†.Αγαπητοί μου, ἄν οἱ πέντε προηγούμενοι μακαρισμοί, πού ἤδη ἀναπτύξαμε, καθορίζουν μιά κατάσταση πού μᾶλλον ἐκφράζεται ἐξωτερικά, ὁ ἕκτος μακαρισμός καθορίζει μία κατάσταση ὁλότελα ἐσωτερική και φανερώνει τήν ἀφετηρία ὅλων τῶν ἐξωτερικῶν ἐκδηλώσεων.
Ὁ μακαρισμός αυτός, ὁ ἕκτος, λέει: «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται» (Ματθ. 5, 8.). Εὐτυχισμένοι αὐτοί πού εἶναι καθαροί στήν καρδιά, γιατί αὐτοί θά δοῦν τόν Θεό. Προσέξτε: τονίζεται το «αὐτοὶ»· «ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται».
Αλλά ποιά εἶναι αὐτή ἡ καρδιά, πού πρέπει νά εἶναι καθαρή, καί ποιά εἶναι αὐτή ἡ καθαρότητα; Ἔχουμε λοιπόν νά δοῦμε δύο θέματα: ποιά εἶναι ἡ καρδιά, πού πρέπει να μείνει καθαρή, καί ποιά εἶναι ἡ καθαρότητα, πού κάνει τήν καρδιά νά εἶναι καθαρή.
Ὅλοι γνωρίζουμε τήν καρδιά μας, και μάλιστα ἄν βάλουμε το χέρι μας στο στήθος μας κάπου ἀριστερά τήν αἰσθανόμαστε νά κτυπάει. Ἡ καρδιά εἶναι ἕνας μῦς· δέν εἶναι κόκκαλα· πού ὅμως εἶναι σπουδαιότατο ὄργανο, καί ἄν σταματήσει λίγο, πεθαίνουμε.
Αὐτός ὁ μῦς πάλλεται ρυθμικά, καί εἶναι σάν μιά ἀντλία, που διοχετεύει τό αἷμα μέχρι το τελευταῖο κύτταρο τοῦ σώματός μας. Μὲ αὐτή τήν ώθηση τό αἷμα πηγαίνει μέ τίς αρτηρίες καί στο τελευταῖο κύτταρο τοῦ ὀργανισμού, μεταφέροντας ὀξυγόνο και θρεπτικές οὐσίες. Μετά, επειδή παίρνει ἀπό τά κύτταρα τις ἄχρηστες ουσίες, δηλαδή τά προϊόντα καύσεως, τό αἷμα –νά τό πῶ ἔτσι– λερώνεται· γι' αυτό περνάει πρῶτα ἀπό τά νεφρά για να καθαριστεί κι ὕστερα ἀπό τούς πνεύμονες γιά νά ἀφήσει το διοξείδιο τοῦ ἄνθρακα καί νά πάρει το οξυγόνο, καί ἐπιστρέφει στην καρδιά, γιά νά ξανακάνει τήν ἴδια διαδρομή στόν ὀργανισμό μας.
Αὐτῆς τῆς σαρκικῆς καρδιᾶς οἱ ρυθμικοί κτύποι γίνονται λίγο γρηγορότεροι, πιο γοργοί, ὅταν ἡ ψυχή αἰσθάνεται χαρά. Ὅταν ἡ ψυχή αἰσθάνεται ἐνοχή ἤ μῖσος ἤ φθόνο ἤ ἀγωνία, πάλι αὐτή ἡ καρδιά κτυπᾶ κάπως πιο γρήγορα. Ἔτσι, ἡ σαρκική μας καρδιά γίνεται τό πρόσωπο τῆς ψυχῆς μας, γιατί εκφράζει στην μορφή μας, στο πρόσωπό μας, τις ποικίλες καταστάσεις, τίς ποικίλες αντιδράσεις της. Αν εἴμαστε χαρούμενοι, ἂν εἴμαστε λυπημένοι, ὅ,τι κι ἂν αἰσθανόμαστε, αὐτό φαίνεται στο πρόσωπό μας αμέσως. Ἔτσι, ὅπως εἶναι τό πρόσωπο, πού βλέπει ὁ ἕνας τόν ἄλλο, ἔτσι καί ἡ καρδιά εἶναι τό πρόσωπο τῆς ψυχῆς, πού δείχνει πῶς αἰσθάνεται ἡ ψυχή.
Γι' αὐτό καί ἡ ᾿Αγία Γραφή πολλές φορές ταυτίζει την ψυχή με την καρδιά. Αντί να πει τη λέξη ψυχή, λέει τη λέξη καρδιά, ὅπως ἐδῶ στον μακαρισμό που λέει «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ», ἐνῶ θα μπορούσε νὰ εἰπωθεῖ «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ ψυχῇ».
Η ψυχή ὅμως ἔχει τρεῖς πτυχές: τη νόηση, το συναίσθημα και τη βούληση. Αυτό πάντα να το θυμάστε. Γι' αὐτό καί ἡ καρδιά ἄλλοτε ἐκφράζει τη νόηση, άλλοτε ἐκφράζει το συναίσθημα καί ἄλλοτε τη βούληση, ἀφοῦ εἶναι τό πρόσωπο τῆς ψυχῆς.
Ἔτσι, για παράδειγμα, ὡς πρός τό συναίσθημα, γράφει ἡ Ἁγία Γραφή: «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου» (Δευτ. 6, 5. Λουκ. 10, 27. Μαρκ. 12, 30.). Καί ἐδῶ τή λέξη καρδία ἄς τήν πάρουμε μέ τήν κύρια σημασία της, δηλαδή ὡς συναίσθημα, ὅπως αὐτό τό «σέ ἔχω στην καρδιά μου» πού λέμε.
Ὡς πρός τή διάνοια, ὁ Κύριος λέει: «Ἵνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρὰ ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;» (Ματθ. 8, 4.). Τό ρήμα ἐνθυμοῦμαι ἐκφράζει μια ιδιότητα τῆς διανοίας. Ἐπίσης ὁ Κύριος ρωτάει: «καὶ διατί διαλογισμοὶ ἀναβαίνουσιν ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;» (Λουκ. 24, 38.). Ἐδῶ παρουσιάζει την καρδιά ώς διάνοια, δηλαδή ἐκφράζεται ἡ πτυχή τῆς διανοίας. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ σημαντικό.
Καί ὡς πρός τή βούληση διαβάζουμε: «Αγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου» (Μάρκ. 12, 30.). Θα ἀγαπᾶς τόν Κύριο καί Θεό σου με όλη σου τη δύναμη. Ἐδῶ τώρα ἐκφράζει την καρδιά ώς βούληση.
Καί τά τρία αυτά συνοψίζονται πάλι στην πρώτη ἐντολή, πού λέει: «Αγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου» (Λουκ. 10, 27.). Τά βάζει ὅλα. Ἐδῶ καλύπτεται όλο το φάσμα τῶν δυνάμεων τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, καί σημαίνει ὅτι –ἀφοῦ βλέπει κανείς ποιά είναι ἡ καρδία– ή καθαρότητα ὀφείλει να καλύπτει όλο το φάσμα τῆς ψυχῆς, δηλαδή ὅλες τίς δυνάμεις της. Ακριβέστερα, πρέπει να καλύπτει καί τό σῶμα. Ὄχι μόνο τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί τήν καθαρότητα τοῦ σώματος. Θά τό δοῦμε αὐτό.
Καρδιά λοιπόν σημαίνει τόν ἐσωτερικό ἄνθρωπο: τη νόησή του, το συναίσθημά του καί τή βούλησή του. Αυτά πρέπει να είναι καθαρά, μαζί βεβαίως μέ τό σῶμα.
Ποιά εἶναι τώρα αὐτή ἡ καθαρότητα τῆς καρδίας, ἀφοῦ ἡ καρδιά συγκεντρώνει όλες τις πτυχές τῆς ψυχῆς; Ἡ καθαρότητά της είναι πνευματική, εἶναι ἐσωτερική καθαρότητα. Εἶναι ἡ ἁγνότητα τῆς ψυχῆς, πού καταργεῖ καί καταστρέφει κάθε ρυπαρότητα καί ἀκαθαρσία που δημιουργεῖ ἡ ἁμαρτία· εἶναι ὁ ἀκέραιος ἄνθρωπος, ὁ σωστός άνθρωπος, εἶναι ὁ ἄδολος ἄνθρωπος.
Κάποτε ὁ Κύριος, ὅταν εἶδε τόν Ναθαναήλ, μετά την πρόσκληση πού τοῦ ἀπηύθυνε ὁ Φίλιππος, εἶχε πεῖ: «Να ένας άδολος άνθρωπος, ἕνας ἄδολος Ἰσραηλίτης!» (Ιωάν. 1, 48.). Αυτό είναι μεγάλος τίτλος τιμῆς! Που να μου τό ἔλεγε ἐμένα ὁ Κύριος αὐτό, ὅτι εἶμαι ἄδολος ἄνθρωπος...! Δηλαδή ὁ ἄδολος ἄνθρωπος εἶναι ὁ εὐθύς, ὁ εἰλικρινής, και στις πράξεις και στις προθέσεις, δηλαδή ὁ ἁγνός ἄνθρωπος· εἶναι ὁ ὡραῖος ἄνθρωπος, όπως βγήκε από τα χέρια του Δημιουργού του, ὅπως ἦταν ὁ πρωτόπλαστος Αδάμ πρίν ἁμαρτήσει. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἔλεγαν ὁ «χαρίεις ἄνθρωπος», ὁ χαριτωμένος ἄνθρωπος. (Βλ. Plutarch's moralia, vol. 11. De Herodoti malignitate, 869 D. 4, «χαρίεις συγγραφεύς». Quaestiones convivales, 707 D 3, «χαρίεις ἀνὴρ», κ.ά.) Βέβαια, ἔχουμε ἀνθρώπους, ἄνδρες και γυναῖκες, ἀγόρια και κορίτσια, που βιώνουν αυτή την κατάσταση. Καί τούς ἀγαπάει κανείς πάρα πολύ, πάρα πολύ... Αποκαλύπτεται μπροστά τους πραγματικά!
Ἀλλά ἄς δοῦμε τά πράγματα ἐπί μέρους.
Καταρχάς, ὡς πρός τήν καθαρότητα της νοήσεως, ἐννοοῦμε τίς καθαρές σκέψεις, ἐντυπώσεις, αναμνήσεις, φαντασίες.
Μπορούμε να φανταστούμε, αγαπητοί, ποιά ἄραγε ήταν πραγματικά ή Θεοτόκος; Αν μπορούμε να πούμε χαριτωμένους κάποιους ανθρώπους μας πού ἔχουν καθαρότητα καρδιᾶς, τότε ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς τῆς Θεοτόκου ποιά νά ἦταν;... Ούτε καν διανοητικά, δηλαδή οὔτε μέ τή σκέψη, δέν μποροῦμε να συλλάβουμε το μέγεθος τῆς καθαρότητας της Παναγίας μας!... Εἶναι ἀσύλληπτο! Καί γιά νά μή νομισθεῖ ὅτι ἐγώ ἔτσι τό καταλαβαίνω, ὑπενθυμίζω ότι καί ὁ ἀγγελικός κόσμος ἀποκαλύπτεται μπροστά της! Αὐτές οἱ ἐκφράσεις, ὅτι εἶναι «τιμιωτέρα τῶν Χερουβείμ» και «ἐνδοξοτέρα ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ» καί εἶναι «ή πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν» καί εἶναι... καί εἶναι... δέν εἶναι ποιητικές ἐκφράσεις· εἶναι πραγματικότητα. Πέστε μου λοιπόν: πόσο ἁγνή πρέπει να ήταν ή διάνοια τῆς Παναγίας μας;... Εἶναι ἀσύλληπτο, πραγματικά ασύλληπτο!
Ἡ καθαρή διάνοια δηλαδή εἶναι ἡ ἀπαλλαγμένη από ψεύτικες ἰδέες, πλάνες, προλήψεις, δεισιδαιμονίες ἤ ἀπό σχέδια ἁμαρτωλά καί ἐγκληματικά, από κακές σκέψεις γιά τό πῶς θά κάνουμε το κακό στόν ἄλλο.
Ἡ ἀποικία τῆς κρυψίνοιας (κρυψίνους λέγεται αὐτός πού κρύβει τους λογισμούς του, δέν ἀποκαλύπτει τις σκέψεις του, συνήθως τις κακές) φανερώνει καθαρή διάνοια. Βέβαια, καί ἡ Παναγία μας δέν ἔλεγε τίποτα γιά τόν Εὐαγγελισμό της, ακόμα οὔτε καί στόν μνήστορα Ἰωσήφ. Ὅμως ἐκεῖ ἦταν στο σχέδιο τοῦ Θεοῦ· δέν ἔπρεπε νά πεῖ τίποτα ἡ Θεοτόκος. Ἦταν ἕνα μυστήριο τοῦ Θεοῦ, ἦταν τό μυστήριο τῶν μυστηρίων, μέ τήν ἔννοια τοῦ μυστικού. Αλλά ὁ ἄνθρωπος εἶναι κρυψίνους συνήθως στα κακά πράγματα· δέν ξέρει κανείς τί πιστεύει, ποιές εἶναι οἱ προθέσεις του. Ἔχουμε ανθρώπους τέτοιους· και λέμε: «Πῶς νὰ τοῦ ἐμπιστευθῶ ἐγώ αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου... Δεν ξέρω τι πιστεύει, ποιές εἶναι οἱ ἰδέες του».
Καθαρότητα στη διάνοιά του δέν ἔχει ἐπίσης οὔτε ὁ ὑπερήφανος ἄνθρωπος, αὐτός πού ἔχει ὑψηλοφροσύνη. Ἡ Ἁγία Γραφή, στο βιβλίο των Παροιμιῶν, λέει «ἀκάθαρτος παρὰ Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος» (Παρ. 16, 5). Συνεπῶς ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος δέν ἔχει καθαρότητα.
Ἂς δοῦμε τώρα τήν καθαρότητα στόν χῶρο τοῦ συναισθήματος. Ἐδῶ ἐννοοῦμε τα αγνά αισθήματα τῆς ἀγάπης καί τῆς φιλίας, τῆς φιλοξενίας, τῆς γενναιοδωρίας. Η υστεροβουλία στον χώρο του συναισθήματος νά εἶναι ἀνυπόστατη. Δεν πρέπει να κινοῦμε τίς ὑποψίες τῶν ἄλλων, ὥστε νά λένε: «Γιατί αὐτός ὁ ἄνθρωπος είναι τόσο γενναιόδωρος; Μήπως έχει κάτι στό μυαλό του; Μήπως σκέπτεται υστερόβουλα;». Όχι· ἁπλῶς θέλουμε να είμαστε γενναιόδωροι.
Η φιλοτιμία, ἡ ὡραία αὐτή ἀρετή, πρυτανεύει στόν ἄνθρωπο μέ καθαρό συναίσθημα, πρυτανεύει χωρίς ἐγωισμούς. Ἡ ἀντίδραση σέ ὅ,τι ἀγαθό εἶναι ἀνύπαρκτη. Ἡ ἀγαθή προαίρεση προέχει παντοῦ καί ἡ ἁγιότητα βασιλεύει.
Και τέλος, ὡς ἔρθουμε στον χώρο της βουλήσεως. Η θέληση είναι βεβαίως ἐλεύθερη καί πάντοτε κινείται στόν χῶρο τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Δέν πιέζεται ὁ ἄνθρωπος· ἂν θέλει, δέχεται· κι ἂν δεν θέλει, δέν δέχεται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, καθαρότητα τῆς βουλήσεως εἶναι νά μπορούμε να ταυτίζουμε το θέλημά μας με το θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός στην άρχιερατική του προσευχή έλεγε: «πλην οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ' ὡς σύ» (Ματθ. 26, 39. Λουκ. 22, 42.). Ὄχι ὅπως θέλω ἐγώ, ἀλλά ὅπως ἐσύ, Πάτερ. Ο καθαρός δηλαδή στη βούληση ἄνθρωπος κάνει ὅ,τι θέλει ὁ Θεός, ὅσο δύσκολο κι ἄν εἶναι αὐτό. Δέν ἔχει δικό του θέλημα· γι' αυτό θυσιάζει κάθε δικαίωμά του, θυσιάζει ανέσεις, δεν υπολογίζει κάπους, δίνει ἀκόμη καί τό αἷμα του καί τή ζωή του. Ἔχει μιά βούληση ἐλεύθερη από συγκαταθέσεις καί ἀποφάσεις ἁμαρτωλές, μία καθαρή πραγματικά βούληση.
Κι ὅλα αὐτά, στη συντομότατη ανάλυση πού ἤδη κάναμε για τους τρεις χώρους τῆς ψυχῆς, συνοψίζονται, χωρίς βέβαια νά ἐξαντλοῦνται, σ' ἐκεῖνο πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στους Φιλιππησίους: «Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε... ταῦτα πράσσετε» (Φιλ.. 4, 8-9.). Λοιπόν, ἀδελφοί μου, ὅσα εἶναι ἀληθινά, όσα εἶναι σεμνά, δίκαια, ἁγνά, προσφιλή στον Θεό, ὅσα ἔχουν καλή φήμη, οτιδήποτε ἐπαινεῖται, αὐτά να σκέπτεσθε, αὐτά να πράττετε. Δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, ὁ ἀπόστολος Παῦλος θέλει να τονίσει ἐδῶ τήν ἀξία αὐτοῦ τοῦ μακαρισμοῦ: «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδία, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται».
Ἔχουμε ὅμως καί μιά ειδικότερη καθαρότητα τῆς καρδιάς.
Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πάνω σ' αὐτό, γράφει: «Καθαροὺς δὲ ἐνταῦθά φησιν, ἢ τοὺς καθολικὴν ἀρετὴν κεκτημένους καὶ μηδὲν ἑαυτοῖς συνειδότας πονηρόν, ἢ τοὺς ἐν σωφροσύνῃ διάγοντας» (Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος. Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ομιλία ιέ', γ', MPG 57, 227, 57-60.). Δηλαδή: Καθαρούς ἐδῶ λένε είτε εκείνους που έχουν αποκτήσει τήν ὅλη αρετή –γιά τήν ὁποία ἀμέσως μετά θά μιλήσουμε– καί πού δέν σκέφτονται τίποτε τό πονηρό, ἡ ἐκείνους που ζουν με σωφροσύνη, δηλαδή ενότητα ψυχῆς καὶ σώματος. Να πώς παίρνει θέση ὁ Ἅγιος για το σώμα! Προσέξτε το αυτό, γιατί πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μία περίεργη αντίληψη.
Μία φορά έκανα μία συζήτηση μ' έναν γιατρό. Λαϊκός ήμουν, νέος, πολύ νέος, και μου έλεγε ότι δεν έχει καμία σχέση ή ἁγνότητα της ψυχής, με την ἁγνότητα του σώματος, καί ἔφερε ως παράδειγμα τη Μαρία τη Μαγδαληνή, λέγοντας ὅτι δέν ἦταν ἁγνή στό σῶμα. Ἔλεγε ὅτι ἦταν μέν ἁγνή στην ψυχή, ἐπειδή ἀκολούθησε τον Κύριο, ὄχι ὅμως καί στό σώμα, καί ἰσχυριζόταν ὅτι αὐτά εἶναι δυό ξέχωρα πράγματα. Καταρχάς έκανε ένα λάθος, διότι πρῶτα-πρῶτα ή Μαρία ἡ Μαγδαληνή δέν ὑπῆρξε ἀνήθικη, δέν ὑπῆρξε πόρνη.
Ἀλλὰ ἂς μήν ἀπατόμαστε: Αν κανείς δέν ἔχει τό ὑπόβαθρο τῆς ἁγνότητος τῆς σωματικῆς, δέν μπορεῖ νά αναπτύξει καμία ἀρετή, καί μάλιστα τήν ἁγνότητα τῆς ψυχῆς. Μέ κανένα τρόπο. Καί ἡ ἁγνότητα εἶναι σπουδαῖο στοιχεῖο, ὅπως εἶναι καί ἡ παρθενία, πού ἀναφέρεται καί στήν ψυχή και στο σώμα. Προσέξτε το, το υπογραμμίζω: Και στην ψυχή και στο σώμα!
Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀπό τόν Θεό δύο θησαυρούς: τήν πίστη καί τήν ἁγνότητα. Αν χάσει κανείς τήν ἁγνότητά του, τότε ἡ πρώτη, η πίστη, χάνεται από μόνη της.
Προσέξτε ἐδῶ κάτι τό πολύ σημαντικό: Κάποιος σοφός ἔλεγε ὅτι κάθε φορά πού ἔπεφτε στο θέμα τῆς ἁγνότητος, εἶχε ἀμφιβολίες γιά τά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Πίστεως. Αὐτό εἶναι πολύ ἀληθινό. Οὐδέποτε θά ἀκούσετε νέον ἤ νέα, ἁγνούς στην ψυχή, πού νά ἔχουν ἀληθινή ἁγνότητα –επειδή δέν πέφτουν σέ ἁμαρτίες– νά σᾶς προβάλουν θέματα αμφιβολίας, δυσπιστίας καί ἀπιστίας, καί ἀκόμα χειρότερα ἀθεΐας. Ἐκεῖνος πού ἔχασε τήν ἁγνότητά του, αὐτός ἔχει ἀμφιβολίες γιά τήν Πίστη.
Ὑπάρχει ἕνας μηχανισμός ἐδῶ, πού τόν ἀναφέρει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης: «πᾶς γὰρ ὁ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς καὶ οὐκ ἔρχεται πρὸς τὸ φῶς, ἵνα μὴ ἐλεγχθῇ τὰ ἔργα αὐτοῦ» ('Ιωάν. 3, 20.). Αὐτός εἶναι ὁ μηχανισμός. Από τη στιγμή πού θέλεις καί ἐνδίδεις στήν ἀνηθικότητα, θά ἀρχίσεις να προβάλεις απορίες: «Καλά, ὑπάρχει Κόλαση; Καλά, ὁ Θεός εἶναι δίκαιος; Δηλαδή τιμωρεῖ ὁ Θεός; Θα κριθοῦμε; Θά ἀναστηθοῦμε;». Αὐτός εἶναι ὁ μηχανισμός, ἡ διαδικασία πράξεων και λογισμῶν.
Γι' αὐτό εἶχε δίκαιο αὐτός πού ἔλεγε ὅτι ἀπό τή στιγμή πού ἔφταιξε στο θέμα τῆς ἁγνότητος, μπῆκε σε ἀμφιβολίες για θέματα Πίστεως. Χρειάζεται λοιπόν πολλή προσοχή! Ἡ ἁγνότητα τοῦ σώματος εἶναι βασική προϋπόθεση τῆς ἁγιότητος. Ἄν δέν εἶναι κανείς ἁγνός στό σῶμα, δέν μπορεῖ νά γίνει ἅγιος! Δέν γίνεται, παρά μόνο ἄν μετανοήσει.
Γι' αυτό μάλιστα ἡ ἁγνότητα τοῦ σώματος ἀποτελεῖ τήν ἀρνητική ὄψη τῆς ἁγιότητος. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος τό λέει ὡς ἑξῆς: «Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἁγιασμὸς ὑμῶν, ἀπέχεσθε ὑμᾶς ἀπὸ τῆς πορνείας» (Α΄ Θεσ. 4, 3.). Αὐτό εἶναι λοιπόν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ: ὁ ἁγιασμός σας, δηλαδή ἐσεῖς νά ἀπέχετε από τήν πορνεία. Σαφῶς, σαφέστατα!
Αλλά πρέπει νά δοῦμε καί μία γενικότερη καθαρότητα τῆς καρδιᾶς. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος μᾶς μίλησε καί γιά μία γενική αρετή, μία καθολική ἁγιότητα, ἀλλά καί γιά μία εἰδική, πού ἀναφέρεται στο θέμα του σώματος. Ἡ συνολική αρετή δημιουργεῖ μία καθαρότητα· δηλαδή ἡ ἁγιότητα εἶναι μία καθαρότητα, καί μάλιστα θετικῆς ὄψεως. Καί ἡ σχέση καθαρότητος καρδιᾶς καί θεωρίας Θεοῦ θά μᾶς ἐξηγηθεῖ ἀπό ἕνα κείμενο τοῦ 3ου αἰῶνος, τοῦ Θεοφίλου Αντιοχείας. Εἶναι ἡ πρώτη ἀπό τίς τρεῖς ἐπιστολές πού εἶχε στείλει προς κάποιον Αὐτόλυκον. Ἀκοῦστε τί γράφει:
«Ἀλλὰ καὶ ἐὰν φῇς "Δεῖξόν μοι τον θεόν σου", καγώ σοι εἴποιμι ἄν· "Δεῖξόν μοι τὸν ἄνθρωπόν σου καγώ σοι δείξω τον θεόν μου". Βλέπεται γὰρ θεὸς τοῖς δυναμένοις αὐτὸν ὁρᾶν, ἔπαν ἔχωσι τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀνεῳγμένους τῆς ψυχῆς καὶ οὐκ ὑποκεχυμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς ψυχῆς ὑπὸ τῶν ἁμαρτημάτων καὶ τῶν πράξεών των τῶν πονηρῶν. Ὥσπερ ἔσοπτρον ἐστιλβωμένον, οὕτως δεῖ τὸν ἄνθρωπον ἔχειν καθαρὰν ψυχήν» (Θεόφιλος Αντιοχείας, Πρὸς Αὐτόλυκον, Clarendon, 1, 2, 1-20.). Δηλαδή: Αν μοῦ πεῖς "δεῖξε μου τόν θεό σου", θά σοῦ πῶ καί ἐγώ "δείξε μου ποιός εἶσαι, καί τότε θα σου δείξω τόν Θεό μου". Εἶναι αὐτό πού ἔλεγα προηγουμένως· ἀπό τή στιγμή που χάλασες τήν ἁγνότητα, ἔχεις ἀμφιβολίες γιά τόν Θεό. Γιατί ὁ Θεός φανερώνεται μόνο σ' ἐκείνους πού μποροῦν νὰ Τὸν δοῦν καί ἔχουν τὰ μάτια τῆς ψυχῆς τους ἀνοιχτά, καί ὄχι σ' αὐτούς πού ἔχουν χυθεῖ τά μάτια τους ἀπό τίς ἁμαρτίες καί τίς πονηρές τους πράξεις. Ὅπως ἀκριβῶς εἶναι ἕνα ἔσοπτρο στιλβωμένο, έτσι πρέπει καί ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει καθαρή καρδιά.
Τὸ ἐστιλβωμένον ἔσοπτρον εἶναι ἕνας καθρέφτης. Πρέπει να ξέρετε ότι τότε δὲν ὑπῆρχαν οἱ καθρέφτες ὅπως τούς ἔχουμε σήμερα, αλλά ήταν μέταλλα στιλβωμένα. Ὅταν πέσει μία ἀκτίνα ἐπάνω στον καθρέφτη, αὐτή ἀνακλᾶται. Ὅταν ὅμως δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ καθαρότητα, δηλαδή ἡ στίλβωση τῆς ἐπιφανείας τοῦ καθρέφτη, τότε πῶς θά ἀνακλασθεῖ ἡ ἀκτίνα;
Σημειώστε ὅτι ὅλες οἱ ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ ἔρχονται σέ μᾶς, καί ἄν τίς ἀποδεχθοῦμε ἀνακλώνται πρός τόν Θεό. Για παράδειγμα, ὁ Θεός μου στέλνει τήν ἄκτιστη ενέργεια τῆς πίστεως, καί ἐγώ, αν τήν αποδεχθῶ, ἄν εἶναι καθαρό τό κάτοπτρό μου, τήν ἀνακλῶ πίσω στον Θεό. Ανακλῶ πρός τόν Θεό θὰ πεῖ ἀποδέχομαι, λέω, πιστεύω. Ἔτσι καί ἡ ἁγνότητα. Γι' αυτό λέει ἐδῶ ὁ Θεόφιλος Αντιοχείας ὅτι ἐξαρτᾶται σε ποιά κατάσταση εἶναι ἡ ὅλη σου καρδιά ὡς πρός τά ἁμαρτήματα. «Δείξε μου, λοιπόν, τόν ἄνθρωπό σου». Εἶναι θεμελιώδους σημασίας απάντηση. «Θέλεις να σου δείξω τόν Θεό μου; Μάλιστα. Δείξε μου πρώτα ποιός εἶσαι, καί θά σοῦ δείξω μετά τόν Θεό μου».
Ακόμη έχουμε ἕνα θαυμάσιο κείμενο τοῦ ἁγίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου πού μᾶς μιλάει γι' αυτήν την καθαρότητα της καρδιάς: «Καὶ τί ἐστι καθαρότης συντόμως; Καρδία ἐλεήμων ὑπὲρ πάσης τῆς κτιστῆς φύσεως. Καὶ τί ἐστιν καρδία ἐλεήμων; Καύσις καρδίας ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων και τῶν ὀρνέων καὶ τῶν ζῴων καὶ τῶν δαιμόνων καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος, καὶ ἐκ τῆς μνήμης αὐτῶν καὶ τῆς θεωρίας αὐτῶν ῥέουσιν οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ δάκρυα... ἀμέτρως καθ' ὁμοιότητα τοῦ Θεοῦ» (Αγ. Ισαάκ ο Σύρος, Εὑρεθέντα Ασκητικά, Λόγος ΠΑ΄, 7, Περί διαφορὰς ἀρετῶν καὶ περὶ τελειώσεως παντός δρόμου.).
Δηλαδή: Καί τί εἶναι, με δυό λόγια, καθαρότητα; Εἶναι ἡ καρδιά ἡ ἐλεήμων γιά ὅλη τήν κτιστή φύση· καί τί εἶναι ἐλεήμων καρδιά; Εἶναι ἡ καρδιά πού καίγεται μέσα της για όλη την κτίση, για τους ἀνθρώπους καί γιά τα πουλιά καί γιά τά ζώα, ακόμα καί γιά τούς δαίμονες –τους λυπᾶται· ταλαίπωρα πλάσματα, λέει, που φτάσατε...!»– καί γιά κάθε δημιούργημα. Και μόνο γιατί τα θυμάται κανείς αὐτά, και μόνο γιατί τα βλέπει, τρέχουν ἀπό τά μάτια του πολλά δάκρυα... μοιάζοντας στον Θεό. Βλέπετε ἐδῶ τώρα τί θά πεῖ ἁγνότητα καρδιᾶς;
Αὐτήν τήν καύση τῆς καρδιᾶς αἰσθάνθηκαν καί οἱ δύο μαθητές πρός Ἐμμαούς, καθώς άκουγαν τά λόγια τοῦ Ἰησοῦ στον δρόμο, καί εἶπαν: «Οὐχὶ ἡ καρδία ἡμῶν καιομένη ἦν ἐν ἡμῖν, ὡς ἐλάλει ἡμῖν ἐν τῇ ὁδῷ καὶ ὡς διήνοιγεν ἡμῖν τὰς γραφάς;» (Βλ. Λουκ. 24, 13-35.). Δέν καιγόταν ή καρδιά μας, καθώς μᾶς ἐξηγοῦσε στον δρόμο της Γραφές; Αλλά οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, οἱ δύο μαθητές, ἔζησαν την παρουσία τοῦ Χριστοῦ καί αἰσθάνθηκαν αὐτό πού αἰσθάνθηκαν γιατί είχαν μία καθαρότητα καρδιᾶς· ἄν ἦταν ὅμως κανένας Καϊάφας καί κανένας Ἄννας, θά αἰσθάνονταν τό ἴδιο; Θά συνελάμβαναν πάλι τόν Ἰησοῦ, γιά νά Τόν ξανασταυρώσουν!
Καί ἡ ἀμοιβή αὐτῶν πού ἔχουν καθαρή καρδιά εἶναι νά δοῦν τόν Θεό· «ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται»!
Είδαμε στον ἅγιο Ἰσαάκ να ταυτίζεται ή καθαρότητα μέ τήν ἀγάπη. Καὶ ἐπειδή «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί» (Α΄ Ἰωάν. 4, 16.), γι' αὐτό θά δοῦν τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τή δόξα τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐδῶ στή γῆ καί στον Ουρανό. Εδώ «δι' ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι», ἐκεῖ στον Ουρανό «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον» (Βλ. Α΄ Κορ. 13, 12.). Λυπάμαι που δέν ἔχω χρόνο να κάνω ἐδῶ περισσότερη ανάλυση.
Μᾶς λέει ὁ Ἰωάννης: «Αγαπητοί, νῦν τέκνα Θεοὗ ἐσμεν, καὶ οὕπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα· οἶδαμεν δὲ ὅτι ἐὰν φανερωθῇ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα αὐτὸν καθώς ἐστι. καὶ πᾶς ὁ ἔχων τὴν ἐλπίδα ταύτην ἐπ' αὐτῷ ἀγνίζει ἑαυτόν, καθὼς ἐκεῖνος ἁγνός ἐστι» (Α΄ Ἰωάν. 3, 2-3.). Αγαπητοί, τώρα εἴμαστε παιδιά τοῦ Θεοῦ, ἀλλά δέν φανερώθηκε ακόμη τί θά είμαστε· ξέρουμε όμως ότι όταν θα φανερωθεί, θὰ εἴμαστε ὅμοιοι μ' Ἐκεῖνον, διότι θὰ Τὸν δοῦμε ὅπως εἶναι.
Καί ὅποιος ἔχει αὐτή τήν ἐλπίδα προς Αυτόν, καθαρίζει τόν ἑαυτό του, γίνεται ἁγνός, όπως αγνός εἶναι καί Ἐκεῖνος. Στην Αποκάλυψή του δέ ὁ Ἰωάννης λέει ὅτι θά δοῦμε τό πρόσωπό Του. (Βλ. Αποκ. 22, 4.)
Πῶς ὅμως βλέπεται ὁ Θεός ἐδῶ; Αυτό γίνεται ένδιάθετα, από μέσα, διακρίνοντας πάντοτε την ουσία από τη δόξα, αν μπορούμε βέβαια να διακρίνουμε τα δυό αὐτά. Ὁ ἄλλος δίνει τη ζωή του για μαρτύριο· ἄν ὅμως δέν ἔβλεπε τόν Θεό, δέν θά τήν ἔδινε για χάρη Του, καί μάλιστα με μαρτυρικό τρόπο.
Ακόμη, ὁ Θεός ὁρᾶται μέ τίς ἐπεμβάσεις Του στην Ιστορία· ὅπως στήν Ἐρυθρά θάλασσα. Ὁ Μωυσῆς ονομάζεται Θεόπτης. Ο πρωτομάρτυρας Στέφανος αναφέρεται ὅτι εἶδε τήν δόξα τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Πράξ. 7, 55.) Όλοι οι Ἅγιοι ἔχουν τήν ἐμπειρία τῆς θεωρίας τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, καί γενικά τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν Του.
Αγαπητοί μου, μέ ἀπόλυτη συναίσθηση να προσευχόμαστε γιά ἐκεῖνο πού προσευχόταν κι ὁ Δαυίδ: «Καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου» (Ψαλμ. 50, 12.).
Κυριακή, 14 Ιανουαρίου 1996
6η ομιλία στην κατηγορία
« Οἱ Μακαρισμοί ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Οἱ Μακαρισμοί " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/oi-makarismoi
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_18.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://drive.google.com/file/d/1SWUXwnar9CGEWX6Ki-Kycr3hLQAyza3b/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%9F%CE%B9%20%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
