Πάει πολύς καιρός πού κάτι είχα πεῖ σ' ἕνα κυριακάτικο κήρυγμα, μέ τήν εὐκαιρία κάποιου Μνημοσύνου, ποὺ ὡς συνήθως οἱ μή ἐνδιαφερόμενοι για το Μνημόσυνο φεύγουν. Παρακάλεσα να μην φύγει κανείς, διότι το Μνημόσυνο, τούς εἶπα, δέν εἶναι μία ἰδιωτική υπόθεση, αλλά μία υπόθεση δημόσια, ἀφορᾶ δηλαδή σε ολόκληρη τήν κοινότητα. Δεν είναι το θέμα όπως φαίνεται στα μάτια του κόσμου τούτου, δηλαδή μία ὑπόθεση πού ἀφορᾶ μόνο σε κάποιον ἤ στήν οἰκογένειά του, ἀλλά εἶναι ὁλόκληρης της χριστιανικῆς οἰκογενείας· γι' αὐτό ἀκριβῶς καί τό Μνημόσυνο γίνεται μετά τήν Θεία Λειτουργία μπροστά σε ολόκληρο το χριστιανικό πλήρωμα.
Ἔτσι εἶναι καί ὁ Γάμος. Ὁ Γάμος δέν εἶναι μία υπόθεση ιδιωτική, που αποφασίζουν δύο ἄνθρωποι να παντρευτούν, ἀλλά μία υπόθεση ολόκληρης τῆς χριστιανικῆς, τῆς ἐκκλησιαστικής κοινότητας. Γι' αὐτό δέν πρέπει να γίνεται στο σκοτάδι, αλλά «ἐν τῷ φωτὶ τῆς ἡμέρας». Μέσα στὸ φῶς τῆς ἡμέρας, δηλαδή μέσα στην δημοσιότητα, θά ἔλθουν πολλά στοιχεῖα σε γνώση τοῦ χριστιανικού πληρώματος, τά ὁποῖα ἐνδεχομένως δέν θά μποροῦσαν νά εἶχαν ἔλθει, ἐάν ὑποτεθεῖ ὅτι ὁ Γάμος γινόταν κρυφά· μία συγγένεια, ἐπί παραδείγματι, τήν ὁποία ἀγνοεῖ ὁ ἱερέας, ὁ εὐλογῶν ἱερέας, ἤ ὅ,τι ἄλλο.
Γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Αντιοχείας, σέ μιά ἐπιστολή του πρός τόν ἅγιο Πολύκαρπο, συνιστά: «Πρέπει μετά γνώμης τοῦ ἐπισκόπου τὴν ἕνωσιν ποιεῖσθαι, ἵνα ὁ γάμος ᾗ κατὰ Κύριον καὶ μὴ κατ' ἐπιθυμίαν. Πάντα εἰς τιμὴν Θεοῦ γινέσθω» (Ἅγ. Ἰγνάτιος, Πρὸς Πολύκαρπον, ΒΕΠΕΣ, V, 40. Εκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1955, σ. 283.). Πρέπει, λέει, νὰ ἐρωτηθεῖ καί ὁ ἐπίσκοπος. Βεβαίως ὁ ἐπίσκοπος δέν θά εἶναι ὁ προξενητής· ἀλλά θά δώσει μία γνώμη. Θά δεῖ πάνω-κάτω τις προϋποθέσεις αὐτῶν τῶν δύο ἀνθρώπων που πρόκειται να παντρευτοῦν, γιά νά δώσει μία γνώμη. Καί τό λέει αυτό για να μήν γίνει ὁ γάμος «κατ' ἐπιθυμίαν», καί μήν ἀκοῦμε ἐκφράσεις, ὅπως τόν ἔκλεψε ἤ τήν ἔκλεψε καί λοιπά, ἤ ἄλλες ἄσχημες καταστάσεις, μόνο καί μόνο διότι ἐκείνη ἄρεσε στόν ἄνδρα, ἐκεῖνος ἄρεσε στη γυναίκα, πάρθηκαν και τέλειωσε... καί μετά τρέχουμε για διαζύγια! Ὄχι. Γι' αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο πρέπει νά γίνεται μέ τήν σύμφωνη γνώμη τῆς Ἐκκλησίας.
Πριν από λίγο καιρό κάποιος πήρε το διαζύγιο του ἀπό τό Γραφεῖο τῆς Μητροπόλεως. Νέος άνθρωπος· πολύ νέος. Ὕστερα ἀπό ἀγῶνα ὀκτὼ ἐτῶν κατάφερε να πάρει το διαζύγιο. Η αιτία ποιά; Ακούστε την.
Πήγε σε κάποια κωμόπολη τῆς ἐπαρχίας μας να δουλέψει· μόλις είχε απολυθεί από στρατιώτης. Τὸν εἶδαν καλό, τόν εἶδαν καί λίγο ἀφελὴ ἴσως γιατί –δέν ἐξηγεῖται ἀλλιώτικα– καί τοῦ προξένεψαν μία κοπέλα. Αὐτός τήν εἶδε και δέχθηκε. Πράγματι. Τοῦ τὸ εἶπαν ἡμέρα Δευτέρα, μου φαίνεται, καί ἡμέρα Πέμπτη συμφώνησαν νά γίνει ὁ Γάμος· δηλαδή μέσα σε δύο-τρεις ἡμέρες. Θα γινόταν και βράδυ, παρακαλῶ ἔτσι εἶχαν συμφωνήσει. Αὐτός πῆγε ἀπό νωρίς στο σπίτι τῆς νύφης· τοῦ ἔδωσαν ἕνα ποτηράκι κρασί, ἕνα ουζάκι, ἕνα τσιπουράκι –Γάμος θα γινόταν, παρακαλῶ!– καί ἀφοῦ τα πράγματα θὰ εἶχαν ἔτσι, το ἕνα ποτηράκι διαδεχόταν τό ἄλλο. Ἔτσι, ὅταν ὁ ὑποψήφιος γαμπρός ξεκίνησε γιά τήν ἐκκλησία, ήταν ολότελα μεθυσμένος! Εφθασαν στήν ἐκκλησία, κι ἐκεῖ ἔγινε ὁ Γάμος, αλλά ὅλα αυτά ήταν στο πρόγραμμα τοῦ πεθερού· διότι αντί να δώσει την μικρή κόρη, ἔβαλε την μεγάλη. Καί ἔγινε ὁ Γάμος φυσικά. Ὅταν ὅμως αὐτός ξεμέθυσε, βρέθηκε μπροστά στη μεγάλη έκπληξη: δεν ήταν ή γυναίκα που εἶχε διαλέξει! Τήν ἴδια στιγμή λοιπόν ἔφυγε ἀπό τό σπίτι καί ὑπέβαλε αγωγή διαζυγίου.
Είδατε; Γι' αυτόν τον λόγο ο Γάμος πρέπει να γίνεται «ἐν τῷ φωτὶ τῆς ἡμέρας».
Κάτι ανάλογο ἔχουμε και στην Αγία Γραφή.
Ὁ Ἰακώβ, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐξαπατήσει τόν ἀδελφό του τόν Ησαύ για να πάρει τα πρωτοτόκια, να πάρει αὐτός πρῶτος τήν εὐλογία, ἔφυγε μακριά από το σπίτι το πατρικό, γιά νά ἀποφύγει τήν ὀργή τοῦ ἀδελφοῦ του Ἡσαν, καί ἔφθασε στον θεῖο του τον Λάβαν, τόν ἀδελφό τῆς μητέρας του, τῆς Ρεβέκκας. Ἐκεῖ αὐτός εἶχε δυό κόρες: τήν Λεία καί τήν Ραχήλ. Ὁ Ἰακώβ ἤθελε να παντρευτεῖ τήν μικρή, τήν Ραχήλ. Τοῦ λέει ὁ θεῖος του: «Θὰ μοῦ δουλέψεις εφτά χρόνια, καί θά σοῦ τήν δώσω τη Ραχήλ». Πράγματι δούλεψε εφτά χρόνια, και ἦρθε ἡ ὥρα να γίνει ὁ Γάμος. Ἀλλά ὁ πατέρας οδήγησε στο νυφικό δωμάτιο την μεγάλη, την Λεία· τήν είχε κουκουλώσει ἐκεῖ μέ μία καλύπτρα, γιά νά μήν φαίνεται. Έβαλε τήν μεγάλη, την Λεία, και όχι την Ραχήλ! Ἐξεπλάγη βεβαίως ὁ Ἰακώβ γιά τό ἀναπάντεχο, αλλά ήταν πλέον αργά· γι' αυτό και παραπονέθηκε στον πεθερό του γιατί τοῦ τό ἔκανε αυτό: «Γιατί μέ ἐξαπάτησες;». Είδατε; ἐξαπάτησε ὁ Ἰακώβ, ἐξαπατάται τώρα καί ὁ ἴδιος. «Δέν σέ ἐξαπάτησα, λέει ὁ πεθερός· ἐδῶ στον τόπο μας είναι συνήθεια πρώτα να παντρεύουμε τις μεγάλες και μετά τίς μικρές.» Βέβαια αυτό ήτανε μία δικαιολογία, διότι εἴχανε ἤδη συμφωνήσει γιά τήν μικρή. «Καλά, τοῦ λέει· δούλεψέ μου ἄλλα εφτά χρόνια, καί θά πάρεις καί τήν μικρή, τήν Ραχήλ.» Τότε βεβαίως ἴσχυε ἡ πολυγαμία· σᾶς τό διευκρινίζω. Κι ἔτσι ὁ Ἰακώβ δούλεψε ἄλλα εφτά χρόνια για να πάρει καί τήν Ραχήλ, τήν μικρή. (Γέν. 29, 15-30)
Δηλαδή θέλω νά σᾶς δείξω ὅτι τό θέμα τῆς ἀπάτης στον γάμο, ἀγαπητοί μου, δέν εἶναι ἀσυνήθιστο φαινόμενο. Ἔχει δίκαιο λοιπόν αυτό το τυπικό, που λέει ἐκεῖ ὅτι ὁ Γάμος πρέπει να γίνεται «ἐν τῷ φωτὶ τῆς ἡμέρας».
Καί ἀφοῦ τελειώσει ὅλη αὐτή ἡ διαδικασία, ὁ διάκονος στρέφεται πρός τόν ἱερέα καί λέει: «Εὐλόγησον, Δέσποτα» κι ὁ ἱερέας ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογητὸς ὁ Θεός». Προσέξτε: ὄχι μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία», διότι τώρα εἶναι ἡ ἀκολουθία τοῦ ᾿Αρραβῶνος. Λέγεται το «Εύλογητὸς ὁ Θεὸς, καὶ ἀμέσως μετά ακολουθεῖ ἡ μεγάλη Συναπτή, τα Ειρηνικά, τά ὁποῖα λέει ὁ διάκονος ἢ ἀντ᾽ αὐτοῦ ὁ ἱερέας. Εἶναι τά γνωστά μας Εἰρηνικά: « Ὑπὲρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης», «Υπέρ της εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου...», «Ὑπὲρ τοῦ πατρὸς καὶ ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (τάδε) παντὸς τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ...» καί ἀμέσως μετά: «Ὑπὲρ τοῦ καταπεμφθῆναι αὐτοῖς ἀγάπην τελείαν, εἰρηνικήν, καὶ βοήθειαν, τοῦ Κυρίου δεηθώμεν».
Βλέπουμε ὅτι ἡ ὑπόθεση των δύο νεονύμφων, ὁ γάμος, τοποθετείται μέσα στα γενικότερα συμφέροντα τῆς Ἐκκλησίας γιατί αλλιώτικα πῶς ἐξηγεῖται τὸ νά εἴχεται ὁ ἱερέας «Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ κόσμου...» καί τά λοιπά; Ὕστερα οἱ νεόνυμφοι δέν θά εἶναι ξεκρέμαστοι, δέν θά είναι ξεκάρφωτοι, δηλαδή δεν θα εἶναι ἔξω ἀπό τά πλαίσια τῆς Ἐκκλησίας· συνεπώς πρέπει νά ἐνταχθοῦν μέσα στα γενικά συμφέροντα τῆς Ἐκκλησίας. Γι' αὐτὸν ἀκριβῶς τόν λόγο καί ὁ ἱερέας ἀπό τά γενικότερα συμφέροντα προχωρεί προς τὰ εἶδικότερα, τα συμφέροντα τῶν νεονύμφων.
Θα μείνω μόνο σ' ἕνα σημεῖο, τό ὁποῖο καί θά πρέπει ἀπόψε νά τό ἐξαντλήσουμε. «Ὑπὲρ τοῦ καταπεμφθῆναι αὐτοῖς ἀγάπην τελείαν.» Ας εὐχηθοῦμε. Ὅλη ἡ Ἐκκλησία θά εὐχηθεῖ.
Ὅταν πηγαίνουμε σ' ἕναν Γάμο, ἀγαπητοί μου, δέν πηγαίνουμε γιά νά θαυμάσουμε τή νύφη καί τόν γαμπρό· δέν πηγαίνουμε από μία κοινωνική υποχρέωση, διότι ὁ γαμπρός ἢ ἡ νύφη εἶναι φίλοι μας ἤ γνωστοί· δέν πηγαίνουμε ἴσως γιά νά πάρουμε κουφέτα ἤ ἀκόμη νά κάνουμε φασαρία, ἀναγκάζοντας πολλές φορές τούς ἱερεῖς νά φωνάζουν καί νά ζητοῦν ἡσυχία. Αγαπητοί, πηγαίνουμε σ' ἕνα Μυστήριο γιά νά εὐχηθοῦμε καί νά προσευχηθούμε στον Θεό γιά εκείνους πού μετέχουν στο Μυστήριο αυτό. Γιά τούς νεονύμφους θα προσευχηθοῦμε· θά προσευχηθοῦμε νά τούς δώσει ὁ Θεός ὅ,τι ὁ ἱερέας ἢ ὁ διάκονος ἐξ ὀνόματός μας εὔχεται. Ὅταν λέει «να τούς σταλεῖ ἀπό τόν Οὐρανό ἀγάπη τέλεια», ἐμεῖς θά ποῦμε «Κύριε, ἐλέησον», θα πούμε «Παράσχου, Κύριε», θα πούμε «Αμήν»· δηλαδή Κύριε, να ελεήσεις· Κύριε, να δώσεις· Κύριε, είθε να γίνει αυτό που ζήτησε ἐξ ονόματός μας ὁ ἱερέας. Στον Γάμο λοιπόν άκρα σιωπή, άκρα ήσυχία, καί προπαντός προσευχή. Προσευχή!
Ζητάμε λοιπόν ἐδῶ νά σταλεῖ τέλεια αγάπη από τον Ουρανό.
Ἴσως διαμαρτυρηθούν οι νεόνυμφοι καί ποῦν. «Καλά· ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο βρισκόμαστε σ' αυτή τή θέση τη στιγμή τούτη εἶναι ἀκριβῶς διότι μεταξύ μας ὑπάρχει ἀγάπη· γιατί λοιπόν ζητάτε νὰ μᾶς δώσει ὁ Θεός τέλεια ἀγάπη; Ἔχουμε αγάπη». Αξίζει ὁ κόπος να μείνουμε λίγο παραπάνω στο σημεῖο αὐτό· πρέπει νὰ τὸ ἐξαντλήσουμε,
Αγαπητοί μου, παρ' όλη την διαμαρτυρία και την διαβεβαίωση τῶν νεονύμφων ὅτι ἀγαποῦνται πολύ, πρέπει νά δοῦμε τί εἶναι ἡ ἀγάπη. Αλήθεια, τί εἶναι ἡ ἀγάπη;
Θά μποροῦσε κανείς νά πεῖ πολλά γιά τήν ἀγάπη, ἀκριβῶς διότι δεν μπορούμε να καθορίσουμε την ουσία της. Ο Ιερός Χρυσόστομος ἀποκαλεῖ τήν ἀγάπη μυστήριο· «τό μυστήριον τῆς ἀγάπης»!. Και πράγματι ή αγάπη εἶναι ἕνα ἀπό τά πιό βαθειά μυστήρια. Κανείς ποτέ δεν μπόρεσε νὰ μπεῖ, οὔτε θα μπορέσει, στην πιο βαθειά υφή τῆς ἀγάπης. (Βλ. Περ. Χρυσόστομος, Πρὸς Κολασσαείς, MPG 62.387.69, Εἰς τὴν Γένεσιν, MPG 54, 487, 59, 62, 140, 21. κ.ά.)
Η αγάπη μόνο βιώνεται· ἡ ἀγάπη εἶναι μία έμπειρία· δέν εἶναι μία γνώση, πού μπορεί να μεταφερθεῖ ἀπό στόμα σε στόμα ή από βιβλίο σε βιβλίο. Ὅπως ἂκριβῶς ὅταν δοκιμάσω ἕνα ἐξωτικό φρούτο, ἕνα ἀφρικανικό, ένα αυστραλέζικο, πού δέν ὑπάρχει στα κλίματά μας, καί μέ ρωτήσουν τί γεύση εἶχε, ὅ,τι καί νά πῶ, ἡ γεύση τοῦ φρούτου αὐτοῦ θά μένει ἐντελῶς ξένη στα αὐτιά τῶν ἀκροατών μου. Ὅπως κι ἕναν τυφλό, ὁ ὁποιος θα μπορούσε θαυμάσια να γνωρίζει κάθε θεωρία πού θά ἐξηγοῦσε τήν ὑφή τοῦ φωτός, ἐάν τοῦ λέγατε πράσινο, κόκκινο, κίτρινο, θά σᾶς ἔλεγε «Τί θά πεῖ πράσινο; τί θά πεῖ κόκκινο; τί θά πεῖ κίτρινο;», γιατί δέν τό εἶδε ποτέ μέ τά μάτια του. Ὅ,τι πέφτει στις αισθήσεις μας δημιουργεῖ ἐμπειρία· καί ἡ ἀγάπη εἶναι μία υπόθεση εμπειρίας, είναι μία υπόθεση προσωπική, κάτι που μόνο βιώνεται, δεν μεταφέρεται.
Ωστόσο θα μπορούσαμε να πούμε μερικές σκέψεις μας και μερικές εκφράσεις γύρω ἀπό τό πελώριο αὐτό μυστήριο τῆς ἀγάπης.
Ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ βάση τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου· ἀποτελεῖ τήν μεγάλη αφετηρία τῆς ὑπάρξεως τοῦ γάμου. Λέει ἕνα λατινικό ρητό: «amo, ergo sum» ἀγαπῶ, ἄρα υπάρχω, Ὑπάρχω!
Γιατί υπάρχουμε; γιατί υπάρχει το σύμπαν; γιατί υπάρχει ὁ κόσμος; γιατί υπάρχω εγώ; Ἤθελε ὁ Θεός να δημιουργηθοῦμε; Μήπως ήθελε να κάνει επίδειξη δυνάμεως; ἤθελε να κάνει επίδειξη σοφίας; Όχι, αγαπητοί μου· ἁπλῶς ἤθελε νὰ ἐκφράσει την αγάπη Του! Υπάρχουμε διότι ὁ Θεός ἀγαπά. Η ύπαρξη λοιπόν, κάθε ύπαρξη, συνδέεται με την αγάπη, αυτό το μεγάλο και βαθύ μυστήριο τῆς ἀγάπης του Θεού.
Ἔτσι λοιπόν, για να υπάρξει ο γάμος, πρέπει προηγουμένως να έχει υπάρξει ἡ ἀγάπη. Αγάπη και ύπαρξη γάμου εἶναι δυο πράγματα αδιάσπαστα, συνυφασμένα. Δεν μπορούμε να μιλάμε για γάμο, εάν απ' αυτὸν ἀφαιρέσουμε την αγάπη.
Να σημειώσουμε εδώ, καί εἶναι θλιβερό, ότι πάρα πολλοί γάμοι γίνονται χωρίς το βάθρο αὐτό τῆς ἀγάπης. Να ξέρατε πόσοι ἄνθρωποι παίρνουν τον γάμο σαν μια εμπορική συναλλαγή, σαν μια τακτοποίηση...! Αχ, αὐτές οἱ τακτοποιήσεις! Μόνο ὁ Χριστιανισμός δεν γνώρισε τακτοποιήσεις! Ο γάμος, αγαπητοί μου, δέν εἶναι οὔτε τακτοποίηση ούτε βόλεμα ούτε κουκούλωμα ούτε μπάλωμα. Πόσοι λένε «Να μπαλώσουμε τα πράγματα. Να τους παντρέψουμε, να τους κουκουλώσουμε»!... Κουκούλωμα εἶναι ὁ γάμος; Είναι φοβερό.
Ὁ Χριστός εἶπε τήν παραβολή τῶν καινῶν ἀσκῶν, μέ τό «καινούργιο κρασί και λοιπά, καί τήν παραβολή πού λέει ὅτι δέν μπορεῖς στο παλιό ύφασμα να βάλεις καινούργιο μπάλωμα. (Βλ. Ματθ. 9, 16-17. Μάρκ. 2, 21-22. Λουκ. 5, 36-38) Ὅ,τι προσφέρει ὁ Χριστός με τα Μυστήριά του είναι πάντα καινούργιο, είναι κάτι νέο. Ἔτσι κι ἐδῶ· δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στον γάμο χωρίς τήν ἀγάπη.
Ἡ ἀγάπη ὅμως ἔχει δύο ὄψεις. Θά παρακαλέσω να προσέξτε αὐτό τό σημεῖο. Δύο ὄψεις ἔχει ἡ ἀγάπη· ἤ, καλύτερα, μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά μία πρώτη ἀγάπη καί γιά μιά δεύτερη ἀγάπη.
Χαρακτηριστικό της πρώτης ἀγάπης εἶναι τό ὅτι προκαλεῖται κυρίως από εξωτερικά γνωρίσματα· ὅπως ἐπί παραδείγματι εἶναι τό πρόσωπο, ἡ φωνή, τό χρῶμα, τό σῶμα καί λοιπά. Βλέπει κανείς ἕνα πρόσωπο καί ἀμέσως αἰσθάνεται ἕνα κάτι· αὐτό τό κάτι εἶναι αὐτό πού λέμε ἀγάπη, πού στηρίζεται ὅμως πάνω στα ἐξωτερικά γνωρίσματα τοῦ ἀγαπώμενου προσώπου.
Πάνω στο σημεῖο αὐτό συναντάμε κάτι ὄμορφο στην Παλαιά Διαθήκη. Ὅταν ὁ Ἐλιέζερ πῆγε στήν Μεσοποταμία καί βρῆκε νύφη γιά τόν Ἰσαάκ, τήν Ρεβέκκα, καί ἑτοιμάστηκαν πλέον γιά τό μεγάλο ταξίδι. Καθώς πλησίαζαν στή γῆ Χαναάν, ὁ Ἰσαάκ ἦταν κρυμμένος κάπου ἐκεῖ καί ἔκανε τήν προσευχή του· πῆγε νά ἀδολεσχήσει, λέει, πῆγε να αυτοσυγκεντρωθεῖ. (Βλ. Γέν. 24, 63)Αὐτό εἶναι ἕνα ἄλλο σημεῖο, γιά τό ὁποῖο ἀλήθεια ἀξίζει ὁ κόπος μιᾶς ἰδιαίτερης αναλύσεως. Αλλά μιά πού ἀνέφερα τό παράδειγμα, ἂς τό ἀναλύσουμε.
Ὁ Ἰσαάκ εἶναι ὁ ὑποψήφιος γαμπρός. Δέν διασκεδάζει, δεν τρέχει από 'δω κι από 'κεῖ μέ τούς φίλους του, ἀλλά μαζεύει τόν ἑαυτό του, πέφτει σε αυτοσυγκέντρωση, σε σκέψεις σοβαρές, διότι τό θέμα τοῦ γάμου εἶναι σοβαρή υπόθεση· ἀλλά καί προσεύχεται. Ἐκεῖ πού προσευχόταν, εἶδε νά ξεχωρίζουν οἱ καμῆλες, τό καραβάνι πού ἐρχόταν. Ἡ Ρεβέκκα καθόταν πάνω σε μία καμήλα καί εἶδε κάποιον νέο πίσω ἀπό κάτι κλαδιά. Αμέσως, για λόγους σεβασμού, κατέβηκε ἀπό τήν καμήλα και ρώτησε τόν Ελιέζερ: «Ποιός είναι αὐτός ὁ νέος ἐκεῖ;». Ὁ Ἐλιέζερ χαμογέλασε καί εἶπε: «Ε, εἶναι ὁ γαμπρός» καί πῆγαν στο σπίτι.
Ἡ Ρεβέκκα ἦταν μία πάρα πολύ ωραία γυναίκα. Ἀκοῦστε πῶς τό λέει η Αγία Γραφή: «ἡ δὲ παρθένος ἦν καλὴ τῇ ὄψει σφόδρα· παρθένος ἦν, ἀνὴρ οὐκ ἔγνω αὐτὴν»· ἦταν πάρα πολύ ωραία γυναίκα· ἦταν παρθένος, καί ἄνδρας δέν τήν εἶχε γνωρίσει. Καί στή συνέχεια: «εἰσῆλθε δὲ Ἰσαὰκ εἰς τὸν οἶκον τῆς μητρὸς αὐτοῦ καὶ ἔλαβε τὴν Ῥεβέκκαν, καὶ ἐγένετο αὐτοῦ γυνή, καὶ ἠγάπησεν αὐτὴν»· πῆγε στο σπίτι τῆς μητέρας του, παίρνοντας καί τήν Ρεβέκκα –ή μητέρα του ἡ Σάρρα εἶχε ἤδη πεθάνει– τήν ἔκανε γυναίκα του καί τήν ἀγάπησε. (Βλ. Γέν. 24, 1-67.)
Να λοιπόν αὐτά τά χαρακτηριστικά πού λέγαμε. Ἡ Ρεβέκκα ἦταν πολύ ωραία, καί τήν ἀγάπησε ὁ Ἰσαάκ. Εἶναι αὐτή ἡ πρώτη ἀγάπη, ὅπως σᾶς εἶπα, ἡ ὁποία στηρίζεται πάνω στά ἐξωτερικά γνωρίσματα.
Σ' αὐτή τήν πρώτη αγάπη ὅμως θά πρέπει νά κάνουμε μία ἀνατομία. Χωρίς νά μᾶς φανεῖ παράξενο, ἔχουμε ἕναν κατοπτρισμό των δύο ἐγώ. Τό ἐγώ τοῦ ἀνδρός καθρεφτίζεται πάνω στη γυναίκα, ἡ ὁποία παίζει τόν ρόλο ἑνός καθρέφτη, καί τό ἐγώ τῆς γυναικός καθρεφτίζεται πάνω στόν ἄνδρα, ὁ ὁποῖος παίζει τον ρόλο ἑνός ἄλλου καθρέφτη. Ὅπως ἀκριβῶς ὅταν προβάλω τόν ἑαυτό μου σ' ἕναν καθρέφτη θά δῶ τόν ἑαυτό μου, δέν θά δῶ ἄλλον, ἔτσι καί ὁ κάθε ἕνας ἀπό τούς δύο ἐκείνους πού ἀνάμεσά τους ἐπικρατεῖ αὐτή ἡ πρώτη αγάπη βλέπει τόν ἑαυτό του στο πρόσωπο τοῦ ἄλλου.
Αὐτό εἶναι κάτι πολύ βασικό, καί πρέπει να το γνωρίζουμε. Ἡ βάση, μέ ἄλλα λόγια, τῆς πρώτης ἀγάπης εἶναι ἐγωϊστική. Ὁ κάθε ἕνας θέλει νά ἱκανοποιήσει τόν ἑαυτό του, εἴτε σωματικά εἴτε συναισθηματικά, μέ ἀντικείμενο τόν ἄλλο. Βεβαίως, ἂν πεῖτε σέ δύο τέτοιους ἀνθρώπους πού πρωτογνωρίστηκαν καί ἀγαπιοῦνται ὅτι ἡ βάση τῆς ἀγάπης τους εἶναι ἐγωϊστική, ὁμολογουμένως θά σᾶς κοιτάξουν με συμπάθεια και θα πουν: «Δέν εἶσαι καλά!». Κι ὅμως, ἀγαπητοί μου· ἡ βάση αὐτῆς τῆς ἀγάπης εἶναι ἐγωϊστική.
Πολλές φορές ὁ ἄνδρας θα ζητήσει κάτι πού ἴσως ἀκόμη δέν ἐπιτρέπεται, καί ὅταν δέν τοῦ τό δώσει μνηστή του, τότε θυμώνει. Γιατί θύμωσε; Ὁ θυμός εἶναι καρπός τοῦ ἐγωϊσμοῦ. Θύμωσε γιατί δέν τοῦ ἔγινε, δέν τοῦ πέρασε. Ἄρα λοιπόν αυτό τί εἶναι; Εἶναι καρπός τοῦ ἐγωϊσμοῦ. Καί ἔτσι, πολλές φορές, μέ ἕνα πελώριο ἅλμα, ἀπό τήν αγάπη καταλήγουμε στο μίσος, στην κακότητα.
Νομίζετε ὅτι εἶναι σπάνιο, ἄνθρωποι πού ξεκίνησαν μέ κεραυνοβόλο έρωτα, ὅπως χαρακτηρίζεται, να καταλήξουν στο διαζύγιο, και μάλιστα ταχύτατα, ἤ νά καταλήξουν στήν ἀδιαφορία ή στο μίσος; Ακόμη νομίζετε ὅτι εἶναι σπάνιο να πάρει ἡ γυναίκα τό βιτριόλι καί νά τό ρίξει στόν ἄνδρα;
«Γιατί τό ἔκανες αυτό;» τήν ρωτανε στο δικαστήριο· κι αὐτή ἀπαντάει: «Διότι τόν ἀγαποῦσα, καί δέν ἤθελα νά μοῦ φύγει! Μά ἄν τόν ἀγαποῦσες, κοπέλα μου, γιατί τοῦ ἔριξες βιτριόλι καί τόν τύφλωσες;...
«Γιατί την σκότωσες;» ρωτούν ἐκεῖνον στο δικαστήριο· «Διότι τήν ἀγαποῦσα πολύ, κύριε πρόεδρε» απαντά αὐτός! Μά ἐάν τήν αγαπούσες, γιατί την σκότωσες;
Ε, νά λοιπόν γιατί διότι απλούστατα η βάση αυτῆς τῆς πρώτης ἀγάπης, ἐπαναλαμβάνω, εἶναι ἐγωϊστική. Δέν κατορθώνει ὁ ἕνας από τους δύο να κερδίσει τόν ἄλλο, καί ἐφ' ὅσον δέν τό καταφέρνει, ὁ ἐγωισμός θίγεται και προβαίνει σέ ὅ,τι προβαίνει. Με άλλα λόγια ἡ πρώτη ἀγάπη κινείται πάνω στον συναισθηματικό ἄξονα, τοῦ ὁποίου ὁ μέν ἕνας πόλος εἶναι ἡ ἐρωτική ἀγάπη, ὁ δέ ἄλλος πόλος εἶναι τό μίσος –και το μίσος εἶναι συναίσθημα– και μ' ἕνα πελώριο άλμα βρισκόμαστε ἀπό τό ἕνα ἄκρο στο άλλο, το μίσος.
Αὐτά πού διαβάζουμε βέβαια στίς ἐφημερίδες καί τά ἀκοῦμε καί ἐκπλησσόμαστε εἶναι ἀκραῖα· τις περισσότερες φορές ὅμως αὐτή ἡ πρώτη αγάπη, ἡ ἐρωτική, καταλήγει στήν ἀδιαφορία. Δέν παίρνουν διαζύγιο όχι· ἀλλά ὁ ἕνας εἶναι ξένος ἀπέναντι στον άλλο. Εάν δεῖτε, ἀγαπητοί μου, ἕναν ἄνδρα καί μία γυναίκα στον δρόμο να περπατοῦν καί ὁ ἄνδρας νά εἶναι δυο-τρία βήματα πιό μπροστά ἀπό τήν γυναίκα, νά εἶστε σίγουροι ὅτι εἶναι ἀνδρόγυνο! Εἶναι ἀνδρόγυνο ὅμως πού ἀνάμεσά τους δυστυχῶς μπῆκε ἡ ἀδιαφορία, καί τοῦτο διότι δραπέτευσε ἡ πρώτη ἀγάπη, ξεθύμανε! Εἶναι δυστύχημα.
Θά μέ ρωτήσετε: «Ὥστε λοιπόν ὁ γάμος αὐτή τήν πορεία ἔχει; Τόσο γρήγορη, τόσο πτερόεσσα καί φευγαλέα εἶναι ἡ ἀγάπη;».
Ὤ, ἀγαπητοί μου, θα πρέπει να αναζητηθεῖ μία ἄλλη ἀγάπη, ἡ δεύτερη ὄψη τῆς ἀγάπης, ἡ δεύτερη ἀγάπη. Για να γίνει ὅμως αὐτό, πρέπει να συγχωνευθοῦν τά δύο ἐγώ, τό ἐγώ τοῦ ἀνδρός καί τό ἐγώ της γυναικός, σ' ένα κοινό χωνευτήρι που λέγεται γάμος, και μέσα ἀπό τό χωνευτήρι αυτό νά βγεῖ ἕνα καινούργιο πράγμα, αυτό που λέγεται ἐμεῖς. Ὄχι ἐγώ κι εσύ, αλλά ἐμεῖς! Αγάπη σημαίνει ἔξοδος τοῦ ἐγώ πρός συνάντηση τοῦ ἐσύ. Ὅταν το δικό μου ἐγώ φεύγει για να 'ρθει να συναντήσει τό δικό σου ἐγώ, καί τό δικό σου ἐγώ φεύγει για να συναντήσει τό δικό μου ἐγώ, τότε ασφαλῶς, μέσα σ' αὐτή τήν ἀμοιβαία κίνηση, ἔχουμε τήν συγχώνευση τῶν δύο ἐγώ, κι ἂν θέλετε καί τῶν δύο εγωϊσμών, γιά νά ἀποτελέσουμε αὐτόν τόν θαυμάσιο καρπό της δεύτερης ἀγάπης, πού λέγεται ἐμεῖς. Δέν ὑπάρχουν ἐκεῖνες οἱ ἐκφράσεις, «το παιδί μου», αλλά «τό παιδί μας»· ὄχι «το σπίτι μου», αλλά «το σπίτι μας»· ὄχι «ἡ οἰκογένειά μου», αλλά «ἡ οἰκογένειά μας»· ὄχι«ἡ μητέρα σου», ἀλλά «ἡ μητέρα μας». Γιατί λές «ἡ μητέρα σου»; Ἡ πεθερά σου δέν εἶναι «μητέρα σου», ἀλλά «μητέρα μας». Εάν, ἀγαπητοί μου, μπεῖ τό ἐμεῖς καί ὄχι τό ἐγώ καί ἐσύ, τότε ἀσφαλῶς ἔχουμε αυτήν τήν προσωπογραφία, θα λέγαμε, τῆς δεύτερης ἀγάπης. [...](Σ' αὐτό τό σημεῖο διακόπτεται ἡ ὁμιλία στην κασέτα, ἀφήνοντας κενό περίπου δεκαπέντε λεπτών.)
Ἕνας μεγάλος ἐχθρός τῆς ἀγάπης εἶναι ἡ περιαυτολογία· κυρίως ή ατομική ικανοποίηση· ἐγώ να πετύχω ἐκεῖνο πού θέλω, κι εσύ κάνε ὅ,τι θέλεις! Ὁ ἕνας να λέει «Είμαι ἄρρωστος, είμαι άρρωστη», καί ὁ ἄλλος «Τί μέ νοιάζει ἐμένα; κόψε τόν λαιμό σου!». Ὁ ἕνας «Μά δέν μπορῶ αὐτό ἡ ἐκεῖνο», κι ὁ ἄλλος «Τί μέ νοιάζει ἐμένα;»! Καί ἀρχίζουν οἱ ἀπειλές και δεν ξέρω τι άλλο. Είναι ἡ ἀτομική ικανοποίηση· ἐγώ τί θα κάνω!
Αὐτά εἶναι τά γνωρίσματα της πρώτης αγάπης· ποιά ὅμως εἶναι τῆς δεύτερης;
Θά μοῦ ἐπιτρέψετε να αντιγράψω ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο, (Βλ. Α' Κορ. 13, 1-8) από την Αγία Γραφή, μερικά από τα γνωρίσματα τῆς δεύτερης ἀγάπης.
«Ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ», δέν ζηλεύει ἡ ἀγάπη. Αγαπητοί μου, ὡς προσέξουμε τη ζήλεια· είναι το σαράκι πού τρώει ἐκ τοῦ ἀσφαλούς τόν μυελό του γάμου! Αν ὑπάρχει ένα δυστύχημα μέσα στον γάμο, εἶναι ἡ ζήλεια. Αὐτή ἡ ζήλεια μπορεί να κολλήσει σαν μικρόβιο, σαν βδέλλα, σαν όστρακο, εἴτε στον ἄνδρα εἴτε στην γυναίκα, καί δέν φεύγει δυστυχώς εύκολα. «Πού ήσουν;», «Γιατί ἄργησες;», «Τί ἔκανες;». Ὅλα αὐτά ἀρχίζουν να μαραίνουν τον γάμο, με την καχυποψία, με το κυνηγητό, ὁ ἕνας να τρέχει πίσω ἀπὸ τὸν ἄλλο. «Τί βρήκα στην τσέπη σου;» ή γυναίκα, «Ποῦ τά ξόδεψες τά λεφτά;» ὁ ἄνδρας, καί λοιπά. Είναι φοβερό σαράκι! Ε, λοιπόν, ὅσοι ζηλεύουν, νά τό ξέρουν, ἀγάπη μέσα στόν γάμο τους δέν ἔχουν. Τό γνώρισμα τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης εἶναι ὅτι «οὐ ζηλοῖ», ὅτι δέν ζηλεύει ἡ ἀγάπη. Ας εἶναι ὁ ἕνας στον Βόρειο Πόλο καί ὁ ἄλλος στον Νότιο Πόλο, ἄς εἶναι χρόνια χωριστά· ὅμως ὁ ἕνας δέν ὑποπτεύεται τόν ἄλλο, ὁ ἕνας ἔχει ἐμπιστοσύνη στόν ἄλλο, ὁ ἕνας ἀγαπᾶ τόν ἄλλο κι ὁ ἕνας προσκαρτερεῖ καί περιμένει τόν ἄλλο, μέ λαχτάρα, με καρδιοχτύπι.
«Ἡ ἀγάπη οὐ περπερεύεται» δεν περιαυτολογεῖ ἡ ἀγάπη. Δέν ἀρχίζει να λέει ὁ ἕνας «Ξέρεις ἐγώ ποιός ήμουν, καὶ σὲ πῆρα;» καί ὁ ἄλλος «Ξέρεις κι έγω ἀπὸ ποιό τζάκι κρατούσα;». Τέτοια πράγματα, παρακαλώ, δὲν ὑπάρχουν μέσα στον γάμο. Είπαμε υπάρχει τὸ ἐμεῖς. Δεν περιαυτολογεῖ ἡ ἀγάπη.
«Ἡ ἀγάπη οὐκ ἀσχημονεῖ»· προσέξτε: ἡ ἀγάπη δεν κάνει άσχημα πράγματα. Ὤ, ναί, δεν κάνει ἄσχημα πράγματα! Δεν ζητάει ἡ ἀγάπη ποτέ μέσα στον γάμο πράγματα που θα ντρεπόταν κανείς νά τά φανερώσει στὸ φῶς τῆς δημοσιότητος. Ὤ, αλλοίμονο, τί ἀκοῦν οἱ πνευματικοί πάνω στο σημεῖο αὐτό!... Καί νά λέει κανείς; Μά υπάρχουν ἄνδρες που ζητοῦν, καί μάλιστα ἀπαιτοῦν καταστάσεις, πού ἴσως θα ντρέπονταν νὰ ἀποκαλυφθοῦν ἔξω στὸ φῶς τῆς δημοσιότητος;... Υπάρχουν;... Δυστυχώς υπάρχουν! Μα γιατί; Διότι δέν εἶναι τέλεια ἡ ἀγάπη τους. Ἂν ἀγαπᾶς τήν γυναίκα σου, ἐὰν ἀγαπᾶς τόν ἄνδρα σου, τότε θά ἔχεις ἀξιοπρέπεια στον ἑαυτό σου, αλλά θα σέβεσαι καί τόν ἄλλο. Αγαπητοί μου, μέσα στήν ἀγάπη καί μέσα στην οικειότητα την συζυγική ὁ σεβασμός δέν καταστρέφεται· ἀντιθέτως ἀναπτύσσεται.
«Ἡ ἀγάπη οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς», δέν ζητάει τά δικά της, δεν ζητάει να κάνει ὁ καθένας ἐκεῖνα πού θέλει. Ὄχι. Τί εὐχαριστεῖ ἐσένα, αὐτό θά κάνω.
Ὁ ὕμνος τῆς ἀγάπης! Μου φαίνεται πώς θά ἔπρεπε ὅλοι οἱ ἔγγαμοι αὐτό τό κομμάτι, πού εἶναι στήν Α΄Κορινθίους, 13ο κεφάλαιο, νά τό ἀντιγράψουν καί νά το βάλουν σέ ἕνα ἐμφανές μέρος τοῦ σπιτιοῦ τους, να το διαβάζουν καί νά τό μελετοῦν καί οἱ δυό, καί νά κάθονται να βαθαίνουν πάνω σ' αὐτό. Να βαθαίνουν! Ακόμη να κάνουν καί αὐτοκριτική ὡς πρός τό κείμενο, τήν παραγγελία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διά στόματος αποστόλου Παύλου. Πως πηγαίνουμε;. Πάμε καλά; Πρό παντός όμως αυτό να το χαράξουν και μέσα στις καρδιές τους.
Πάνω στο σημεῖο αὐτό ἀκοῦστε κάτι υπέροχο· εἶναι ἀπό τήν ἔφημερίδα Καθημερινή της 1ης Φεβρουαρίου 1966. Ο τίτλος «Αγάπη»! «Αγρίνιον. Ο Ηλίας Ζαφείρης, ετών 43 μετέφερε, μετά δεκαπεντάωρον πορείαν ἐπὶ τῶν ὤμων του, από το αποκεκλεισμένον χωρίον Αγία Βαρβάρα Τριχωνίδος, την βαρέως ἀσθενοῦσαν σύζυγόν του Χριστίναν, εἰς κλινικὴν τῆς πόλεώς μας»!. Από το χωριό του, Αγία Βαρβάρα, κατέβασε την γυναίκα του, βαριά άρρωστη, στην πλάτη του, κάνοντας δεκαπέντε ώρες πορεία. Αυτό θα πεῖ ἀγαπῶ τὸν ἄλλο.
Μέσα σ' αυτή τήν ἀγάπη, στο βάθος ὑπάρχει ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἐκκλησία. Ακόμη δεν μιλήσαμε γι' αὐτή τήν ἀγάπη· θα μιλήσουμε ὅμως ὅταν θά φθάσουμε στον Γάμο, στήν ἀκολουθία τοῦ Γάμου. Έκεῖ ὡραιότατα καθρεφτίζεται ο γάμος μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, τῶν συζύγων.
Κάποτε ἕνα ἀνδρόγυνο μάλωνε. Η γυναίκα είχε πάρα πολύ ἀπελπιστεί, καί δέν ἤξερε τί θέση να πάρει ἀπέναντι στον σύζυγό της τόσο είχε απελπιστεί, πού ἐπιθυμοῦσε να πεθάνει! Μιά μέρα, ξεσκονίζοντας ἐκεῖ κάτι παλιά καί ἐγκαταλελειμμένα ντουλάπια, βρῆκε ἔνα τετράδιο· ήταν γραμμένο από τη γιαγιά της. Άρχισε να το διαβάζει. Με έκπληξή της διάβασε τά ἑξῆς λόγια: «Ὅταν ήμουν στενοχωρημένη με τον σύζυγό μου ἢ μὲ ὁποιοδήποτε ἄλλο θέμα, κοιτούσα πάντα τήν εἰκόνα τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ, με την χλαμύδα καὶ τὸ ἀκάνθινο στεφάνι, κι ἔπαιρνα θάρρος. Καί τριάντα χρόνια, τηρώντας τήν ἴδια τακτική καί λέγοντας μπροστά στήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ τρεῖς φορές το "Πάτερ ἡμῶν", μπορούσα να λύνω μέσα μου κάθε κακό αἴσθημα πρός τόν σύζυγό μου». Τό δοκίμασε καί ἡ νέα κοπέλα, ἡ ἐγγονή, καί βρῆκε το φάρμακο!
Πράγματι, ἀγαπητοί μου· γιατί ὁ Χριστός ἔβαλε άκάνθινο στεφάνι; καί γιατί έβαλε ψευδή πορφύρα; και γιατί σταυρώθηκε; Για την Νύμφη- Ἐκκλησία, που ήταν ἡ ἀνθρωπότητα. Είδατε λοιπόν ὁ Νυμφίος πως κακοπαθεί γιά τήν Νύμφη Του τήν Ἐκκλησία; Ε, λοιπόν, νά γιατί οἱ σύζυγοι πρέπει να προσβλέπουν πρός ἐκεῖνο τό μυστήριο, το μυστήριο τῆς ἑνώσεως Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας, Νυμφίου και Νύμφης. Καί ὁ σύζυγος και ἡ σύζυγος θά πρέπει νά λένε: «Ας φορέσω ακάνθινο στεφάνι. Ἀφοῦ ξέρω· ὁ γάμος είναι συνεταιρισμός ελαττωμάτων». Δεν είναι δυνατόν στον γάμο μέσα να υπάρχει μία άνετη πορεία, πού θά είναι στρωμένη μέ ρόδα και τριαντάφυλλα και γιασεμιά· ὁ γάμος εἶναι μία σκληρή πορεία, εἶναι ζυγός, καί τόν ζυγό αυτό πρέπει νά τόν σηκώσουν από κοινοῦ οἱ σύζυγοι, για να φθάσουν σε ἕνα κοινό τέρμα, πού εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἀγάπη λοιπόν. Κάθε γνώση ξεκινᾶ ἀπό τό ἐνδιαφέρον καί τήν ἀγάπη. Ὅπως ἔλεγε ἕνας σοφός, ἡ γνώση εἶναι τό παιδί τῆς μεγάλης ἀγάπης. Θές νά μάθεις κάτι; θές να γνωρίσεις κάτι, ὄχι διανοητικῶς ἀλλά βιωματικῶς; τότε δέν ἔχεις παρά νά ἀγαπήσεις. Ὁ Χριστός ἀγάπησε, καί «ἔμαθεν ἀνθ' ὧν ἔπαθε» (Ἑβρ. 5, 8.).
Ακόμη κάθε άτομο εἶναι μία terra incognita, μία ἄγνωστη γῆ, μία άγνωστη χώρα. Οἱ δύο σύζυγοι καλοῦνται να κάνουν ἀμοιβαία εξερεύνηση των κόσμων τους· ἡ γυναίκα να εξερευνήσει τον κόσμο τοῦ ἀνδρός καί ὁ ἄνδρας τόν ψυχικό κόσμο της γυναικός. Μέσα σ' αὐτήν ἀκριβῶς τήν αμοιβαία εξερεύνηση υπάρχει τόσος πλοῦτος καί τόσο ενδιαφέρον! Σέ μιά άγνωστη χώρα, σέ μιά ἄγνωστη γῆ, ψάχνουν νά βροῦν τούς ἑαυτούς τους· καί μέ τήν ἀμοιβαία βοήθεια, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω –τό θέμα βοήθεια ἔχει νόημα ἐντελῶς ξεχωριστό– ψάχνει ὁ ἕνας τόν ἄλλο, ὥστε νά τόν βοηθήσει γιά τόν κοινό σκοπό γιά τόν ὁποῖο πλάσθηκαν οἱ πρωτόπλαστοι, πού εἶναι, ξαναλέω, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ θέωση.
Η δεύτερη αγάπη συνεπώς είναι ἡ ἀγάπη τῶν ψυχῶν. Βέβαια τα σώματα θὰ ἀρχίσουν να μαραίνονται, θά ἀρχίσουν οἱ πρῶτες ρυτίδες, θά ἀρχίσει τό ἄσπρισμα τῶν μαλλιῶν, ἡ ὀμορφιά θά ἀρχίσει νά ἐγκαταλείπει τά πρόσωπα· κι ὅμως, ἐκεῖ πού πεθαίνει ἡ πρώτη ἀγάπη, ἀρχίζει νά ἀνασταίνεται καί νά γεννιέται ἡ δεύτερη ἀγάπη. Αν κανείς δέν ἔχει φροντίσει πρίν ἀπό τήν νέκρωση της πρώτης ἀγάπης νά ἀναστήσει τήν δεύτερη ἀγάπη, θα βρεθεῖ μέσα στο χάος, θα βρεθεί μετέωρος, θα βρεθεῖ χωρίς περιεχόμενο· γι' αυτόν ὁ γάμος δέν θά 'χει πλέον καμία έννοια.
Αλλά γιά νά γεννηθεῖ αὐτή ἡ δεύτερη ἀγάπη, θά πρέπει προηγουμένως νά ἔχει γεννηθεῖ μέσα μας ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Θα το ξαναπώ, γιατί είναι το κλειδί τῆς ἐπιτυχίας: Γιά νά γεννηθεῖ αὐτή ἡ δεύτερη αγάπη, πρέπει νά ἔχει γεννηθεῖ μέσα μας αὐτός ὁ Χριστός!...
Γι' αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας εύχεται «Ὑπὲρ τοῦ καταπεμφθῆναι αὐτοῖς ἀγάπην τελείαν». Δέν εἶναι πλεονασμός λοιπόν, δέν εἶναι κάτι πού εἶναι αὐτονόητο, πού θά μποροῦσαν νά ποῦν οἱ νεόνυμφοι «Γιατί το λέτε; Ἔχουμε ἀγάπη», ἀλλά εἶναι κάτι πού πρέπει να ἔλθει «άνωθεν». «Καταπεμφθῆναι»· δηλαδή ἀπό πάνω νά ἔρθει κάτω. Κι αὐτή ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ παρουσία αὐτοῦ τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή ἡ ἀγάπη, ἡ τέλεια άγάπη, εἶναι καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι δῶρο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι συνεπῶς καρπός αὐτῆς τῆς ἴδιας τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὅταν οἱ δύο σύζυγοι ξεκινοῦν χέρι με χέρι τήν πνευματική ζωή –«που στή θέωση θά μᾶς φέρει», όπως λέει κι ὁ ποιητής– (Βλ. Γ. Βερίτης, Ἅπαντα, Εκδ. Ἡ Δαμασκός, Ἀθῆναι 1982, σ. 131.) τότε οπωσδήποτε καρπός αὐτοῦ τοῦ ξεκινήματός τους θά εἶναι ἡ τέλεια αγάπη.
Αὐτή ἡ τέλεια ἀγάπη ὑπῆρξε μόνο στούς Ἁγίους.
Ἔχω ἐδῶ μία εἰκόνα. Ἄν σᾶς τήν δείξω καί τήν ἐξηγήσω, ἴσως κάποιος πού δέν ἔχει νοιώσει τί σημαίνει ἀγάπη μέσα στήν ἁγιότητα να σκανδαλιζόταν. Εὐτυχῶς ὅμως, εἶναι ἐκκλησιαστική εικόνα, βυζαντινή, τοῦ 16ου αἰῶνος, κρητικῆς τεχνοτροπίας, καί δέν νομίζω πώς θά σκανδαλίσει. Θά σᾶς τήν δείξω· εἶναι ἡ Γέννηση τῆς Θεοτόκου. Εἶναι πολλαπλῆ εἰκόνα· ἔχει πολλές σκηνές.
Ἐδῶ, στο σημεῖο αὐτό, δείχνει τόν Ἰωακείμ μέσα σέ ἕνα σπίτι, ὅταν δέχεται τό μήνυμα ἀπό τόν ἄγγελο, πού τοῦ λέει ὅτι θά γεννήσει παιδί, τήν Θεοτόκο. Σε μια δεύτερη σκηνή ὁ Ἰωακείμ παίρνει τό χαρούμενο αὐτό μήνυμα καί ἔρχεται σέ ἕνα ἄλλο οἴκημα, ἀπό 'δῶ, καί τό ἀναγγέλλει στην Άννα. Προσέξτε όμως κάτι· άν παρατηρήστε την εικόνα αυτή λεπτομερώς, θα δείτε ὅτι αὐτή ἡ ἀνακοίνωση δέν εἶναι μιά ψυχρή ανακοίνωση.
Παρένθεση: Κάποτε μου έλεγε μία κυρία. «Όταν στη μία και τέταρτο χτυπάει το κουδούνι της πόρτας μου, ξέρω ὅτι εἶναι ὁ ἄνδρας μου, που σχόλασε από το μαγαζί. Αλλά δεν αισθάνομαι τίποτε απολύτως. Αισθάνομαι ὅ,τι θά αἰσθανόμουν καί ὅταν χτυπήσει το κουδούνι κατά τίς ἐννέα το πρωί, πού ἔρχεται το μπακαλόπαιδο να μου φέρει τα πράγματα από τον μπακάλη. Τίποτα! Κι ὅμως, τοῦ πλένω, του σιδερώνω, τόν περιποιοῦμαι· δέν λείπει τίποτε από το σπίτι. Τίμιος ἄνθρωπος ἐκεῖνος, τίμια γυναίκα κι ἐγώ». Παγωμένες καταστάσεις!
Ἐάν παρατηρῆστε λοιπόν αὐτήν τήν ἀναγγελία τοῦ Ἰωακείμ πρός τήν Αννα, θά δείτε πώς δέν εἶναι ἀπλῶς μιά ἀναγγελία· εἶναι κάτι πολύ παραπέρα, εἶναι ἀκριβῶς τό μυστήριο τῆς ἀγάπης. Θά τό δεῖτε αὐτό νά τό ἀπεικονίζει θαυμάσια ὁ ἁγιογράφος στο σημεῖο αὐτό. Αὐτή ἡ εἰκόνα εἶναι ἀπό τό περυσινό ημερολόγιο τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης· ἴσως νά τό ἔχετε καί στό σπίτι σας, ὁπότε μπορεῖτε νά τήν δεῖτε ἐκεῖ καλύτερα.
Καί ἀφοῦ ἔγινε ὄχι ἁπλῶς ἡ ἀναγγελία, ἀλλά μία προσφορά ἀληθινῆς ἀγάπης, σέ μιά τρίτη σκηνή παρουσιάζει τήν ἁγία Ἄννα ἐδῶ σ' ἕνα ἀνάκλιντρο, ἡ οποία εἶναι πλέον λεχώνα, και κατόπιν, σε μία τέταρτη σκηνή ἐδῶ πιό κάτω, δείχνει την Παναγία βρέφος. Στο κέντρο τῆς εἰκόνας εἶναι οἱ ἄβρες, οἱ ὑπηρέτριες, πού ὑπηρετοῦν ὅλη αὐτήν τήν ὑπόθεση. Αὐτός ὁ κύκλος, ἀπό τήν ἀνακοίνωση τοῦ ἀγγέλου καί τό μυστήριο τῆς ἀγάπης Ἰωακείμ καὶ Ἄννης μέχρι την γέννηση καί τόν καρπό ἐδῶ, τήν Θεοτόκο, αὐτός ὁ θαυμάσιος κύκλος εἶναι ὁ κύκλος τῆς ἀγάπης, πού ὑπάρχει μόνο στις ἅγιες οικογένειες.
Τό εἶπα αυτό γιά νά μήν σκανδαλίζονται πολλοί καί λένε: «Τί μᾶς τά λέει αὐτός ὁ ἄνθρωπος αὐτά;». Απλούστατα, παρακαλώ, διότι αὐτά εἶναι ἀκριβῶς ὁ μυελός μιας πνευματικής ζωής.
Αγαπητοί μου, ἡ ἀγάπη εἶναι ἕνα σχολεῖο· εἶναι ἕνα σχολεῖο πού μαθαίνει κανείς πῶς νά ζεῖ, μαθαίνει πῶς νά μιλάει, μαθαίνει πῶς νά συμπεριφέρεται· ἀλλά σε κάθε σχολεῖο ὑπάρχει πάντοτε το στοιχεῖο τοῦ κόπου καί τοῦ μόχθου καί τοῦ πόνου. Ἔτσι λοιπόν ἐκείνος ὁ ὁποῖος δέν φοβάται τον κόπο καί τόν πόνο, μόνον αὐτός μπορεῖ νά τελειώσει, ἀγωνιζόμενος, το σχολεῖο αὐτό.
Ακόμη ἡ ἀγάπη ἀνοίγει τα μάτια. Ὁ ἐγωϊσμός τυφλώνει, ὁ ἐγωϊσμός δέν βλέπει· μόνον ἡ ἀγάπη βλέπει· καί βλέπει τόσο μακριά, βλέπει τόσο βαθειά!
Λέει ένας ξένος ψυχίατρος, ὁ Κούνκελ, ὅτι ἄν ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα εἴχανε δύο χέρια –ὄχι τέσσερα, ἀλλά δύο χέρια· ἀλλά ἐφ' ὅσον ἔχουμε ἕνα καινούργιο ὄν πού εἶναι «σάρκα μία», εἶναι ἕνα ὑπερανθρώπινο ὄν μέ δύο μεγάλα χέρια– κι ἂν αὐτά τά δύο μεγάλα χέρια δίπλωναν μεταξύ τους, θά ἔδιναν θαυμάσια τήν εἰκόνα τοῦ γάμου. Δέν εἶναι δύο ἄνθρωποι· εἶναι ἕνας ἄνθρωπος· καί μέσα ἀκριβῶς σ' αυτή τήν ἕνωσή τους, τήν ἕνωση τῆς ἀγάπης, δίνουν την καλύτερη εικόνα του γάμου.
Φυσικά, πρίν ἀπ' αὐτή τήν ἀγάπη, τή δεύτερη ἀγάπη, πρέπει οπωσδήποτε να υπάρξει καί ἡ πρώτη ἀγάπη. Ἡ πρώτη ἀγάπη δέν εἶναι παρωνυχίδα. Αυτό πρέπει νά τό τονίσουμε. Αλλά το λάθος τῶν πολλῶν εἶναι ὅτι μένουν στην πρώτη αγάπη, τήν ἐξαντλοῦν, καί φτάνουν ἐκεῖ πού φτάνουν. Ὄχι. Θα ξεκινήσουμε βέβαια από την πρώτη ἀγάπη· δὲν εἶναι ἄνευ περιεχομένου.
Αὐτό τό συναντάμε και σ' αυτή τήν ἴδια τήν φύση τῶν πραγμάτων. Ὁ Θεός κάνει τα λουλούδια πολύ ώραῖα, τά κάνει πολύχρωμα, με ποικίλα σχήματα, τα κάνει μέ ποικίλες μυρωδιές. Γιατί, λέτε; Γιά νά προσελκύσουν τά ἔντομα, να πάνε από λουλούδι σε λουλούδι καί νά μεταφέρουν τήν γύρη, ὥστε νά γίνει ἡ ἐπικονίαση καί μετά ἡ γονιμοποίηση. Γιατί το κάνει αὐτό ὁ Θεός; Γιά νά πετύχει αὐτόν τόν σκοπό. Αλλά αὐτό εἶναι φευγαλέο· σε λίγο το λουλούδι θα μαραθεί, θα ξεραθεῖ, θα πέσει. Θα μείνει ὅμως ὅ,τι ἤδη ἐπιτελέσθηκε στο βάθος τοῦ λουλουδιοῦ, ἐκεῖ πού εἶναι οἱ σπόροι, καί θά δώσουν τον πραγματικό καρπό. Ἔτσι ἀκριβῶς μοιάζει καί ἡ πρώτη αγάπη. Πρέπει νά ὑπάρξει και αὐτή δέν θά τήν πετάξουμε –προς Θεού!– ἀλλά μέ τήν διαφορά ὅτι δέν θά μείνουμε σ' αυτή.
Ἔτσι, ὅταν ἡ μία ἀγάπη θά πεθαίνει, στο προσκήνιο θά μπαίνει ἡ ἄλλη ἀγάπη, ἡ πνευματική, ἡ ἀγάπη τῶν ψυχῶν. Ἡ πρώτη εἶναι ἡ ἀγάπη τῶν σωμάτων· ἡ ἄλλη ἡ ἀγάπη τῶν ψυχῶν. Τό ὅτι καί οἱ δυό εἶναι ἀπαραίτητες εἶναι φανερό. Αν εἴχαμε μόνο ἀγάπη σωμάτων, θά πέφταμε στην κτηνωδία· ἂν εἴχαμε ἀγάπη μόνο ψυχῶν, θα πέφταμε στην φιλία. Ἀλλά ὁ γάμος δέν εἶναι οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο. Ὁ γάμος εἶναι ἡ τέλεια ἕνωση, καί τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων· καί ἡ πρώτη ἀγάπη, καί ἡ δεύτερη ἀγάπη. Ἡ τέλεια ἕνωση!
Γι' αυτό λέει ἕνας στίχος από μία ευχή μέσα στον Γάμο: «Κύριε, δὸς αὐτοῖς ὁμόνοιαν ψυχῶν καὶ σωμάτων» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 102.) . Ὄχι ὁμόνοια καί ἀγάπη μόνο ψυχῶν, ἀλλά καί σωμάτων! Πολλοί ἴσως θά σκανδαλίζονταν ἀπ' αὐτόν τον στίχο, καί θά ρωτούσαν: «Γιατί λέει ὁμόνοια σωμάτων;». Ἐκεῖνοι πού βγάζουν τό σῶμα ἔξω ἀπό τήν φύση τῶν πραγμάτων, ἔξω ἀπό τόν γάμο καί ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμό, εἶναι ἔξω ἀπό τήν πραγματικότητα. Ὁ Χριστιανισμός –πολλές φορές τό ἔχουμε πεῖ αὐτό, καί πέρυσι ἰδιαιτέρως τό τονίσαμε– ὁ Χριστιανισμός δέν ἀγκαλιάζει μόνο τήν ψυχή, τό πνεῦμα· ἀγκαλιάζει καί τήν ὕλη, ἀγκαλιάζει το σύμπαν ὁλόκληρο, μέχρι τό τελευταῖο του ηλεκτρόνιο! Συνεπῶς γάμος τέλειος σημαίνει ἕνωση καί ψυχῶν καί σωμάτων. «Κύριε, δός αὐτοῖς ὁμόνοιαν ψυχῶν καὶ σωμάτων»!
Θα συνεχίσουμε ὅμως, πρῶτα ὁ Θεός, τήν ἐρχόμενη φορά.
Τρίτη, 28-1-1969
2η ομιλία στην κατηγορία "Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου".
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/to-mysthrion-toy-gamoy
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_64.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://drive.google.com/file/d/1Sk5M-5BMLWA_-m2N9GIGqJfW3U55oWHd/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A4%CF%8C%20%CE%9C%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%BD%20%CF%84%CE%BF%E1%BF%A6%20%CE%93%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%85.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
