†.[…] Ότι ο Θεός στέλνει στον κόσμο τον Υιό Του δια να σωθεί ο κόσμος δια Αυτού, αυτή η αλήθεια, ότι δεν ήρθε να κρίνει τον κόσμο, αλλά να σώσει τον κόσμον, διεστράφει. Kαι αυτή η διαστροφή έχει αρκετά απλωθεί ιδίως στον ορθόδοξο (κόσμο). Δε μιλάω για τους άλλους τους παραπέρα, ρωμαιοκαθολικούς και προτεστάντες. Ποιος τους λογαριάζει αυτούς! Αυτοί είναι πολύ… μακριά από το ορθόδοξο πνεύμα, πολύ… μακριά…
Αλλά μιλάμε για το λαό μας που είναι ορθόδοξος λαός. Ε, στον ορθόδοξο λαό μας δυστυχώς ορθόδοξοι θεολόγοι έχουν χαλκεύσει αυτήν τη διαστροφή. Είναι οι λεγόμενοι νεοορθόδοξοι! Θα ΄χετε ακούσει, σίγουρα θα ‘χετε ακούσει… Τι είναι; “Α!, σου λέει, o Θεός είναι αγάπη, σώζει με την αγάπη. Η κρίσις, όχι. Ο Θεός δε θα κρίνει. Ο Θεός δεν καταδικάζει. Μη μιλάτε ότι ο Θεός είναι κριτής και φοβίζετε τους ανθρώπους. Ο Θεός είναι αγάπη. Ό,τι κάνεις, αυτό θα στο συγχωρήσει ο Θεός“. Aλλά σύμφωνοι! Ό,τι κάνω, θα μου το συγχωρήσει, αλλά ανάγουν όμως δυστυχώς τα πάντα στην αγάπη του Θεού και δε θέλουν να ακούσουν καθόλου για τη δικαιοσύνη του Θεού. Εδώ είναι η διαστροφή!
Εάν τονίζεται – θα το δούμε λίγο πιο κάτω – η αγάπη του Θεού σ’ αυτό το χωρίο και δεν τονίζεται η δικαιοσύνη, είναι γιατί θέλει να τονιστεί η αγάπη. Σε άλλα χωρία όμως της Αγίας Γραφής και στον Ευαγγελιστή Ιωάννη τονίζεται, αλλού σε άλλη περίπτωση, η δικαιοσύνη του Θεού και συνεπώς η Κρίση του Θεού.
Οι άνθρωποι λοιπόν αυτοί, τι λέγουν;
“Ο Θεός είναι ένα πέλαγος αγάπης και αγαθότητος και δείχνει κατανόηση (τη λέξη την βάζω εντός εισαγωγικών) στις ανθρώπινες αταξίες(την λέξη “αταξίες” την βάζω εντός εισαγωγικών) και στις ανθρώπινες αστοχίες(την λέξη την βάζω εντός εισαγωγικών)”.
΄Ενα παράδειγμα για να καταλάβετε τι θα πει κατανόηση, η οποία τόσο πολύ στην εποχή μας τονίζεται αυτή η κατανόηση. Κάποτε ένας νέος μου λέει: “Ξέρετε έχω κάτι ομοφυλοφιλικές καταστάσεις και σας παρακαλώ, θέλω να μου δείξετε κατανόηση“. Του λέω: “Θα σου δείξω κατανόηση“. Εγώ πώς εννοούσα τη λέξη κατανόηση; Ότι θα σε βοηθήσω να βγεις από εκεί που είσαι. Όταν τον ξαναείδα, μου επανέλαβε τις ίδιες ιστορίες. “Καλά, του λέω, δε θα ξεκινήσουμε να διορθωθούμε;” “Μα, μου λέει, δε μου είπατε ότι θα δείξετε κατανόηση;” Πώς εννοούσε τη λέξη κατανόηση; Ότι “εγώ θα βρίσκομαι εκεί που βρίσκομαι και εσύ θα κατανοείς και θα λες: Ε, άστον όπως είναι“.
Μ’ αυτήν την έννοια, αγαπητοί μου, εννοούν αυτοί οι άνθρωποι την κατανόηση που δείχνει ο Θεός. Χωρίς παρακάτω διόρθωση. Είναι φοβερό πράγμα! Είναι φοβερό! Το καταλαβαίνετε; Είναι αίρεσις. Η αμαρτία κατ΄ αυτούς είναι μία αστοχία ή μια αταξία η αμαρτία. Και δε βλέπουν ότι είναι μία προσβολή κατά της Θείας αγαθότητος και της Θείας Δικαιοσύνης.
Και βέβαια ο Θεός συγχωρεί, αν προηγηθεί βέβαια μετάνοια. Αλλά σ΄ αυτούς καν δεν αναφέρεται η μετάνοια, παρά μόνο η αποδοχή μιας ατελείας και μιας αμαρτωλότητος. “Α, είμαι αμαρτωλός, είμαι ατελής… δε χρειάζεται να μετανοήσω“.
Λέει ένας σύγχρονος σχολιαστής πάνω σε αυτά τα θέματα τα εξής:
Μπροστά σ΄ αυτήν την κατάσταση, ο Σταυρός του Χριστού δε θα αίρεται πλέον, γιατί δε χρειάζεται! Ο Χριστός είπε: “να σηκώσεις το σταυρό σου“. Δε χρειάζεται να σηκώσεις τον σταυρό σου, γιατί δε χρειάζεται! Η νέκρωσις της σάρκας και των παθών είναι περιττή! “Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς“, που λέει ο απόστολος Παύλος, περιττό! Αφού την ετοιμάζουμε για ερωτικές απολαύσεις – τηρουμένου βέβαια του όρου ότι προσφέρεται για την ευτυχία του άλλου – όταν εγώ συνέρχομαι με τον άλλον, του δίνω ευτυχία. Συνεπώς είμαι φιλάνθρωπος… Καταλαβαίνετε…
Λόγος περί εντολών δε γίνεται, για νηστεία και γενικώς άσκηση. Γιατί; Αφού θεωρείται αυτό τι; Ευσεβισμός! Όταν πεις να τηρήσεις τις εντολές, “ω!”, λέει, “αυτό είναι ευσεβισμός! Άσ’το στην άκρη!” Σύγχρονα πράγματα… Όσοι διαβάζετε έντυπα χριστιανικά, αυτά τα έχετε βρει.
Αγαπητοί μου, βάζοντας στην άκρη τη δικαιοσύνη και την κρίση του Θεού και μένοντας μόνο με την αγαθότητα και την αγάπη του Θεού, κάναμε ώστε, ο μεν Θεός να εκφράζεται αγαπητικά σ’ εμάς με το Σταυρό, εμείς δε να εκφραζόμεθα αγαπητικά σ’ Εκείνον χωρίς Σταυρό.
Ο Κύριος είπε να σηκώσουμε τον προσωπικό μας Σταυρό και να τον ακολουθήσουμε. Ο σταυρωμένος χριστιανός είναι η πρακτική και η θεωρητική θεολογία του Παύλου. Λέγει ο απόστολος Παύλος “Ἐμοί δέ μή γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι’οὗ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ“.
Απόσπασμα από την 541η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».
†.Την αφορμή, αγαπητοί μου, της παραβολής του άφρονος πλουσίου, που ακούσαμε σήμερα ως ευαγγελική περικοπή, έδωσε κάποιος νεαρός, που ζήτησε από τον Κύριον να σταθεί μεριστής της πατρικής περιουσίας. Μεταξύ αυτού και του μεγαλυτέρου του αδελφού. Ο Κύριος φυσικά αρνήθηκε. «Ποιος», λέει, «με έβαλε μεριστήν σας ή δικαστήν σας;» κ.λπ. Διέκρινε όμως στον νεαρόν αυτόν μία πλεονεξία· που ερχόταν να αντιμετωπίσει την πλεονεξία του μεγαλυτέρου αδελφού. Βλέπετε, ήρθαν σε σύγκρουση δύο πλεονεξίες. Κατά τον νόμο, βέβαια, ο μεγαλύτερος έπαιρνε μεγαλύτερο μερίδιο, επειδή υποτίθεται ότι αυτός κρατούσε τους γονείς του. Όμως στο βάθος ήταν σύγκρουσις δύο πλεονεξιών.
Τότε ο Κύριος, αφού διέκρινε αυτό το πάθος και μάζεψε και τον κόσμο γύρω, γιατί αντελήφθησαν περί τίνος επρόκειτο, είπε την παραβολήν του άφρονος πλουσίου, που, όπως σας είπα, ακούσαμε σήμερα, για να δείξει πόσο φοβερό πάθος είναι η φιλαργυρία. Η φιλαργυρία, όχι με την έννοια που λέμε σήμερα, της τσιγκουνιάς, αλλά με την έννοια της αγάπης προς τα χρήματα. Αυτό που λέμε εμείς σήμερα η φιλοχρηματία. Να αγαπάει κανείς τα χρήματα. Και έρχεται βέβαια να συνδράμει σε αυτό το πάθος και η πλεονεξία.
Η παραβολή είναι κατάφορτη βέβαια από σπουδαιότατα νοήματα, αλλά εμείς θα μείνουμε μόνο σε έναν χαρακτηρισμό που έδωσε ο Κύριος, που δίδει μάλλον ο Θεός, όπως φαίνεται μες στην παραβολή, εις τον πλεονέκτη και ανελεήμονα εκείνον πλούσιον. Τον απεκάλεσε ο Ίδιος ο Θεός, «ἂφρονα». Τι του είπε; «Ἂφρον», «Άμυαλε, που δεν έχεις μυαλό. Εγώ σε έκανα κατ’ εικόνα δική μου. Κι εσύ δεν έχεις μυαλό». «Ἂφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ -Ποιοι απαιτούν; Οι δαίμονες-·ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;». «Εκείνα δε τα οποία έχεις ετοιμάσει, κατά το ‘’Καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζονας οἰκοδομήσω, κι εκεί θα βάλω τα γεννήματά μου και θα πω εις την ψυχήν μου: ‘’Ψυχή μου έχεις για πολλά χρόνια να φας και να πιεις. Φάγε, πίε, εὐφραίνου ἀναπαύου ’’, όλα αυτά τι θα γίνουν;».
Αν προσέξομε, ο χαρακτηρισμός του «ἂφρονος», είναι φοβερός. Και αλίμονο στον άνθρωπο που δεν έχει βέβαια φρόνηση. Καλό θα ήταν όμως να δούμε αυτήν την αρετήν της φρονήσεως, σαν πράγματι αρετή αναγκαιοτάτη.
Τι είναι η φρόνησις; Πριν απαντήσομε, θα λέγαμε ότι είναι η πρώτη και κορυφαία, μαζί με άλλες τρεις αρετές, που συνιστούν την βάσιν και το κεφαλάρι και την πηγή όλων των αρετών, που οφείλουν να κοσμούν τον άνθρωπον. Αυτές είναι: Η φρόνησις, η σωφροσύνη, η ανδρεία και η δικαιοσύνη.
Η φρόνησις αναφέρεται εις την περιοχήν της νοήσεως. Η σωφροσύνη αναφέρεται στην περιοχή της καρδίας και του συναισθήματος. Η ανδρεία κινείται στην περιοχή της βουλήσεως. Σ’ αυτό το τριμερές, θα λέγαμε, της ψυχής, τρεις συμπεριφορές της ψυχής. Και η δικαιοσύνη, δεν είναι η γνωστή μας δικαιοσύνη. Είναι η αρετή της διακρίσεως· η οποία ισοσταθμίζει και θέτει σε αρμονία τις τρεις πρώτες αρετές. Να μην είναι μία από τις τρεις αναφερθείσες περισσότερο ή ολιγότερο από κάποιαν άλλη. Αλλά πρέπει να είναι ισοσταθμισμένες. Αυτή είναι η δικαιοσύνη: η διάκρισις να έχουν ίσον ύψος, ισοϋψείς αρετές.
Λοιπόν, τι είναι η φρόνησις; Συνδέεται βέβαια με την ευφυΐα. Αλλά δεν είναι η ευφυΐα. Συνδέεται και με την σοφία. Αλλά δεν είναι η σοφία. Λέγει ο Μέγας Βασίλειος: «Διπλοῦν ἐστὶν τὸ τῆς φρονήσεως ὄνομα(:Το όνομα, λέγει, της φρονήσεως είναι διπλοῦν). Ἡ μὲν γὰρ τὶς ἐστὶν φυλακὴ τοῦ οἰκείου συμφέροντος, οἶα ἡ τοῦ ὄφεως, τὴν κεφαλὴν ἑαυτοῦ συντηροῦντος». «Η μία», λέγει, «πλευρά της φρονήσεως είναι εκείνη η οποία φροντίζει δια τα ίδια συμφέροντα. Όπως ο όφις, ήταν», λέει, «φρονιμότατος», δηλαδή είχε μυαλό. Αυτό θα πει. Και ήταν το φρονιμότερον ζώον μέσα εις τον Παράδεισον. Και είναι γνωστό ότι το φίδι, όταν αντιληφθεί κίνδυνον, προσπαθεί να περισώσει την κεφαλή. Διότι αν κοπεί ένα μέρος της ουράς, ξαναγίνεται. Ενώ όταν συντριβεί η κεφαλή, τελείωσε. Γι’ αυτό λοιπόν η φρόνησις αναφέρεται εις το ίδιον συμφέρον. Δηλαδή εις την ιδίαν ύπαρξιν, εις την συντήρησιν της ιδίας υπάρξεως. «...ἡ δὲ ἀληθὴς φρόνησις- συνεχίζει ο Μέγας Βασίλειος- διάγνωσις ἐστὶν τῶν ποιητέων καὶ οὐ ποιητέων». «Αλλά τι είναι», λέγει, «η αληθής φρόνησις; Η άλλη πλευρά. Το να διακρίνει κανείς, να διαγνώσει κανείς, τι πρέπει να κάνει και τι δεν πρέπει να κάνει»- ᾗ (:τῇ ὁποίᾳ) ὁ ἀκολουθῶν οὐδέποτε τῷ τῆς κακίας περιπαρήσεται». «Αν κανείς ακολουθεί την φρόνησιν, ποτέ», λέει, «δεν θα εμπλακεί σε ατυχήματα» (του ρήματος «περιπείρω»). Σπουδαίο αυτό. Να ξέρεις πώς θα κανονίσεις τα πράγματα. Δηλαδή είναι ο ρυθμιστής και της ευφυΐας, θα έλεγα ακόμα, και της σοφίας. Η σοφία ξέρετε πώς δύναται να χαρακτηριστεί; Σαν μία αποθήκη με πλούσιον υλικόν. Με ένα ντεπόζιτο γεμάτο, ας πούμε, πετρέλαιο για την σόμπα, να το πω έτσι. Τι είναι εκείνο που θα ρυθμίσει πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτό το υλικό; Λέμε, στο αυτοκίνητο ή στη σόμπα πετρελαίου, είναι το καρπυρατέρ κ.τ.λ. Αυτό θα ρυθμίσει. Αυτό λοιπόν λέγεται φρόνησις: πώς θα ρυθμίσω την υπάρχουσα εις εμένα ευφυΐα, την υπάρχουσα εις εμένα σοφία.
Ακόμη, η «Προς Διόγνητον» επιστολή, είναι ένα αρχαίο βιβλίο, πολύ αρχαίο, συνιστά το εξής: «Ἴδε (: «Δες», λέει) μὴ μόνον τοῖς ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ καὶ τῇ φρονήσει». «Να μη βλέπεις μόνο με τα μάτια, αλλά να βλέπεις και με τη φρόνηση. Όχι όπως βλέπεις τα πράγματα. Αλλά όπως η φρόνησή σου σού υπαγορεύει». Είναι. άρα, η φρόνησις οι έσω οφθαλμοί της ψυχής. Τι είναι η φρόνησις; Ο νους, τα μάτια της ψυχής.
Την φρόνησιν, ο Μεθόδιος Ολύμπου την αποκαλεί «διορατικὸν ὀφθαλμόν». Να μπορείς να είσαι διορατικός και να βλέπεις πιο πέρα από εκείνο το οποίο δεν φαίνεται. Ο δε Κλήμης ο Αλεξανδρεύς λέγει ότι είναι «δύναμις ψυχῆς θεωρητικὴ τῶν ὄντων». Είναι μία δύναμις της ψυχής, που μπορεί να διακρίνει τις διαφορές. Ακόμη, κατά τον αυτόν, Κλημέντα, είναι πολυμερής. Έχει πολλές πλευρές. Και παίρνει ποικίλα ονόματα: «Νόησις», «γνῶσις τε καὶ σοφία καὶ ἐπιστήμη», «πίστις», «δόξα ὀρθή», «τέχνη», «ἐμπειρία». Όλα μαζί κάνουν αυτό που λέμε φρόνηση. Ή, αναλυομένη η φρόνησις, δίδει αυτές τις επιμέρους θέσεις.
Η φρόνησις είναι η πρώτη αρετή, όπως σας είπα. Αλλά και η συνισταμένη και ο καρπός των άλλων αρετών. Α, επί παραδείγματι, σ’ αυτόν τον πλούσιο της παραβολής… Άνθρωπε, τι λες; Έχεις κείμενα ἀγαθὰ πολλά εἰς ἔτη πολλά... Άνθρωπε, θα πεθάνεις. Άνθρωπος είσαι. Αλλά επειδή του έλειπε η φιλανθρωπία, η ελεημοσύνη, η αγάπη, δεν μπορούσε να ιδεί. Και νόμιζε ότι θα μπορούσε έτσι να φροντίζει μόνο για τον εαυτό του. Βλέπετε λοιπόν ότι είναι η συνισταμένη και ο καρπός των αρετών η φρόνησις.
Ο Ιερός Χρυσόστομος μάς λέγει ότι «πηγὴ ὄντως καὶ ῥίζα φρονήσεως ἐστὶ ἡ ἀρετή». Αυτό που είπαμε. Και αφού ο άνθρωπος είναι εικόνα του Χριστού, ο Χριστός είναι η πηγή της φρονήσεως δια τον άνθρωπον. Ο Χριστός είναι η πηγή της φρονήσεως δια τον άνθρωπον. Πρέπει να ζητά ο πιστός από τον Χριστόν φρόνησιν. Να είμαι ακριβέστερος: «Χριστέ μου, Εσένα θέλω. Γιατί, αν Εσένα έχω, τότε έχω και την φρόνησιν. Αν δεν έχω Εσένα, τότε δεν έχω ούτε την φρόνησιν». Κάποτε επέπληξε ο Κύριος τους μαθητάς Του και τους είπε: «Ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοι ἐστέ;». Δηλαδή, «Δεν έχετε μυαλό;». Γιατί λέγανε…Τι λέγανε; «Δεν πήραμε ψωμί μαζί μας». «Καλά, δεν σας δίδαξε τίποτε το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων;». Τους επιπλήττει. Γιατί; Γιατί αποτελεί κύριον σημείον της ἐν ἡμῖν εικόνος του Χριστού. Του Χριστού, προσέξτε. Του Χριστού. Δεν έκανα λάθος. Δεν είπα «του Θεού». Του Χριστού.
Ο δε Ωριγένης γράφει τα εξής (εκκλησιαστικός συγγραφεύς): «Εὑρήσεις ἐν ταῖς Παροιμίαις λεχθὲν(«Στο βιβλίο των Παροιμιών», λέγει, στην Παλαιά Διαθήκη, θα βρεις γραμμένο το εξής) Ὁ Θεὸς ἡτοίμασεν δὲ οὐρανοὺς ἐν φρονήσει(:Ο Θεός, λέει, ετοίμασε τους ουρανούς με φρόνησιν). Ἔστιν οὗν τις φρόνησις Θεοῦ, ἵνα μὴ ζῆ τί εἰ μὴ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Πάντα γὰρ ὅσα τοῦ Θεοῦ τοιαῦτα ἐστίν. Ὁ Χριστὸς ἐστίν. Οὕτως, φρόνησις Αὐτὸς ἐστὶν Θεοῦ». Πώς έγινε το σύμπαν; Αυτό το «Ο Θεός ετοίμασε τους ουρανούς με φρόνηση». Τους ουρανούς Του τους ετοίμασε δια του Ιησού Χριστού, δια του Θεού Λόγου. Συνεπώς, όταν λέμε «η φρόνησις του Θεού» είναι ο Ιησούς Χριστός. Είναι ο Θεός Λόγος. Ο μετέπειτα Ιησούς Χριστός. Βλέπετε λοιπόν; Έχω τον Χριστόν; Έχω φρόνηση. Δεν έχω τον Χριστόν; Δεν έχω φρόνησιν.
Αλλά και ο Μέγας Αθανάσιος λέγει: «Ὁ ἄρα τοῦ Θεοῦ Υἱός, οὗτος ἐστὶν ὁ Λόγος καὶ ἡ σοφία, Αὐτὸς ἡ φρόνησις καὶ ἡ ζῶσα βουλή». «Ώστε, λοιπόν», λέγει, «ο Υιός του Θεού είναι ο Λόγος, η Σοφία, η Ενυπόστατος Σοφία, Αυτός είναι η φρόνησις, Αυτός είναι η ζωντανή, ζώσα βουλή του Θεού».
Όταν κατά την παραβολή του πλουσίου, που ακούσαμε, αγαπητοί, ο Κύριος είπε εκείνο το «ἂφρον», «άμυαλε», είναι σαν να του έλεγε: -γιατί ξέρετε, πρέπει να πηγαίνομε στο βάθος των πραγμάτων-· είναι σαν να του έλεγε: «Συ, που δεν έχεις τον Λόγον του Θεού, δεν έχεις τον Υιόν του Θεού. Συ, δεν έχεις Εκείνον που είναι η Σοφία και η Φρόνησις». Η Ενυπόστατος. Και ως φρόνησις και ως Σοφία. Ενυπόστατος θα πει πρόσωπον. Γιατί ούτε η φρόνησις, ούτε η σοφία, δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Οι αρχαίοι Έλληνες την φρόνηση και την σοφία τις θεωρούσαν αφηρημένες έννοιες. Δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Αλλά ανήκουν σε ένα πρόσωπο. Στον Υιόν του Θεού. Τον Ιησούν Χριστόν. Γι'αυτό λέγεται η Ενυπόστατος Σοφία. Η Σοφία του Θεού, που είναι πρόσωπον.
Ο Κύριος ονόμασε τον άνθρωπο που ακούει και εφαρμόζει τον λόγο Του με άνδρα φρόνιμον. Έτσι τελειώνει μάλιστα με μια παραβολή, μικρή παραβολή η επί του Όρους ομιλία του Κυρίου, που κτίζει επάνω εις την πέτραν. Και ποιος είναι, τι είναι η πέτρα; Ο Χριστός. Και η οικοδομή Του είναι ανθεκτική στην αιωνιότητα. Μην ξεχνάτε, σε μιαν άλλη παραβολή, την παραβολή των πέντε παρθένων, «Αἱ πέντε», λέγει, «ἦσαν μωραί, αἱ πέντε φρόνιμοι». Οι μωρές παρθένες, οι ανόητες, οι στερούμενες της φρονήσεως, έμειναν απέξω. Χάνεις την Βασιλεία του Θεού. Μένεις απέξω.
Η φρόνησις είναι το αντίθετο, λοιπόν, της μωρίας. Πόσες φορές είπε ο Χριστός στους Φαρισαίους, στους Γραμματείς: «Μωροί καί τυφλοί». «Σεις που έχετε μωρίαν, σεις που έχετε τύφλωσιν πνευματικήν. Δηλαδή δεν έχετε φρόνησιν». Πόσο τους επέπληξε ο Κύριος τους Φαρισαίους και τους Γραμματείς και τους νομικούς.
Έτσι, λέγει ο Θεοδώρητος, ένας εκκλησιαστικός συγγραφεύς: «Εἶναι ἡ φρόνησις τοῦ ἐν ἡμῖν λογικοῦ ἡ ἐγρήγορσις». Είναι η ετοιμότητα του λογικού μας. Και ο ίδιος ο Κύριος εντέλλεται· είναι στο κατά Ματθαίον: «Γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις». «Γίνετε», λέει, «φρόνιμοι σαν τα φίδια». Ο Θεός έκανε με κάποιες αρετές τα ζώα. Σ’ αυτό το ζώο εκείνο, σε εκείνο το ζώο εκείνο. Και ακόμη αν θέλετε, έδωσε και ελαττώματα στα ζώα. Δεν φταίνε. Ούτε έπαινον έχουν δια τις αρετές, ούτε κατηγορία δια τις ελλείψεις. Κι όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος, ο Θεός έκανε το ζωικό βασίλειο για να διδάσκει τον άνθρωπο. Αλλά λέει ένας ερμηνευτής ότι είναι κατάντημα δια τον άνθρωπο αν πρέπει να παίρνει παραδείγματα από τα ζώα. «Έλα εδώ τεμπέλη», λέει η Αγία Γραφή, «δες το μυρμήγκι, δες τη μέλισσα». Αλλά είναι ντροπή να σκύψω να δω τη μέλισσα, να σκύψω να δω το μυρμήγκι, γιατί είμαι τεμπέλης.
Οι πρωτόπλαστοι, αγαπητοί, δεν ενεργοποίησαν την φρόνησιν. Γιατί; Επειδή τους πρόφθασε η επιθυμία, η πονηρά επιθυμία. Έτσι το λογικό τους δεν ήτο σε εγρήγορση. Για να μπορούν να διαθέτουν φρόνησιν. Εκείνο που πραγματικά, κυριολεκτικά καταστρέφει την φρόνησιν, αν υπάρχει, ή δεν την αφήνει να αναπτυχθεί, είναι τα πάθη. Μην το ξεχνούμε. Επηρεάζουν τα πάθη την φρόνησιν. Σίγουρα. Πολλές φορές βλέπομε καταστάσεις ανθρώπων, παίρνουν αποφάσεις, υψηλά ισταμένων και λέμε: «Καλά, δεν έχουν λίγο μυαλό αυτοί οι άνθρωποι!». Έχουνε μυαλό. Αλλά τα πάθη σκοτίζουν το μυαλό και δεν μπορούν να σκεφθούν.
Πάλι το Πνεύμα το Άγιον μάς προτρέπει και μας λέγει στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ζητήσατε φρόνησιν». «Αναζητήσατε την φρόνησιν». Να βρει κανείς γυναίκα φρόνιμη; Λέγει πάλι στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ποιος», λέει, «βρήκε γυναίκα ανδρεία;». Ανδρεία θα πει πολλά πράγματα. Πρώτο η φρόνηση. Βρήκε τέτοια γυναίκα; Φρόνιμη; «Βρήκε θησαυρόν». Ναι. Θησαυρόν. Στο βάθος σημαίνει: «Ζητήσατε την Ενυπόστατον Σοφίαν». Όταν λέγει το Πνεύμα του Θεού: «Ζητήσατε φρόνησιν». Γι'αυτό, όταν ετοιμάζει η Ενυπόστατος Σοφία το μεγάλο της τραπέζι, διαβάζομε πάλι, στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντος- λέει: «Καλεῖ μετὰ ὑψηλοῦ κηρύγματος» και λέει στους ανθρώπους: «Ὃς ἐστὶν ἄφρων(: Όποιος είναι άφρων) ἐκκλινάτω πρὸς μὲ(:ας ξεκόψει από τον δρόμο του να ‘ρθει σε μένα). Καὶ τοῖς ἐνδεέσι φρενῶν εἶπεν(:Κι εκείνοι που ΄ναι φτωχοί στις φρένες, στο μυαλό, τους είπε): Ἔλθετε, φάγετε τὸν ἐμὸν ἄρτον καὶ πίετε οἶνον, ὀν ἐκέρασα ὑμῖν. Ἀπολείπετε ἀφροσύνην(:αφήστε την αφροσύνην), ἵνα εἰς τὸν αἰῶνα βασιλεύσητε καὶ ζητήσατε φρόνησιν καὶ κατορθώσατε ἐν γνώσει σύνεσιν». Δεν το μεταφράζω, είναι εύκολο. Είδατε; Ποιος καλεί; Η Ενυπόστατος Σοφία. Ποιος; Ο Χριστός. Η πηγή της φρονήσεως. Γι'αυτό πάλι λέγει η Γραφή: «Μακάριος ὃς εὗρε φρόνησιν», λέγει η Σοφία Σειράχ.
Και τέλος, ο συγγραφεύς του Δ΄ βιβλίου των Μακκαβαίων παρατηρεί: «Κυριωτάτη δὲ πάντων ἡ φρόνησις». Κυριωτάτη. Στην κορυφή. Εκεί είναι μάλιστα, εις το Δ΄Μακκαβαίων, οι τέσσερις αναφερθείσες αρετές που προηγουμένως σας είπα. Έτσι, κυριωτάτη λοιπόν είναι η φρόνησις. Κορυφαία.
Και όσο υπάρχει ευσέβεια, τότε είναι αδιάπτωτος η ρίζα της φρονήσεως· που είναι η αρετή, όπισθεν της οποίας είναι ο Χριστός. Και όταν η φρόνησις δεν υπάρχει, τότε γι’ αυτόν τον άνθρωπον δεν υπάρχει ο Θεός. Βαρύς ο λόγος; Ο Κύριος το είπε: «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ -είναι στὸν 13ον Ψαλμόν. Το Πνεύμα το Άγιον το είπε -«Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ(:στον νου του) οὐκ ἔστι Θεός». Πότε είπε «οὐκ ἔστι Θεός»; Δηλαδή «δεν υπάρχει ο Θεός». Ο άφρων, ο άμυαλος. Εκείνος λοιπόν που λέγει ότι δεν υπάρχει ο Θεός, είναι άμυαλος, είναι άφρων. Δεν έχει μυαλό. Γιατί αν είχε μυαλό, ποτέ δεν θα έλεγε: «Δεν υπάρχει ο Θεός».
Αναφέρει ο προφήτης Βαρούχ ότι εκείνοι οι προϊστορικοί γίγαντες, είναι στο 3ο του κεφάλαιο, χάθηκαν. Ένας ήταν απ’ αυτούς από τους σωζομένους ήταν και ο Γολιάθ. «Χάθηκαν», λέει, «γιατί δεν είχαν φρόνηση». Ακούστε να σας το διαβάσω. Δεν θα σας το ερμηνεύσω περισσότερο. Δεν έχομε χρόνο δηλαδή: «Ἐκεῖ ἐγεννήθησαν οἱ γίγαντες οἱ ὀνομαστοὶ οἱ ἀπ' ἀρχῆς, γενόμενοι εὐμεγέθεις(:τεράστιοι - μεγάλο σώμα, δυνατό σώμα, σαν κάπου περίπου με τους συγχρόνους μας αθλητάς) ἐπιστάμενοι πολέμου(:γνωρίζοντες να πολεμούν). Οὐ τούτους ἐξελέξατο ὁ Θεὸς οὐδὲ ὁδὸν ἐπιστήμης ἔδωκεν αὐτοῖς· καὶ ἀπώλοντο παρὰ τὸ μὴ ἔχειν φρόνησιν». Χάθηκαν γιατί δεν είχαν φρόνησιν. Είπα για τους αθλητάς. Ξέρετε ότι πολλοί από τους αθλητάς μας, φροντίζουν πάρα πολύ το σώμα τους, όχι το μυαλό τους. Και με τον τρόπον αυτόν, αγαπητοί μου, αναπτύσσεται ο λεγόμενος «βιταλιστικός άνθρωπος». Vita θα πει ζωή, λατινικά. Ο «βιταλιστικός» άνθρωπος, ο «ζωικός» άνθρωπος. Να το πω πιο έτσι; Ο ζωώδης άνθρωπος. Τι κρίμα! Τι κρίμα!
Και οι λαοί που δεν έχουν φρόνησιν, χάνονται ιστορικά. Πολλές φορές ο Θεός απεκάλεσε τον λαόν Του του Ισραήλ, τον απεκάλεσε «μωρόν». «Μωροί», λέγει, «είσαστε;». Αγαπητοί, η φρόνησις είναι μεγίστη αρετή. Και συνεπώς «Μακάριος ἄνθρωπος ὃς εἶδε φρόνησιν», λέει το βιβλίον των Παροιμιών. Αλλά η φρόνησις πρέπει να προέρχεται από τον Θεό. Γιατί; Γιατί σ’ αυτήν αντιτάσσεται η ανθρωπίνη φρόνηση, που τις πιο πολλές φορές είναι έξω από την σώζουσα φρόνησιν. Γι’ αυτήν, μάλιστα, την κοσμικήν φρόνησιν, ο Χριστός είπε μία παραβολή. Δεν είναι της ώρας. Ας πούμε: «Πού θα επενδύσω τα χρήματά μου;». Φρόνησις είναι. Αλλά δεν είναι σώζουσα φρόνησις.
Ακόμη, αν θέλετε, έχομε και την δαιμονικήν φρόνησιν. Γι΄ αυτό ο διάβολος πήρε την μορφήν του φιδιού και ήρθε στους πρωτοπλάστους. Έχομε και την δαιμονικήν φρόνησιν. Προσέξτε επάνω σ’ αυτό. Διότι απλούστατα ο διάβολος πρέπει να διαθέτει μίαν φρόνησιν για να σε εξαπατήσει. Αλλά θα σε εξαπατήσει για την απώλειά σου. Θα εξαπατήσει και για την δική του την απώλεια. Αυτή είναι η δαιμονική φρόνησις.
Εμείς, ας ζητούμε, αγαπητοί, επιμόνως από τον Κύριον την δική Του την φρόνηση, την θείαν φρόνησιν· πίσω από την οποίαν είναι Αυτός ο Ιησούς Χριστός, όπως σας εξήγησα. Ή , αν θέλετε, να γνωρίζομε περισσότερο και περισσότερο τον Ιησούν Χριστόν. Είναι εκείνο που λέγει ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιώντας την εξής λέξη: «Εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ». Δεν λέει «εἰς γνῶσιν». Λέει «εἰς ἐπίγνωσιν». Δηλαδή σε μια βαθιά και καλή γνώση πρέπει να φτάσομε να γνωρίσομε τον Ιησούν Χριστόν. Τότε, εάν έχομε τον Χριστόν ἐν ἐπιγνώσει, τότε, αγαπητοί, τότε θα έχομε αποκτήσει την τόσο σπουδαία και αναγκαιοτάτην φρόνησιν.
†.Λέει εδώ… τι να πω ! Όταν βέβαια τίθενται σήμερα και απορίες τέτοιας φύσεως, όλα πια θα λέγαμε τσουλάνε στο δρόμο:
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η ομοφυλοφιλία οφείλεται σε γενετήσιους παράγοντες. Ποια είναι η δική σας άποψη;
Μάλιστα. Είναι πολύ απλή η απάντησις. Διότι το κριτήριό μας είναι ο λόγος του Θεού. Είναι η Αγία Γραφή. Εάν το κριτήριό μας δεν ήταν ο λόγος του Θεού, τότε η απάντησις είναι δύσκολη και πολύπλοκη.
Να πω καταρχάς τί λένε εκείνοι που λένε ό,τι λένε. Ό,τι ακριβώς λέει κει εδώ η απορία. Ότι οφείλεται σε γενετησίους παράγοντες. Ναι. Ότι κάτι φταίει εκεί… κάτι φταίει εκεί… κάτι φταίει εκεί. Και μάλιστα αυτά τα έχουμε γνωρίσει εδώ και δεκαετίες πίσω. Όταν ήθελαν να δικαιολογούν πάντοτε την ομοφυλοφιλία, ότι είναι μία «ασθένεια» -«ασθένεια» δηλαδή εντός εισαγωγικών- ότι είναι έτσι… ότι είναι έτσι… κτλ κτλ.
Παιδιά, ξέρετε τί συμπεράσματα έχουνε βγει πάνω σε αυτό; Φοβερά συμπεράσματα έχουνε βγει. Και το χειρότερο [είναι] ότι παρασύρονται και εκκλησιαστικοί παράγοντες. Εδώ και 35 με 40 χρόνια θυμάμαι, γιατί στους Άγγλους είχε εμφανιστεί οξύ το θέμα. Ω οι Άγγλοι! Επειδή διαιρούν και βασιλεύουν, διαιρούν και βασιλεύουν τους τιμώρησε -το λέει ο Απόστολος Παύλος στην πρώτη Προς Ρωμαίους Επιστολή- τους τιμώρησε με πάθη ατιμίας. Ναι. Ναι. Ναι. Με πάθη ατιμίας. Όσοι είναι εκείνοι οι οποίοι στρέφονται κατά του θελήματος του Θεού, στρέφονται κατά των λαών, κατά των ανθρώπων, ναι, επιτρέπει ο Θεός να πάσχουν από πάθη ατιμίας.
Λοιπόν. Εκεί τί να σας πώ; Να σας πω ότι έχω μία ειδική ποιμαντική ψυχολογία, συγγραφεύς «ιερεύς» είναι, πάστορ, και λέει ότι είναι ασθένεια η ομοφυλοφιλία; Να σας πω ότι ο «αρχιεπίσκοπος» του Καντέρμπουρι υποστηρίζει ότι είναι ασθένεια και ότι ξέρω γω; Κι εκεί αγανακτούσα -σας είπα κάπου 40 χρόνια είναι αυτό το θέμα- και έλεγα ΜΑ ΔΕΝ ΑΝΟΙΞΑΝ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΠΟΤΕ ΝΑ ΔΟΥΝ ΤΙ ΓΡΑΦΕΙ ΕΚΕΙ ΜΕΣΑ;
Η απάντησις είναι. Ανοίξτε τα αυτιά να ακούσετε.
Εφ’ όσον ο λόγος του Θεού χαρακτηρίζει την ομοφυλοφιλία ως αμαρτία, κάθε άλλη εξήγησις, κάθε άλλη προσπάθεια για εξήγηση, προσπάθεια αμνηστεύσεως του πάθους πέφτει στο κενό. Σαφέστατα η Αγία Γραφή μας ομιλεί.
Στην Παλαιά Διαθήκη μάλιστα η τιμωρία ήταν θάνατος. Τ’ ακούσατε; Ήτανε θάνατος! Όπως και… δεν θέλω να λερώσω τα αυτιά σας… στην Καινή Διαθήκη που κάνει περιγραφή ο Απόστολος Παύλος εις την Προς Ρωμαίους Επιστολή και λέγει εκεί από τί έπασχε ο αρχαίος κόσμος, και λέει και την εξήγηση. Ποιά εξήγηση; Ότι γι’ αυτό λέει ο Θεός τους παρέδωκε εις πάθη ατιμίας ένεκα της ειδωλολατρίας των. Και λέγει στους Κορινθίους, μην πλανάσθαι, ούτε πόρνοι, ούτε μοιχοί, ούτε μαλακοί, ούτε αρσενοκοίται -μαλακός είναι ο, λυπάμαι, είναι ο παθητικός ομοφυλόφιλος, αρσενοκοίτης είναι ο ενεργητικός ομοφυλόφιλος- βασιλείαν Θεού ού κληρονομήσουσι.
Δεν λέει πουθενά όμως αν είναι κανείς άρρωστος δεν θα κληρονομήσει την Βασιλεία του Θεού. Τ’ ακούσατε; Γιατί δεν μπορεί… είναι στο κρεββάτι. Είναι παράλυτος δεν μπορεί να πάει στην Εκκλησία να κάνει την προσευχή του, την κάνει στο κρεββάτι. Παράλυτος. Δεν λέει, επειδή δεν σηκώνεσαι από το κρεββάτι σου και δεν πας στην Εκκλησία δεν θα μπεις στην Βασιλεία του Θεού. Είναι γραμμένο πουθενά αυτό; Αυτό είναι αρρώστια,
ΑΛΛΑ Η ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΝΑ ΑΜΝΗΣΤΕΥΘΕΙ. ΕΙΝΑΙ ΑΜΑΡΤΙΑ.
Ακούσατέ το. Δεν θέλω να μείνει ούτε αγόρι ούτε κορίτσι που να μην ακούσει αυτήν την απάντηση. Θα το παρακαλέσω πάρα πολύ. Επειδή υπερεπλεόνασεν η αμαρτία αυτή, ξεχύθηκε στους δρόμους όπως στην εποχή των Σοδόμων και της Γομόρρας. Και τί έχουμε να περιμένουμε; Να περιμένουμε ό,τι συνέβη στα Σόδομα και στα Γόμορρα. Ναι ναι. Μη νομίσετε.
ΤΙΜΩΡΕΙ Ο ΘΕΟΣ ΤΑ ΠΑΘΗ ΑΥΤΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΠΑΘΗ ΑΤΙΜΙΑΣ.
Επιτέλους επιτέλους, αν είσαι πόρνος μετέρχεσαι ένα πάθος το οποίο δεν είναι πάθος ατιμίας. Αυτό όμως είναι πάθος ατιμίας. Λοιπόν, Προσοχή. Προσοχή. Προσοχή.
774η ομιλία ομιλία στην κατηγορία: «Ἀπαντήσεις ἀποριῶν Κατηχητικοῦ».
†.Μας καταλαμβάνει φόβος, αγαπητοί μου, κάθε φορά που έχομε ευαγγελική περικοπή, που αναφέρεται εις τους δαίμονες και τους δαιμονισμένους ανθρώπους, δηλαδή θύματα των δαιμόνων.
Ο Κύριος είχε περάσει στην ανατολική όχθη της λίμνης Γενησαρέτ, ακριβώς για να συναντήσει αυτόν τον περιγραφόμενον δαιμονισμένον άνδρα, που ακούσαμε στην ευαγγελική περικοπή. Και τον ελευθέρωσε. Και όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Εἰς τοῦτο ἐφανερώθη ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἵνα λύσῃ τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου». Γι'αυτό φανερώθηκε. Για να λύσει τα έργα του διαβόλου. Και έργο του διαβόλου είναι να κατέχει την κτίσιν και τον άνθρωπο. Και να εμποδίζει την επέμβαση του Θεού. Και η άλογος κτίσις δαιμονίζεται πάντοτε για καταστροφή. Και πρόχειρο παράδειγμα, ο δαιμονισμός των δύο χιλιάδων χοίρων που απεπνίγησαν εις την λίμνην.
Αλλά δαιμονίζεται και ο άνθρωπος. Και το φάσμα του δαιμονισμού είναι ευρύτατο. Από τον δαιμονισμένο άνθρωπο της σημερινής ευαγγελικής περικοπής, που ζούσε μόνος έξω στην ύπαιθρο σαν θηρίο, μέχρι τον δαιμονισμό των κατοίκων των Γεργεσών, που δεν ήθελαν να τους επισκεφθεί ο Κύριος, και μέχρι τον δαιμονισμό των χοιροβοσκών, που ασκούσαν επάγγελμα μη επιτρεπτόν από τον Θεόν. Βλέπετε, ευρύτατο είναι το φάσμα των δαιμονισμένων ανθρώπων.
Αλλά τι είναι δαιμονισμός; Οτιδήποτε απομακρύνει ή διατηρεί μακριά από τον Χριστό. Ό,τι δεν είναι κοντά εις τον Χριστόν. Ο Κύριος είπε: «Ὁ μή ὤν μετ' ἐμοῦ κατ ἐμοῦ ἐστι». «Εκείνος που δεν είναι μαζί μου, είναι εναντίον μου». Δεν υπάρχει τρίτη κατηγορία. Ή θα είσαι με τον Χριστόν ή δεν θα είσαι με τον Χριστόν. Ακόμη, δαιμονισμός είναι ό,τι αντιτίθεται εις τον Χριστόν. Ο άνθρωπος, αγαπητοί, είναι εκ δομής συγγενής του Χριστού, ως κατ’ εικόνα του Χριστού. Και δεν έχει λόγους να είναι μακριά από τον Χριστόν. Επήρε το σχήμα το δικό μας. Για να είμαι ακριβέστερος δογματικά, επήραμε εμείς το σχήμα το δικό Του, γιατί, βάσει του σχήματος που θα εγίνετο, για να αγκαλιάσει, να ντυθεί την κτίσιν, επήρε το σχήμα εκείνο που κατόπιν έδωσε σε μας. Δεν έχει σημασία ότι χρονικά έχομε διαφορά. Δηλαδή δεν έγινε ό,τι ο Αδάμ, αλλά ο Αδάμ έγινε ό,τι ο Χριστός, ό,τι ο Θεός Λόγος όταν θα ενηνθρώπιζε. Συνεπώς η απομάκρυνσις του ανθρώπου, η αποξένωσή του από τον Χριστόν, είναι μία κατάστασις παρά φύσιν. Δηλαδή δαιμονική. Εφόσον έχομε συγγένεια με τον Χριστόν και δεν πλησιάζομε με τον συγγενή μας, είναι μία παρά φύσιν συμπεριφορά. Με την πίστη που έδωσαν οι πρωτόπλαστοι εις τον διάβολο κάποτε, μετεπήδησαν από τον Θεόν εις τον διάβολον. Δηλαδή επίστευσαν εις τα λόγια του διαβόλου τα παραπλανητικά και δεν επίστευσαν εις τον λόγον του Θεού. Ότι… «Δεν θα δοκιμάσετε από τον καρπόν αυτόν. Γιατί την ημέραν που θα δοκιμάσετε, θα πεθάνετε». Και βέβαια ο θάνατος ήταν πρώτιστα πνευματικός. Και πολύ αργότερα ήταν σωματικός.
Έκτοτε, εφόσον επίστευσαν οι πρωτόπλαστοι εις τον διάβολον, έκτοτε έγιναν δική του περιουσία. Γι'αυτό «ὅλος ὁ κόσμος», όπως μας λέγει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, «ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται». Ολόκληρος ο κόσμος είναι στην αγκαλιά του διαβόλου. Το προσέξατε; Ο κόσμος, με την νοοτροπία του, τον τρόπο της ζωής του κ.λπ. ολόκληρος κείται, βρίσκεται στην αγκαλιά του διαβόλου. Είναι φοβερό!
Τότε, στον Παράδεισο, οι πρωτόπλαστοι, όπως σας είπα, δεν επίστευσαν εις τον λόγον του Θεού. Αλλά στον λόγο του διαβόλου. Έτσι, για να ελευθερωθεί ο άνθρωπος από τον διάβολο, πρέπει να επιστρέψει και να πιστεύσει τώρα στο θεανθρώπινο πρόσωπο του Χριστού. Και αυτό πρέπει να συμβαίνει, από την εποχή της Ενανθρωπήσεως, έως το τέλος της Ιστορίας.
Το εφεξής μήκος της Ιστορίας, γίνεται κριτήριο για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Άνθρωπε, έρχεσαι εις τον κόσμον. Προ σου, ενηνθρώπισε ο Υιός και Λόγος του Θεού. Σου εμφανίζεται. Πιστεύεις; Έτσι, η κάθε ιστορική στιγμή γίνεται ένα κριτήριον της ζωής του κάθε ανθρώπου. Όταν μάλιστα η καθαροτέρα έκφρασις του δαιμονισμού είναι η ειδωλολατρία, δηλαδή η προσκύνησις της κτίσεως, όπισθεν της οποίας κρύβεται ο διάβολος. Και μη λησμονούμε ότι η ειδωλολατρία επανακάμπτει. Θα το πιστεύατε; Μας το λέγει στην Αποκάλυψη ο λόγος του Θεού. Ο άγγελος που ξεναγεί, ούτως ειπείν εις τα μυστήρια του μέλλοντος και του παρόντος τον Ιωάννη τον Ευαγγελιστή, ο οποίος βλέπει ένα θηρίον, τον δράκοντα, και του λέγει ο άγγελος: «Εκπλήσσεσαι… Τὸ θηρίον ὃ εἶδες(:το θηρίον που είδες, τον δράκοντα), ἦν καὶ οὐκ ἔστι, καὶ μέλλει ἀναβαίνειν ἐκ τῆς ἀβύσσου καὶ εἰς ἀπώλειαν ὑπάγειν». Δηλαδή: «Το θηρίο που είδες, ήτο και τώρα δεν υπάρχει, αλλά πρόκειται να ανεβεί πάλι από την άβυσσον, αλλά γρήγορα θα πάει εις την απώλειαν». Είναι η ειδωλολατρία που επεκράτει, ως η γνησιοτέρα, θα έλεγα, έκφρασις, σας το είπα και προηγουμένως, της επικρατείας του σατανά. Η γνησιοτέρα.
Ερχόμενος ο Χριστός, άρχισαν οι άνθρωποι να πιστεύουν εις τον Χριστόν. Και συνεπώς το θηρίον «οὐκ ἔστι», δεν υπάρχει. Αλλά θα ξαναγυρίσει το θηρίον. Όμως δεν θα κρατήσει πολύ. Πηγαίνει στην απώλεια, εις την άβυσσον. Δηλαδή όταν θα επανακάμψει η ειδωλολατρία –το προσέξατε;- θα επανακάμψει η ειδωλολατρία και επανακάμπτει, ο καιρός μέχρι το τέλος δεν είναι μακρύς. Συνεπώς η ειδωλολατρία είναι σημείον του τέλους της Ιστορίας.
Ο δαιμονισμός αναφέρεται εις τον όλον άνθρωπον. Άλλοτε μόνον εις το σώμα, όπως επείραξε τον Ιώβ. Του επέφερε πληγές. Οι δε δυνάμεις του σώματος του Ιώβ κατεκρατούντο. Είχε βέβαια μόνον σωματική ασθένεια. Ειδικά δε ο Κύριος, όταν εζήτησε ο διάβολος να πειράξει τον Ιώβ, του είπε: «Πρόσεξε, δεν θα πειράξεις τον νου του, το μυαλό του. Πρόσεξε». Άλλοτε ο δαιμονισμός είναι μόνον εις την ψυχήν. Όπως οι Γεργεσηνοί, που δεν εδέχθησαν τον Χριστόν. «Σε παρακαλούμε», λέει, «Κύριε, φύγε, φύγε». Γιατί επήγαινε για την πόλη τους, να κηρύξει. «Φύγε, φύγε, φύγε». Φοβήθηκαν. Σου λέει…: «Θα δει εδώ μέσα στην πόλη μας…θα δει… Και αν για τον δαιμονισμένο, το σημαντικότερο, για τα… επιτρέψατέ μου, για τα γουρούνια μας πάθαμε τέτοια ζημιά, τι άλλο έχει να μας κάνει, όταν ο Κύριος, ο Ιησούς, μπει μέσα στην πόλη μας;». «Σε παρακαλούμε, φύγε». Και ξαναμπήκε ο Κύριος στο πλοιάριον και επέστρεψε. Δαιμονισμός είναι. Ναι. Δαιμονισμός στην ψυχή. Μπορεί να μην μοιάζει το να κάνει κανείς παλαβά πράγματα, αλλά είναι κορυφαία αυτή η περίπτωσις.
Ακόμα γεννιέται με τον δαιμονισμό της ψυχής, η απιστία, η αθεΐα. Και δεν είναι μικρά αυτά φυσικά. Δαιμονισμός της ψυχής ακόμη είναι η δαιμονοκράτησις των δυνάμεων της ψυχής. Ποιες είναι οι «δυνάμεις της ψυχής;». Νόησις, συναίσθημα, βούλησις. Αυτά δε και συνιστούν την προσωπικότητα του ανθρώπου, την αυτοσυνειδησία. Αυτό που λέμε «Εγώ». Και ξέρω ότι εγώ είμαι εγώ. Δεν είμαι κάτι άλλο. Δεν είμαι κάποιος άλλος. Δηλαδή, το πρόσωπό μου. Αυτό είναι το πρόσωπο· το εγώ. Το προσωπικό μου εγώ. Μέχρι ο δαιμονισμός φθάνει μέχρι την κατακάλυψη του ανθρωπίνου «εγώ». Δηλαδή κατακάλυψη, θα λέγαμε, αυτής της προσωπικότητος. Τι έλεγε ο δαιμονισμένος όταν ερωτήθηκε από τον Κύριον «Ποιο είναι το όνομά σου;» και απήντησε … δεν είπε: «Τάδε, τάδε λέγομαι». Αλλά είπε: «Λεγεών». Γιατί; Μιλούσαν οι δαίμονες... Αγαπητοί μου, είναι φοβερό πράγμα. Είχα γνωρίσει κάποιον, ο οποίος είχε δαιμόνιον. Στην ψυχή. Όταν τον έπιανε, τον διέτασσε το δαιμόνιο να σηκωθεί το χέρι και να χτυπάει το πρόσωπο. Να χτυπάει με τέτοια μανία που να το στραπατσάρει το πρόσωπο. Με το ίδιο του το χέρι. Και να παρακαλεί το ανθρώπινο «εγώ» που ήταν κάπου παραμερισμένο και δεν μπορούσε να πει τίποτα και να ενεργήσει, να παρακαλεί το δαιμονικό «εγώ»: «Άφησέ με, σε παρακαλώ, άφησέ με…». Ναι. Είχα την μαρτυρία του ιδίου όταν μου το έλεγε αυτό. Βλέπετε λοιπόν ότι κατακαλύπτεται το πρόσωπον του ανθρώπου, δηλαδή η προσωπικότητά του, δηλαδή το «εγώ» του. Να το πω έτσι: «Χάνει» -τι «χάνει» το βάζω εντός εισαγωγικών -την προσωπικότητά του ο άνθρωπος. Γιατί έβαλα εντός εισαγωγικών αυτό; Γιατί όταν ο Κύριος εθεράπευσε τον δαιμονισμένο άνθρωπο, τότε αυτός βρήκε τον εαυτόν του, βρήκε το εγώ του, βρήκε την προσωπικότητά του. Λοιπόν νόησις, βούλησις, συναίσθημα, δεσμεύονται από τον διάβολο. Και άλλοτε, τέλος, ο δαιμονισμός αναφέρεται και εις το σώμα και εις την ψυχή. Δηλαδή εις τον όλον άνθρωπον. Είναι ό,τι φρικτότερον μέσα εις την Δημιουργίαν, αγαπητοί μου, η δαιμονοκράτησις. Ό,τι φρικτότερον.
Αλλά τι δαιμονίζει τον άνθρωπο; Η απιστία και η καθ’ όλου, δηλαδή η ολόκληρη αμαρτία. Αυτά τα δυο. Συγκεκριμένα, στο θέμα της πίστεως, η ειδωλολατρία, αν μάλιστα εβαπτίσθης. Παρακολουθήστε, παρακαλώ, την ακολουθία του Βαπτίσματος να δείτε πώς η Εκκλησία διώχνει τους δαίμονες, τον δαίμονα. Όταν λέγει: «Χάσου», δηλαδή «Να εξαφανιστείς», αυτό θα πει «Χάσου», να εξαφανιστείς, και κοιτάζει ο βαπτιζόμενος, στα Κατηχούμενα, προς δυσμάς. «Και να μην ξαναγυρίσεις εις το πλάσμα του Θεού». Φοβερό είναι. Είναι η ειδωλολατρία... Ναι.
Μετά, εκφράσεις της ειδωλολατρίας, είναι οι λεγόμενες «ανατολικές θρησκείες». Βουδισμός, Γκουρού… όλα αυτά τα πράγματα. Είναι η μαγεία. Η μαγεία είναι ένα κύριο στοιχείο της ειδωλολατρίας. Είναι ο Πνευματισμός, τα μέντιουμ. Και είναι αυτή η δαιμονική μουσική. Ροκ θέλετε να την πείτε, ποπ θέλετε να την πείτε, το θέμα είναι ότι όταν διασκεδάζουν οι νέοι μας, στριγγλίζουν. Η μουσική τούς βοηθάει· η οποία είναι μία στριγγλιάρικη μουσική, σαν να ακούς φωνές δαιμονισμένων στην κόλαση, που βασανίζονται. Εκείνες οι άναρθρες κραυγές, οι άναρθρες κραυγές... Κάποτε μου ΄λεγε ένας νεαρός σπουδαστής της Μουσικής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. «Τι λέτε; -μου λέει- Είναι μελωδία!». Εμ, βέβαια. Και οι κότες, να με συγχωρέσετε, όταν πάνε και τρώνε τις ακαθαρσίες, λένε: «Τι ωραίες που είναι!» Τι να πεις; Έτσι οι άνθρωποι, ακούγοντας αυτήν την μουσική, η οποία είναι αφρικάνικη, που ήσαν Αφρικανοί ειδωλολάτραι, και ήταν η μουσική ειδωλολατρική, ήτανε τελετουργική μουσική, και την πήραμε εμείς οι πολιτισμένοι και την κάναμε μουσική των σαλονιών μας. Αλίμονό μας… Έτσι, οι στριγγλιές, ο ρυθμός της μουσικής, τα πηδήματα του χορού, δαιμονίζουν τους ανθρώπους.
Κατόπιν είναι η βλασφημία. Εν ευρεία εννοία η βλασφημία. Είναι δαιμονισμός. Από την κοινή βλασφημία των θείων, αυτά που ακούν τ’ αυτιά μας έξω στον δρόμο, μέχρι την αίρεση, που κι αυτή είναι βλασφημία λόγῳ. Δηλαδή ότι βλασφημάς τον Θεόν, με το να πεις ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είναι ομοούσιος με τον Πατέρα. Ότι το Πνεύμα το Άγιον είναι ενέργεια του Θεού και δεν είναι πρόσωπον. Όταν πεις αυτά είναι βλασφημία. Αυτά που λένε οι αιρετικοί. Οι χιλιασταί και οι όποιοι άλλοι αιρετικοί. Είναι ακόμη και η βλασφημία ἔργῳ(δοτική)· που είναι τα σαρκικά αμαρτήματα. Δηλαδή ενεργώ την βλασφημία. Όχι λέγω. Αλλά ενεργώ την βλασφημία. Επειδή το ανθρώπινο σώμα, σας είπα, τα σαρκικά αμαρτήματα, επειδή το ανθρώπινον σώμα είναι ναός του Αγίου Πνεύματος.
Γενικά είναι η αμαρτία, η κάθε αμαρτία, που επιμένει και δεν θέλει να εξαλειφθεί. Με την μετάνοια φυσικά. Και τέλος, είναι η μετάληψις των θείων δώρων της Θείας Κοινωνίας. Όταν γίνεται με υπάρχουσες αμαρτίες και με την απιστία τού τι είναι η Θεία Ευχαριστία. Ανανεώνομε τελευταία στιγμή που πάμε να κοινωνήσομε. Ότι πιστεύομε ότι αυτό τούτο είναι το σώμα του Χριστού και αυτό τούτο είναι το Αίμα του Χριστού. Η αίσθησή μας βέβαια δεν μας πληροφορεί, γιατί είναι ἐν μυστηρίῳ. Αισθανόμεθα σαν κρασί και ψωμί. Αλλά στην πραγματικότητα, όμως, είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Γι'αυτό λέει ο Απόστολος Παύλος: «Τι συγχώρεση θα πάρει ο άνθρωπος ,που την παίρνει από το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, όταν ‘’κοινὸν ἠγησάμενος τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ’’ όταν θεωρεί κοινόν, τίποτα, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού;». Αφού μ’ αυτό παίρνει την συγχώρεση. Άρα δεν υπάρχει συγχώρεση για τον άνθρωπον αυτόν. Και επ’ αυτού αναφέρονται ανατριχιαστικά παραδείγματα. Και από τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, αλλά και σύγχρονα. Να κοινωνεί κάποιος, να πηγαίνει δύο μέτρα πίσω, πιο πέρα, και να πέφτει χάμω, να αφρίζει, να χτυπιέται. Γιατί; Γιατί δαιμονίστηκε, αγαπητοί μου, επειδή κοινώνησε χωρίς να πιστεύει.
Και ποια τα αποτελέσματα του δαιμονισμού; Μας λέγει η σημερινή ευαγγελική περικοπή ότι αυτός ο ταλαίπωρος άνθρωπος, ο δαιμονισμένος, «ἱμάτιον οὐκ ἐνεδιδύσκετο», δεν φορούσε ρούχα. Τα έβγαζε τα ρούχα του. Έχομε την σημερινή μόδα και τον σύγχρονο γυμνισμό, χειμώνα-καλοκαίρι, μη νομίσετε, που γίνονται σκάνδαλο στα παιδιά του Θεού, στον λαό του Θεού. Οι γυναίκες δεν βάζουν φρένο εις την μόδα. Θα ‘θελα να καταλάβω, να μάθω, να δω, εάν η φούστα έγινε μόνον είκοσι πόντοι, τα σούπερ σούπερ μίνι, ύστερα από λίγο καιρό, τι θα γίνει; Να ο δαιμονισμός. Ο άνθρωπος αυτός, λέει, δεν ντυνόταν. Γιατί ο Θεός έκανε, λέει, δερματίνους χιτώνας κι έντυσε τους πρωτοπλάστους. Γιατί; Γιατί η απλότητα εξαφανίστηκε. Κι έτσι λοιπόν υπήρχε πάντοτε ανάγκη του ενδύματος. Αν δεν υπάρχει, το βγάλομε δηλαδή το ένδυμα του Θεού, το ένδυμα που έχομε, σκανδαλίζομε τους άλλους ανθρώπους. Λέει, επί παραδείγματι, ο Κύριος εις την επιστολή του στον επίσκοπο της Περγάμου: «Ἀλλὰ ἔχω κατὰ σοῦ(:έχω κάτι εναντίον σου, λέγει στον επίσκοπο της Περγάμου) ὀλίγα, ὅτι ἔχεις ἐκεῖ κρατοῦντας τὴν διδαχὴν Βαλαάμ, ὃς ἐδίδαξε τὸν Βαλὰκ βαλεῖν σκάνδαλον ἐνώπιον τῶν υἱῶν ᾿Ισραὴλ καὶ φαγεῖν εἰδωλόθυτα καὶ πορνεῦσαι. Οὕτως ἔχεις καὶ σὺ κρατοῦντας τὴν διδαχὴν τῶν Νικολαϊτῶν ὁμοίως». Ο Βαλάκ ήταν ένας βασιλιάς των Μωαβιτών. Είδε τους Εβραίους να έρχονται από την έρημο δύο εκατομμύρια άνθρωποι. «Τι θα κάνω; Θα μου φάνε την πόλη. Θα με γλύψουν», λέγει, «όπως η αγελάδα γλύφει το χορτάρι». Κι εκάλεσε έναν μάγο από την Περσία, από την Μεσοποταμία, τον Βαλαάμ. Ο βασιλιάς ελέγετο Βαλάκ. Και του λέει: «Θέλω να μου τους καταραστείς!». Δεν έπιασε τίποτε. Τρεις φορές έγινε αυτό. Του λέγει: « Εγώ θα σου πω μια συμβουλή. Κάνε τελετές -ήταν οι τελετές του Βεελθεγώρ- και κάλεσε τους Εβραίους στις γιορτές. Αυτοί θα θυσιάσουν εις τα είδωλα και κατόπιν, όπως συνήθως ήταν οι γιορτές των ειδωλολατρών, ξεχύνονταν σε γεύματα και πορνεία. Και τότε ο Θεός», λέει, «θα τους αποστραφεί». Και το έκανε ο Βαλάκ. Και εφονεύθησαν εκείνη την ημέρα είκοσι τρεις χιλιάδες άνδρες! Είναι μία φοβερή ιστορία. Γράφεται εις το βιβλίον «Αριθμοί», της Παλαιάς Διαθήκης. Τι είπε; «Για να πετύχεις εσύ, να τους τιμωρήσει αυτούς ο Θεός». Έτσι λοιπόν κι εδώ, λέει, «έχεις τους Νικολαΐτας, οι οποίοι δείχνουν την γύμνια τους και τις πορνείες τους», μην πω τώρα πιο πολλά, δεν παίρνει η ώρα, για τους Νικολαΐτες. «Και αυτούς», λέει, «θα τους τιμωρήσω». Ο Νικολαϊτισμός ήταν ο ερωτισμός. Ο ερωτισμός σήμερα; Ξέχυλος εις τους δρόμους, ξέχυλος! Είδατε; Σκάνδαλον.
Ακόμη, αυτός ο ταλαίπωρος δαιμονισμένος «καὶ ἐν οἰκίᾳ οὐκ ἔμενεν». Δεν έμενε στο σπίτι. Δαιμονισμός είναι ακόμη, αν θέλετε να παραλληλίσομε τα πράγματα, όταν οι άνθρωποι, ιδία οι νέοι και οι νέες, από το πρωί ξεπορτίζουν από το σπίτι τους. Πηγαίνετε εις την πλατεία Λαρίσης να δείτε στους πεζοδρόμους, όταν είναι ωραία μάλιστα ημέρα, αν δεν είναι ωραία ημέρα, κάθονται στα εσωτερικά, στον δρόμο κάθονται, αγόρια και κορίτσια, σε μία αεργία, χωρίς να κάνουν καμία δουλειά. Βρε κοπέλα μου, δεν έχεις δουλειά στο σπίτι σου; Και βγήκες στον δρόμο πρωί πρωί; Εσύ, νέε μου, δεν έχεις τίποτα να κάνεις; Και βλέπετε απλώνουν την αρίδα τους, το καφεδάκι τους, το τσιγαράκι τους κ.λπ. Γεμάτοι οι πεζόδρομοι της Λαρίσης. Πηγαίνετε να ιδείτε. Τι σημαίνει αυτό; Δεν μένουν στο σπίτι τους οι άνθρωποι να κάνουν λίγο προκοπή. Βγαίνουν έξω. Ξεπορτίζουν. Δεν εννοώ την εκδρομή. Νόμιμος. Αλλά εννοώ αυτό το καθημερινό που γίνεται.
Κι ακόμα τι λέει; Ότι ο δαιμονισμένος αυτός έμενε εις τα μνήματα. Δεν έμενε ἐν οἰκίᾳ. Αλλά «ἐν τοῖς μνήμασι». Στα μνήματα. Την εποχή εκείνη τα μνήματα ήσαν μικρά σπήλαια σε λοφίσκους κτλ. Είναι τα μνήματα της αμαρτίας· όπου υπάρχει εκεί η πνευματική νέκρωσις. Είναι τα ποικίλα καταγώγια της αμαρτίας. Οι καφετέριες, οι δισκοθήκες, τα καμπαρέ κ.τ.λ. που χαρακτηρίζονται από την Αγία Γραφή, αγαπητοί μου, «καταγώγια θανάτου καὶ ταμεῖα ἅδου». Εκεί καταφεύγουν οι άνθρωποι...
Πέστε μου, λοιπόν, τώρα εάν έχομε τον δαιμονισμόν εν ευρεία εννοία, σε κάθε εποχή και ιδιαίτατα εις την εποχή μας. Αγαπητοί, φοβερόν το φαινόμενον του δαιμονισμού. Η θέα του σημερινού δαιμονισμένου του Ευαγγελίου, είναι αρκετή να μας πείσει. Σπίτι σας, ξαναδιαβάστε την περικοπή. Να δείτε τι ταλαίπωρος άνθρωπος ήταν. Αλλά και σήμερα οι άνθρωποι έχουν δαιμονική συμπεριφορά. Προπαντός πολλοί από τους νέους μας.
Είπαμε ότι δύο κατηγορίες δαιμονίζουν τον άνθρωπο. Η απιστία και η αμαρτία. Λοιπόν· να προσέξουμε. Ας κρατάμε τις πύλες της ψυχής κλειστές στα πάθη και εις την αλλοτρίωση από τον Θεό. Να ζούμε την δυναμική πίστη και την δυναμική αγιότητα. Είπα «δυναμική». Δηλαδή μία πίστη που θα αυξάνει κατά το αίτημα των μαθητών: «Κύριε, πρόσθες ἡμῖν πίστιν». «Να προσθέσεις σε μας την πίστιν». Αυτή λέγεται «δυναμική πίστις». Και λέγεται ακόμη και «δυναμική αγιότητα», με το ανέβασμα. Και να μην φοβούμεθα. Ό,τι και να συμβαίνει. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός ήλθε στον κόσμον ίνα λύση τα έργα του διαβόλου. Αρκεί να ανήκομε αποκλειστικά και μόνο στον Κύριόν μας Ιησούν Χριστόν. Αμήν.
697η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.
Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.
†.Η παραβολή του σπορέως, αγαπητοί μου, που κάθε χρόνο τέτοιο καιρό μας δίνει την ευκαιρία να κοιτάξομε τον εαυτό μας, το πώς ακούμε τον λόγο του Θεού και πώς ο λόγος του Θεού, που μοιάζει κατά την παραβολή, με σπόρο, μπορεί να καρποφορεί ή να τελεσφορεί στο χωράφι της ψυχής μας. Είναι λοιπόν μία ευκαιρία να ξανακαθρεπτιστούμε. Και βέβαια η ποιότητα του σπόρου είναι μία. Και δεν υπάρχει καμία αμφισβήτησις, αφού είναι ο λόγος του Θεού.
Αλλά στην αμφισβήτηση μπαίνει το έδαφος. Το τι έδαφος διαθέτει ο κάθε ένας εκ των ακροατών. Δηλαδή τι έδαφος καρδιάς διαθέτει. Και το έδαφος αυτό είναι ποικίλο και συνεπώς τα αποτελέσματα του σπόρου, δηλαδή του θείου λόγου, είναι ποικίλα. Έτσι, ο Κύριος στην παραβολή αυτή αναφέρει τέσσερις κατηγορίες ακροατών.
Είναι οι αναίσθητοι και οι πωρωμένοι που ακούνε τον λόγο του Θεού. Είναι ακόμα οι επιπόλαιοι, που αλλάζουν πάρα πολύ εύκολα αισθήματα. Είναι κι εκείνοι που θέλουν να συμβιβάζουν τον Χριστόν με τον κόσμον. Και είναι, τέλος, τέταρτοι, οι σοβαροί, εκείνοι που έχουν ένα αίσθημα ευθύνης, όταν ακούνε τον λόγο του Θεού, για την αθάνατη ψυχή τους και για την σωτηρία τους. Αυτοί αποδέχονται, -«κατέχουσι», λέει στην παραβολή- αποδέχονται και κρατούν τον λόγον του Θεού. Όχι «έχουν», κατέχουν. Κρατούν τον λόγον του Θεού. Και αποδίδουν καρπόν, με υπομονήν βεβαίως πολλήν, όπως σημειώνει ο Κύριος.
Είναι λοιπόν, αγαπητοί μου, σήμερα μια καλή ευκαιρία να δούμε αυτήν την εδαφικήν ποιότητα της πρώτης κατηγορίας των ακροατών. Δηλαδή ο σπόρος, λέγει, όπως μας σημειώνει εδώ ο Ευαγγελιστής Λουκάς «Καὶ ἐν τῷ σπείρειν αὐτὸν…». Ποιος σπέρνει; Σπέρνει το δεύτερον πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, ως Ενανθρωπήσαν, δηλαδή ο Ιησούς Χριστός που ωμίλει στα πλήθη. Και βγήκε να σπείρει τον σπόρον Αυτού. Βγήκε. Βγήκε. Σημαίνει, βγήκε από την αορασία ο Θεός Λόγος. Και γίνεται ορατός με την Ενανθρώπησή Του. Εξέρχεται από τον εαυτόν Του και έρχεται εις τον κόσμον αυτόν, για να σπείρει τον λόγο Του.
«Ὃ μὲν ἔπεσε …». «Ὃ » θα πει μέρος, όχι ο σπόρος. Θα έπρεπε να πει «ὃς». Μέρος του σπόρου από εκείνο που εσπάρη. Είναι η γνωστή παλιά εικόνα, που ο γεωργός με το δισάκι βάζει το χέρι μέσα στο δισάκι, παίρνει μία χούφτα καρπό, σιτάρι και το σκορπά, το πετά. Ε, αυτό όπως πετιέται, πέφτει σε ποικίλα σημεία στο χωράφι, που το χωράφι αυτό διαφοροποιείται. Ένα, λοιπόν, μέρος από το χωράφι, «ὃ μὲν ἔπεσε παρὰ τὴν ὁδόν, καὶ κατεπατήθη». «Έπεσε», λέγει, «πλάι στον δρόμο». Τα χωράφια έχουν πλάι τους κάποια μονοπάτια, που περνούν οι άνθρωποι. Και τα μονοπάτια αυτά βεβαίως είναι πατημένα. Σκληρή γη δηλαδή. Αλλά και επιπλέον εκείνοι που περνούν, πατούν τον σπόρον αυτόν. «Και κατεπατήθη», λέει, «το μέρος αυτό». Εννοείται από τους ανθρώπους. «Καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατέφαγεν αὐτό». Αυτό δε το μέρος του σπόρου τελικά ήρθαν τα πουλιά και το φάγανε. Το βρήκαν άθαφτο, το βρήκαν στην επιφάνεια και φυσικά το έφαγαν.
Τι σημαίνει αυτό; Την ερμηνεία την δίδει ο ίδιος ο Κύριος. Αφού ερωτήθη από τους μαθητάς Του τι σημαίνει αυτή η παραβολή, είπε: «Οἱ δὲ παρὰ τὴν ὁδόν εἰσιν οἱ ἀκούσαντες». Είναι μια κατηγορία ακροατών που ακούνε τον λόγο του Θεού, που μοιάζουνε με τον σπόρο που είναι «παρὰ τὴν ὁδόν», πλάι στο χωράφι, αλλά στον δρόμο επάνω. «Εἶτα ἔρχεται ὁ διάβολος, ἵνα μὴ πιστεύσαντες σωθῶσιν (:Ύστερα, κατοπινά, έρχεται ο διάβολος) καὶ αἴρει τὸν λόγον ἀπὸ τῆς καρδίας αὐτῶν (:Δεν φυτρώνει τίποτα. Παίρνει τον λόγον από την καρδιά τους) ἵνα μὴ πιστεύσαντες σωθῶσιν(:ώστε να μη φθάσει ο λόγος να τους δημιουργήσει μέσα τους την πίστιν για να σωθούν)».
Είναι οι ακροαταί εκείνοι του λόγου του Θεού, που ακούν μόνο με τα εξωτερικά τους αυτιά, αγαπητοί μου, αλλά τίποτα δεν εισδύει μέσα στην καρδιά τους, μέσα στην ψυχή τους. Δεν γεννιέται μες στην καρδιά τους κανένα αίσθημα συγκινήσεως ή εκπλήξεως ή χαράς, όπως βλέπομε στην δευτέρα κατηγορία των επιπολαίων βέβαια, ανθρώπων. Χαίρονται, εκπλήσσουν, δακρύουν, κατανύγονται, κατανύσσονται· βέβαια σαν επιπόλαιοι το χάνουν αυτό... Η πρώτη κατηγορία, οι πωρωμένοι άνθρωποι, αυτοί δεν αισθάνονται τίποτε απολύτως, μα τίποτε απολύτως. Και θα λέγαμε, έστω και φευγαλέα να ησθάνοντο μία συγκίνηση, μιαν έκπληξη. Τίποτε απολύτως. Γράφει ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας: «Ὅσοι τὸν νοῦν ἔχουσι σκληρόν (: Όσοι έχουν –λέει- τον νουν σκληρόν, την καρδίαν) οὐκ εἰσδύεται ἐν αὐτοῖς θεῖον τί καὶ ἱερὸν νουθέτημα (:δεν μπορεί να μπει τίποτα το ιερό και θείον μέσα στην καρδιά τους. Μα τίποτα). Στείραν καὶ ἄγονον ἔχοντες τὴν καρδίαν (:Έχουν την καρδιά τους –λέει- στείρα και άγονη)». Φοβερό! Φοβερό! Είναι μία κατάστασις της ανθρωπίνης ψυχής, που, πώς να την χαρακτηρίσει κανείς; Πλέον να μην υπάρχει γι’ αυτήν την καρδιά σωτηρία. Δηλαδή η καρδιά τους είναι γη πεπατημένη. Είναι γη πατημένη. Είναι μια καρδιά που δεν φυτρώνει τίποτα, δεν καταλαβαίνει τίποτα. Και το έργον της καταστροφής, το συμπληρώνει αυτός ο διάβολος, που έρχεται και παίρνει από την καρδιά, ό,τι θεϊκό έχει σπαρεί. Τα δε πουλιά που παίρνουν τον υπόλοιπο σπόρο, είναι οι διάφορες θεωρίες· φιλοσοφικές, κοινωνιολογικές, που έρχονται και δεν τους αφήνουν να μείνει στην καρδιά ο θείος σπόρος. Σαρώνουν σαν μια άλλη σκούπα αυτές όλες οι θεωρίες των ανθρώπων, ώστε την ώρα που ακούν, κάνουν κριτική· την ίδια στιγμή. Και δεν αποδέχονται, την ίδια στιγμή. Είναι «τα πουλιά», δηλαδή οι θεωρίες που αρπάζουν τον λόγο του Θεού. Σας είπα, κάνοντας δυσμενή κριτική στον λόγο του Θεού. Κι ο διάβολος τελικά παίρνει κάθε ευκαιρία πίστεως για να σωθεί ο άνθρωπος.
Δύο, λοιπόν, παράγοντες βλέπομε ότι διαμορφώνουν αυτήν την εδαφικήν ποιότητα, αυτής της πρώτης κατηγορίας των ακροατών. Είναι η κακή προαίρεσις και η αναίσθητη καρδιά και ο διάβολος. Εδώ μάλιστα, επιτρέψατέ μου μία παρένθεση, έχομε ένα ισχυρόν επιχείρημα ότι ο διάβολος είναι πρόσωπον. Γιατί αμφισβητούν κάποιοι ότι ο διάβολος δεν είναι πρόσωπον, αλλά είναι απλώς μία προσωποποίησις των κακών δυνάμεων ή των δυνάμεων που έρχονται σε αντίθεση από μέσα μας, μέσα μας. Από μέσα μας, μέσα μας. Δηλαδή καταστάσεις που αναφύονται κι έρχονται σε μία σύγκρουση μέσα στην ίδια την ψυχή μας, την ύπαρξή μας. Όχι. Ο διάβολος είναι απέξω. Είναι πρόσωπον. Έρχεται απέξω. Και ενεργεί μέσα εις τον άνθρωπον. Σας είπα αυτό το σημείο, είναι ένα ισχυρόν επιχείρημα, υπέρ της προσωπικότητος, δηλαδή του προσώπου του διαβόλου, υπέρ του προσωπικού διαβόλου.
Και βλέπομε ότι είναι μια κατηγορία που βρίσκεται σε μια απελπιστική κατάσταση. Αν με ρωτήσετε, γιατί θίγομε το θέμα αυτό; Οίκοθεν νοείται ότι εσείς που ήρθατε να ακούσετε τον λόγο του Θεού, ε, δεν είσαστε πατημένη γη. Υποτίθεται. Είσαστε με μία καρδιά έτοιμη να δεχθεί τον λόγο του Θεού. Και νομίζω ότι έρχεστε εδώ για να ακούσετε και τον λόγο του Θεού, γιατί φεύγετε πολλά χιλιόμετρα από το σπίτι σας, για να ‘ρθείτε να ακούσετε, πιστεύω ακριβώς τον λόγο του Θεού· και τον λόγο του Θεού. Παραλλήλως με την Θεία Λειτουργία. Άρα λοιπόν ίσως μου πείτε ότι… «Σε μας δεν υπάρχει ούτε ένας πιθανώς, που να έχει καρδίαν αναίσθητη, γη πεπατημένη, το χωράφι του να είναι τέτοιο που να μη φυτρώσει τίποτα. Αντιθέτως έχομε μία πρόσφορη καρδιά». Θα με ρωτήσετε, επαναλαμβάνω, γιατί τότε διαλέξαμε το θέμα αυτό; Αγαπητοί μου, το ξέρετε ότι… σήμερα είμαι χωράφι εύφορον και αύριο ανοίγεται ένα μονοπάτι μέσα στο χωράφι αυτό, όπως συμβαίνει στα φυσικά χωράφια. Όταν κάποια χρονιά δεν σπαρεί, και δεύτερη χρονιά, οι άνθρωποι, για να συντομεύουν κάποιον δρόμον, να μην κάνουν γωνία, μέσα απ’ αυτό το χωράφι που τώρα δεν σπέρνεται, κάνουν μονοπάτι. Περίεργο; Φυσικότατον. Ποιος ξέρει, λοιπόν, αν αύριο, αυτό το καλό χωράφι της καρδιάς μου γίνει μια πατημένη γη; Συνεπώς αυτό που λέμε, δεν είναι για να θεραπεύσει. Γιατί η πατημένη γη δεν θεραπεύεται. Αλλά είναι για να προλάβει. Είναι μία πρόληψις ιατρική. Πρόληψις. Όχι ιατρική θεραπεία. Και το έδαφος αυτό της καρδιάς μπορεί, που σήμερα είναι μαλακό, ωραίο, αύριο να σκληρύνει με μια επίμονη επανάληψη της αμαρτίας, μέσα σε μια απρόσεκτη, χρονίζουσα κοινωνία μας μέσα εις αυτόν τον κόσμον και με μια προοδευτικήν α-θεοφοβία μας· που να φθάσομε να μην έχομε πια τον φόβο του Θεού. Γι'αυτό ας τ’ ακούσουμε, τι μπορούμε να πάθομε εάν δεν προσέξομε: Η καρδιά πρώτα κρυώνει. Δηλαδή σκανδαλίζεται. Ύστερα, αρρωσταίνει. Δηλαδή γεμίζει από πάθη. Κατόπιν σκληραίνει, γίνεται δηλαδή αναίσθητη. Και τέλος, νεκρώνεται.
Αλλά τι είναι αυτή η πνευματική αναισθησία που μπορεί να υπάρχει μες στην καρδιά σαν μία κατάσταση, η οποία βεβαίως επισημαίνεται έντονα από τον Κύριον; Είναι μία νόσος, αγαπητοί μου, βαρυτάτη. Νόσος βαρυτάτη. «Ἀναισθησία ἐστὶ νενεκρωμένη αἴσθησις ἐκ χρονίας νόσου καὶ ἀμελείας εἰς ἀναισθησίαν καταλήξασα», λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. «Τι είναι», λέγει, «αναισθησία»; Μια νεκρωμένη αίσθησις, από μια χρόνια αρρώστια, που με τη συνεργία της αμελείας, καταλήγει στην αναισθησία. Αυτό είναι, λέγει. Ο Ιούδας, αγαπητοί μου, ο Ιούδας, ο μαθητής –μαθητής!- είχε τη μεγάλη τιμή, το μέγα προνόμιο να είναι ανάμεσα στους δώδεκα, της πρώτης σειράς απόστολος. Βεβαίως άκουγε την διδασκαλίαν του Κυρίου. Αλλά το πάθος της φιλαργυρίας τον έκανε να μην την προσέχει την διδασκαλίαν του Κυρίου. Γιατί η φιλαργυρία σιγά σιγά του σκλήρυνε την καρδιά. Κι αυτή η κατάστασις, που δεν φρόντιζε να την διορθώσει, δηλαδή από αμέλεια, άρχισε να χρονίζει. Έτσι η καρδιά του νεκρώθηκε και δεν δίστασε, ο ταλαίπωρος αυτός, τραγικός άνθρωπος να προδώσει τον Διδάσκαλον. Σας ανέφερα σαν ένα πολύ χαρακτηριστικό, το παράδειγμα του Ιούδα, για να αντιληφθούμε αυτά τα στάδια, από μια πολύ μεγάλη καλοσύνη να φθάσεις σε μια πολύ μεγάλη κακότητα.
Η αναισθησία, αγαπητοί μου, έχει δύο φάσεις. Και θα ήθελα να τις προσέξομε αυτές τις δύο φάσεις. Η τελευταία φάσις λέγεται πώρωσις. Λέμε: «πωρωμένος άνθρωπος». Σ’ αυτήν την φράση, την τελευταία, δεν υπάρχει πλέον καμία διάκρισις καλού και κακού. Είναι ισοπεδωμένες αυτές οι θέσεις, οι έννοιες, μέσα στην καρδιά του πωρωμένου ανθρώπου. «Τι θα πει καλό, τι θα πει κακό;». Καμία διάκρισις. Μας είναι ακατανόητο. Αν έχομε εμείς λίγη ευαισθησία καρδιάς, να πούμε: «Μα, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν άνθρωποι, που να μην κάνουν ουδεμία διάκρισιν μεταξύ καλού και κακού;». Είναι περίεργο. Είναι πραγματικά περίεργο. Αλλά είναι πραγματικότης. Είναι αληθινό. Κι ακόμη, δεν διαθέτουν ουδεμίαν αυτογνωσίαν. Διάκρισις και αυτογνωσία είναι στο μηδέν.Αυτή λοιπόν η δευτέρα φάσις, η φοβερή -την βάζομε στην άκρη- είναι αθεράπευτη. Είναι νέκρωσις πριν από την νέκρωση, είναι θάνατος πριν από τον θάνατο, είναι κόλασις πριν από την κόλαση.
Ας έρθομε όμως εις την πρώτην φάσιν της αναισθησίας, διότι αυτή μας ενδιαφέρει πολύ. Εμφανίζεται βέβαια σαν μία πρακτική αμετανοησία. Λέμε στον άλλον να μετανοήσει. Έρχεται στην Εκκλησία, ακούει κήρυγμα, κάθεται, κάθε Κυριακή μπορεί να έρχεται, δεν αποφασίζει όμως να μετανοήσει, να εξομολογηθεί κ.τ.λ. Έχουμε λοιπόν μία κατάσταση πρακτικής αμετανοησίας. Λέω «πρακτικής» γιατί δεν προχωράει να κάνει κάτι που να δείχνει αυτή την επιστροφή του. Ακόμη, σαν μία έλλειψη- παρακαλώ προσέξτε να ιδείτε πόσο θα βρούμε τον εαυτόν μας- σαν μία έλλειψη πνευματικής προόδου. Όταν δηλαδή παρουσιάζομε μια απουσία, θα λέγαμε, προόδου στην πνευματική μας ζωή, μια τελμάτωση. Δηλαδή κάποτε ξεκινήσαμε, εξομολογηθήκαμε πιθανώς, ξέρω ‘γω, αρχίσαμε να κοινωνούμε και μετά μένομε εκεί. Προσέξτε, δεν προχωρούμε. Κι έχομε αυτήν την εικόνα του τελματώδους πνευματικά ανθρώπου. Και αυτή η αμετανοησία, θα λέγαμε, αυτή η ακινησία της ψυχής, περιγράφεται από τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, κατά έναν αριστοτεχνικόν τρόπον. Έκανα μία επιλογή, δεν πήρα όλα γιατί έχει πολλά και σας διαβάζω σε μια απόδοση, αυτά που γράφει.
Λέει ο άνθρωπος, ο οποίος υποτίθεται εξωτερικά ότι έχει μία ευσέβεια -αλλά είναι τελματώδης, σας είπα, ε;- λέει αυτός: «Άσχημα κάνω» φωνάζει και με ευχαρίστηση επιμένει στην αμαρτία. Το στόμα προσεύχεται εναντίον του πάθους, του όποιου πάθους, αλλά το σώμα εύχεται γι'αυτό το πάθος. Περί θανάτου φιλοσοφεί και συμπεριφέρεται σαν να μείνει αθάνατος. Ομιλεί για την εγκράτεια και δίνει αγώνες για τη γαστριμαργία. Μακαρίζει την υπακοή και πρώτος αυτός παρακούει. Διαβάζει για την Κρίση και αρχίζει και χαμογελά. -Ξέρετε πόσες φορές μιλάμε για την κόλαση, για την Κρίση με μία ειρωνεία; «Α! Εσύ… Εμείς… θα πάμε, ουουου… θα πάμε στην Κόλαση». Και γελάμε. Και γελάμε. Κοιτάξτε, θα βρούμε τον εαυτό μας σε όλα αυτά τα σημεία. Εδώ θα πιαστούμε, θα μας πιάσει αυτή η ανάλυση που κάνει ο λόγος του Θεού δια του αγίου πατρός. Θα μας πιάσει… Και γελάμε και αστειευόμεθα και λέμε ανέκδοτα για την κόλαση. Σαν να ‘ναι κάτι που μπορούμε να γελάμε, να αστειευόμεθα-… «Με εμπάθεια ατενίζει στα όμορφα πρόσωπα και ομιλεί για τη σωφροσύνη και την αγνότητα. Πάντοτε γίνεται κατήγορος του εαυτού του, αλλά να συνέλθει δεν θέλει, για να μην πω, δεν μπορεί», λέει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος.
Και ο άγιος Ιωάννης, προσωποποιώντας την αναισθησία, είναι μία συνήθειά του σε όλους τους λόγους του αυτούς, στο τέλος της ομιλίας να προσωποποιεί το κάθε πάθος ή την κάθε αρετή και να δίδει έμφαση σε εκείνα που γράφει. Προσωποποιώντας λοιπόν και λέγει ότι… «Έκανα πολλή προσευχή, να την ζουλήξω να ομολογήσει κι άλλα πράγματα. Έλα εδώ, αναισθησία! Θα μου ομολογήσεις κι άλλα». Κι εκείνη λέει: «Οι δικοί μου οι σύντροφοι όταν βλέπουν νεκρούς, γελούν. ‘’Πάει κι αυτός, ξόφλησε κι αυτός…!’’. Και γελούν. Ενώ βρίσκονται στην προσευχή, είναι πέτρινοι και σκληροί και σκοτεινοί -Αυτό και στην Εκκλησία μέσα στην Λειτουργία- . Αντικρίζουν την αγία Τράπεζα και μένουν αναίσθητοι. Μεταλαμβάνουν τα άγια Δώρα και μοιάζουν σαν να γεύτηκαν απλό ψωμί. Εγώ, η αναισθησία, όταν βλέπω κάποιον να κατανύσσεται, τον περιγελώ. Εγώ, η αναισθησία, είμαι η μάνα του αναίσθητου γέλιου. Εγώ, η αναισθησία, τρέφω τον πολύν ύπνον. Εγώ είμαι η φιλενάδα του χορτασμού. Εγώ, όταν ελέγχομαι, δεν πονάω. Εγώ είμαι σφιχταγκαλιασμένη με την ψευτοευλάβεια». Αυτό το τελευταίο, πόσα πράγματα λέει!
Μέσα λοιπόν σε όλα αυτά, τι λέτε; Τι λέτε, αγαπητοί μου; Βρίσκετε τον εαυτό σας; Εγώ τον βρίσκω. Δηλαδή όλοι μας βρίσκουμε τον εαυτό μας. Α, ώστε λοιπόν έχομε μία δόσιν αναισθησίας. Όταν πρωτοδιάβασα αυτόν τον λόγον, δεν είχα την δύναμη, εδώ και χρόνια, να τον τελειώσω, γιατί σας βεβαιώνω, δεν άντεχα. Έβρισκα σε κάθε βήμα τον εαυτό μου. Και είπα: «Είμαι αναίσθητος;». Φαίνεται έχομε μίαν δόσιν, λίγο ή πολύ, μιας κάποιας αναισθησίας.
Και ερωτάμε, σύμφωνα με την παραβολή που είπε ο Κύριος: «Κάτω από τέτοιες συνθήκες αναισθησίας, πώς μπορεί κανείς να ακούει τον λόγο του Θεού; Και τι μπορεί να αποδώσει;». Θα πρέπει να ρωτήσομε, τι πρέπει να κάνομε; Εξαναγκάζει πάλι την αναισθησία κατά τον τρόπο που γράφει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, να ομολογήσει και πάλι τι μπορεί να κάνομε για να την διώξομε: «Εμένα», λέγει, «με αύξησε η πολυκαιρία. Εμένα με έχει παγιώσει, στερεώσει, η κακή συνήθεια».
Ώστε, λοιπόν, ευρισκόμενοι σε αυτήν την πρώτην φάσιν της αναισθησίας όλοι μας, αγαπητοί, σημαίνει ότι αντιλαμβανόμεθα μεν την κατάστασή μας, παρατηρούμε όμως να εδραιώνονται μέσα μας δύο πράγματα. Να εδραιώνονται αυτά τα δύο. Ποια; Ο πολυκαιρισμός, κάτι που χρονίζει, και η συνήθεια. Και αυτά τα δυο είναι τα φοβερά όπλα της αναισθησίας, που ζει, κινείται και κραταιώνεται. Γι'αυτό πρέπει να πολεμούμε, αγαπητοί μου, αμέσως μόλις κάποιο κακό παρατηρήσουμε στον εαυτό μας και να μην το αφήνουμε ούτε να χρονίζει, ούτε να περνά μέσα εις τον χώρον της συνηθείας. Αυτό που πολλοί λένε: «Συνήθειά μου». Να την κόψεις. «Μα…». Να την κόψεις την συνήθειά σου. Αλλά είναι τόσο δυνατή η συνήθεια, σχοινί, παλαμάρι, που δεν μπορούμε να την κόψομε. Κόβεται. Θέλεις; Στο βάθος - ακούστε με, σας λέω αλήθεια- δεν θέλομε. Γιατί; Αγαπάμε την συνήθειά μας ή τις συνήθειές μας. Τις αγαπούμε.
Και συμπληρώνει εδώ ο άγιος Ιωάννης, δηλαδή η αναισθησία: «Εάν μελετάς επίμονα και με πολλή αγρυπνία την αιωνία Κρίση, ίσως με κάνεις να χαλαρώσω λίγο. Βρες την αιτία που σου συμβαίνουν αυτά. Κοντά στα φέρετρα να προσεύχεσαι συχνά. Έχε έντονη την εικόνα τους. Μένε στην αδιάλειπτη προσευχή, στη νηστεία, στον φόβο του Θεού. Ίσως κάτι καταφέρεις».
Αυτή η αναισθησία, αγαπητοί μου, πρέπει να πούμε ότι κάποτε πιάνει ολόκληρο λαό. Οι Εβραίοι δυστυχώς, δυστυχώς ήταν ένας λαός πωρωμένος. Γι'αυτό, σε μετάφραση σάς διαβάζω αυτό που λέει ο Ησαΐας: «Κύριε, ποιος πίστεψε στο μήνυμά μας; Σε ποιον φανέρωσε ο Κύριος την δύναμή Του; Ο Θεός παρεχώρησε, από την αναισθησία τους να τυφλωθούν τα μάτια τους και σκότισε τον νου τους έτσι, που να μην μπορούν να δουν τα μάτια τους και με τον νου τους να καταλάβουν και επιστρέψουν σε εμένα για να τους γιατρέψω».
Με μελαγχολία λέει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στο ευαγγέλιό του για τον Χριστό: «Τοσαῦτα δὲ αὐτοῦ σημεῖα πεποιηκότος ἔμπροσθεν αὐτῶν οὐκ ἐπίστευον εἰς αὐτόν». Ήταν πωρωμένοι. Εξάλλου αυτήν την προφητείαν χρησιμοποιεί ο Ευαγγελιστής Ιωάννης για να το δείξει το θέμα.
Και ο απόστολος Παύλος τι λέει για τους Εβραίους; «Ἐπωρώθη τὰ νοήματα αὐτῶν ἄχρι της σήμερον(:πωρώθηκαν). Τὸ αὐτὸ κάλυμμα ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς παλαιᾶς διαθήκης μένει». Τίθεται όμως το ερώτημα, αγαπητοί: Αν και στον νέον Ισραήλ, της χάριτος, δηλαδή στην Εκκλησία, υπάρχει μια τέτοια αναισθησία, θα πρέπει να προσέξουμε ότι υπάρχει σε απελπιστικό βαθμό αυτή η αναισθησία στον λαό μας, τον ορθόδοξο λαό μας… Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος ονομάζει την αναισθησία «λιθώδη»-πέτρινη-, «μαινάδα»- δηλαδή μανιασμένη- και «μωράν»-ανόητη. Σήμερα, τον λαό μας, τον ορθόδοξο λαό μας τον βλέπομε να μένει ασυγκίνητος και λιθώδης σε θέματα πίστεως και ζωής. Προσβάλλεται η πίστις; Δεν συγκινείται ο λαός μας. Προσβάλλεται και υπονομεύεται η Εκκλησία του; Τίποτα δεν τον συγκινεί. Δηλαδή λιθώδης. Όσοι δεν είναι ανυποψίαστοι και διαμαρτύρονται για την κατάσταση, θεωρούνται παρεκκλησιαστικοί και φανατικοί. Θα είχα πολλά να πω στο σημείο αυτό αλλά δεν έχω χρόνο. Ακόμη, βλέπομε τον λαό μας να μαίνεται, να είναι τρελός για ό,τι υγιές έχει απομείνει σ’ αυτόν τον ταλαίπωρο τόπο. Ζητά την αλλαγή, πάντα στο χειρότερο, εν ονόματι όμως της προόδου. Και προσβάλλει κάθε πιστόν που αντιστέκεται, κρατώντας τις παραδόσεις της πίστεως. Ακόμη τον λαό μας τον διακρίνει και μια μωρία, που είναι συνέπεια αυτής του της αναισθησίας. Βλέπει ότι πηγαίνει κατά κρημνού ο λαός μας και δεν ανησυχεί. Αρκεί να έχει να φάει. Εχθροί μας υπονομεύουν μεθοδευμένα και την πατρίδα μας και την Ορθοδοξία μας και ο λαός μας μένει ανυποψίαστος. Αρκεί που έχει να τρώει… Είχε δίκαιο λοιπόν ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος όταν αποκαλεί την αναισθησία «λιθώδη καί μαινάδα καί μωράν».
Αγαπητοί, ο Κύριος σήμερα μας μίλησε για τους αναισθήτους ακροατάς του θείου λόγου. Είναι η χειρότερη κατηγορία ακροατών. Θα σας υπενθυμίσω ότι σε κάποιο βαθμό, το είπαμε, αναισθησίας έχομε όλοι μας. Ας σπεύσομε να την θεραπεύσομε. Ίσως αύριο να φθάσομε στην πώρωσιν, που δεν θεραπεύεται. Ίσως αύριο είναι αργά. Ίσως αύριο είναι πολύ αργά…
413η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.
Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.
†.Βεβαίως ο Κύριος, αγαπητοί μου, είχε πάντοτε ένα πυκνό ακροατήριο. Όλοι εκρέμοντο από τα χείλη Του. Κάποιοι, όμως, απεσταλμένοι των Φαρισαίων που θέλησαν να Τον συλλάβουν, όταν Τον άκουσαν -κι αυτό είναι ένα δείγμα- γύρισαν και είπαν στους άρχοντές των, τους Φαρισαίους: «Οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος, ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος». «Ποτέ», λέγει, «δεν λάλησε άνθρωπος, σαν κι αυτόν τον άνθρωπον».
Εντούτοις ο Κύριος, ως καρδιογνώστης, δεν έβλεπε τα ίδια αποτελέσματα του λόγου Του στις καρδιές των ακροατών Του. Γι'αυτό ακριβώς και είπε την παραβολή του σπορέως, που ακούσαμε σήμερα. Και με αυτήν θέλησε να δείξει ότι οι ακροαταί Του και μάλιστα διαχρονικά μέσα εις τους αιώνας, όλοι οι ακροαταί Του, διαχρονικά, το υπογραμμίζω, μοιράζονται σε τέσσερις κατηγορίες.
Η πρώτη κατηγορία, μας είπε ο Κύριος και όπως ο Ίδιος ηρμήνευσε την παραβολήν εις τους μαθητάς, που εζήτησαν την ερμηνεία της, είναι εκείνοι οι «παρὰ τὴν ὁδόν». «Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τὸν σπόρον αὐτοῦ». Ο σπόρος είναι ο λόγος του Θεού. Σπείρεται ο λόγος του Θεού. Και πάρτε την παλιά αυτήν εικόνα που είχαμε στα χωράφια μας. Χαριτωμένη εικόνα, όσο κι αν είναι ίσως πεζή, ίσως όχι πάρα πολύ πρακτική, αλλά χαριτωμένη εικόνα, που κρατάει, έχει το δισάκι, παίρνει τον σπόρο με την φούχτα και αρχίζει να σπέρνει. Πολύ φυσικό είναι ο σπόρος αυτός να πέσει σε διάφορα σημεία του εδάφους, του χωραφιού. Και λέγει ότι ένα μέρος αυτού του σπόρου έπεσε παρὰ τὴν ὁδόν. Δηλαδή στο δίπλα μονοπάτι· που ήταν πατημένη γη. Και αυτό θέλει να δείξει -όπως μας ερμηνεύει, ξαναλέγω, ο Κύριος εις τους μαθητάς Του- τους ανθρώπους, οι οποίοι ακούνε τον λόγο του Θεού, έχουνε πωρωμένη καρδίαν και ουδεμία αίσθηση τούς κάνει. Όχι μόνον δεν τους συγκλονίζει, καμία αίσθηση, τίποτε, απολύτως τίποτε, και έτσι η χάρις του Θεού δεν αγγίζει αυτές τις καρδιές. «Ο διάβολος παίρνει από την καρδιά τους», λέει στη συνέχεια ο Κύριος, «τον θείον λόγον». Πάει ο διάβολος, επιτρέψατέ μου την λέξη, βουτάει, αρπάζει, βουτάει τον λόγον του Θεού «ἵνα μὴ πιστεύσαντες σωθῶσιν». Για να μην πιστεύσουν κι έτσι να μη σωθούν.
Αυτοί στο βάθος δείχνουν απιστία. Η δευτέρα κατηγορία, μας λέγει ο Κύριος, είναι ο σπόρος που έπεσε «ἐπὶ τὴν πέτραν». Δηλαδή όπως έπεσε ο σπόρος, είχε μεν λίγο χωματάκι από πάνω, αλλά από κάτω ήταν πέτρα. Και δεν μπόρεσε φυσικά εκεί να αναπτυχθεί ο σπόρος αυτός· «διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἰκμάδα». Με το να μην υπάρχει εκεί υγρασία. Γιατί η πέτρα δεν κρατάει την υγρασία· χάνεται. Είναι εκείνοι οι οποίοι δέχονται με χαρά τον λόγο του Θεού, αλλά δεν έχουν βάθος. Και έτσι τελικά τον χάνουν τον λόγο του Θεού. Είναι οι επιπόλαιοι άνθρωποι αυτοί.
Είναι και η τρίτη κατηγορία, μας λέει ο Κύριος, που ο θείος σπόρος πέφτει μέσα στις καρδιές κατά τρόπον τέτοιον, που δεν μπορεί κι εκεί να καρποφορήσει. «Έπεσε», λέει, «στις αγκαθιές». Γιατί δίπλα εκεί, κάπου στον δρόμο, έχει αγκαθιές το χωράφι. Και φυσικά έπεσε ο σπόρος, φύτρωσε, πήγε να αναπτυχθεί, αλλά τα αγκάθια δεν τον άφησαν να αναπτυχθεί. Τον απέπνιξαν. Προσέξτε την λέξη: απέπνιξαν. «Είναι», λέγει, «οι φροντίδες του βίου τούτου: ‘’Τι θα κάνομε, τι θα φάμε, τι θα πιούμε, πώς θα κινηθούμε, πώς θα δουλέψομε, τι λεφτά θα βγάλομε’’. Το κοσμικό φρόνημα σε μία υπερθετική του θέση, που τελικά δεν αφήνουν όλα αυτά τα πράγματα να αναπτυχθεί μες στην καρδιά ο λόγος του Θεού».
Και τέλος, μας λέγει ο Κύριος, υπάρχει και η κατηγορία της αγαθής γης. Όταν ο σπόρος πέφτει «εἰς τὴν ἀγαθήν γῆν», δηλαδή την καλή γη, την καρποφόρον γη· που ετοιμάστηκε ακριβώς για να αποδώσει καρπόν. Κι εκεί πράγματι αποδίδει καρπόν άλλοτε τριακονταπλάσιον, εξηκονταπλάσιον και άλλοτε εκατονταπλάσιον.
Βλέπομε εδώ όμως ότι από τις τέσσερις αυτές κατηγορίες, που θα θέλαμε πολύν χρόνον δια να τις αναλύσουμε, θα πάρομε μόνον μία. Θα πάρομε την δεύτερη κατηγορία των ακροατών· oι οποίοι ακούνε τον λόγο του Θεού με χαράν, έχουν όμως αυτήν την επιπολαιότητα, που τελικά δεν μπορεί να καρποφορήσει, να αναπτυχθεί και να καρποφορήσει ο λόγος του Θεού. Να πώς το λέγει ο Κύριος: «Οἱ δὲ ἐπὶ τῆς πέτρας οἳ(:οι οποίοι ὅταν ἀκούσωσι, μετὰ χαρᾶς δέχονται τὸν λόγον, καὶ οὗτοι ῥίζαν οὐκ ἔχουσιν(:δεν έχουνε ρίζα), οἳ(:οι οποίοι) πρὸς καιρὸν πιστεύουσι(:εντυπωσιάζονται, προς καιρόν -λέει- πιστεύουν) καὶ ἐν καιρῷ πειρασμοῦ ἀφίστανται(:Μόλις έρθει όμως κάποιος πειρασμός -θα δούμε τι είδους πειρασμός- φεύγουν από την πίστιν)». «Ἀφίστανται».
Αυτή η κατηγορία είναι βέβαια αξιοσυμπάθητη, αλλά και εξοργιστική ταυτοχρόνως. Έχουν όλα τα καλά γνωρίσματα της αρχής της πίστεως. Και της προκοπής της πνευματικής. Ακούν με πολλή προθυμία. Αποδέχονται με χαρά. Στην αρχή νομίζεις ότι μέσα σε λίγες μέρες οι άνθρωποι αυτοί θα ανεβούν σε μεγάλα ύψη αρετής. Την κλίμακα, δηλαδή, των αρετών θα αρχίσουν να ανεβαίνουν γρήγορα- γρήγορα. Αλλά όχι όμως έτσι. Τρέχουν να ακούσουν τον λόγο του Θεού όπου λαλείται. Βέβαια καταβροχθίζουν τον λόγο του Θεού με πολλήν όρεξιν, όλη την χριστιανική γραμματεία και το Ευαγγέλιον βεβαίως, κινούν τον φθόνον, ναι, ναι, ή αν θέλετε την λέξη την βάζω μέσα σε εισαγωγικά «τον φθόνον». Είναι εκείνοι που ζηλεύουνε: «Πώς αυτός προκόβει κι εγώ δεν έχω προκόψει;». Ή τον θαυμασμόν του περιβάλλοντός των: «Πώς τόσο απότομα, πώς τόσο γρήγορα έφθασαν σε τόσα μέτρα υψηλά!». Εντούτοις είναι άριζοι. Έχετε δει στην ζωή σας εσείς τέτοιους ακροατάς; Δυστυχώς. Είναι ίσως ίσως οι περισσότεροι εκ των χριστιανών μας. Δεν έχουνε ρίζα. Δεν έχουνε βάθος. Είναι ρηχοί. Είναι αβαθείς.
Πού οφείλεται, όμως, αυτή των η κατάστασις; Με το να είναι ρηχοί και αβαθείς, ώστε όταν έλθει ένας πειρασμός τα πράγματα να αναποδογυριστούν; Λοιπόν, στη δομή τους, όταν… κατασκεύαζαν τον εαυτό τους, στη δομή τους… Μην πει κανείς: «Τέτοιος είμαι». Τέτοιος έγινες- ο κάθε άνθρωπος γίνεται, δεν είναι, γίνεται. Είναι εκείνο που έθεσε σαν ερώτημα ο Σωκράτης στον Πρωταγόρα, εάν είναι διδακτή η αρετή. Αν το θυμόσαστε από το σχολείο σας. Αν είναι διδακτή η αρετή. Είναι διδακτή η αρετή. Βέβαια υπάρχουν κάποιες, ίσως έμφυτες προϋποθέσεις. Δεν υπάρχει αντίρρηση γι'αυτό. Αλλά κυρίως, δεν είναι ποιος είσαι, αλλά ποιος έγινες. Έτσι λοιπόν, δεν πρόσεξαν εις την δομή τους. Επειδή χρησιμοποιώ την λέξη δομή, γι’ αυτόν τον λόγο είπα αυτά που τώρα σας είπα.
Απουσιάζει σε αυτούς, πείτε από το σπίτι, πείτε από το σχολείο, πείτε από την κοινωνία, πείτε όπως θέλετε, απουσιάζει απ’ αυτούς η σοβαρότητα στη σκέψη. Αυτό τα λέει όλα. Εδώ να σταματούσα, αγαπητοί μου, και σας έλεγα: «Δι' εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν· τελειώσαμε» · θα καταλαβαίνατε πολλά. Όταν λείπει αυτή η σοβαρότητα στη σκέψη. Δεν σκέπτονται σοβαρά. Δεν σκέπτονται σωστά. Δηλαδή παρέρχονται τα πράγματα στην επιφάνειά τους. Τα βλέπουν όλα επιφανειακά. Δεν κάνουν τον κόπο να βαθύνουν. Δεν επιμένουν. Δεν βασανίζονται. Ένα κείμενο, μια λέξη, δεν την βασανίζουν, τι θα πει αυτή η λέξη, γιατί; Και τι σημαίνει; Και πώς μπορεί να διαφοροποιηθεί από μίαν άλλη λέξη, που πιθανώς πιθανώς να είναι συνώνυμος. Δηλαδή σε αυτούς υπάρχει η απουσία καταρτισμού σε βάθος. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα πράγματα. Και στο επάγγελμα και στην εργασία και στην τέχνη. Στην επιστήμη, αν είναι επιστήμων, αλίμονό του, αλίμονό του... Επιπόλαιος επιστήμων; Δεν υπάρχει χειροτέρα εικόνα. Στα Γράμματα, στις κουβέντες του, στις συνεντεύξεις του, στα λόγια του, στις υποσχέσεις του, σε όλα είναι επιπόλαιος. Κι αυτό είναι το δυστύχημά του. Ό,τι έμαθε το έμαθε και συνεχίζει να το μαθαίνει, ό,τι μαθαίνει καινούριο, επιδερμικά. Εξάλλου αυτό θα πει επιπόλαιος. Δηλαδή ο άνθρωπος που επιπολάζει, δηλαδή είναι στο δέρμα επάνω, είναι στην επιφάνεια. Δεν έχει βάθος. Το βάθος, όπως λέει ο ίδιος, όταν τον πουν επιπόλαιο, ξέρετε τι απαντάει; «Ω, το βάθος με κουράζει». Έτσι λένε. Θέλουν να δουν ένα ελαφρύ κινηματογραφικό έργο. Ένα σοβαρό, δεν μπορούν... Θέλουν να διαβάσουν ένα ελαφρύ βιβλίο. Το σοβαρό δεν μπορούν... Γιατί; Τους κουράζει, λέει. Ποιος φταίει σ’ αυτό;
Συνήθως σ’ αυτούς υπάρχει μία έωλος συναισθηματική κατάστασις. Αγαπούν και σε λίγο δεν αγαπούν. Μάλιστα κινούνται επάνω εις τον συναισθηματικόν άξονα. Πάρτε τον αλγεβρικό άξονα, θυμάστε απ’ το σχολείο, από την Άλγεβρα. Το μηδέν· εδώ είναι τα αρνητικά, εδώ τα θετικά. Εδώ είναι η αγάπη, εδώ είναι το μίσος. Και βλέπετε, μπορεί να κινηθούν με πάσαν άνεσιν. Αυτή τη στιγμή μου ΄ρχεται… ένα πρόσωπον, μία κυρία είναι, πω, πω, πω, το λέει και η ίδια: «Εγώ», λέει, «άμα αγαπώ, αγαπώ πολύ. Αλλά εάν μισώ, μισώ πολύ». Έτσι έλεγε αυτή η ταλαίπωρη κυρία. Αχ, να ΄φθανε καμία φορά αυτή η ομιλία να την ακούσει! Έτσι λοιπόν κινούνται στον συναισθηματικόν άξονα της αγάπης, όλος ο άξονας είναι συναισθηματικός, αγαπούν, με λαχτάρα, βλέπετε, λέτε: «Πω, πω..!» και κάτι να συμβεί, κάτι το ελάχιστον, δεν λογαριάζουν τίποτε για να φθάσουν στην άλλη πλευρά που είναι το μίσος. Δεν νομίζετε πως είναι κάτι πάρα πολύ σοβαρό; Τέτοιοι άνθρωποι, αγαπητοί μου, να φυλάγει ο Θεός! Κι αν συμβαίνει το θέμα αυτό μέσα εις τον γάμον; Να έχει ο άνδρας ή η γυναίκα, τέτοια ευκολία κινήσεως επάνω εις τον συναισθηματικόν άξονα; Τότε τι γίνεται; Μια τέτοια ψυχολογία, επόμενον είναι να στερείται εκείνο που σας είχα πει, σοβαρότητος. Και σταθεράς βουλήσεως. Λέει και ξελέει. Έχομε ανθρώπους που λένε και ξελένε. «Είπα, ξείπα», σου λέει. Διότι όταν είπε, δεν λογάριασε, δεν βυθομέτρησε. Δείχνει μία ορμή, έναν ενθουσιασμό και ξαφνικά όλα αδρανοποιούνται. Θα λέγαμε, ανεπιφύλακτα, ότι έχομε απουσία μίας σοβαράς προσωπικότητος. Δεν έχομε σοβαρή προσωπικότητα.
Και ποιο είναι εκείνο το στοιχείο που αποκαλύπτει αυτήν την επιπολαία και ακατάστατη ψυχολογία; Χμ, εδώ είναι τώρα. Ο Κύριος μάς το αποκαλύπτει. «Είναι», λέει, «ο πειρασμός». Τι θα πει «πειρασμός»; Ο γενικός πειρασμός. Γενικός πειρασμός θα πει οτιδήποτε που μπορεί να με πειράξει. Οτιδήποτε που μπορεί να με ενοχλήσει. Μπορεί να με ενοχλήσει η ζέστη, το κρύο, μια κουβέντα του αλλουνού. Οτιδήποτε που μπορεί να με πειράξει, αυτό είναι ικανό να με κάνει να αφίσταμαι, να αλλάξω. Το λέγει, όπως είπαμε, ο Κύριος. Και πρέπει ιδιαιτέρως να το προσέξομε. Στον χώρο της πίστεως ο πειρασμός είναι, αγαπητοί μου, πωωω…, πάρα πολύ εύκολος. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο εύκολος είναι, μέσα εις αυτήν την καθημερινότητα. Κάτι να δούμε στον άλλον, κάτι ξέρω γω στον ιερέα να δούμε κάτι κ.λπ., αμέσως αρπαζόμαστε, σκανδαλιζόμαστε και λέμε…ό,τι θα πούμε. Τον ιερέα τον οποίον εθαυμάζαμε και επαινούσαμε, τώρα είμεθα έτοιμοι να τον κατηγορήσομε. Το Ευαγγέλιο το ίδιο, τι να πάω στον ιερέα, που δεν τον καταλαβαίνομε και πολλές φορές νομίζομε ότι αντιφάσκει το Ευαγγέλιο. Από τη μια δηλαδή λέει αυγά, από την άλλη καλάθια. Το Ευαγγέλιο αντιφάσκει; Η αγραμματοσύνη σου αντιφάσκει, αδελφέ μου, και όχι το Ευαγγέλιον. Αλλά εάν είχες σκέψη και έλεγες: «Είναι δυνατόν ποτέ;». Θα το πάρεις δεδομένον ότι το Ευαγγέλιον δεν αντιφάσκει. Τότε τα πράγματα θα τα βρεις. Τότε σημαίνει αρχίζεις να γίνεσαι σοβαρός άνθρωπος. Ακούσατε; Τότε αρχίζεις να γίνεσαι σοβαρός άνθρωπος.
Έτσι λοιπόν, ο επιπόλαιος άνθρωπος διαμαρτύρεται ακόμη και μπροστά εις τον Θεό και μπροστά εις τους ανθρώπους. Επιρρίπτει ευθύνες εις τον πειρασμόν -τον όποιον πειρασμόν- απαντά δε σ’ αυτό ωραιότατα ο Ωριγένης. Εις το κατά Λουκάν Ευαγγέλιον εις το υπόμνημά του λέει το εξής, αγαπητοί μου: «Δεν φταίει», λέει, «ο άνεμος του πειρασμού - προσέξτε να δείτε- όταν εσύ αποδεικνύεσαι άχυρο και όχι σίτος». Είδατε το λίκνισμα, ε; Κι αυτή παλιά εικόνα· που λιχνίζομε το σιτάρι. Και το μεν άχυρο το παίρνει ο άνεμος, αυτό επωφελούμεθα, ότι ο άνεμος παίρνει το άχυρο, ο δε σίτος πέφτει μέσα εις το αλώνι. «Αμ», λέει, «δεν φταίει ο άνεμος. Φταις εσύ, που δεν είσαι σιτάρι, αλλά είσαι άχυρο». Αυτό λοιπόν ένας άνθρωπος ο οποίος αρχίζει να θέλει να είναι σοβαρός, να κάνει ερώτημα στον εαυτό του: «Μήπως είμαι άχυρον;».
Και ποιος είναι αυτός ο πειρασμός; Είναι ο κόσμος. Πρώτα πρώτα, πρώτα πρώτα ο κόσμος. Δεν είναι ο διάβολος. Ο διάβολος είναι τελευταίος, αγαπητοί μου. Είναι ο κόσμος. Εν εννοία ηθική. Εν εννοία πνευματική. Που άλλοτε συνοφρυώνεται όταν δεν του αρέσεις και άλλοτε σου χαμογελά ο κόσμος, όταν του αρέσεις. Αν του αρέσεις, όλα έχουν καλά. Αν δεν του αρέσεις… Και τότε εσύ θέλεις να συμμορφώνεσαι με την γνώμη του κόσμου. Κι αν βεβαίως στραφείς στο τι θα πει ο κόσμος σε εκείνο που ξεκίνησε, ε, βέβαια, είσαι επιπόλαιος. Ε, βέβαια δεν έχεις σοβαρότητα. Ε, βέβαια δεν έχεις δική σου γνώμη. Δεν είσαι άνθρωπος με βαρύτητα, αλλά είσαι πράγματι άχυρο, ελαφρύς και σε παίρνει ο άνεμος. Πόσο περισσότερο αν κάποτε ο κόσμος σου δείξει γροθιά. Ότι θα σε πολεμήσει. «Α, θα με πολεμήσει;». Κι αρχίζεις να φοβάσαι. Η δειλία. Η δειλία. Ξέρετε; Όπως λέει στο βιβλίο της Αποκαλύψεως ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, οι πρώτοι που θα πάνε στην κόλαση, θα είναι οι δειλοί. «Τοῖς δὲ δειλοῖς -λέει προς το τέλος της Αποκαλύψεως- τὸ μέρος αὐτῶν ἐν τῇ λίμνῃ τῇ καιομένῃ ἐν πυρὶ καὶ θείῳ, ὅ ἐστιν ὁ θάνατος ὁ δεύτερος». «Το μέρος», λέει, «των δειλών, σε θέματα, πρώτα πρώτα πίστεως». Πρώτα πρώτα πίστεως. Να απαρνηθείς, να απαρνηθείς πραγματικά τον Χριστόν, γιατί φοβήθηκες. Γιατί θα σε κακοποιήσει ο κόσμος. Γιατί θα σε κακοχαρακτηρίσει ο κόσμος. Κ.ο.κ. Τι δείχνει εδώ; Δείχνει μία πίστη, η οποία είναι αβαθής. Είναι μία πίστη άριζος.
Ακόμη, είναι ο εγωισμός. Εκείνος ο οποίος θα σε κάνει να αποτραπείς από την πίστη. Είναι πειρασμός ο εγωισμός· ο οποίος και αυτός με τη σειρά του μας πλήττει. Και όταν ακόμα η άνεσις μάς λείψει… σ’ αυτό δα… δεν μπορούμε να αντέξουμε ποικίλες κακοπάθειες της ζωής. Γι'αυτό στην αρχή, σας είπα, ακόμα και του ότι κάνει ζέστη, τα βάζουμε με τον Θεόν. Και λέμε: «Ουφ…». Αλλά δεν έχομε την εικόνα των μαρτύρων. Αγαπητοί μου, όταν πηγαίνω να προσκυνήσω τις εικόνες μου και είναι εικόνες μαρτύρων, άγιος Γεώργιος, άγιος Δημήτριος κ.τ.λ. σας βεβαιώνω, κάθε φορά ντρέπομαι. Ντρέπομαι...: «Εκείνοι έτσι· εγώ πώς;»… Και πρέπει πράγματι η συμπεριφορά των αγίων, και μάλιστα των μαρτύρων, πρέπει όντως να μας ελέγχει. Εδώ δηλαδή με άλλα λόγια υπάρχει η απόρριψις του λεγομένου σταυρικού ευαγγελίου. Το Ευαγγέλιον είναι σταυρικόν. Διότι από τη στιγμή που θα το ακολουθήσεις, είναι σταυρός. Εκείνο που είπε ο Χριστός: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, να σηκώσει τον σταυρό του και να με ακολουθήσει» κ.τ.λ.
Όταν ακόμα αφαιρούνται, τι με κάνει επιπόλαιο και κυρίως σε θέματα πίστεως, όταν αφαιρούνται τα συμφέροντα. Τα κακώς νομιζόμενα συμφέροντα. Όπως φερειπείν αν απειλείται η περιουσία μου και δεν ξέρω τι άλλο. Γι' αυτό γράφει στην προς Εβραίους ο Απόστολος Παύλος μια περίφημη περικοπή. Λέγει σ’ αυτούς: «Ἀναμιμνήσκεσθε δὲ τὰς πρότερον ἡμέρας(:Θυμηθείτε τις πρώτες μέρες, θυμηθείτε τον παλιό καιρό), ἐν αἷς (:εν τις οποίαις ημέραις) φωτισθέντες πολλὴν ἄθλησιν ὑπεμείνατε παθημάτων(:αφού σας φώτισε ο Θεός, υπομείνατε πολλήν άθλησιν), εν αις φωτισθέντες πολλήν άθλησιν υπεμείνατε παθημάτων. Τοῦτο μὲν ὀνειδισμοῖς τε καὶ θλίψεσι θεατριζόμενοι (:Από τη μια μεριά να σας θεατρίζουν οι άνθρωποι, να σας ονειδίζουν. Απ’ την άλλη μεριά), τοῦτο δὲ κοινωνοὶ τῶν οὕτως ἀναστρεφομένων γενηθέντες (:αφού γίνατε κοινωνοί όλων εκείνων που έτσι συμπεριφέρονται) καὶ τὴν ἁρπαγὴν τῶν ὑπαρχόντων ὑμῶν μετὰ χαρᾶς προσεδέξασθε(:και δεχθήκατε την αρπαγή των υπαρχόντων σας)». Θυμόσαστε, μέχρι τώρα, μέχρι τώρα, φερειπείν στην Ρωσία, δεν ξέρω πού αλλού, επί καθεστώτος κομμουνιστικού, τι δηλαδή; Δήμευσις της περιουσίας σου! Δημεύεται η περιουσία σου. Αυτό θα πει εδώ. «Μετὰ χαρᾶς προσεδέξασθε». «Μετά χαράς», λέει, «προσεδέξασθε(: Το δεχθήκατε αυτό με πολλή χαρά), γινώσκοντες ἔχειν ἐν ἑαυτοῖς κρείττονα ὕπαρξιν(: -ὕπαρξις θα πει περιουσία-: γνωρίζοντες ότι έχετε καλύτερη περιουσία) ἐν οὐρανοῖς καὶ μένουσαν(:που την έχετε στον ουρανό και η οποία δεν μπορεί να αρπαχθεί από κανέναν)».
Ακόμη είναι, αγαπητοί μου, και η αγωνιστικότητα, που έχει πεθάνει. Όταν πεθάνει η αγωνιστικότητα στον άνθρωπο, τότε κι αυτή συντελεί εις το να γίνει ο άνθρωπος επιπόλαιος. Η υπομονή είναι ανύπαρκτη ή εξηντλημένη.
Και τέλος, αυτοκαλλιέργεια δεν γίνεται. Όλα αυτά συνιστούν την εικόνα του επιπολαίου ανθρώπου, του ρηχού ανθρώπου, του αβαθούς, του άριζου ανθρώπου. Και είναι κρίμα, πολύ κρίμα, όταν υπάρχουν όλα αυτά τα στοιχεία που συνιστούν μίαν προσωπικότητα τέτοια, που δεν είναι, επαναλαμβάνω, μόνον εις τον χώρον της πίστεως, αλλά είναι εις όλους τους χώρους της ζωής.
Αγαπητοί, ένα καλό καθρέπτισμα μάς έκανε σήμερα ο Κύριος με τη σημερινή Του παραβολή του σπορέως. Αν διαθέτομε επιπόλαιον χαρακτήρα, στο χέρι μας είναι να διορθωθούμε. Αρκεί να το θέλομε. Μπορούμε να διορθωθούμε. Ο Κύριος το θέλει· και είναι έτοιμος να μας βοηθήσει.
852η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.
Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.
†.Όταν μιλούσε ο Κύριος, αγαπητοί μου, είχε πάντοτε μπροστά Του ένα πυκνό ακροατήριον. Και ο λόγος του Θεού έπεφτε στις καρδιές άλλοτε απαλά, άλλοτε συγκλονιστικά και άλλοτε υποκριτικά και αδιάφορα. Και ο λόγος ήταν πάντοτε ο ίδιος για όλους. Οι καρδιές, όμως, των ακροατών ήταν διαφορετικές. Ο σπόρος του λόγου έπεφτε σε διαφορετικά εδάφη. Γι'αυτό ο Κύριος είπε την παραβολή του σπορέως, που ακούσαμε στη σημερινή ευαγγελική περικοπή. Ήθελε οι ακροαταί Του να συνειδητοποιήσουν την ποιότητα του εδάφους που ο καθένας είχε.
Και ο Κύριος μίλησε για τέσσερις κατηγορίες «εδαφών»-ακροατών. Στην πρώτη κατηγορία, μας πληροφορεί ο Κύριος, ο σπόρος, ο λόγος του Θεού, πέφτει, λέει, «παρὰ τὴν ὁδόν, καὶ κατεπατήθη, καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατέφαγεν αὐτό». Δεν έπεσε ένα μέρος του σπόρου εις το χωράφι. Αλλά στο μονοπάτι δίπλα, εις τον δρόμον, που ήταν πατημένη γη. Ήρθαν όμως και τα πουλιά, αφού δεν μπόρεσε αυτός ο σπόρος να ανακατευθεί με το χώμα και το μέρος αυτό του σπόρου, το κατέφαγαν, λέγει, τα πουλιά του ουρανού. Πρόκειται για τους ανθρώπους εκείνους που η καρδιά τους είναι γη πατημένη. Δηλαδή δεν φυτρώνει τίποτα. Είναι οι πωρωμένοι άνθρωποι. Τίποτε δεν εγγίζει την καρδιά τους. Ούτε κι αυτή ακόμη δύναται να εγγίσει η χάρις του Θεού. Γιατί ο άνθρωπος είναι ελεύθερος.
Επιπλέον, κι αν έμεινε κάτι μέσα στην καρδιά, έρχεται, λέγει η παραβολή, έρχεται ο διάβολος και παίρνει από την καρδιά τους ό,τι άκουσαν. Και συμπληρώνει ο Κύριος ερμηνεύοντας την παραβολή: «ἵνα μὴ πιστεύσαντες σωθῶσιν». Για να φθάσουν, αφού δεν θα άκουγαν ή δεν θα ήθελαν να ακούσουν ή δεν θα ήθελαν να κατανοήσουν, ώστε να φθάσουν να μην πιστέψουν κι έτσι να μη σωθούν. Στο βάθος οι άνθρωποι αυτοί είναι άνθρωποι άπιστοι. Αυτό το έδειξαν τελευταία -μην σας κάνει εντύπωση, πιστεύω θα συμφωνήσετε μαζί μου- οι γιορτές της Πάτμου. Μαζεύτηκαν άνθρωποι, είπαν, έκαναν, έδειξαν, προεβλήθησαν και μοιάζουν όλοι αυτοί σαν την πρώτη κατηγορία, που έπεσε ο σπόρος παρά την οδόν, από την γιορτή -όπως τουλάχιστον φάνηκε- δεν άγγιξε τίποτα την καρδιά τους. Από το βιβλίο της Αποκαλύψεως δεν ήγγισε τίποτα στην καρδιά τους… Αντίθετα μάλιστα, προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την γιορτή χωρίς να πάρουν τίποτε. Κρίμα…
Έχομε και την δευτέρα κατηγορία ακροατών. Είναι οι «ἐπὶ τὴν πέτραν», μας λέγει ο Κύριος, που ο σπόρος γίνεται δεκτός, αλλά γρήγορα χάνεται η ικμάδα, η υγρασία. Γιατί πάνω στην πέτρα έχει λίγο χώμα, εκεί πήγε να φυτρώσει, κάτω από το χώμα αυτό το λίγο δεν μπορούσε να διατηρηθεί υγρασία, ικμάδα, και ξηραίνεται ο σπόρος αυτός. Δηλαδή με άλλα λόγια είναι οι άνθρωποι, οι επιπόλαιοι άνθρωποι, που δεν διαθέτουν βάθος ψυχής και ακούν, χαίρονται, αλλά γρήγορα ξεχνούν.
Είναι και η τρίτη κατηγορία ακροατών. Εκεί, μας λέγει ο Κύριος ότι ο σπόρος πέφτει «ἐν μέσῳ τῶν ἀκανθῶν, καὶ συμφυεῖσαι αἱ ἄκανθαι ἀπέπνιξαν αὐτό». Ήταν ένα μέρος που στο χωράφι, που εκεί φύτρωσαν και αγκάθια. Μεγάλωσε ο σίτος, μεγάλωσαν και τα αγκάθια και επειδή τα αγκάθια, τα αγριόχορτα, μεγαλώνουν πιο εύκολα και πιο γρήγορα, έπνιξαν, λέγει, τα βλαστάρια του σίτου. Ο λόγος του Θεού εκεί δεν μπορεί να αναπτυχθεί, όπως ερμηνεύει ο Κύριος, γιατί οι ποικίλες βιοτικές φροντίδες αποπνίγουν κάθε αγαθή προαίρεση. Και τέλος, μας λέγει η παραβολή, ότι υπάρχει και η τέταρτη κατηγορία, που είναι η γη η αγαθή· που καρποφορεί τριακονταπλάσια, εξηκονταπλάσια και εκατονταπλάσια.
Από τις τρεις πρώτες στείρες κατηγορίες που δεν καρποφορούν, η τρίτη ίσως θα πρέπει να είναι και η πιο χαρακτηριστική. Αλλά ας δούμε. Η τρίτη κατηγορία είναι εκείνη που, όπως σας είπα, ακούν, αλλά η θέλησή τους συμπνίγεται με τα αγκάθια της βιοτικής μερίμνης. Αυτοί οι Χριστιανοί έχουν δυνάμεις και νοητικές και συναισθηματικές και βουλητικές. Εντούτοις έχουν κάνει ένα κάποιο λάθος, μια λανθασμένη εκτίμηση. Δεν ιεράρχησαν σωστά όλες τις αξίες της ζωής. Και βέβαια πολλά πράγματα στη ζωή είναι αξίες. Το επάγγελμα, ο γάμος, οι ποικίλες επιτυχίες. Όλα αυτά είναι αξίες. Αλλά δεν μπόρεσαν να εννοήσουν ότι η αξία της σωτηρίας είναι πιο πάνω απ΄ όλες τις αξίες της ζωής. Ότι κατέχει την κορυφή, θα λέγαμε, των αξιών η σωτηρία. Είναι εκείνο που κάποτε είπε ο Κύριος: «Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ, ἀλλά ζημιώσῃ εἰς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ;». Τι ωφελεί;
Γι΄αυτό λοιπόν τα πράγματα έχουν μία ιεράρχηση. Πρέπει να μπει πάνω πάνω η αξία της σωτηρίας. Έτσι οι άνθρωποι αυτοί, αξιόλογοι άνθρωποι, αλλά έκαναν και κάνουν αυτό το λάθος, να μην ιεραρχούν σωστά τα πράγματα. Έτσι θυσιάζουν πολλές φορές την σωτηρία τους, με πολύ κατώτερα πράγματα. Ή αν θέλετε, απολυτοποιούν κατώτερα πράγματα. Φερειπείν, σου λέει: «Για να μεγαλώσω τα παιδιά μου και δεν φθάνει ο μισθός, μισθός λιτότητος, πρέπει και να… καταχραστώ το ταμείον εις το οποίο εργάζομαι. Ή στα εμπορεύματα που εγώ κινούμαι ή δεν ξέρω τι. Δηλαδή να κλέψω. Αλλά αυτό δεν είναι κακό. Δεν είναι κακό, γιατί θα μεγαλώσω τα παιδιά μου». Εδώ τι κάνω; Απολυτοποιώ μερικά πράγματα. Όπως, φερειπείν, την οικογένεια. Απολυτοποιώ τα παιδιά. Και παραβαίνω τον νόμο του Θεού. Πολύ συχνά το λέγουν ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Δεν έχει σημασία αν παραβαίνω κάτι. Σημασία έχει τι επιτυγχάνω. Μία χήρα γυναίκα, μπορεί ακόμη να δοθεί εις την ανηθικότητα, μόνο και μόνο για να μεγαλώσει τα παιδιά της. Και μπορεί να σου λέγει: «Τι να κάνω; Δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά». Εδώ λοιπόν, τι κάνομε; Βάζουν οι άνθρωποι αυτοί πράγματα κοσμικά, πράγματα κατώτερα, πιο κάτω από το θέμα της σωτηρίας. Είναι ο άνθρωπος που θέτει ακόμα και αυτήν την θρησκευτικότητα σαν μέσο για να αποκτήσει κοσμικά οφέλη. Όπως έγινε, θα επαναλάβω, όπως έγινε με τις γιορτές της Πάτμου. Πάρα πολλοί από αυτούς, τίποτα δεν πιστεύουν. Βρήκαν την ευκαιρία ή να προβληθούν -θα επαναλάβω τι είπα προηγουμένως- ή να κερδίσουν χρήματα ή ό,τι άλλο.
Όλα αυτά όμως τι είναι; Πρόκειται για τον εκκοσμικευμένο Χριστιανό, που θέλει να ακούει μεν τον λόγο του Θεού, αλλά με μέτρο. Και ο καθένας βέβαια διατηρεί το δικό του μέτρο. Δεν υπάρχει εξ αντικειμένου μέτρον. Αλλά μέτρον εξ υποκειμένου. Γιατί φοβάται την πνευματική ανάπτυξη, μήπως στερηθεί κοσμικές χαρές. Είναι… αθλιότης. Έτσι, αν δουν κάποτε οι γονείς τα παιδιά τους ή το παιδί τους να αυξάνει πνευματικά, αμέσως έρχονται και το εμποδίζουν. Αυτοί οι ίδιοι που έστειλαν το παιδί τους στην Εκκλησία, στην εξομολόγηση, στο κατηχητικό σχολείο. Όταν δουν ότι τα πράγματα πηγαίνουν παραπανίσια... «Α! Έλα δω». Γιατί; Φοβούνται το παιδί τους να αναπτυχθεί πνευματικά. Το θέλουν εγκλωβισμένο μέσα στο κλουβί της κοσμικότητος. Ότι το παιδί τους θα στερηθεί τα αγαθά του κόσμου τούτου. Έτσι κορυφαία αξία οι ταλαίπωροι αυτοί άνθρωποι, οι οποίοι έχουν μόνο επίχρισμα Χριστιανισμού, όχι βάθος, τοποθετούν την κοσμικότητα, και πιο κάτω, τον λόγο του Θεού, που σώζει…
Ακόμη και η νόμιμη μέριμνα μπορεί να γίνει εμπόδιο. Η νόμιμη μέριμνα είναι να φροντίσω για το σπίτι μου, για την διατροφή μου, για την εργασία μου, για τις σπουδές μου. Είναι μια νόμιμη μέριμνα. Κι αυτή ακόμη μπορεί να σταθεί εμπόδιο όταν ο άνθρωπος δεν προσέξει. Ο Κύριος παρέστησε αυτήν την κατάσταση με αγκαθιές που μεγαλώνουν και συμπνίγουν το νόημα της σωτηρίας του ανθρώπου. Αλλά αυτή η κατάσταση αν συνεχιστεί, τότε οι άνθρωποι της τρίτης αυτής κατηγορίας, γρήγορα περνούν στις δύο πρώτες κατηγορίες. Δηλαδή στον επιπόλαιο τύπο και εις τον λιθώδη τύπο, τον πωρωμένον άνθρωπο. Αρκεί η κατάσταση αυτή να χρονίσει. Κι εκεί ο κίνδυνος είναι μέγιστος. Γιατί εγγίζει πλέον την αμετανοησία. Και μόνο γιατί θα μπορούσαμε να το σκεφθούμε αυτό αγαπητοί μου, θα μας έπρεπε να μας τρομάζει.
Αν έπρεπε να χαρακτηρίσομε τους ανθρώπους της τρίτης κατηγορίας, τον άνθρωπο, τον ακροατή της τρίτης κατηγορίας, που έχει εκκοσμικευθεί, θα βρίσκαμε ότι στο βάθος έχει απιστία. Ναι. Όχι απιστία στην ύπαρξη του Θεού, ομνύει ότι «Δεν έχω απιστία, πιστεύω στον Θεό», αλλά απιστία στην πρόνοια του Θεού, εις την φροντίδα του Θεού. «Τι περισσότερο», θα μπορούσε να του πει κανείς, «άνθρωπέ μου, θα προσέθετες σε όλο εκείνο το βάρος της βιοτικής μερίμνης; Τι θα μπορούσες περισσότερο; Μάλλον θα κέρδιζες το γνωστό άγχος της εποχής. Και κάθε κέρδος θα έμενε τότε, αν έτσι τοποθετείς τα πράγματα, θα έμενε ανευλόγητο». Θυμάμαι μια φορά έναν άνθρωπο, τσαγκάρης ήταν, δεν πήγαινε ποτέ την Κυριακή στην Εκκλησία και του λέγω: «Α, δεν κάνετε καλά. Παρακαλώ να πηγαίνετε στην Εκκλησία». «Α», μου λέει, έτσι, με αυτό το ύφος- «α, η εργασία είναι ιερόν πράγμα». Τι έκανε ο άνθρωπος αυτός; Απολυτοποίησε την εργασία. Κι έχασε τη σωτηρία. Και αν κάθε μας προσπάθεια μένει ανευλόγητη, θα επαναλάβω, τότε ποιο θα είναι το κέρδος; Εδώ ας θυμηθούμε, αγαπητοί μου, τον Ψαλμωδό που λέγει: «Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες». Είναι ο 126ος Ψαλμός. «Εάν», λέει, ο Κύριος, «δεν οικοδομήσει σπίτι και σπιτικό, μάταια κοπιάζουν εκείνοι που οικοδομούν». Το σπιτικό είναι η οικογένεια, είναι ο γάμος, είναι η γυναίκα και τα παιδιά, είναι ο σύζυγος και τα παιδιά. Οἶκος είναι και το ντουβάρι, τα ντουβάρια. Πόσες φορές δεν έχομε δει ανθρώπους, κατά ιδιωτικόν τρόπον, ή να κτίζουν το σπίτι τους σήμερα Κυριακή ή να σοφατίζουν ή να ασπρίζουν ή να διορθώνουν κάτι. Περνάς, τους βλέπεις και λες: «Καημένοι άνθρωποι, αυτό που κάνετε, είναι ανευλόγητο. Και είναι ανευλόγητο γιατί ο Θεός είπε να μην κάνομε τέτοιες δουλειές εν ημέρα Κυριακή».
«Ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων». Εάν ο Κύριος δεν φυλάξει μια πόλη, ένα κράτος, δεν είναι δυνατόν ποτέ να φυλάξεις την πόλη σου. Εάν ο Κύριος δεν φυλάξει. « Εἰς μάτην ὑμῖν ἐστι τὸ ὀρθρίζειν, ἐγείρεσθαι μετὰ τὸ καθῆσθαι, οἱ ἐσθίοντες ἄρτον ὀδύνης, ὅταν δῷ τοῖς ἀγαπητοῖς αὐτοῦ ὕπνον». Δηλαδή ματαίως σηκώνεσαι πολύ πρωί για να πας στην δουλειά σου και όταν καθίσεις να φας, γρήγορα πάλι σηκώνεσαι, για να τρέξεις στη δουλειά σου, και τρως ψωμί οδύνης, γρήγορα γρήγορα, δεν πάει στο στομάχι σου το ψωμί, το φαΐ, δεν πετυχαίνεις τίποτα. «Όταν ο Κύριος», λέει, «δίδει σε εκείνους που τους αγαπά, ύπνον». Εκείνον τον ύπνον τον μακάριον να κοιμηθούν ήσυχα την νύχτα, χωρίς εφιάλτες, χωρίς προβλήματα, χωρίς αγωνίες και άγχος.
Ο Κύριος, αγαπητοί μου, μας ειδοποίησε: «Προσέχετε δὲ ἑαυτοῖς, μήποτε βαρυνθῶσι ὑμῶν αἱ καρδίαι, ἐν κρεπάλῃ καὶ μέθῃ καὶ μερίμναις βιοτικαῖς». «Προσέξτε», λέει, «μη βαρύνουν οι καρδιές σας, οι ψυχές σας, με την κραιπάλη, με τη μέθη και με τις βιοτικές μέριμνες». Α, ώστε λοιπόν αυτά βαραίνουν τον άνθρωπο. Ναι. Μας θυμίζει ακόμη την παραγγελία του Θεού, που λέγει… στην Παλαιά Διαθήκη: «Πρόσεχε σεαυτῷ καὶ φύλαξον τὴν ψυχὴν σοῦ σφόδρα». Πρόσεξε τον εαυτόν σου. Και φύλαξε πάρα πολύ την ψυχή σου. Οι βιοτικές μέριμνες -για να μείνω σ’ αυτές- εμποδίζουν να καθίσεις στο τραπέζι της Βασιλείας του Θεού. Θυμηθείτε εκείνη την άλλη παραβολή, αγαπητοί, που ο Κύριος στέλνει τον δούλο Του να παραγγείλει: «Το τραπέζι είναι έτοιμο, το τραπέζι της Βασιλείας», τι λέγει ο πρώτος; «Ἀγρόν ἠγόρασα». Τι λέγει ο δεύτερος; «Ζεύγη βοῶν πέντε ἠγόρασα». Τι λέγει ο τρίτος; «Γυναῖκα ἔγημα». Παντρεύτηκα. Και οι τρεις δεν είχαν καιρό. Είχαν εμπλακεί μέσα στις βιοτικές μέριμνες. Νόμιμον είναι να αγοράσεις χωράφι. Νόμιμον είναι να αγοράσεις βόδια να πας να οργώσεις το χωράφι του. Νόμιμον είναι να παντρευτείς. Αλλά δεν μπορούν αυτά να γίνουν εμπόδιο. Και ο λόγος του Θεού να πηγαίνει χαμένος. Αλλά αν η μέθη και η κραιπάλη παραλύουν και βαραίνουν την βούληση του ανθρώπου, εξίσου ενεργούν και οι βιοτικές μέριμνες. Παραλύουν την βούληση του ανθρώπου. Δεν έχει διάθεση για κάτι άλλο.
Ο Κύριος, αναλύοντας την παραβολή, είπε ότι αυτή η κατηγορία ακροατών, που ακούσαμε σήμερα στο Ευαγγέλιο, είναι οι άνθρωποι που ακούν μεν τον λόγο του Θεού, στην ερμηνεία τώρα ο Κύριος, «ἀλλ΄ὑπὸ μεριμνῶν καὶ πλούτου καὶ ἡδονῶν τοῦ βίου πορευόμενοι συμπνίγονται καὶ οὐ τελεσφοροῦσι». Τις αγκαθιές τώρα τις αναλύει ο Κύριος. Οι μέριμνες, ο πλούτος και οι ηδονές. Τελικά δεν μπορούν οι άνθρωποι αυτοί να φέρουν καρπόν. Αναφέρει, δηλαδή, τρία εμπόδια, τρεις «πέδες», τρία φρένα. Τις βιοτικές μέριμνες, τον πλούτο και τις ηδονές.
Η επιθυμία του πλουτισμού ομοίως δεν βοηθάει τον άνθρωπο στην εφαρμογή των όσων θα ακούσει. Γιατί πάντοτε δεν έχει καιρό. Γράφει ο Απόστολος Παύλος εις την Α΄προς Τιμόθεον επιστολήν του: «Οἱ βουλόμενοι πλουτεῖν(:Εκείνοι που θέλουν να πλουτίσουν) ἐμπίπτουσιν εἰς πειρασμὸν καὶ παγίδα καὶ ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβεράς, αἵτινες(:οι οποίες)βυθίζουσι τοὺς ἀνθρώπους εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν(:τους βυθίζουν στην καταστροφή). Ῥίζα γὰρ πάντων τῶν κακῶν ἐστιν ἡ φιλαργυρία -Όχι ως τσιγκουνιά. Ως αγάπη προς τα χρήματα. Δηλαδή, η φιλοχρηματία-, ἧς τινες ὀρεγόμενοι ἀπεπλανήθησαν(:Μερικοί -λέγει- επεθύμησαν την φιλοχρηματία και πλανήθηκαν) ἀπὸ τῆς πίστεως καὶ ἑαυτοὺς περιέπειραν ὀδύναις πολλαῖς(:έφυγαν από την πίστη και ‘’περιέπειραν’’, θα πει εκάρφωσαν τον εαυτό τους με καρφιά πολλών οδυνών)».
Αλλά και οι ποικίλες ανέσεις και ηδονές, που είπε ο Κύριος, από τον πλούτο, λέει, και τις ηδονές, είναι το ίδιο πράγμα. Αρκεί να σκεφθεί κανένας ότι ο πλούτος, οι ανέσεις και οι ηδονές, έχουν, προσέξτε, αντισταυρικό χαρακτήρα. Αντισταυρικό χαρακτήρα· που δεν σε αφήνουν να ακούσεις και να ζήσεις το σταυρικό μήνυμα του Ευαγγελίου. Και όχι μόνο, αλλά και σε μεταβάλλουν σε εχθρό του Ευαγγελίου, εχθρό του Χριστού. Να πώς το λέγει: «Εχθρό του Χριστού». Να πώς το λέγει ο Απόστολος Παύλος, το γράφει εις τους Φιλιππησίους: «Πολλοὶ γὰρ περιπατοῦσιν(:Πολλοί, λέει, εκ των Χριστιανών μας ζουν), οὓς πολλάκις ἔλεγον ὑμῖν(:για τους οποίους πολλές φορές σας είχα πει), νῦν δὲ καὶ κλαίων λέγω(:τώρα δε που σας γράφω, το χαρτί -να το πω έτσι με μία σύγχρονη έκφραση- βρέχεται από τα δάκρυά μου), τοὺς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια(:που το τέλος τους είναι η απώλεια, η καταστροφή), ὧν(:των οποίων) ὁ θεὸς ἡ κοιλία καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν(:κάνουν πορνείες, μοιχείες, ασωτίες, γλέντια, διασκεδάσεις), οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες(:αυτοί οι οποίοι φρονούν τα επίγεια)!». Πώς τους είπε; «Ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ». Συνεπώς η ζωή τους… ναι μεν, Χριστιανοί βαφτίστηκαν, είναι αντισταυρική. Και λέγονται «εχθροί του σταυρού του Χριστού».
Αγαπητοί, η κατηγορία των εκκοσμικευμένων ακροατών, δηλαδή η τρίτη κατηγορία, είναι όντως αξιολύπητη. Είναι αξιόλογοι άνθρωποι. Το είπαμε. Αλλά οι μέριμνες του βίου, η επιθυμία του πλουτισμού και οι ηδονές της ζωής τούς ανακόπτουν. Κι αν ακούσουν ή ακούουν, ίσως κάποτε χρόνια ολόκληρα να ακούουν τον λόγο του Θεού, όμως δεν τελεσφορούν, δεν φέρουν τέλος, δηλαδή σκοπόν. Δεν καρποφορούν. Αλλά κινδυνεύουν και να απολιθωθούν κάποια φορά. Παγιώνεται μία περίεργη κατάσταση μες στην ψυχή τους. Αν κάποια στιγμή τους πεις ότι είναι απολιθωμένοι άνθρωποι, θα σου πουν ότι χρόνια ακούν λόγο Θεού. Κι όμως είναι απολιθωμένοι άνθρωποι. Γιατί δεν παρουσιάζουν καμίαν αύξησιν.
Εμείς, αγαπητοί μου, εμείς, ας εξετάσομε σε ποια κατηγορία ακροατών βρισκόμαστε. Ας προσπαθήσομε, με πολλή φιλοτιμία να καταστήσομε τον εαυτό μας γη αγαθή. Δεν είναι εύκολο. Είναι κοπιαστικόν. Δεν είναι εύκολο. Κι εκεί θα πέφτει άφθονος ο θείος σπόρος. Και θα φυτρώνει το φυτό της θεολογίας και της πρακτικής. Κι εμείς θα έχομε την χαρά της καρποφορίας. Μια χαρά που κανείς δεν μπορεί να μας την κλέψει ή να μας την αφαιρέσει. Η δοκιμή θα μας πείσει.
651η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.
Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.
