὐχ ὑπὸ ἑτέρων παθῶν πολιορκούμενοι, οὗ ταῖς ἀνάγκαις τῆς φύσεως υποκείμενοι, ἀλλὰ δι᾿ ὅλου ἄφθαρτοι κτισθέντες καὶ ἀθάνατοι, ὅπου γε οὐδὲ τῆς τῶν ἱματίων περιβολῆς ἐδέοντο.» (άγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΕ', PG 53, 123). «Ἡ δὲ παράβασις τῆς ἐντολῆς τὸν γάμον εἰσήγαγε διὰ τὸ ἀνομῆσαι τὸν Ἀδάμ, τουτέστιν ἀθετῆσαι τὸν ἐκ Θεοῦ δοθέντα αὐτῷ νόμον» (Μ. Αθανασίου, Ἐξηγήσεις εἰς Ψαλμούς, 50, 7, PG 27, 240CD))
Ἔτσι, ἡ γυναίκα, ὅταν δέν παντρευτεῖ, ὅταν ἔχει χάρισμα καί μένει ἄγαμος, ξεπερνάει τα πράγματα καί γεύεται αὐτήν τήν κατάσταση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἐκείνη όμως πού θέλει καί παντρεύεται αἰσθάνεται μία ασφάλεια κοντά στον σύζυγό της.
Στον Ηρόδοτο ή λέξη αποστροφή σημαίνει καταφύγιο. Θα λέγαμε λοιπόν ὅτι ἡ φράση ή αποστροφή σου θά εἶναι ὁ ἄνδρας σου σημαίνει το καταφύγιό σου το βιολογικοψυχολογικό θά εἶναι ὁ ἄνδρας σου. Εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο αὐτό. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, Λόγος Δ΄, PG 54, 594: «Ἐποίησά σε, φησίν, ὁμότιμον οὐκ ἐχρήσω καλῶς τῇ ἀρχῇ μετάβηθι πρὸς τὴν ὑποταγήν ... Καὶ ὅρα Θεοῦ ἐνταῦθα φιλανθρωπίαν. Πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, τουτέστιν, Ἡ καταφυγή σου καὶ ὁ λιμὴν καὶ ἡ ἀσφάλεια ἐκεῖνος ἔσται σοι.»)
Ὑπάρχει ἕνα ευφυέστατο παράδειγμα τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, πού τό διηγεῖται ὁ ἴδιος, καί θά σᾶς τό πῶ μέ δύο λόγια.
Κάποτε ὁ ἅγιος κοιτούσε μία πόρνη γυναίκα, ἔτσι ἀφελῶς, καί δέν ἔπαιρνε τά μάτια του ἀπό πάνω της. Ἀλλά καί αὐτή τόν κοιτοῦσε, καί δέν ἔπαιρνε τά μάτια της ἀπό πάνω του. Γιά μιά στιγμή τῆς λέει ὁ ἅγιος Εφραίμ: Γιατί μέ κοιτᾶς; Λέει κι ἐκείνη: Ἐσύ γιατί μέ κοιτᾶς; ἔκανε αὐτήν τή συνηθισμένη ερώτηση. Ἀκοῦστε λοιπόν τί τοῦ ἀπάντησε: Εγώ σε κοιτάζω διότι ὁ Θεός εἶπε σ' ἐμένα τή γυναίκα ὅτι ὁ ἄνδρας θά εἶναι ἡ ἀποστροφή σου. Εγώ βγήκα ἀπό σένα, ἀπό τήν πλευρά σου· γι' αυτό σέ κοιτάζω· ἐπειδή ἔχω αὐτήν τήν ἐντολή, νά εἶσαι σύ ἡ ἀποστροφή μου, δηλαδή ή ροπή μου, ἡ ἐξάρτησή μου. Ἐσύ ὅμως πρέπει να κοιτάζεις χάμω, γιατί ἐσύ δημιουργήθηκες ἀπό τό χῶμα κατ᾿ εὐθεῖαν, ἀπό ὅπου σ' ἔκανε ὁ Θεός. Εγώ λοιπόν θα κοιτάζω ἐσένα, καί ἐσύ θά κοιτᾶς χάμω. (Βλ. Μικρός Ευεργετινός, ἐπιμελείᾳ Καλλινίκου Ἱερομονάχου Αγιορείτου, κεφ. 6ο, Ἅγιον Ὄρος - Ἀθῆναι 2002), σσ. 89-90)
Ἦταν εὐφυέστατο, καί ἄν θέλετε καί δογματικότατο, αὐτό πού μᾶς διηγεῖται ὁ ἅγιος Εφραίμ ὁ Σύρος.
Ἡ τιμωρία αὐτή τῆς ἐξαρτήσεως ὀφείλεται στο ὅτι ζήτησε ἡ Εὔα να αυτοθεωθεῖ, ἀφοῦ ἄνοιξε διάλογο μέ τόν διάβολο, ἐνῶ ἀπουσίαζε ὁ Ἀδάμ· τό εἴχαμε πεῖ σέ ἕνα παλιότερο μάθημα. Κυριεύω σημαίνει γίνομαι κύριος ενός πράγματος ἢ ἑνός προσώπου. Καί ὁ Ἀδάμ, στη συζυγία, γίνεται ὁ κύριος τῆς Εὔας· ἡ γυναίκα εἶναι πλέον ὑπό τήν ἐξουσία τοῦ ἄνδρα.
Απολογούμενος τρόπον τινά ὁ Θεός λέει στήν Εὔα: «Εγώ μὲν ἐξ ἀρχῆς ὁμότιμόν σε ἐδημιούργησα, καὶ τῆς αὐτῆς ἀξίας ἐν ἅπασιν αὐτῷ κοινωνεῖν ἠβουλήθην»· ἐγώ ἀπό τήν ἀρχή σε δημιούργησα ὁμότιμον, δηλαδή τῆς ἴδιας ἀξίας, μέ τόν ἄνδρα, καί νά ἔχεις κοινωνία σέ ὅλα ἐλεύθερα «καὶ ὥσπερ τῷ ἀνδρί, οὕτω καὶ σοὶ τὴν κατὰ πάντων ἀρχὴν ἐνεχείρισα», καί ὅπως στόν ἄνδρα, ἔτσι καί σ' ἐσένα σοῦ ἔδωσα ὅλη τήν ἐξουσία «ἀλλ' ἐπειδὴ οὐκ ἐχρήσω εἰς δέον τῇ ὁμοτιμία, διὰ τοῦτό σε ὑποτάττω τῷ ἀνδρί», ἐπειδή ὅμως δέν ἔκανες καλή χρήση αὐτῆς τῆς ὁμοτιμίας σου, τῆς ἰσότητος πού λέμε σήμερα, γι' αυτό σέ ὑποτάσσω στον ἄνδρα· «καὶ ἐπειδὴ οὐκ ἔγνως ἄρχειν, μάθε καλῶς ἄρχεσθαι», καί ἐπειδή δέν ἔμαθες νά ἐξουσιάζεις, μάθε τώρα καλά νά ἐξουσιάζεσαι. «Βέλτιόν σε ὑπὸ τοῦτον εἶναι, καὶ ὑπὸ τούτου τὴν δεσποτείαν τυγχάνειν, ἢ ἀδείας ἀπολαύουσαν καὶ ἐξουσίας κατὰ κρημνών φέρεσθαι» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, PG 53, 144-145), εἶναι καλύτερο για σένα νά εἶσαι κάτω ἀπό τήν κυριαρχία τοῦ ἄνδρα, παρά νά ἔχεις τήν ἄνεση καί νά ἀπολαμβάνεις τήν ἐξουσία, καί τελικά νά ὁδηγεῖσαι στον γκρεμό, δηλαδή να γκρεμιστεῖς καί νά χαθεῖς· καλύτερα λοιπόν νά εἶσαι κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ ἄνδρα. Αὐτά λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, βάζοντάς τα στο στόμα τοῦ Θεοῦ.
Ἀλλά καί στήν Καινή Διαθήκη, παιδιά, ὁ ἄνδρας παραμένει ἡ κεφαλή τῆς γυναίκας καί ὁ κυρίαρχός της. Ἡ κυριαρχία τοῦ ἄνδρα δέν εἶναι δεσποτική· παραμένει ὅμως κυριαρχία.
Κοιτάξτε τί λέει ἐδῶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα» (Ἐφεσ. 5, 33), καί ἡ γυναίκα να φοβᾶται τόν ἄνδρα. Ξέρετε πόση προσπάθεια ἔγινε να ἑρμηνευθεῖ ἐκεῖνο τό «ἵνα φοβήται»;... Καμμία όμως προσπάθεια δεν πρέπει να γίνει· τό ρήμα ἐκφράζει ὅ,τι λέει τό ἴδιο, «ἵνα φοβήται».
Δηλαδή να φοβαμαι τόν ἄνδρα μου;... θά ἔλεγε μια γυναίκα.
Ναί. Τί εἴδους φόβος θά εἶναι αὐτός, θά τό δοῦμε. Καί μάλιστα αὐτό τό σημεῖο, ὡς περικοπή αποστολική, ὑπενθυμίζεται στο μυστήριο τοῦ Γάμου. Ἡ Ἐκκλησία το τοποθέτησε στο μυστήριο τοῦ Γάμου σάν ἕνα ὁροθέσιο υπομνηματικό γιά τήν γυναίκα γιά τό πῶς πρέπει να κινεῖται.
Καί ὅτι πρόκειται για μια υποτέλεια μέσα στόν χῶρο τῆς ἀγάπης, καί ὄχι μέσα στόν χῶρο τοῦ φόβου και τῆς αὐταρχικότητος, ἀκοῦστε τί λέει γιά τόν ἄνδρα: «Πλὴν καὶ ὑμεῖς οἱ καθ᾿ ἕνα ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα οὕτως ἀγαπάτω ὡς ἑαυτόν, ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβήται τὸν ἄνδρα» καί τά λοιπά.
Δηλαδή τό «ἵνα φοβῆται» δέν θά εἶναι μέσα σέ ἕναν χώρο ἀνδρικῆς αὐταρχικότητος, ἀλλά μέσα σ' ἕναν χῶρο ἀγάπης τοῦ ἄνδρα πρός τή σύζυγο. Ἐδῶ εἶναι τό μεγαλεῖο. Ὁ σύζυγος ὀφείλει νά ἀγαπᾶ τήν γυναίκα του, ἀλλά ἐκείνη ὀφείλει νά φοβᾶται τόν ἄνδρα της. Καί αὐτό εἶναι ἐκεῖνο πού θά τήν κρατήσει από το να πέσει ἔξω· γιατί ἅμα αὐτό τό ξεπεράσει ἡ γυναίκα, τότε θα πέσει ἔξω, θα πάει κατά κρημνών. Ναί, ναί, ἡ πεῖρα τό διδάσκει αυτό συνεχῶς καί συνεχώς. Συνεπώς ὁ ἄνδρας ὀφείλει νά ἀγαπᾶ τή σύζυγο.
Κοιτάξτε ἕνα σημεῖο, πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Οὐδεὶς γάρ ποτε τὴν ἑαυτοῦ σάρκαν ἐμίσησεν, ἀλλ᾽ ἐκτρέφει καὶ θάλπει αὐτήν» (Έφεσ. 5, 29). Κανείς ποτέ δέν μίσησε τη σάρκα του, αλλά τήν τρέφει καί τή θάλπει. Ἡ γυναίκα σου είναι σάρκα σου· καί ἀφοῦ εἶναι σάρκα σου ή γυναίκα σου, ὀφείλεις νά τήν προσέχεις, καί ἐκείνη ὀφείλει ὑπακοή καί φόβο. (Βλ. άγ. Νεκταρίου, Μητροπολίτου Πενταπόλεως, Περὶ τοῦ τίς ἡ ἀληθὴς ἑρμηνεία περὶ τῆς ῥήσεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου «ή δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα», ἐκδ. Ἀνάπλασις, Ἀθῆναι 1902)
Καί τί ἀπάντηση δίνει ἡ σύγχρονη γυναίκα σ' αὐτά πού σᾶς εἶπα, καί πού τά λέει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί ἡ πατερική επίσημη ἑρμηνεία τῆς Ἐκκλησίας, σε αυτό πού ὁ Θεός ὁρίζει;
Πρῶτον. Στρέφεται, ή γυναίκα, πρός τόν πολιτικό γάμο, καί ὄχι πρός τόν θρησκευτικό, γιά νά μήν ακούσει τό «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα»! Τό εἶδα δημοσιευμένο στήν ἐφημερίδα από μία φεμινιστική προσπάθεια, ἐδῶ στη Λάρισα. Ἐπιτέλους, λέει, δέν θά ἀκοῦμε πιά ἐκεῖνο τό φοβερό, «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα»! Εἴδατε; Καί στρέφεται πρός τόν πολιτικό γάμο ή γυναίκα γιατί δέν θέλει νά τό ἀκούσει αυτό! Δεύτερον. Ζητάει ισοτιμία τῶν φύλων, μέ τήν κατάργηση τῆς ἀνδρικῆς ἐξουσίας ὡς κεφαλῆς τῆς οἰκογενείας. Πῶς ἐκφράζεται αὐτό; μέ τή διατήρηση τοῦ πατρικοῦ ἐπιθέτου. Ὄχι, λέει. Γιατί να πάρω τό ἐπίθετο τοῦ ἄνδρα μου; Θά ἔχω τὸ ἐπίθετο τῆς μάνας μου καί τοῦ πατέρα μου, ἤ τοῦ πατέρα μου τό ἐπίθετο, και ἔτσι δέν εἶμαι κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ ἄνδρα. Η θά φορέσω και παντελόνια, βρέ ἀδελφέ, νὰ ἐξισωθῶ μέ τόν ἄνδρα, γιά νά μή δείξω πουθενά τή δική μου υποτέλεια κάτω ἀπό τή δική του ἐξουσία.
Τρίτον. Ζητᾶ ἡ γυναίκα ἐλεύθερες καί μή ἐλεγχόμενες σχέσεις μέ ἄλλα ἀνδρικά πρόσωπα μέσα στον γάμο της! Θυμηθεῖτε ὅμως ἐκεῖνο πού γράφει ἡ Πρός Διόγνητον ἐπιστολή, ὅτι οἱ Χριστιανοί «τράπεζαν κοινὴν παρατίθενται, ἀλλ' οὐ κοίτην» (Προς Διόγνητον, V, 7, PG 2, 1173C). Οἱ Χριστιανοί παραθέτουν κοινό τραπέζι, ἀλλά ὄχι κοινό κρεβάτι. Σήμερα ἡ γυναίκα λέει: Ὄχι! Καί κοινό τραπέζι, καί κοινό κρεβάτι!... Ἔκφραση αὐτῆς τῆς ἀντιλήψεως, ἡ ἀποποινικοποίηση τῆς μοιχείας. Τί θά πεῖ ὅτι πρέπει να τιμωρηθῶ γιατί ἔχω ἕναν φίλο; λέει ἡ γυναίκα, γιατί ἔχω μία φίλη; λέει ὁ ἄνδρας. Αποποινικοποίηση λοιπόν τῆς μοιχείας, δηλαδή μή τιμωρούμενη πιά ἡ ἁμαρτία, ἡ ἐνοχή τῆς μοιχείας! Κοινή λοιπόν κοίτη, κοινό κρεββάτι!
Τέταρτον. Ἐλεύθερες προγαμιαίες σχέσεις. Λένε: Τί θά πεῖ ἁγνότητα; Αὐτά εἶναι προλήψεις τοῦ παρελθόντος. Θα προχωρήσουν οἱ σχέσεις καί πρό τοῦ γάμου... καί τά λοιπά!
Πέμπτον... Ἕκτον... Εβδομον ... Πέρασε ἡ ὥρα!
Ἀκοῦστε τώρα τίς συνέπειες, πού αναφέρει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Τό ἀποτέλεσμα ξέρετε ποιό εἶναι, ὅταν ἡ γυναίκα δίνει τέτοια απάντηση στον Θεό, πού τή βάζει σε κάποια όρια υποτελείας κάτω από τόν ἄνδρα; Αὐτό πού εἴπαμε· τό «κατὰ κρημνῶν φέρεσθαι», θα φέρεται κατά κρημνών! Και πράγματι, ἡ σύγχρονη γυναίκα, ἤ τό δέχεται ἤ δέν τό δέχεται, ὁδηγεῖται στόν γκρεμό!
Επειδή λοιπόν τά πράγματα εἶναι σοβαρά, θα πρέπει να σημειώσουμε και κάτι ακόμη πριν τελειώσουμε.
Ἡ σύγχρονη γυναίκα, ἡ σύγχρονη χριστιανή τώρα γυναίκα, βεβαίως δέν θά ἤθελε νά ζεῖ τέτοιες θέσεις· παρά ταῦτα, ἀναπνέει τον φεμινιστικό αέρα, καί δέν παραιτεῖται ἀπό τόν ἐγωισμό καί τή στάση της για μια ἀπόλυτη χειραφέτηση! Γι' αυτό, παιδιά, –μέ λύπη μου σᾶς τό λέω αὐτό– ἔχουμε φοβερές συγκρούσεις τῶν συζύγων, τῶν χριστιανῶν συζύγων, μέσα στα χριστιανικά σπίτια, ἐπειδή ή γυναίκα αναπνέει αὐτόν τόν φεμινιστικό αέρα, καί ἔχει πάρει το μυαλό της αέρα! Εἶναι ἀληθινή συμφορά!
Πιστέψτε με –έκκληση κάνω στήν ἀντίληψή σας, πρός τις κοπέλες– ἐάν ἡ χριστιανή σύζυγος καί ἡ χριστιανή μητέρα δέν ὑποταχθεῖ στόν ἄνδρα της μέ τήν ὑποταγή πού θέλει ὁ Χριστός, δέν θά μπορέσει ποτέ να εἶναι εὐτυχισμένη καί ποτέ ἐπιτυχημένη. Καί γιά νά εἶναι ἐπιτυχημένη καί εὐτυχισμένη, θά πρέπει νά ἀκολουθήσει ἐκεῖνο πού λέει ὁ Θεός –καί ὅ,τι θέτει τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀμετάθετο: «ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα»!
Τότε ἡ γυναίκα, ἡ χριστιανή σύζυγος, πού θά ἔχει τήν ἀγάπη της, θά ἔχει καί τόν λόγο της, θά πεῖ καί τή γνώμη της –δέν θά εἶναι σκλάβα... πρός Θεοῦ! ἔχουμε δυστυχῶς μία πολύ άσχημη εἰκόνα τῆς χριστιανῆς συζύγου μέσα στο σπίτι– τότε ἡ γυναίκα, ἄν τό καταλάβει αὐτό καί τό διασαφήσει μέσα της καί τό βάλει σάν πρόγραμμα στη ζωή της, τότε θά ἔχει τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Καί τό σπουδαιότερο· τότε καί μόνο ή χριστιανή σύζυγος καί μητέρα θα σωθεῖ!
Κυριακή, 3 Μαρτίου 1985
67η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
