†. Μπροστά μας, αγαπητοί μου, η παραβολή του ασώτου υιού. Είναι μία παραβολή γεμάτη από άφθαστη διδασκαλία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Πάνω σε αυτήν πρέπει να σκύβει και να καθρεπτίζεται ο κάθε άνθρωπος. Είτε ανήκει εις την κατηγορία του ασώτου υιού, είτε ανήκει εις την κατηγορία του πρεσβυτέρου υιού. Γιατί ο μεν άσωτος ζητούσε μία παράλογη ελευθερία, ο δε πρεσβύτερος έπασχε από την φοβερή νόσο του φθόνου. Πάνω σ’ αυτήν την παραβολή, πρέπει, όπως είπαμε, να καθρεπτίζονται οι λαοί και οι γενεές. Μεστή εικόνων η παραβολή αυτή.
Αλλά εμείς, επειδή είναι απέραντη παραβολή, ας ασχοληθούμε μόνον με τον νεότερον υιόν, τον άσωτον υιόν. Κι όχι βεβαίως, παρά μόνον για να δούμε την δαπάνη της ελευθερίας του. Τι κόστισε η ελευθερία του. Βέβαια κάθε ελευθερία κοστίζει. Ο Θεός μάς έκανε ελευθέρους. Δεν υπάρχει αντίρρησις γι’αυτό. Αλλά πολλές φορές, όμως, αυτή η ελευθερία, όταν ο άλλος θέλει να μας την αφαιρέσει, κοστίζει. Κοστίζει μέχρις αίματος. Όπως είναι μια εθνική ελευθερία. Ή όπως είναι μια κοινωνική ελευθερία. Αλλά μια χειραφέτηση από τον Θεό κοστίζει περισσότερο από κάθε άλλου είδους ελευθερία.
Έτσι, ας διατρέξομε την πορεία του νεοτέρου υιού. Ήταν ευτυχής εις το σπίτι του πατέρα. Ήταν πλούσιος ο πατέρας. Δεν έλειπε τίποτε. Ούτε είχε καμία δέσμευση, όπως εξάλλου φαίνεται κι από τη συνέχεια της ιστορίας. Είναι ο Θεός Πατήρ πλούσιος σε όλα τα αγαθά. Όλα δικά Του είναι· δεν υπάρχει τίποτε που να μην είναι δικό Του. Και οι άνθρωποι είναι τα παιδιά Του. Και οι άνθρωποι, αφού έχουν πλούσιο πατέρα, έχουν αυτά που έχει ο πατέρας. Τους έδωσε το αυτεξούσιο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος πλούτος από το αυτεξούσιο, την ελευθερία της βουλήσεως… Σε τέτοιο άπλωμα, σε τέτοια έκταση, που να φθάνει να μπορεί ο άνθρωπος να αρνηθεί τον Θεόν, ακόμη και να Τον υβρίσει. Έχει δώσει αυτήν την ελευθερίαν ο Θεός εις τον άνθρωπον. Είναι πολύ μεγάλο κεφάλαιο η ελευθερία. Κι όλα τ΄ άλλα τα αγαθά.
Και να μια πρώτη πρόταση. Λέγει ο νεότερος υιός εις τον πατέρα, ξαφνικά, χωρίς λόγον… Θα μου πείτε: «Ξαφνικά;». Βέβαια μπορούμε να αντιληφθούμε εκείνα τα οποία δεν αναφέρονται εις την παραβολήν. Ποιος ξέρει, αυτές οι λεγόμενες «διακινούμενες ιδέες», αυτές οι λεγόμενες «μοντέρνες θεωρίες»… Τις διάβασε; Τις άκουσε; Έκανε συντροφιά με άλλους και τις πήρε; Το θέμα είναι ότι κάποια στιγμή να πει στον πατέρα του: «Δός μοι τὸἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας». «Δώσε μου εκείνο που μου ανήκει από την περιουσία μου». Ποια περιουσία σου, νεαρέ μου; Ποια περιουσία σου; Και γιατί σου ανήκει; Θα σου δώσει ο πατέρας σου. Να το πάρομε κατ’ άνθρωπον. Θα σου δώσει ο πατέρας σου. Γιατί βιάζεσαι; Γιατί θέλεις να φύγεις; Τι θέλεις να κάνεις;
Ο άνθρωπος, βλέπομε, ζητά την χειραφέτησή του από τον Θεό. Θέλει να μην είναι κοντά στον Θεό. Ζητά δε να συναποκομίσει ό,τι ο Θεός τού έχει δώσει. Και μάλιστα ό,τι αποτελεί -ας το πούμε έτσι, κατ΄άνθρωπον- προίκα, περιουσία. Εδώ ποια είναι αυτή η περιουσία; Είναι η προίκα της ελευθέρας ανθρωπίνης του προσωπικότητος. Είναι το «κατ’ εικόνα». Παμμέγιστη προίκα· την οποία προίκα δεν έχουν ούτε οι άγιοι άγγελοι. Ο άνθρωπος, σε κάποιο σημείο, είναι ανώτερος από τους αγίους αγγέλους. Είναι πλουσιότερος από τους αγίους αγγέλους. Στους αγίους αγγέλους, παρότι είναι λογικά όντα, δεν αναφέρεται ότι είναι «κατ’ εικόνα Θεού»· διότι απλούστατα το «κατ’ εικόνα» δεν περιορίζεται εις την λογικήν. Ούτε ακόμη και εις την ελευθερίαν την οποίαν έχουν οι άγγελοι. Γι’αυτό και κάποιοι έφυγαν από τον Θεό. Κι έγιναν δαίμονες.
Το «κατ’ εικόνα» είναι πολύ βαθύτερο. Είναι εκείνο που θα έπαιρνε ο Υιός του Θεού, δηλαδή την ανθρωπίνη Του φύση, την ανθρωπίνη μας φύση, αυτό αποτελεί στο σύνολό του το «κατ’ εικόνα». Δεν είναι μόνο εις την ψυχήν· είναι και εις το σώμα. Προσέξατέ το αυτό. Ίσως πολλοί δεν το γνωρίζουν αυτό. Ότι το «κατ’ εικόνα» επεκτείνεται και εις αυτήν την ανθρωπίνη φύση. Λέγει ο άγιος Ειρηναίος ότι επειδή ακόμη δεν είχε εμφανισθεί η Ενανθρώπησις του Θεού Λόγου, γι’αυτό η Παλαιά Διαθήκη λέγει «κατ΄εικόνα Θεού» και έτσι νομίζομε ότι αναφέρεται μόνον εις την ψυχήν. «Δεν ήτο», λέγει ο άγιος Ειρηναίος, «η πλήρης έκφρασις, η πλήρης διατύπωσις». Και δεν έγινε βεβαίως ο Ιησούς Χριστός κατ’ εικόνα του ανθρώπου. Αλλά ο άνθρωπος έγινε κατ’ εικόνα του Θεού Λόγου, που ενηνθρώπησε, έστω κι αν η Ενανθρώπησίς Του είναι μεταγενεστέρα. Δεν έκανε ο Θεός Λόγος τον Αδάμ τέτοιον, για να γίνει ο Θεός Λόγος αυτό που είναι ο Αδάμ. Αλλά ο Αδάμ έγινε εκείνο που ήθελε να γίνει ο Θεός Λόγος. Και η εικόνα, λοιπόν, αυτή, είναι στην πληρότητα της ανθρωπίνης υπάρξεως. Όχι μόνον εις την ψυχήν.
Έτσι επήρε αυτό το «κατ΄εικόνα» ο άνθρωπος. Λέγει δε ο άνθρωπος καθ’ εαυτόν: «Αισθάνομαι ωριμότητα. Δεν έχω ανάγκη πλέον ηγεμονεύσεως από τον Θεόν. Έχω απεριόριστες δυνατότητες του νου. Επινοώ ό,τι θέλω. Αναπτύσσω πολιτισμόν όπως τον θέλω. Η τεχνολογία είναι στα χέρια μου. Μπορώ, λοιπόν, να αναπτύξω ακόμη και κώδικα κοινωνικής συμπεριφοράς και ευταξίας. Και ηθικής κώδικα μπορώ να αναπτύξω εγώ. Δεν έχω ανάγκη να μου πει ο Θεός τι πρέπει να κάνω. Δεν έχω ανάγκη από τις εντολές Του. Δεν έχω ανάγκη από το Ευαγγέλιον. Είμαι αυτάρκης. Εγώ ό,τι επινοήσω, εγώ ό,τι θέλω. Τα μπορώ όλα. Κι αν σήμερα δεν μπορώ όλα, αύριο θα μπορώ». Και σημειώνει η παραβολή: «Καὶ μετ᾿ οὐ πολλὰς ἡμέρας συναγαγὼν ἅπαντα ὁ νεώτερος υἱὸς ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν, καὶἐκεῖ διεσκόρπισε τὴν οὐσίαν – «οὐσία» θα πει περιουσία– αὐτοῦ ζῶν ἀσώτως».
Λέει ένας αρχαίος σχολιαστής: «Τὸ ‘’ἀπεδήμησεν’’, οὐ τοπικῶς νοήσεις ἀλλὰ προαιρετικῶς». Όχι ότι έφυγε και πήγε σε άλλο τόπο –ο Θεός είναι πανταχού παρών- αλλά έφυγε προαιρετικά. Με την προαίρεσή του φεύγει. «Ἀπὸ Θεοῦἀπέστη καὶὁ Θεὸς ἀπ’ αὐτοῦ(:Έφυγε απ’ τον Θεό και ο Θεός απ’ αυτόν)». Και όπως λέγει ο Ιερός Αυγουστίνος: «Η μακρινή χώρα σημαίνει πλήρη επιλησμοσύνη του Θεού». Και το είδαμε αυτό. Ξέχασαν τον αληθινό Θεό οι άνθρωποι. Κάποιες λίγες γενεές μετά από τον Αδάμ, ξέχασαν τον αληθινό Θεό. Κι επειδή είναι έμφυτο το θρησκευτικόν αίσθημα, έμφυτον, όσες φορές έγινε προσπάθεια να εκριζωθεί, ματαιοπόνησαν, είτε οι ίδιοι οι άνθρωποι για τον εαυτό τους, είτε για να επιβάλλουν την α-θρησκείαν, την αθεΐαν εις το σύνολο το οποίο κατοικούν, μένουν· είναι έμφυτο το θρησκευτικόν αίσθημα· γι’αυτό, αφού ελησμόνησαν τον αληθινό Θεό, έφυγαν από προσώπου Θεού, πολύ φυσικό ήτο να λατρεύσουν αυτό το οποίο ήταν μπροστά τους. Και το οποίο θεωρούσε ο άνθρωπος σαν μεγαλύτερό του, ανώτερό του. Την φύσιν. Την κτίσιν. Απέναντί μας έχομε τον Όλυμπο, αγαπητοί μου. Κι ο άνθρωπος λατρεύει τα στοιχεία της φύσεως. Τον κεραυνό του Δία. Κ.ο.κ. Την φουρτουνιασμένη θάλασσα. Λέει ότι ο Ποσειδών με την τρίαινά του, την ταράσσει. Στέκεται μπροστά στη σοφία και την ονομάζει «θεά Αθηνά»· κ.ο.κ.
Για να συμπληρώσει σε αυτό το –επιτρέψατέ μου τη λέξη- σ’ αυτό το «φευγιό», σ’ αυτήν την αναχώρηση. Ο Ζιγαβηνός: «Πόρρω τοῦ Θεοῦ γίνονται οἱἁμαρτάνοντες, οὐκ ἀναχωρήσει τόπου, ἀλλ΄ ἀναχωρήσει τῆς ἀρετῆς». «Εκείνοι που αμαρτάνουν, απομακρύνονται από τον Θεόν». Όχι βεβαίως σε σχέση με τον τόπον, γιατί είπαμε ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών, αλλά σε σχέση με την αρετή και με την γνώση του Θεού. Για να μην πω ότι επειδή ο άνθρωπος είναι πεπερασμένος, κάποτε αναζητά να φύγει και τοπικώς. Γιατί ίσως αγνοεί ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών. Θέλει να φύγει, θέλει να φύγει, όταν η συνείδησή του τον πληροφορεί για κάτι άσχημο…
Κάποτε ένας βασιλιάς του Βυζαντίου, είχε σκοτώσει τον αδελφό του, για να μην του πάρει τον θρόνο. Υπέφερε πολύ. Άλλαζε δωμάτια μέσα στο παλάτι. Δεν μπορούσε να ησυχάσει. Επήγε εις την Σικελίαν για ένα ταξίδι αναψυχής. Εκεί δε, κατά το «οἱ λαβόντες μάχαιραν ἐν μαχαίρᾳἀποθανοῦνται», κάποιοι τον εδολοφόνησαν. Γύρευε όμως κάπου να πάει. Πού; Πίσω από τον ήλιο. Να μην τον βλέπει ο Θεός. Ο Θεός, όμως, είναι πανταχού παρών.
Επήγε, λέει, εις χώραν μακράν. Η μακρά χώρα είναι έμβλημα της χειραφετήσεως του ανθρώπου από τον Θεό. Έμβλημα είναι. Ο άνθρωπος δεν θέλει να θυμάται την ιδέα του Θεού. Τον ενοχλεί. Του θυμίζει -να χρησιμοποιήσω μια σύγχρονη έκφραση- του θυμίζει κατεστημένο. Το έχει διακηρύξει δια πολλών. Ότι ο Θεός είναι κατεστημένον. Ταλαίπωρε, φτωχέ άνθρωπε, είπες τον ήλιο «κατεστημένον»; Φτωχέ άνθρωπε, είπες το ψωμί «κατεστημένον»; Ανόητε άνθρωπε, είπες τον αέρα «κατεστημένον»; Για να θες να τα αλλάξεις αυτά; Αισθάνεται δέσμευση της ελευθερίας του. Και θεωρεί τον Θεόν, ο σύγχρονος άνθρωπος, κακούργον! Που του δεσμεύει την ελευθερία. Κατάσταση δε πνιγηρά, ανυπόφορη, κοντά στον Θεό.
Και εκεί –σημειώνει ο Κύριος – «διεσκόρπισε τὴν οὐσίαν αὐτοῦ», «ἐκεῖ μακράν», «διεσκόρπισε τὴν οὐσίαν αὐτοῦ», σκόρπισε την περιουσία του. Αυτό το «διεσκόρπισεν» δείχνει αυτό που λέγει πάλι ένας εκκλησιαστικός ερμηνευτής, ότι «διέφθειρεν τὴν τῆς ψυχῆς εὐγένειαν». Διότι τι είναι παρακαλώ η «οὐσία», η περιουσία; Το «κατ’ εικόνα», σας είπα. Εκεί το κατέστρεψε, το διέφθειρε. Διεστράφη το «κατ’ εικόνα». Επαλαιώθη το «κατ’ εικόνα». Όλες οι δυνατότητες του ανθρώπου, μετεστράφησαν, παρεδόθησαν στην διαστροφή, στον δαιμονισμό. Έγινε εφευρέτης κακών. Η φράσις είναι του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου. Ο νους στρέφεται στην εξόντωση του συνανθρώπου. Το συναίσθημα υπηρετεί την ποικίλη ηδονή. Η βούλησις; Ακάθεκτη ζητά την πραγμάτωση της αποστασιαζομένης ευημερίας. Μιας ευημερίαςμακράν του Θεού. Και λέγει ο Θεοφύλακτος: «Ἐπειδὰν γὰρ ὁἄνθρωπος ἀποστῇἀπὸ Θεοῦ καὶ μακρὰν ἑαυτὸν ποιήσει τοῦ θείου φόβου, πάντα τὰ θεῖα δῶρα ἐκδαπανᾷ». Εφόσον φεύγει, εφόσον εξορίζει τον φόβον του Θεού, τότε ό,τι δώρα του έδωσε ο Θεός, αυτά τα εκδαπανά, τα ξοδεύει, τα διασκορπίζει, τα σπαταλά.
Αλλά τι δαπανά; Την ίδια του την προσωπικότητα. Τι δαπανά; Την ίδια του την ύπαρξη. Κι αυτό, για να αποκτήσει δήθεν, τάχα, την ελευθερία του. Και συνεπώς το κόστος αυτής της κακώς νοουμένης ελευθερίας, είναι τρομακτικά τεράστιον. Αφού ο ίδιος ο άνθρωπος αυτοκαταστρέφεται.
Τι σημαίνει «ζῶν ἀσώτως»; Λέγει ο Ζηγαβηνός: «Ἀφειδῶς, ἀκρατῶς, ἀκολάστως». Προσπαθεί να σπαταλήσει. Είναι η βάναυση σπατάλη των ταλάντων που έλαβε από τον Θεό σαν προίκα του. Και το αποτέλεσμα… Αυτά που ακούτε όταν διαβάζομε την παραβολή του ασώτου υιού, παρακαλώ ξέρετε πού να πηγαίνει ο νους μας; Στην εποχή μας, στο περιβάλλον μας, γύρω μας. Ανάγλυφη εκφράζεται η παραβολή αυτή. Και… το αποτέλεσμα;
«Δαπανήσαντος – όπως σημειώνει ο Λουκάς στο Ευαγγέλιό του- δὲ αὐτοῦ πάντα (: όλα τα ξόδεψε) ἐγένετο λιμὸς ἰσχυρὸς». «Σε εκείνον τον τόπο», λέγει, «έγινε λιμός, πείνα, δυνατή πείνα». Τι εδαπάνησε; Τα πάντα. Και ανθρωπίνη αξιοπρέπεια και ηθική και υγεία ψυχής και σώματος και χρήματα. Και εστάλη να βόσκει χοίρους. Έγινε χοιροβοσκός. Χοιροβοσκός των παθών του. Γιατί χοίροι είναι τα πάθη μας, γουρούνια είναι τα πάθη μας. Κι έρχεται ο άνθρωπος να τα βοσκήσει αυτά τα πάθη του. Να αναζητήσει λίγη ευτυχία, λίγη αναψυχή. Αλλά στα πάθη δεν υπάρχει χαρά. Υπάρχει –προσέξτε- ο φαύλος κύκλος ηδονής και οδύνης. Η ηδονή φέρνει την οδύνη. Κι όταν ζητήσεις λίγο πάλι ηδονή, δια να φευγατίσεις, να απομακρύνεις την οδύνη, σου δημιουργεί αυτή η νέα ηδονή, μεγαλύτερη οδύνη. Φαύλος κύκλος… Και σ’ αυτόν τον φαύλον κύκλον, γίνεται ο άνθρωπος μία τραγική ύπαρξις. Τα «κεράτια», τα χαρούπια, τα «κεράτια» που τρώγανε οι χοίροι, δεν δίνουν ευφροσύνη, δεν δίνουν χαρά, δεν δίνουν ανάπαυση. Είναι τροφή για τα ζώα. Όχι για ανθρώπους. Προσέξτε, το λέγω μεταφορικώς. Έτσι ο άνθρωπος εξομοιούται με τα ζώα. Είναι ο θλιβερός απολογισμός, που αναφέρει ο Θεός δια στόματος ψαλμωδού: «Καὶἄνθρωπος ἐν τιμῇὢν οὐ συνῆκε (:Κι ο άνθρωπος, υπάρχων εν τιμή, ως εικόνα του Θεού, δεν το κατάλαβε, δεν το ένιωσε, δεν το έβαλε στο μυαλό του)παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶὡμοιώθη αὐτοῖς». Συγκρίθηκε, συνεκρίθη με τα ανόητα, τα μη έχοντα λογική ζώα και ομοιώθηκε μαζί τους.
Είπαμε ότι η παραβολή, αγαπητοί, του ασώτου υιού, είναι μία εικόνα. Μία εικόνα όλων των γενεών. Ιδιαίτατα μία εικόνα της γενεάς μας. Όχι των νέων ανθρώπων. Όχι των νέων ανθρώπων… Αλλά των ανθρώπων. Μικρών και μεγάλων! Τους νέους τους εδίδαξε η παλαιοτέρα γενεά. Συνεπώς όλων των ανθρώπων. Όλη η γενεά, απαξάπασα. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι άξιος πολλών δακρύων, εκεί που έχει ήδη φθάσει.
Σ’ αυτό βοηθούν:Η σύγχρονη παιδαγωγική. «Άσε το παιδί να κάνει ό,τι θέλει. Μην το καταπιέζεις». Η σύγχρονη παιδαγωγική. Χειραφετημένη από τον Θεό. Οι σύγχρονες διακινούμενες υλιστικές ιδέες και θεωρίες περί ζωής. Δηλαδή αρνητικές βιοθεωρίες. Το ολέθριο παράδειγμα των ταγών μιας κοινωνίας. Έτσι που να σιχαίνεσαι πια να τους βλέπεις και να τους ακούς. Σ’ όλους τους τομείς. Ο εύκολος πλουτισμός· που οδηγεί στην εγκληματικότητα σαν το ιδεώδες κοινωνικής συμπεριφοράς. Η οκνηρία του συγχρόνου ανθρώπου, που ζητά λίγο κόπο, μεγάλην αμοιβήν. Η άρνηση του Θεού και των ευαγγελικών αξιών. Όλα αυτά όμως πού οδηγούν; Ασφαλώς σε ένα αδιέξοδο. Στην κατάπτωση, στην παρακμή, στη φτώχεια. Φτώχεια όχι μόνο από χρήματα, αλλά φτώχεια από ιδέες. Φτώχεια από αισθήματα. Ο σύγχρονος άνθρωπος έγινε σκληρός, ανάλγητος, εκμεταλλευτής του άλλου ανθρώπου.
Και πώς μπορούμε να βγούμε, θα μου πείτε, από το τρομερό αυτό αδιέξοδο; Η παραβολή μάς δείχνει την λύση. Μας δείχνει την κάθαρση. Ο στραπατσαρισμένος υιός, άσωτος υιός, σκέφτηκε να γυρίσει πίσω στον πατέρα. Να γυρίσει πίσω στον Θεό. Και να του πει: «Πατέρα μου, έκανα λάθος. Συγχώρεσέ με. Συγχώρεσέ με. Δεν είμαι άξιος να λέγομαι παιδί σου. Νόμισα ότι η ελευθερία δεν έχει δαπάνη. Δεν φαντάστηκα ποτέ μία τόσο φοβερή δαπάνη, που πρέπει να πληρώσει κανείς, για μια ελευθερία μακριά από τον Θεό. Έγινα κουρελής και απέξω και από μέσα. Κουρελιάστηκε η ψυχή μου. Πουθενά δεν έχω ανάπαυση». Αλλά αυτό, όμως, είναι το άλλο ήμισυ της παραβολής. Το ένα μισό μάς δείχνει το κατάντημα. Το άλλο μισό μάς δείχνει την επιστροφή. Και που είναι η κάθαρση του δράματος. Αλλά ο σύγχρονος άνθρωπος θα σκεφθεί να επιστρέψει στον Θεό;
Αγαπητοί, η μετάνοια όλα τα διορθώνει. Εκεί πρέπει να φθάσομε. Με μια σωστή αυτογνωσία, με ταπείνωση, αυτογνωσία, σαν πρόσωπα, σαν λαός, σαν γενιά.Περιθώρια δεν μένουν πλέον. Η Εκκλησία μας σαλπίζει αυτήν την παραβολήν. Προς υπόμνησιν. Όποιος ωρίμασε στην αποστασία και δοκίμασε τους καρπούς της και ζύγισε το πόσο κοστίζει η ελευθερία που βρίσκεται μακριά από τον Θεό, ας σκεφθεί. Ο Πατέρας στον ουρανό περιμένει. Περιμένει με χέρια ανοιχτά. Και είναι έτοιμος να δώσει την στολή την πρώτη. Εκείνη που πήραμε στο Βάπτισμα. Και την καταλερώσαμε. Και να μας αποκαταστήσει. Ναι, ο Θεός Πατήρ είναι έτοιμος να μας θεώσει.
Ἡ ἀγάπη ἔχει ὡς πηγή της τόν ἴδιο τόν Θεό, καί ὁ σκοπός τῆς δημιουργίας εἶναι νὰ ἐπιστρέψουν τα πάντα, διά τῆς ἀγάπης-ἕλξεως, πίσω στον Δημιουργό τους. (Βλ. Α΄ Ιωάν. 4, 9· 16. Α' Κορ. 15, 28.) Αγάπη-ἕλξη!
Τό ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἕνα ἀπό τά πιό βαθειά μυστήρια το βλέπουμε στο μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ. Ὅσο κι ἂν καθήσουμε να αναλογιστούμε το γιατί ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, ἀγαπητοί μου, δέν θά βροῦμε καμία απάντηση, παρά μόνο μία: τήν ἀγάπη. Απολύτως καμία άλλη λογική απάντηση δεν υπάρχει. Γι' αὐτό ἀκριβῶς ἡ λογική εξήγηση τοῦ μεγάλου γεγονότος τῆς ἐνανθρωπήσεως ὁδήγησε σε αἵρεση, σέ αἱρέσεις. Ο Αρειανισμός, ἐπί παραδείγματι, αὐτή ἡ αἴρεση πού ἀρνεῖται τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐκεῖ ἀκριβῶς ἔφθασε, διότι ὁ Ἄρειος προσπάθησε να κατανοήσει τό δόγμα μέ τήν λογική. Καί πολλοί σήμερα, ὁμολογουμένως, αρειανίζουν. Ιδίως ἀρειανίζει ὁ περισσότερος προτεσταντικός κόσμος· δέν δέχεται δηλαδή τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, μόνο καί μόνο διότι αυτή μόνη ἡ λογική δέν μπορεῖ νά ἐξηγήσει τό μεγάλο αυτό γεγονός, ὅτι ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος. Το γεγονός αὐτό ἑρμηνεύεται μόνο μέ τήν ἀγάπη, καί γι' αὐτό ἀκριβῶς ἡ ἀγάπη εἶναι μυστήριο.
Τί εἶναι ἡ ἀγάπη; Ας κάνουμε μία προσπάθεια να κοιτάξουμε στα απύθμενα βάθη της. Δεν θα καταφέρουμε ὅμως τίποτα, διότι «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί»(Α΄ Ἰωάν. 4, 8· 16.). Καί ὅπως ὁ Θεός εἶναι ἄπειρος, ἔτσι καί ἡ ἀγάπη εἶναι ἄπειρη· καί ὅπως ὁ Θεός εἶναι μυστήριο, ἔτσι καί ἡ ἀγάπη είναι μυστήριο. Όχι βεβαίως ὅτι ἡ ουσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀγάπη· ὄχι· ἁπλῶς εἶναι μία ιδιότητα τοῦ Θεοῦ. Ωστόσο ὅμως, ἐπαναλαμβάνω, ἡ ἀγάπη παραμένει ἔνα βαθύ μυστήριο. Τό αἰσθανόμαστε, τό ζούμε, αλλά δέν μποροῦμε νά τό ἐξηγήσουμε. Τό ἀπολαμβάνουμε ὅπως ἀκριβῶς μποροῦμε θαυμάσια να απολαύσουμε τό φῶς τοῦ ἥλιου, ὅπως μπορούμε να χαρούμε τό φῶς τοῦ ἥλιου, ἔστω κι ἄν δέν ὑπάρχει ἐπιστημονική γνώση πάνω στη φύση τοῦ φωτός –ὅποιος εἶναι Φυσικός, θά με καταλάβει– ἔστω κι ἂν ὑπάρχουν μόνο θεωρίες του τί εἶναι τό φῶς, προσπάθειες ερμηνείας. Αὐτό ὅμως δέν μᾶς ἐμποδίζει καθόλου, ἔστω κι ἂν δεν ξέρουμε τί εἶναι τό φῶς, νά τό νοιώθουμε, νά τό ἀπολαμβάνουμε, νά τό χαιρόμαστε. Τό ἴδιο πράγμα συμβαίνει και μέ τήν ἀγάπη,
Θα λέγαμε λοιπόν ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἐκεῖνος ὁ νόμος πού κυβερνᾶ τά ἔμψυχα ὄντα καί πού σκοπό έχει να τα φέρει όλα κοντά στον Θεό. Ὁ ἄνθρωπος ἀντιπροσωπεύει ὅλη τήν κτιστή ορατή δημιουργία· γι' αυτό ὁ ἄνθρωπος διά τῆς ἀγάπης θά ξαναγυρίσει, καί ὀφείλει να ξαναγυρίσει, πίσω στον Θεό.
Μας λέει στην Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του ὁ ἀπόστολος Παύλος: «ὅτι ἐξ αὐτοῦ καὶ δι' αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν τὰ πάντα. αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν»(Ρωμ. 11, 36.). Δηλαδή ὅλα, τα πάντα, εἶναι ἀπό τόν Θεό, μέ τόν Θεό, καί γιά τόν Θεό· σ' Αυτόν λοιπόν ἀνήκει ἡ δόξα αἰωνίως.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι τά πάντα ξεκινοῦν ἀπό τόν Θεό, μέ τόν Θεό τα πάντα γίνονται, καί στόν Θεό πάλι θα ξαναγυρίσουν· εἶναι αὐτό τό πήγαινε-ἔλα τῆς δημιουργίας. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων στάθηκε ἡ αἰτία στο να συμπαρασυρθεῖ καί ἡ κτιστή δημιουργία μακριά από τόν Θεό. Αυτό λοιπόν τό πήγαινε-έλα τῆς δημιουργίας το βλέπουμε στην Αγία Γραφή, τόσο στην Παλαιά, ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη, να σκιαγραφεῖται μέ τήν εἰκόνα τοῦ γάμου. Βλέπουμε την Παλαιά Διαθήκη, ἐπί παραδείγματι, νά ἐμφανίζει τόν Ἰσραήλ, τόν λαό τοῦ Θεοῦ, ὡς νύμφη, καί τόν Θεό ὡς Νυμφίο, ὡς γαμπρό· ὅπως ὁμοίως σκιαγραφεῖ καί τήν κάθε μία ψυχή ὡς νύμφη καί τόν Θεό ὡς Νυμφίο. Καί καλεῖ τώρα ὁ Θεός, τόσο τόν λαό Του, ὅσο καί τίς ψυχές, νά ἔλθουν νά ἑνωθοῦν μαζί Του. Καί αὐτή ἡ ἕνωση παρομοιάζεται με γάμο· και μάλιστα κατά ἕναν τρόπο πού ἴσως στα μάτια τα δικά μας σήμερα, πού ζοῦμε μέσα στο κλίμα τῆς Καινῆς Διαθήκης, λιγάκι ὠμό.
Παρουσιάζει τόν προφήτη Αμμώς, ἐπί παραδείγματι, νά τοῦ λέει ὁ Θεός νά παντρευτεῖ τήν τάδε πόρνη γυναίκα καί νά κάνει παιδιά και λοιπά καί λοιπά –εἶναι μια ολόκληρη ιστορία. Θέλει να δείξει ἐκεῖ ὁ Θεός μ' ἕναν τρόπο πλέον απτό, χειροπιαστό, ὅτι ὁ λαός πού στέκεται μακριά Του πρέπει να ξαναγυρίσει κοντά Του. Γι' αὐτό καί ὁ Χριστός, στην Καινή Διαθήκη, αποκαλεῖ τήν γενεά Του μοιχαλίδα καί ἄπιστη καί διεστραμμένη. (Βλ. Ματθ. 17, 17. Λουκ. 9, 41.) Γιατί μοιχαλίδα; Διότι αποστάτησε από τόν οὐράνιο Νυμφίο. Κάθε γενεά ὀφείλει νά εἶναι συνδεδεμένη ὡς διά γάμου, μέ τό μυστήριο τῆς ἀγάπης πού ἐπικρατεῖ μέσα στον γάμο, μέ τόν Θεό. Εφ' ὅσον λοιπόν ὁ ἄνθρωπος φεύγει από τόν Θεό, χαρακτηρίζεται μοιχός· καί ἡ ψυχή χαρακτηρίζεται μοιχαλίς, ἀφοῦ εἶναι ἡ νύμφη. Ὅπως ἡ γυναίκα που φεύγει από τον ἄνδρα της λέγεται μοιχαλίς, ἔτσι καί ἡ γενεά πού φεύγει ἀπό τόν Θεό λέγεται μοιχαλίς.
Ἕνα βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, που λέγεται Άσμα Ασμάτων, μᾶς ἀποκαλύπτει θαυμάσια, κατά ἔναν υπέροχο τρόπο πού μᾶς κατασυγκινεί, την προσωπική πλέον σχέση τῆς ψυχῆς μέ τόν Θεό. Εἶναι ἕνα ἐρωτικό εἰδύλλιο αυτό το βιβλίο. Σκανδαλίζει πολλούς, περιέργως, δέν ξέρω γιατί. Ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας τό ἑρμήνευσαν καί ἔδωσαν ὅλη τήν πνοή τῆς ψυχῆς τους, ὅλο τόν λυρισμό της καρδιᾶς τους στην ἑρμηνεία αὐτή. Ὄχι λίγοι δέ Πατέρες ἔκαναν καί στίχους, ποιήματα, ἑρμηνευτικά ποιήματα, δηλαδή ἑρμήνευσαν τό Άσμα Ασμάτων κατά τρόπο ποιητικό, (Βλ. Αγ. Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος. Ευχή μυστική. Μιχαήλ Ψελλός, Ἑρμηνεία (ἔμμετρος) τοῦ Ἄσματος Ασμάτων, κ.ά.) διότι καί αὐτό ὄντως εἶναι ἕνα ποίημα. Βλέπει κανείς ἐκεῖ, σέ ὅλες τίς φάσεις τῆς ἀγάπης, την «αγαπημένη» να περιμένει τόν «ἀγαπημένο» της κι εἶναι οἱ σχέσεις ψυχῆς καί Θεοῦ, Ἐκκλησίας καί Χριστοῦ.
Αυτό το βλέπουμε, σε μία συνέχεια, σέ ἕνα ἄλλο ποιητικό βιβλίο –γιατί ποιητικό εἶναι– στο βιβλίο τῆς Αποκαλύψεως. Ἔχει τόσο ποιητικές εικόνες... Μή μοῦ πεῖ κανείς ὅτι εἶναι πεζό. Ἐκεῖ βλέπουμε ἐκείνη τήν εἰδυλλιακή τρισχαριτωμένη σκηνή, αρχικά μέν στο βιβλίο Άσμα Ασμάτων, πού ἡ «νύμφη» λέει: «Εγώ κοιμούμαι, καί περιμένω τόν ἀδελφιδόν, τόν ἀγαπημένο μου. Και περιμένω. Αλλά ἀργεῖ· ἀργεῖ νά 'ρθεῖ. Νύσταξα· θα πέσω να κοιμηθώ.»«Έγώ καθεύδω καὶ ἡ καρδία μου ἀγρυπνεί»(Ασ. Ασμ. 5, 2.), δηλαδή ἐγώ θα κοιμηθώ, για τήν ἀνάγκη τῆς φύσεως, ἀλλά ἡ καρδιά μου τόν περιμένει ξάγρυπνη. Καί συμπληρώνει τώρα τό βιβλίο τῆς Αποκαλύψεως καί λέει: «Έρχεται ὁ ἀγαπημένος και χτυπάει τήν πόρτα»· «ἰδοὺ ἕστηκα ἐπὶ τὴν θύραν καὶ κρούω», «κι αὐτός πού θά μοῦ ἀνοίξει, θά μπῶ μέσα να φάω μαζί του καί αὐτός μαζί μου» (Αποκ. 3, 20.). Προσωπική σχέση· δέν χωράει τρίτος. Δέν χωράει τρίτος δύο μόνο. Φιλική σχέση, σχέση αγάπης, σχέση γάμου.
Αγαπητοί, θὰ σᾶς πῶ μιά μεγάλη αλήθεια. Σήμερα ἄν δέν εἴμαστε Χριστιανοί σ' όλο το βάθος είναι γιατί ζοῦμε ἕναν ἀνέραστο Χριστιανισμό· ἀνέραστο! ἕναν Χριστιανισμό χωρίς ἔρωτα πρός τόν Θεό! γιατί ἡ καρδιά μας δέν εἶναι ἐρωτευμένη μέ τόν Θεό!... Δέν φοβάμαι τις λέξεις. Ὅποιος θα με παρεξηγοῦσε για τις λέξεις αὐτές... δέν ξέρω. Δέν φοβᾶμαι τίς λέξεις. Γι' αὐτό ἀκριβῶς ὅλοι οἱ μεγάλοι Πατέρες, οἱ νηπτικοί Πατέρες, ἐπειδή ἔζησαν μέσα τους ἔντονα τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅλως ἰδιαιτέρως ερμήνευσαν, ἀγάπησαν, ἐξήγησαν, μίλησαν πάνω στο βιβλίο Άσμα Ασμάτων. Και βλέπει κανείς ὅτι ὅλοι οἱ νηπτικοί Πατέρες, ἐκεῖνοι δηλαδή πού καλλιέργησαν ἰδιαίτερες σχέσεις μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό ως τον Νυμφίο τῆς ψυχῆς, ὅλοι αὐτοί πραγματικά έζησαν αὐτόν τόν Χριστιανισμό, πού στόν πυρῆνα του ἔχει τόν ἔρωτα. Ναί, τόν ἔρωτα! Μήν σᾶς σκανδαλίζει ἡ λέξη ἔρωτας. Ὄχι ἀγάπη, ἀλλά ἔρωτάς! Γι' αὐτό σας εἶπα ὅτι τό δράμα του σημερινού ἀνθρώπου, τοῦ σημερινού Χριστιανοῦ, εἶναι ὅτι ζεῖ ἕναν ἀνέραστο Χριστιανισμό, ἕναν Χριστιανισμό χωρίς ἔρωτα. Χωρίς ἔρωτα!
Ακόμη βλέπουμε ὅτι ὁλόκληρη ἡ δημιουργία θά σταθεῖ ἡ Νύμφη του «εσφαγμένου Αρνίου» (Βλ. Αποκ. 5, 6· 12. 13, 8.), πού εἶναι ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. «Ἰδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός...»(Τροπάριο ψαλλόμενο κατά τίς τρεῖς πρῶτες ἡμέρες τῆς Μεγάλης Εβδομάδας.) Ποιά εἶναι αὐτή ἡ «νύκτα»; Η «νύκτα» αυτή εἶναι ἡ νύχτα της παρούσης ζωῆς, εἶναι ἡ νύχτα τῆς Ἱστορίας. Κι ὅταν θά φθάσουμε στο τέλος τῆς Ἱστορίας, τότε θα γίνουν οἱ Γάμοι οἱ Βασιλικοί, όπως θαυμάσια μας τὸ ἐκτυλίσσει αὐτό ἡ Ἁγία Γραφή μέ τήν παραβολή τῶν βασιλικῶν γάμων (Βλ. Ματθ. 22, 2-14.). Ἐκεῖ τὸ «εσφαγμένον Αρνίον», ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας, θα νυμφευθεῖ τήν ἴδια τή δημιουργία Του. Η νύμφευση αὐτή δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ ἕνωση τοῦ Θεοῦ με τήν δημιουργία, δυνάμει τῆς ἐνανθρωπήσεως. Τό πόσο βαθειά εἶναι αὐτή ἡ ἕνωση μπορούμε να το δούμε κατά τήν ἐνανθρώπηση, πού ἑνώνεται ἡ θεότητα μέ τήν ἀνθρωπότητα. «Μυστήριον μέγα»! Ἔτσι τό ἀποκαλεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, τό ὁποῖο ἀναφέρεται «εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν». (Βλ. Ἐφεσ. 5, 32) Μυστήριον μέγα! Τόσο βαθύ μυστήριο εἶναι! Ε, αυτό σημαίνει λοιπόν δυνάμει τῆς σαρκός Του, τῆς θεωμένης σαρκός, τήν ὁποία πῆρε μαζί Του διά τῆς ἀναλήψεως, δυνάμει αὐτῆς τῆς σαρκός θά νυμφευθεῖ, θά ἑνωθεῖ μέ τήν ὑλική δημιουργία, μέ τούς ἀνθρώπους, καί θά εἶναι οἱ Γάμοι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων!
Αγαπητοί μου, μέ αὐτά τά πολύ λίγα εἰσαγωγικά πού εἴπαμε, καταλαβαίνετε ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἕνα βαθύ μυστήριο, το μυστήριο τῆς ἀγάπης, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τήν δημιουργία, τῆς ἀγάπης τῶν δημιουργημάτων μεταξύ τους· κι ἀκόμα ὅτι ἔχει μιά βαθειά θεολογία ὁ γάμος, μιά πολύ βαθειά θεολογία, ὅτι δέν εἶναι κάτι τυχαῖο, δέν εἶναι κάτι ἐπουσιῶδες, δέν εἶναι κάτι ἀσήμαντο καί παροδικό, αλλά κάτι πολύ βασικό.
Μέσα σ' αὐτό τό μυστήριο εντάσσεται καί ἡ παρθενία, δηλαδή ἡ ἀγαμία, ἡ κατά Χριστόν ἀγαμία. Δέν θα μιλήσουμε βέβαια γι' αυτήν τώρα ἴσως, γιά μιά στιγμή, δέν μᾶς ἐνδιαφέρει, ἄν καί θά 'πρεπε νά μιλήσει κανείς καί γι' αὐτή γιά νά ὁλοκληρώσει τό θέμα του. Ἀλλά καί ἡ κατά Χριστόν αγαμία εἶναι μία μορφή γάμου· διότι ὅλα αὐτά πού εἴπαμε φανερώνουν αὐτό ἀκριβῶς· ὅτι πρός τιμήν τῆς σαρκός τοῦ Χριστοῦ μένει ὁ ἄνθρωπος ἄγαμος. Ἀλλά ἄγαμος ὡς πρός τούς ἀνθρώπους· ὄχι ὅμως ἄγαμος καί ὡς πρός τόν Νυμφίο - Χριστό. Γι' αὐτό καί ἡ ἀγαμία εἶναι μία ιδιότυπη μορφή γάμου. Αλλά προσέξτε ὅμως: ἡ ἐν Κυρίῳ ἀγαμία, ἡ ἐν Χριστῷ ἀγαμία· ὄχι ἡ ἀγαμία από ιδιοτροπία, ὄχι ἡ ἀγαμία ἐκείνη πού μένει κανείς ανύπαντρος γιά νά διασκεδάζει στη ζωή του ή γιατί λέει ὅτι εἶναι ἕνας ἰδιότυπος ἄνθρωπος καί δέν μπορεῖ νά ταιριάσει με κανέναν ἄλλο ἄνθρωπο. Ὄχι· αὐτό εἶναι ἐγωϊστικό καί δέν ἔχει καμία σχέση μέ τήν ἐν Χριστῷ ἀγαμία.
Ακόμη πρέπει να καταλάβουμε –θά τό ἐπαναλάβω· τό εἶπα καί προηγουμένως– ὅτι τό μέγα μυστήριο τοῦ γάμου ἔχει θεολογική βάση. Μην τρομάζουμε, οὔτε χρειάζεται νά εἴμαστε θεολόγοι· ἡ Ἁγία Γραφή πάντοτε συμπλέκει τήν ἠθική μέ τό δόγμα· πάντοτε, ἔστω κατά ἕναν ἁπλό τρόπο. Μόνο εάν γνωρίσουμε τήν θεολογική βάση τοῦ γάμου θά εἴμαστε ἐπιτυχημένοι στον γάμο. Ὅλα τά ἄλλα στοιχεῖα ξεπηδούν ὡς ὠφέλειες πλέον, ὡς δευτερεύοντα στοιχεῖα, ἀπό τήν θεολογική βάση. Ποιά εἶναι αὐτά; Εἶναι οἱ κοινωνικές ὠφέλειες, οἱ ἀτομικές, ἐθνικές, ψυχολογικές καί λοιπά. Ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα εἶναι δευτερεύοντα· πρωτεύον ὅμως στοιχεῖο εἶναι ἡ θεολογική βάση, ὅτι δηλαδή ὁ γάμος μου, το μυστήριο τοῦ γάμου μου, εἶναι εἰκόνα ἑνός ἄλλου μυστηρίου, πού θά τό δοῦμε στη συνέχεια τῶν θεμάτων, τοῦ μυστηρίου τῆς ἑνώσεως Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας, Θεοῦ καί Δημιουργίας. Ἐάν ἔτσι ζήσω τό μυστήριο τοῦ γάμου, μόνο τότε μπορῶ νά μιλῶ για μυστήριο γάμου μέ βάση ὁλότελα χριστιανική.
Ἄν δέν λάβουμε ὑπ' ὄψη τό θεολογικό βάθος τοῦ γάμου, μόλις κι εἶναι ἀνάγκη νά σᾶς πῶ ὅτι ὡς ἀποτέλεσμα θά ἔχουμε τό διαζύγιο, πού εἶναι μία σφήνα στά ἀδιαίρετα καί ἀδιάλυτα τοῦ Θεοῦ. Ἀκόμη προβάλλει καί τό δημογραφικό πρόβλημα. Ποιό είναι το δημογραφικό πρόβλημα; Δύο ἄνθρωποι κάνουν δύο παιδιά, τα δυό παιδιά κάνουν δύο παιδιά, τα δυο παιδιά κάνουν δύο παιδιά, καί τό ἔθνος μαραζώνει, οι πολιτείες μαραζώνουν, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν γεμίζει από πολίτες, κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, κι ἔτσι δημιουργοῦνται ἐθνικά προβλήματα, κοινωνικά προβλήματα και λοιπά, προβλήματα ἐπί προβλημάτων! Πότε όλα αὐτά; Ὅταν λείπει ή θεολογική βάση, ἡ συνείδηση τῆς θεολογικής βάσεως τοῦ γάμου.
Πρέπει ἀκόμη νά σᾶς ἐπισημάνω –ὅλα αὐτά εἶναι μία εισαγωγή στο θέμα μας– ὅτι ὁ σκοπός τοῦ θέματος μας εἶναι νὰ ἀνασύρουμε το μέγα μυστήριο τοῦ γάμου, πρῶτον, ἀπό τό πεζοδρόμιο. Αγαπητοί μου, ἐκεῖ ἔφτασε ὁ γάμος· στό πεζοδρόμιο! Γι' αὐτό θά δεῖτε ὅτι οἱ ἄνθρωποι μιλοῦν μέ τόση προχειρότητα καί μέ τόση... με τόση βρωμιά γιά τόν γάμο!
Ακόμη πρέπει να βγάλουμε τόν γάμο ἀπό τόν διασυρμό. «Παντρεύεσαι, Κώστα;... καημένε, κρεμάστηκες!». Τί θά πεῖ «κρεμάστηκες» ; Γιατί «κρεμάστηκες»; Ξέρετε τί εἶναι αὐτό; Διασυρμός του γάμου εἶναι. Νομίζουν ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἀγχόνη, ὅτι εἶναι θηλιά, ὅτι εἶναι τοῦτο, ὅτι εἶναι ἐκεῖνο, καί λένε λόγια και φράσεις, πού οὔτε ὁ τόπος οὔτε ὁ χρόνος ἐπιτρέπουν ἐδῶ αὐτή τήν στιγμή νά τά ἐπαναλάβει κανείς.
Ακόμη πρέπει να βγάλουμε ἀπό τήν χυδαιότητα τόν γάμο, νά τόν βγάλουμε ἀπό τήν προχειρότητα· ὄχι να παντρευόμαστε σήμερα, καί αύριο να πηγαίνουμε να ζητάμε διαζύγιο!
Διάβαζα κάπου, τώρα τελευταία, κάτι. Δεν θυμάμαι που ἔγινε· στη Νότια Αμερική μου φαίνεται ὅτι ἔγινε. Παντρεύτηκαν κάποιοι, λέει, μέ γέλια και χαρές, καί μπήκανε στήν ἅμαξα. Αλλά ἀμέσως μετά οἱ διαβάτες στον δρόμο αντελήφθησαν ὅτι οἱ νεόνυμφοι ήταν ἀναστατωμένοι καί οἱ δυό. Η κυρία κρατούσε μία ανθοδέσμη με λουλούδια, μαδημένα τα λουλούδια, καὶ ὁ κύριος ξεμαλλιασμένος! Είκοσι λεπτά κράτησε όλη ή στορία. Τσακώθηκαν γιά τό ποῦ θά περάσουν τήν ἡμέρα τους!... Καί ἀπό ἐκεῖ πήγαν κατ' ευθείαν για διαζύγιο. Αυτό τί σημαίνει; Προχειρότητα, ἀγαπητοί μου· προχειρότητα καί ἐπιπολαιότητα!
Ακόμη πρέπει να βγάλουμε τόν γάμο –ἕνα σπουδαῖο σημείο αυτό– από τον πανσεξουαλισμό καί τήν σαρκικότητα. Ὁ γάμος δέν εἶναι εὔσχημη πορνεία· δέν εἶναι νόμιμη πορνεία ὁ γάμος· δέν εἶναι ἡδονισμός. Ὁ γάμος έχει βάσεις υγείας· είναι κάτι πολύ διαφορετικό, τὸ ὁποῖο θὰ δοῦμε στη συνέχεια. Αγαπητοί μου, πρέπει να καταλάβουμε τί ἐπιτρέπεται μέσα στον γάμο καί τί δέν ἐπιτρέπεται. Πόσο σοφά –σᾶς τό λέω ἐκ προοιμίου- πόσο σοφά ἡ Ἐκκλησία μας βάζει τις Σαρακοστές, βάζει τις Τετάρτες και Παρασκευές, και σοῦ λέει: «Ἐδῶ. Πρόσεξε. Πρόσεξε!». Χαλινός. Αὐτός ὁ χαλινός πάει να προστατεύσει αὐτή τήν οὐσία τοῦ γάμου ἀπό ἕνα τρομερό σαράκι, πού λέγεται ἡδονισμός, πού λέγεται σαρκικότητα. Ἔρχεται λοιπόν να σε προστατεύσει· γιατί ἄν πέσεις στόν ἡδονισμό και στην σαρκικότητα, μάθε το: ξέπεσες, χάθηκες. Θα λέγαμε ὅτι ἡ σαρκικότητα καί ὁ ἡδονισμός είναι ἡ πέμπτη φάλαγγα τοῦ γάμου.
Ακόμα, ἂν θὰ θέλαμε να πάρουμε μία σωστή πορεία στην ανάπτυξη τοῦ θέματος τοῦ γάμου, Ὀρθόδοξη πορεία –παρακαλῶ προσέξτε: Ὀρθόδοξη! ὄχι Καθολική, δηλαδή ἐννοεῖται Ρωμαιοκαθολική, ούτε Προτεσταντική– ὁ καλύτερος τρόπος δέν εἶναι νὰ ποῦμε ἐδῶ κάποιες ἐλεύθερες σκέψεις, αλλά να πάρουμε τις δυό ἀκολουθίες, τοῦ Ἀρραβῶνος καί τοῦ Γάμου, και νά τίς ἀναλύσουμε. Εἶναι ἐδῶ μέσα στο Ευχολόγιο, το Μικρό Ευχολόγιο, αὐτό πού ὁ ἱερέας ἀνοίγει μπροστά στούς μελλονύμφους, για να τους διαβάσει τήν ἀκολλουθία τοῦ Ἀρραβῶνος καί τοῦ Γάμου. Καί μέ βάση αὐτή τήν πορεία θα προσπαθήσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Θά δεῖτε τί πλοῦτος ὑπάρχει! πλοῦτος, πού ἴσως δέν εἴχαμε ανακαλύψει μέχρι τώρα. Στηρίζομαι λοιπόν στή μέθοδο αυτή.
Δὲν σᾶς τό κρύβω, ὅτι πολύ μέ βασάνισε ὁ τρόπος παρουσιάσεως τοῦ θέματος. Αναλογιζόμουν τόν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο θὰ σᾶς ἀνέπτυσσα το θέμα αυτό. Μήπως μέ τήν μορφή μιᾶς διαλέξεως, ἔστω καί σέ μερικά σημεῖα; Δέν μποροῦσα νά βρῶ ἕναν καλό τρόπο. Τελικά κατέληξα σ' αὐτόν. Βασίζομαι σε μια γνώμη ενός Ορθοδόξου θεολόγου, ξένου, τοῦ Ἰουστίνου Πόποβιτς (Αγιοποιήθηκε επισήμως από την Σερβική Εκκλησία στις 2 Μαΐου 2010 καί ἡ μνήμη του τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Ιουνίου.), Σέρβος εἶναι, πού λέει ὅτι ἐκεῖνος πού κατανόησε τήν Θεία Λειτουργία, κατανόησε καί τόν Χριστιανισμό· διότι ἡ Θεία Λειτουργία, ἀπό τήν ἀρχή μέχρι τό τέλος της, κλείνει όλο το νόημα καί τήν οὐσία τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὅλο· ὅλο! Θα λέγαμε λοιπόν, κατ' επέκταση, ὅτι κι ἐκεῖνος πού θά ἤθελε να κατανοήσει το μυστήριο τοῦ γάμου, δέν θά εἶχε παρά νά ἀνοίξει τήν ἀκολουθία του Αρραβώνος καί τοῦ Γάμου, καί ἐκεῖ νὰ ρουφήξει όλη την θεολογία και όλη την πρακτική –γιατί ἔχει καί πολλή πράξη μέσα, ὅπως θά δοῦμε, ὅταν εὖχεται ἀκόμη καί γιά τά κελλάρια τῶν νεονύμφων νά εἶναι γεμάτα! Αυτό ακόμη εύχεται ἡ Ἐκκλησία! «Κύριε, λέει, εὐλόγησέ τους σάν τόν Αβραάμ, τόν Ἰσαάκ και τὸν Ἰακώβ, καί τά κελλάρια τους να είναι γεμάτα με κρασί, με σιτάρι καί μέ ὅλα τὰ ἀγαθά.» Τί εἶναι αὐτό; Πράξη εἶναι· πολύ πρακτικό πράγμα· θα λέγαμε, για μιά στιγμή, πολύ πεζό. Κι ὅμως, ἐκεῖνος πού μελετά αὐτές τίς δύο ἀκολουθίες, ὁμολογουμένως κατανοεί καί τό βάθος τοῦ γάμου ἀπό τήν Ὀρθόδοξη πλευρά.
Αὐτά τά λίγα ἤθελα νά σᾶς πῶ σάν μία εἰσαγωγή στο μεγάλο αυτό θέμα.
Καί τώρα ας μπούμε στο κύριο θέμα μας. Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἀρραβῶνος.
Ανοίγουμε τό Εὐχολόγιο. Ὅπως βλέπετε, στη μιά σελίδα, τήν ἀριστερή, ἔχει κόκκινα γράμματα, στήν ἄλλη μαῦρα. Αὐτά τά κόκκινα γράμματα λέγονται Τυπική Διάταξη· εἶναι μερικές οδηγίες που δίνονται στον ἱερέα προκειμένου να τελέσει το Μυστήριο.
Αμέσως διαβάζουμε: «Μετὰ τὴν θείαν Λειτουργίαν...» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Αθήναι 1984, σ. 90.) 13 καί τά λοιπά. Μετά τήν Θεία Λειτουργία λοιπόν· μάλιστα. Αμέσως βλέπουμε ὅτι ἡ Τυπική Διάταξη μᾶς καθορίζει τον χρόνο καί τόν τόπο. Ποιός εἶναι ὁ τόπος; Ὁ ναός. Ὁ Χρόνος; Μετά τήν Θεία Λειτουργία. Πρῶτο λοιπόν στοιχεῖο: καθορισμός τόπου και χρόνου.
Πρέπει όμως να σημειώσουμε ἐδῶ κάτι καί νά σᾶς πῶ ὅτι ἀρχικά ὁ Γάμος δεν γινόταν ἔτσι. Λέω ἀρχικά γιατί μέχρι καί τόν 19ο αἰῶνα, ἢ ἄν θέλετε ἀκόμη καί μέχρι καί τόν 15ο αἰῶνα, ὁ Γάμος δεν γινόταν ὅπως γινεται σήμερα· ἦταν ἐνσωματωμένος στην Θεία Λειτουργία. Συνεπῶς ὄχι μετά τήν Θεία Λειτουργία, αλλά κατά τήν Θεία Λειτουργία.
Ακριβῶς ἔτσι γίνεται σήμερα και το Μυστήριο τῆς Χειροτονίας. Διακόπτουμε σ' ἕνα σημεῖο τήν Θεία Λειτουργία, τελεῖται τό Μυστήριο τῆς Χειροτονίας, καί συνεχίζουμε τήν Θεία Λειτουργία ἀπ' τό σημεῖο ἐκεῖνο καί μετά, τό ὁποῖο εἶναι καθορισμένο για τον βαθμό Ἱερωσύνης που παίρνει αυτός πού χειροτονείται. Ὁ διάκονος χειροτονείται μετά την τέλεση του Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, γιά νά ὑπηρετήσει, ὁ ἱερέας πρίν ἀπ' αὐτό, γιά νά λάβει μέρος στην Θεία Εὐχαριστία, καί ὁ ἐπίσκοπος πρίν ἀπό τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, για να διδάξει τόν λαό –διότι αυτό είναι τό κατ' ἐξοχήν ἔργο τοῦ ἐπισκόπου.
Αὐτό βλέπουμε νά μᾶς τό λέει θαυμάσια ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας του 3ου αἰῶνος, ὁ Τερτυλλιανός. Μᾶς λέει: «Πῶς μπορεῖ νά περιγράψει κανείς τήν εὐτυχία τοῦ γάμου, που συνάπτει ἡ Ἐκκλησία και ἐπιβεβαιώνει ἡ προσφορά τῆς Θείας Εὐχαριστίας;»Είδατε, παρακαλῶ; Το φυσικό πλαίσιο μέσα στό ὁποῖο τελεῖται ὁ Γάμος, ο φυσικός χώρος, εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία, το Μυστήριο τῆς Θείας Ευχαριστίας.
Αὐτό, ἀγαπητοί μου, δέν εἶναι μία λεπτομέρεια· εἶναι κάτι πάρα πολύ βασικό· θα έλεγα ὅτι εἶναι τὸ βασικότερο σημεῖο ἀπ' ὅσα ἐφ' ἑξῆς θά θίξουμε ἀπό τόν Γάμο. Γιατί; Διότι απλούστατα από την αρχή ή Εκκλησία καθορίζει ὅτι ὁ χῶρος τοῦ Γάμου πρέπει νά εἶναι ὁ εὐχαριστιακός χώρος. Ναί, ὁ εὐχαριστιακός! Τι σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅτι στον χώρο πού τελεῖται το Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, δηλαδή ή φανέρωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ κατά τρόπο αἰσθητό, ἐκεῖ πρέπει να τελεῖται καί ὁ Γάμος. Γιατί; Μά σᾶς εἶπα: ὁ γάμος, πού εἶναι μυστήριο κι αυτός, είναι το προανάκρουσμα ἑνός ἄλλου μεγάλου μυστηρίου, τοῦ μυστηρίου τῆς ἑνώσεως Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας! Οι πιστοί βλέπουν μπροστά τους τον γάμο δύο ἀνθρώπων γιά νά κατανοήσουν βαθύτερα τό ἄλλο μυστήριο, τῆς ἑνώσεως τῆς κάθε μιᾶς ψυχῆς μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό, τῆς Ἐκκλησίας μέ τόν Θεό. [...] (Σ' αὐτό τό σημεῖο διακόπτεται ἡ ὁμιλία στην κασέτα, ἀφήνοντας κενό περίπου δεκαπέντε λεπτών.)
Οἱ Γάμοι βέβαια σήμερα δέν γίνονται μέσα στη Θεία Λειτουργία σπάνια να γίνει αυτό. Παρ' όλα αυτά, ἡ ἀκολουθία τοῦ Γάμου μας θυμίζει κάτι ἀπό τήν Θεία Λειτουργία, μᾶς διασώζει κάτι ἀπό τήν ἀρχαία τάξη. Τί ἀκριβῶς; Διασώζει τοῦτο τὸ ἀπομεινάρι· ὅτι το Μυστήριο τοῦ Γάμου δεν αρχίζει μέ τό «Εὐλογητὸς ὁ Θεός», ἀλλά μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία». Βέβαια ἡ ἀκολουθία τοῦ ᾿Αρραβῶνος ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογητὸς»· ἀλλὰ αὐτό εἶναι εἰσαγωγικό στοιχεῖο, εἶναι μεταγενέστερο. Το Μυστήριο ὅμως, τό κυρίως Μυστήριο, εἶναι τοῦ Γάμου, ἡ ἀκολουθία τοῦ Γάμου. Πῶς ἀρχίζει; Αρχίζει μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ὅμως μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία» ἀρχίζει μόνο ἡ Θεία Λειτουργία. Αυτό σημαίνει ὅτι μπορεῖ νά ἀποσπάσαμε ἀπό τήν Θεία Λειτουργία τόν Γάμο, αλλά διατηροῦμε ἕνα σημάδι πού νά δείχνει από ποῦ ἀποσπάσθηκε.
Καί διαβάζουμε πιο κάτω στην Τυπική Διάταξη: «Απόκεινται δὲ ἐν τῷ δεξιῷ μέρει τῆς ἁγίας Τραπέζης δακτύλιοι αὐτῶν δύω» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 90.). Παίρνει ὁ ἱερέας τά δύο δαχτυλίδια, λέει, καί τά βάζει «σύνεγγυς ἀλλήλων», τὸ ἕνα κοντά στό ἄλλο, ἐπάνω στήν ἁγία Τράπεζα. Αυτό σήμερα στις πόλεις δεν τηρεῖται· στά χωριά ἴσως ναί· ἴσως νά τό 'χετε δεῖ κι ἐσεῖς. Αυτό φανερώνει ὅτι ναί μέν ἀποσπάσαμε το Μυστήριο τοῦ Γάμου ἀπό τήν Θεία Λειτουργία, αλλά δείχνουμε κατά τρόπο ἔμμεσο ὅτι τελικά ὁ Γάμος οπωσδήποτε πρέπει νά ἔχει εὐχαριστιακό χαρακτήρα. Ὅταν λέμε εὐχαριστιακό, σημαίνει ὅτι ἀνήκει στήν Θεία Εὐχαριστία, ὅτι πρέπει νά εἶναι δεμένο μέ τήν Θεία Εὐχαριστία. Καί ἐπειδή πάνω στην ἁγία Τράπεζα τελεῖται τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, γι' αυτό βάζουμε τα δαχτυλίδια ἐκεῖ. Αυτό σημαίνει ὅτι οἱ νεόνυμφοι, ἀφοῦ θα παντρευτούν κατά τήν Θεία Λειτουργία, ἢ ἔστω μετά την Θεία Λειτουργία, πρέπει να κοινωνήσουν. Δεν νοείται Γάμος χωρίς να κοινωνήσουν οἱ νεόνυμφοι. Ναί, αγαπητοί μου!
Θυμᾶμαι κάποτε, ὅταν ήμουν καινούργιος κληρικός, λίγων ἡμερῶν, καί τελούσα μερικά Μυστήρια για να μάθω, νά ἐξασκηθῶ σ' αὐτά, Γάμο, Βάπτιση και λοιπά, με πλησιάζει κάποιος και μου λέει: «Κοίταξε, παπά, μή τά πεῖς ὅλα τά γράμματα· πές τα γρήγορα, γιατί το τραίνο φεύγει καί οἱ νεόνυμφοι βιάζονται!» Ἔ, ἀγαπητοί μου... πόσες φορές παντρεύονται οἱ ἄνθρωποι στη ζωή τους; Να μήν νοιώσουν τον Γάμο τους; Νά μήν νοιώσουν ὅλες ἐκεῖνες τίς ὑπέροχες ευχές και νά μήν κοινωνήσουν;
Ἀλλά καί τό Μυστήριο του Βαπτίσματος ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογημένη η Βασιλεία», διότι καί αὐτό κάποτε γινόταν κατά τήν Θεία Λειτουργία. Απομεινάρι δέ τῆς ἀρχαίας τάξεως εἶναι καί τό «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. Ἀλληλούϊα», που τό λέμε στις μεγάλες γιορτές, τῶν Φώτων, Χριστουγέννων καί Πάσχα, ἀντί τοῦ Τρισαγίου Ὕμνου. Εἶναι πρός τιμήν ἐκείνων πού βαπτίσθηκαν. Ἔτσι λοιπόν, ὅπως οἱ βαπτιζόμενοι κοινωνοῦσαν, ἔτσι καί ἐκεῖνοι πού θα παντρευτούν πρέπει να κοινωνήσουν ἀμέσως μετά τόν Γάμο τους· εἶναι κάτι που διατηρεῖται ἀπό τήν ἀρχαία τάξη.
Ο σεβασμιώτατος (Ὁ Λαρίσης, Πλαταμώνος και Τυρνάβου κυρός Θεολόγος Πασχαλίδης.)μόλις βάπτισε ένα παιδάκι στον ναό των Αγίων Τεσσαράκοντα, ἀμέσως μετά το κοινώνησε. Καί ἕνας Μωαμεθανός, πού βαπτίσαμε πριν από λίγο καιρό, ὁμοίως· ἀμέσως μετά τήν Βάπτισή του –τέτοια ώρα περίπου ἦταν· ἴσως καί πιό νωρίς, πεντέμισι ἕξι ἡ ὥρα– κοινώνησε. Μεγάλο παιδί, εἴκοσι δυό, εἴκοσι τριῶν χρονῶν παλληκάρι· μόλις βαπτίσθηκε, κοινώνησε. Μάλιστα δέν εἶχε φάει απολύτως τίποτε ἀπό τό πρωΐ· ὅλη τήν ἡμέρα δέν εἶχε φάει τίποτε· καί τήν προηγούμενη μέρα ὁμοίως εἶχε νηστέψει. Αυτό θὰ πεῖ νὰ δένεις τήν Βάπτισή σου, τον Γάμο σου –πού εἶναι καί τό θέμα μας– να δένεις τόν Γάμο σου μέ τό Ποτήριο τῆς Ζωῆς, μέ τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, δηλαδή ὁ Γάμος σου νά τελεῖται στόν χῶρο τόν εὐχαριστιακό.
Λέει στη συνέχεια τό Τυπικό: «Ὁ δὲ Ἱερεύς, ἐλθὼν ἐν τῷ νάρθηκι», ἀφοῦ εἶναι μετά τή Θεία Λειτουργία πλέον, ἔρχεται ἐκεῖ, «καὶ δίδωσιν αὐτοῖς κηροὺς ἀπτομένους»(Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 90.), καί δίνει σέ ἐκείνους πού πρόκειται να παντρευτούν δυό λαμπάδες. Παίρνει μία λαμπάδα ἡ νύφη καί μία λαμπάδα ὁ γαμπρός.
Τί εἶναι αὐτές οἱ λαμπάδες;
Ὤ, ἀγαπητοί μου, αυτές οἱ δυό λαμπάδες τῶν νεονύμφων, ἀφοῦ κοινώνησαν κι ὅλας ἢ ἑτοιμάζονται νά κοινωνήσουν, σημαίνουν ὅτι αὐτοί μέσα στο Μυστήριο τοῦ Γάμου τους, ὅπου θὰ ἐπικαλεσθούν το Πνεύμα το Ἅγιο, ἑτοιμάζονται να ζήσουν και οι δύο την προσωπική τους Πεντηκοστή. Όπως το Πνεύμα το Άγιο, ἔνα Πνεύμα Άγιο, διαιρέθηκε σε πολλές πύρινες γλώσσες για την ανάδειξη τῆς προσωπικότητας –ὄχι τῆς μαζας, ὄχι του συνόλου, ἀλλὰ τῆς προσωπικότητος –ἔτσι κι ἐδῶ αὐτοί οἱ δύο θα γίνουν «εἰς σάρκα μίαν»(Βλ. Ματθ. 19, 5. Μάρκ. 10, 8. Α' Κορ. 16, 16. Έφεσ. 5, 31.). Βεβαια τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἔρχεται για τον καθένα προσωπικά γι' αὐτό, ὁμολογουμένως, καί οἱ δυο σύζυγοι πρέπει να ζήσουν την Πεντηκοστή τους. Πρέπει να παρακαλέσουν τόν Θεό, τώρα πού θά ἔρθει το Πνεύμα το Ἅγιο, νά τούς εὐλογήσει «εἰς σάρκα μίαν» –«τό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν, λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος, ἐγὼ δὲ λέγω εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν»(Έφεσ. 5, 32.). Τι ἄλλο ἔχουν νά τοῦ ποῦν; Τί ἄλλο, παρά να παρακαλέσουν ή Πεντηκοστή τους να μείνει μέχρι την τελευταία τους πνοή, να μείνει μέχρι τον τάφο τους, καί πέρα από τόν τάφο, στον αιώνιο Γάμο «Αρνίου» και «Νύμφης», Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας.
Αυτό φανερώνει μία βασική προϋπόθεση την προϋπόθεση· τῆς ἐλευθερίας. Ἡ Ἁγία Γραφή τήν ἔθεσε ἀπό τήν πρώτη στιγμή τήν προϋπόθεση αυτή. Στο βιβλίο τῆς Γενέσεως, τό πρῶτο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, διαβάζουμε τήν ἑξῆς ἱστορία, πού είναι πολύ ωραία. Ἴσως μέσα στην σειρά τῶν θεμάτων νά τήν αναφέρουμε πάλι σε κάποιες λεπτομέρειές της· τώρα όμως μένω σ' ἕνα μόνο σημεῖο.
Ὅταν ἔφυγε ὁ Ἐλιέζερ, ὁ δοῦλος τοῦ Ἀβραάμ, νά πάει στην Μεσοποταμία, την πατρίδα του Αβραάμ, να βρεῖ νύφη γιά τόν γιό του τόν Ἰσαάκ, ἐκεῖ βρῆκε τήν Ρεβέκκα. Ὅταν φιλοξενήθηκε στο σπίτι της και ζήτησε τελικά τήν κοπέλα για νύφη στον γιό τοῦ ἀφεντικού, τόν Ἰσαάκ, καί τά κουβέντιασε μέ τή μάνα, μέ τόν πατέρα καί μέ τά ἀδέλφια της, τότε «ἐκάλεσαν τὴν Ῥεβέκκαν καὶ εἶπαν αὐτῇ· πορεύσει μετὰ τοῦ ἀνθρώπου τούτου; ἡ δὲ εἶπε· πορεύσομαι»(Γέν. 24, 58.). Κοιτάξτε, παρακαλώ, μία ωραία σκηνή, συγκινητική, οικογενειακή καὶ ἁπλή. «Καὶ ἐκάλεσαν τὴν Ῥεβέκκαν»· κουβέντιασαν οἱ μεγάλοι τό θέμα, καί τώρα καλοῦν τήν κοπέλα καί τῆς λένε: «πορεύσει μετὰ τοῦ ἀνθρώπου τούτου;», θές νά πᾶς μαζί του, να παντρευτεῖς τόν Ἰσαάκ; «Η δὲ εἶπε· πορεύσομαι», κι αυτή απάντησε: θα πάω, θέλω να πάω· ἁπλᾶ.
Τί γίνεται ἐδῶ δηλαδή; Εδώ, παρακαλώ, απαιτείται μία αμοιβαία, μία αβίαστη, μία ειλικρινής συγκατάθεση, ὥστε αυτή νά ἀποτελεῖ βασική προϋπόθεση γιά τόν γάμο. Τόσο βασική εἶναι αὐτή ἡ ἀμοιβαία καί εἰλικρινής συγκατάθεση, ὅσο το ψωμί καί τό κρασί προκειμένου να μεταβληθούν σε Σώμα και Αίμα Χριστοῦ στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Τόσο βασική προϋπόθεση είναι!
Εδώ βλέπουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας, από την πρώτη κι όλας στιγμή, σέβεται τήν ἐλευθερία τῶν ἀτόμων· δεν προβαίνει σε κάτι ανελευθέρως. Καί μάλιστα σε τέτοιο βαθμό σέβεται τήν ἐλευθερία, ὥστε, ἐάν ὑποτεθεῖ ὅτι ἀπό τούς τρεῖς πού μετέχουν στο Μυστήριο τοῦ Γάμου, τόν γαμπρό, τήν νύφη καί τόν ἱερέα, ἔστω καί ἕνας ἄν μετέχει σ' αὐτό μέ τό ζόρι, τότε τό Μυστήριο εἶναι ἄκυρο. Ἐάν ἐμένα μέ σηκώσουν νύχτα, μέ τό περίστροφο στον κρόταφο, καί μοῦ ποῦν νά τελέσω ἕναν Γάμο, καί τόν τελέσω, ἀγαπητοί μου, ὁ Γάμος αυτός θα εἶναι ἄκυρος.
Πως να χαρακτηρίσουμε λοιπόν ἐκείνη τή βία που ἀσκεῖται στούς μελλονύμφους, παρακαλῶ, ἄλλοτε στον γαμπρό κι ἄλλοτε στη νύφη, ἀπό τρίτα πρόσωπα, εἴτε εἶναι συγγενεῖς εἴτε γονεῖς εἴτε ἄλλα πρόσωπα που επηρεάζουν τέλος πάντων κατ' ἄμεσον ἢ κατ' ἔμμεσον τρόπο; Κατ' ἄμεσον, διότι αὐτοί ἔτσι θά ἤθελαν. Δηλαδή νά 'θελε ὁ πατέρας να παντρευτεῖ ὁ γιός του αυτή τήν κοπέλα ἢ ἡ κόρη του αὐτόν τόν νέο, γιατί έτσι το θέλει, ἀπό ἐγωϊσμό, γιατί έτσι το καταλαβαίνει· ἀλλά ὁ νέος ἢ ἡ κοπέλα να μήν θέλει. Είναι φοβερό. Η κατ' ἔμμεσον τρόπο, μέ πειθαναγκασμό. Να μήν ἀναγκάζει μέ τή βία, ἀλλὰ νὰ ἀναγκάζει πείθοντας· νὰ τῆς λέει: «Άκουσε, παιδάκι μου. Αὐτός, καλά, μπορεῖ νά εἶναι τριάντα χρόνια πιο μεγάλος από σένα· ἀλλά, τέλος πάντων, έχει μία θέση, είναι πλούσιος· ἐσὺ εἶσαι φτωχιά· ποῦ θά βροῦμε προίκα;». Καί ἡ κοπέλα να πείθεται, μέ μισή καρδιά, καί ἀναγκάζεται να παντρευτεῖ. Αὐτοί οἱ τρόποι, παρακαλώ, δέν εἶναι καλοί.
Θυμᾶμαι, κάποτε μία κοπέλα γνωστή μου, πού μάλιστα ὑπῆρξε και κατηχήτριά μου, ἦταν ἀτυχέστατη στο σημείο αυτό. Στην Κατοχή οι γονείς της την πίεσαν να παντρευτεί κάποιον πολύ μεγαλύτερό της, ὁ ὁποῖος, το χειρότερο, ἦταν καί φυματικός. Ἦταν δημοτικός υπάλληλος, φορατζής. Ἦταν τότε πού τά διόδια ἀνῆκαν στούς δήμους καί τίς κοινότητες, τά ἐκμεταλλεύονταν δηλαδή οἱ δῆμοι, καί τόν εἶχαν ἐκεῖ. Καί ἐπειδή ἦταν Κατοχή καί αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶχε κάποια χρήματα, διότι οἱ ἔμποροι περνοῦσαν τρόφιμα καί ἄλλα προϊόντα ἀπ' τά διόδια, καί κάπως τα βόλευε, σκέφθηκαν λοιπόν να δώσουν την κόρη τους στόν ἄνθρωπο αὐτό γιά νά μήν πεθάνουνε τῆς πείνας. Αλλά εἴπαμε ἦταν καί φυματικός, μέ προχωρημένη φυματίωση. Ἡ κοπέλα φυσικά είχε τις αντιρρήσεις της, τις έντονες αντιρρήσεις της· ἀλλά ποιός τήν ἄκουγε... Παντρεύτηκε τελικά τόν ἄνθρωπο αυτό. Το αποτέλεσμα ήταν, ύστερα από λίγους μήνες μετά τον Γάμο, αυτός να πεθάνει. Μετά ἡ κοπέλα αυτή παντρεύτηκε για δεύτερη φορά· ατύχησε καί στόν δεύτερο γάμο της. Παντρεύτηκε τρίτη φορά αλλά χώρισε κι αυτή τη φορά. Μην σας πω όμως τήν παρακάτω ἱστορία της, γιατί ὁμολογουμένως εἶναι πολύ θλιβερή. Δυστυχῶς αὐτό ἦταν τό ξεκίνημα αὐτῆς τῆς κοπέλας. Καί ποιοί, παρακαλώ, ἦταν οἱ αὐτουργοί; Οι γονείς, πού πίεσαν το κορίτσι τους να παντρευτεί ένα πρόσωπο πού δέν ἔπρεπε.
Ακόμη δυστυχῶς προβάλλεται καί ἡ προίκα. Ἡ προίκα θεωρείται πλέον ένα βασικό στοιχείο, που μεταβάλλει τον γάμο σε αγοραπωλησία. Με τον τρόπο αὐτό ὅμως οἱ ἄνθρωποι παντρεύονται προίκες, χρήματα καί ἀξιώματα· ὄχι ἀνθρώπους. Καί μπορεῖ ἡ κοπέλα να πάρει κάποιον τριάντα χρόνια μεγαλύτερό της, μόνο καί μόνο γιατί ἔχει ἀξιώματα ἢ χρήματα, ἢ ὁ ἄνδρας νά πάρει μία γυναίκα πενήντα χρονῶν, μόνο και μόνο ἐπειδή ἔχει πολλά λεφτά, ἤ... δέν ξέρω τί ἄλλα πράγματα παράξενα, σημεῖα καί τέρατα, πού συμβαίνουν στόν γάμο!
Μή παραξενευόμαστε λοιπόν ἐάν ὁ γάμος σήμερα διασύρεται, ἐάν ὁ γάμος εἶναι ἕνα στοιχεῖο ἀποτυχίας μέσα στην κοινωνική μας ζωή, όταν ξεκινάμε από τέτοιου είδους ἀφετηρίες. Ο γάμος πρέπει να ξεκινάει ἀπό τήν ἐλεύθερη και αβίαστη συγκατάθεση και των δύο μελλονύμφων· νά ποῦν καί οἱ δύο μέ τήν καρδιά τους τό θέλω· ἕνα θέλω ὥριμο, ἕνα θέλω πού να το έχει πεῖ πρῶτα ἀπ' ὅλα ὁ Θεός.
Καί μιά πού ἀνέφερα αυτό –συνειρμός– θυμήθηκα καί μία άλλη ιστορία. Πριν από λίγους μήνες ὁ σεβασμιώτατος έλειπε, μάλλον στην Αθήνα –δεν θυμάμαι, κάτι είχε συμβεί– καί γιά πολύν καιρό ήμουν μόνος ἐδῶ στήν Μητρόπολη Λαρίσης. (Ο μακαριστός πατήρ Αθανάσιος Μυτιληναῖος εἶχε διατελέσει ἀρχιερατικός ἐπίτροπος στην Ι. Μητρόπολη Λαρίσης.) Ήρθε λοιπόν ένας ἱερέας από κάποιο χωριό νά μοῦ πεῖ ὅτι δέν ἔδινε χαρτί σε κάποιον ἐνορίτη του, δηλαδή Αδεια Γάμου, διότι ἀντελήφθη ὅτι ὁ μέν γαμπρός εἶχε ἰδιωτία, δηλαδή νοητική καθυστέρηση, ἡ δέ κοπέλα ἦταν ἀπό ἕναν ξένο τόπο. Τέλος πάντων, τὰ φτιάξανε ἐκεῖ οἱ συγγενεῖς τοῦ γαμπροῦ καί ἤθελαν νά τούς παντρέψουν· ἀλλά οὔτε ή κοπέλα ἤξερε τόν γαμπρό, οὔτε οἱ γονεῖς της τόν εἶχανε δεῖ καλά-καλά. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν νά 'ρθεῖ ὁ ἀδελφός του γαμπρού νά μοῦ παραπονεθεῖ ὅτι ὁ ἱερέας δέν δίνει τήν ἄδεια. Τοῦ λέω «Ναί, πρέπει νά ἐρωτηθεῖ καί ὁ ἐπίσκοπος», καί τοῦ ἔδειξα αυτό από τόν ἅγια Ιγνάτιο, γιατί κι εγώ κατάλαβα ὅτι δέν ἔπρεπε να γίνει ὁ γάμος αὐτός. Τελικά ματαιώθηκε, δέν ἔγινε ὁ γάμος, διότι ἐν τῷ μεταξύ ἀπ' αὐτή τήν κωλυσιεργία αντελήφθη ἡ νύφη περί τίνος πρόκειται, ρώτησαν περισσότερο, και είδαν ὅτι δέν ἔκανε αυτός ο γαμπρός για τήν κοπέλα· κι ἔτσι σηκώθηκαν καί ἔφυγαν οἱ ἄνθρωποι. Το αποτέλεσμα ήταν ότι έκανε μήνυση αὐτός εἰς βάρος τοῦ ἱερέως! Ἔκανες μήνυση, ἄνθρωπέ μου;... Κι ἂν παντρευόταν ἡ κοπέλα αυτή αὐτόν τόν ἄνθρωπο πού δέν ἤτανε για γάμο, τί θά γινόταν παρακάτω;
Βλέπετε πῶς ἀκριβῶς σκεφτόμαστε; Κι όμως πρέπει νὰ ἐρωτᾶται, παρακαλώ, ὁ ἐπίσκοπος καί ὁ ἱερέας. Να πάτε στὸν ἐφημέριό σας –συνετά και μυαλωμένα πράγματα– καί νά τοῦ πεῖτε: «Πάτερ μου, αὐτόν τόν γάμο σκεφτόμαστε να κάνουμε. Αυτό το παλληκάρι βρέθηκε, αὐτή τήν θέση κι αὐτήν τήν ἡλικία ἔχει, καί αὐτή εἶναι ἡ κοπέλα. Πῶς τὰ βλέπετε τα πράγματα;». Κι ἄν δέν βλέπει κάτι κακό ὁ ἱερέας, νά πεῖ: «Τήν εὐχή τοῦ Θεοῦ νά ἔχετε καί τήν εὐλογία Του· προχωρήστε. Ὅσο μπορῶ νά βλέπω ὡς ἄνθρωπος, αυτό βλέπω». Κι ἔτσι πλέον ἔχει κανείς καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ ἄνωθεν διά τῆς Ἐκκλησίας.
†.Αγαπητοί μου φίλοι, ἀπό τότε πού ἦλθε ὁ Κύριος στή γῆ, ὁ κόσμος χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα: σ' ἐκείνους πού πίστεψαν καί ἔγιναν μαθητές Του καί σ' ἐκείνους πού Τόν ἀρνήθηκαν ὡς Θεό καί πῆραν ἐχθρική στάση απέναντί του.
Ὅλη αὐτή ἡ κατάσταση αποδίδεται μέ τήν προφητεία του Συμεών του Θεοδόχου –τή μνήμη του γιορτάσαμε χθές, 3 Φεβρουαρίου– πού δέχθηκε στην αγκαλιά του τό βρέφος Ἰησοῦ. Τόν ἀποκάλεσε «σημεῖον ἀντιλεγόμενον»(Λουκ. 2, 34.). Σημεῖον θά πεῖ θαῦμα, ἡ ἀκόμη στοιχεῖο ἀναφορᾶς. Ἐδῶ θεωρεῖται καλύτερα ὡς θαῦμα· ἕνα θαῦμα, πού οἱ ἄνθρωποι θα πάρουν διαφορετική στάση απέναντί του, δηλαδή θά προκαλεῖ καί τήν πίστη ἀλλά καί τήν ἀντιλογία, τήν ἀπιστία. Εἶναι λοιπόν πάρα πολύ φυσικό, ὅσοι ἔχουν πιστέψει στον Ιησοῦ Χριστό νά γίνονται καί ἐκεῖνοι σημεῖα ἀντιλεγόμενα μέσα στήν Ἱστορία. Αὐτό προσέξτε το πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε.
Ὁ Χριστός τό εἶπε ὡς ἑξῆς: «εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν· εἰ τὸν λόγον μου ἐτήρησαν, καὶ τὸν ὑμέτερον τηρήσουσιν. ἀλλὰ ταῦτα πάντα ποιήσουσιν ὑμῖν διὰ τὸ ὄνομά μου» (Ἰωάν. 15, 20-21.). Δηλαδή: Ἂν ἐμένα μέ καταδίωξαν, θα καταδιώξουν καὶ ἐσᾶς· ἂν ἐφάρμασαν τον λόγο μου, τότε καί τόν δικό σας λόγο, πού θά μιλάει για μένα, θά τόν τηρήσουν. Ὅλα αὐτά, εἴτε ἀποδοχή εἴτε ἀπόρριψης, θὰ τὰ κάνουν σ' ἐσᾶς γιὰ τὸ όνομά μου –το σημείο τὸ ἀντιλεγόμενο.
Αὐτό πρέπει να το γνωρίζουμε γιατί αλλιώτικα θα ζούμε μέσα σε μία τέτοια κρίση στη ζωή μας, που πολλές φορές μπορεί να μη μας βγάλει σε καλό δρόμο.
Ἔτσι, ἂν ὁ ὄγδοος μακαρισμός, πού εἴπαμε τήν περασμένη φορά, μακαρίζει ἐκείνους πού διώκονται για τη σταθερότητά τους στην αγιότητα, ο ένατος μακαρισμός μακαρίζει ἐκείνους που διώκονται και χλευάζονται γιά τήν ὁμολογία τους στο θεανθρώπινο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Καί τώρα ὁ ἔνατος μακαρισμός, πού εἶναι καί ὁ τελευταίος, λέει: «Μακάριοι έστε όταν ονειδίσωσιν ὑμᾶς καὶ διώξωσι καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ῥῆμα καθ᾽ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ. χαίρετε καὶ ἀγαλλιάσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· οὕτω γὰρ ἐδίωξαν τοὺς προφήτας τοὺς πρὸ ὑμῶν»(Ματθ. 5, 11-12.). Δηλαδή: Εἶστε εὐτυχεῖς ὅταν σᾶς κοροϊδέψουν καί σᾶς διώξουν καί ποῦν ἐναντίον σας ψεύτικές κατηγορίες εξαιτίας μου. Να χαίρεστε και να εὐφραίνεσθε, γιατί ή αμοιβή σας θα είναι μεγάλη στούς οὐρανούς· κατά τόν ἴδιο τρόπο συμπεριφέρθηκαν καί στούς Προφῆτες πρίν ἀπό σας, δηλαδή στην Παλαιά Διαθήκη.
Εδώ έχουμε μία ομολογία εξωτερική και με λόγια καὶ μὲ ἔργα. Αὐτή ἡ ἴδια ἡ στάση του ανθρώπου, αλλά καί τά λόγια του, μπορούν να προκαλέσουν. Δηλαδή εἶναι ἐκεῖνο πού σᾶς διάβασα την περασμένη φορά, πού λένε οἱ ἀσεβεῖς ἄνθρωποι, ὅτι ὁ εὐσεβής εἶναι «βαρὺς καὶ βλεπόμενος», είναι ενοχλητικός ακόμα καί νά τόν βλέπεις, διότι η παρουσία του δημιουργεί έλεγχο στο περιβάλλον. Αυτό βέβαια είναι η καλύτερη ὁμολογία Χριστού, δηλαδή τό να ζούμε πνευματική ζωή· καί φυσικά σ' ἐκείνους πού αἰσθάνονται ἄσχημα γινόμαστε ένα σκάνδαλο.
Για παράδειγμα, σας το λέω ἔτσι πρόχειρα, τώρα πού εἶναι Μεγάλη Σαρακοστή, ἂν πάμε σ' ένα νεκρικό δεῖπνο, θά δοῦμε ὅτι παραθέτουν κρέας. Υπάρχει τό κοσμικό φρόνημα, το ἔθιμο, πού ὑπαγορεύει να προσφέρουμε κρέας τήν ἡμέρα ἐκείνη, ἔστω κι ἂν εἶναι μέσα στη Μεγάλη Σαρακοστή. Αν δέν τό κάνουμε αυτό, θεωρεῖται τσιγγουνιά, ὅτι καλέσαμε τους συγγενεῖς, ἀλλὰ δὲν εἴμαστε διατεθειμένοι να δείξουμε τη φιλοφρόνησή μας, και πολλά άλλα τέτοια. Υποχωροῦμε λοιπόν καί παραθέτουμε το κρέας. Οἱ συγγενεῖς βέβαια κλήθηκαν για να προσευχηθούν στον Θεό υπέρ τῆς ψυχῆς τοῦ κεκοιμημένου. Αλλά ἀκριβῶς μέ αὐτόν τον τρόπο τον λυποῦν. Ἄν λοιπόν ἐμεῖς ποῦμε ὅτι δέν τρώμε κρέας, ἄν καί παρατέθηκε, θὰ ποῦν ὅτι τοὺς σκανδαλίζουμε. «Σέ τί, κύριοι, σᾶς σκανδαλίζουμε; Ἐρωτῶ: σέ τί;».
Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, ὁ κόσμος είναι περίεργος. Καί ὁ "κόσμος" ἀποτελεῖται ἀπό βαπτισμένους Χριστιανούς! Κάποτε ὁ κόσμος δεν ήταν οἱ βαπτισμένοι Χριστιανοί, και μιλούσαμε για βαπτισμένους και μή βαπτισμένους. Σήμερα τή θέση του κόσμου, μέ πνευματική ἔννοια, τήν κατέχουν οἱ βαπτισμένοι ἄνθρωποι. Είναι τραγικό!
Ωστόσο, ὁ ἔνατος μακαρισμός μας λέει ότι καί ἡ ὁμολογία μας πρέπει νά εἶναι καί μέ ἔργα καί μέ λόγια. Ὁ κόσμος, σ' αὐτούς πού ὁμολογοῦν τόν Κύριο, ἀντιτίθεται μὲ τρεῖς τρόπους, ποὺ μᾶς τοὺς ἐξέθεσε ἤδη ὁ Κύριος στόν ἔνατο μακαρισμό.
Ὁ ὀνειδισμός είναι ἡ εἰρωνεία, δηλαδή ένα όπλο στα χέρια τῶν κοσμικῶν ἀνθρώπων πολύ λεπτό, ἔντεχνο, ψυχολογημένο, πονηρό, αποτελεσματικό. Λένε μία εἰρωνεία, μία ρετσινιά, και φεύγουν. Σοῦ πετάει ὁ ἄλλος ἕναν λόγο εξευτελιστικό, μια βρισιά, μιά λοιδιορία, ἕναν περιπαικτικό λόγο που σε κεντάει, πολλές φορές σοῦ προσβάλλει αυτό το κέντρο της προσωπικότητός σου ἤ τοῦ ἀνδρισμοῦ σου ἤ τῆς ἀξιοπρέπειάς σου γενικά. Θίγει τις λεπτότερες χορδές τοῦ φιλότιμου ἀνθρώπου· κατά βάθος ὅμως θίγει τις λεπτότερες χορδές τοῦ ἐγωισμοῦ μας, καί αὐτό ἄς τό προσέξουμε, γιατί αποτελεί κύριο σημείο.
Μά, ἄν συμβαίνει να έχουμε εγωισμό, δηλαδή να μήν καθαρίσαμε την καρδιά μας, τότε βεβαίως δεν θα φέρουμε εἰς πέρας τήν ὁμολογία τοῦ Χριστοῦ· κάπου θα πέσουμε. Θα επαναλάβω: Ἂν δὲν κάναμε κάθαρση τῆς καρδιᾶς μας, ὥστε νά ἔχουμε ταπείνωση, καί νά μὴν προβάλουμε τὸν ἐγωισμό μας, ὅταν ὁ ἄλλος μας κοροϊδέψει καί μᾶς πειράξει, τότε τα πετάμε όλα. Αυτό το σημείο προσέξτε το. Γενικά στο περιβάλλον του ο καθένας, από χώρο του Δημοτικού Σχολείου ή του Γυμνασίου, στον χώρο του Λυκείου ή του Πανεπιστημίου, στον στρατό ή στη δουλειά, ὅταν ὁ ἄλλος μᾶς πεῖ κάτι, θιγόμαστε· καὶ ἀμέσως, γιά νά μή φανούμε ότι ὑστερούμε απέναντι στους άλλους, παραιτούμαστε ἀπό τήν ὁμολογία τοῦ Χριστοῦ, ξεχνάμε τόν ἔνατο μακαρισμό, διότι ὁ ὀνειδισμός, ή ειρωνεία τῶν ἄλλων, ἤδη μᾶς θέρισε, μᾶς κατέλαβε, μας κέρδισε.
Γι' αὐτό θά ἔλεγα ὅτι ὁ ὀνειδισμός εἶναι ἕνα πολύ ψυχολογημένο όπλο τῶν κοσμικῶν ἀνθρώπων, και πονηρό καί ἀποτελεσματικό. Ας προσέξουμε νά μή ξεκινάμε να εμφανισθοῦμε ὡς ὁμολογητές τοῦ Χριστοῦ, χωρίς μιά, ἔστω καί στοιχειώδη, κάθαρση τῆς ψυχῆς μας, τῆς καρδιᾶς μας. Ας προσέχουμε λοιπόν. Χρειάζεται ταπείνωση, χρειάζεται δύναμη ψυχῆς. Καί ὅλα αὐτά μόνο και μόνο γιατί είμαστε Χριστιανοί· δέν ὑπάρχει ἄλλος λόγος.
Αλλά και μέσα στην καθημερινότητα έχουμε αναρίθμητες τέτοιες περιπτώσεις, ακόμα και σ' αὐτό τό ἴδιο μας τό σπίτι. Γιά τό σπίτι μας ὁ Κύριος εἶπε: «καὶ ἐχθροὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ οἰκιακοί αὐτοῦ» (Ματθ. 10, 36). Εχθροί τοῦ ἀνθρώπου εἶναι οἱ ἴδιοι οἱ σπιτικοί του, οἱ ἄνθρωποι τοῦ σπιτιοῦ του.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι αὐτό εἶναι ἕνα ιδιαίτερα σπουδαῖο σημείο. Κάποιος μιλάει για τον Χριστό με σύνεση, καὶ οἱ ἄλλοι τον θεωροῦν ὅτι εἶναι ἕνας φανατικός ἄνθρωπος, ἕνας θρησκόληπτος, ἕνας ἀσυγχρόνιστος, ἕνας σκουριασμένος ἄνθρωπος μέ παλιές ιδέες. Μιλάει γιὰ τὸ εὐαγγελικό ἦθος πού εἶναι δύο πράγματα: ἡ χριστιανική πίστη καί τό εὐαγγελικό ἦθος, δηλαδή ὀρθοδοξία καί ὀρθοπραξία- μιλάει γιά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θὰ ζήσει κανείς, καί θεωρεῖται ἀνώμαλος ἄνθρωπος!
Πολλά χρόνια πρίν, μιά μητέρα μοῦ ἔλεγε γιά τήν κόρη της ὅτι ἔκανε παρέα μόνο μέ ἀγόρια στο Λύκειο καί ὅταν τη ρώτησε γιατί δέν κάνει παρέα μέ κορίτσια, τῆς ἀπάντησε: «Τί θέλεις; νά μέ βγάλουν ὅτι εἶμαι ἀνώμαλη;...»!
Περιττό νά σᾶς πῶ, βέβαια, ὅτι αὐτή ἡ κοπέλα παντρεύτηκε, έκανε παιδιά αλλά είναι στα πρόθυρα να χωρίσει, περνάει πάρα πολύ άσχημα, γιατί απλούστατα δέν ἐγκολπώθηκε την πνευματική ζωή, ἐνῶ ὁ σύζυγός της φαίνεται να το ήθελε αυτό.
Ο δεύτερος τρόπος, μετά ἀπό τὸν ὀνειδισμό, που ἐφαρμόζουν ὅσοι θέλουν να πειράξουν τον Χριστιανό, είναι κάτι πιο δυναμικό: εἶναι ὁ διαγμός. Στερούν την ἐλευθερία, κακοποιούν –όταν έχουμε πλέον προχωρήμένες καταστάσεις, καί μάλιστα σ' ἕνα ἄθεο κράτος– στεροῦν τὸν ἄνθρωπο ἀπό κοινωνικά αγαθά ἤ ὅ,τι ἄλλο...
Ο ομολογητής θεωρείται κοινωνικά επικίνδυνος. Πόσες φορές, σε ανάλογα καθεστώτα, οἱ ἄνθρωποι αυτοί δεν κλείστηκαν σε ψυχιατρεία, ὡς κοινωνικώς ἐπικίνδυνοι! Ναί. Ὅλα αὐτά βέβαια ἀποτελοῦν ἕνα μαρτύριο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ἡ Ἐκκλησία μας έχει ιδιαίτερη τάξη Αγίων που λέγονται. Ὁμολογητές. Εχουμε Ὁμολογητές και Μάρτυρες. Ὁ Ὁμολογητής εἶναι ὁ Ἅγιος πού ὑπέστη διώξεις επειδή ὁμολόγησε μέ παρρησία τήν πίστη του στον Χριστό. Παράδειγμα ἔχουμε τόν μέγα Αθανάσιο, πού πολέμησε μέ σθένος τούς αἱρετικούς, ἰδιαίτερα τούς οπαδούς τοῦ Ἀρείου. Ὁ Μάρτυρας εἶναι ὁ Ὁμολογητής πού ἐξαιτίας τῆς ὁμολογίας γιά τήν πίστη του στόν Χριστό, ἔφθασε μαρτυρικά στον θάνατο.
Στην πραγματικότητα δέν ἔχουμε μεγάλη διαφορά, ἀφοῦ καί ὁ Μάρτυρας, με το μαρτύριό του, ὁμολογεί Χριστόν, ἀλλά καί ὁ Ὁμολογητής, για τον ίδιο λόγο, ἔχει ὡς μαρτύριο τις διώξεις καί τούς ἐξευτελισμούς.
Γι' αὐτό, ἀπό τότε πού ἐμφανίσθηκε ὁ Χριστός πάνω στή γῆ, ἔχουμε ἕνα ἀτελείωτο νέφος Μαρτύρων, (Πρβλ. Ἑβρ. 12, 1.) και μάλιστα όλοι αυτοί ομολόγησαν τον Χριστό, και με λόγο καί μέ έργο.
Υπολογίζεται ότι μόνο στοὺς τρεῖς πρώτους αιώνες οἱ Μάρτυρες είναι γύρω στὰ ἕνδεκα εκατομμύρια, καί στούς ὑπόλοιπους αἰῶνες ὑπολογίζονται ἕως σαράντα ἑκατομμύρια. Καί μόνο ὁ Θεός γνωρίζει πόσοι ἄλλοι θα προστεθοῦν ἕως τό τέλος τῆς Ἱστορίας, καί μάλιστα στις ημέρες τοῦ Ἀντιχρίστου. Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων λέει ότι το μαρτύριο τότε θα είναι πολύ περισσότερο, και σε πλάτος καί σέ βάθος, από αὐτό πού ἦταν στους πρώτους αιώνες· δηλαδή θά εἶναι ἕνα μαρτύριο πού δέν τό βάζει ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, ἂν σκεφθεῖτε μάλιστα ὅτι σήμερα ἔχουμε μαρτύρια πού γίνονται μέ ἐπιστημονικό τρόπο! Αὐτό καί μόνο λέει πολλά. Αλλάζουν δηλαδή την προσωπικότητα τοῦ πιστοῦ! Δέν ὑπάρχει χειρότερο μαρτύριο από αυτό! Τοῦ κάνουν, ἄς ποῦμε, ἐνέσεις ινσουλίνης. Σᾶς τό λέω, ἔτσι, γιά τήν Ἱστορία, γιατί αυτά έχουν γίνει σε ανάλογα καθεστώτα. Κάνουν μεγάλη δόση ινσουλίνης (ἐπειδή μέ τήν ινσουλίνη χάνει κανείς τήν προσωπικότητά του, καί μπορεῖ νά λέει πράγματα πού δέν θά τά πίστευε καί δέν θά τά ἔλεγε ποτέ σε κανονικές καταστάσεις) καί τόν βάζουν μετά τόν ἄνθρωπο στο ψυχιατρείο, ἰσχυριζόμενοι βέβαια ὅτι εἶναι ἄρρωστος! Είναι φοβερό πράγμα! Ας μή πῶ καὶ παραδείγματα. Έχουμε πάρα πολλά βιβλία, κυκλοφορούν πολλά, σχετικά σύγχρονα διαβάστε, καί ἐκεῖ θά δεῖτε καί θά τρομάξετε.
Πάντως το θέμα εἶναι ὅτι στὴν ἐποχή μας, μια ἐποχή μέ πολύ βαθειά παρακμή σέ ὅλους τούς τομεῖς, οἱ ἄνθρωποι δέν μποροῦν νά δεχθοῦν τόν Χριστιανισμό, είτε αὐτοί λέγονται Μασόνοι εἴτε λέγονται ἄθεοι εἴτε λέγονται ὑλιστές γενικά, εἴτε... εἴτε... ὅπως θέλετε πείτε τους. Το θέμα είναι ότι σήμερα ὁ διωγμός συνεχίζεται, καί, ὅπως σᾶς ἐξήγησα προηγουμένως, γίνεται μάλιστα καί ἐπιστημονικά.
Υπάρχει καί ἕνας τρίτος τρόπος· εἶναι οἱ πονηροί χαρακτηρισμοί. Ας το προσέξουμε αυτό. Οἱ ἀντίθετοι προχωρούν σε πολύ πονηρούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Συκοφαντία εἶναι ἡ ψευδής κατηγορία. «Ναί, ἐγώ τόν εἶδα τον πατέρα Αθανάσιο, πήγαινε ἐκεῖ καί ἔκανε ἐκεῖνο· ἀφοῦ τόν εἶδα μέ τά μάτια μου!». Αὐτό λέγεται συκοφαντία. Ενώ κατηγορία είναι ὅτι σ' αυτήν ἁπλῶς σχολιάζω ἐκεῖνο τό κακό πού ἔκανε ὁ ἄλλος· δέν τό χαλκεύω ὅμως, δεν προσθέτω πληροφορίες ανύπαρκτες, γιατί ἄν τό κάνω, τότε προχωρώ στη συκοφαντία.
Εἶναι δεινό πράγμα ἡ συκοφαντία. Γι' αυτό λέει ὁ Ψαλμωδός: «Λύτρωσαι με ἀπὸ συκοφαντίας ανθρώπων, καὶ φυλάξω τὰς ἐντολάς σου» (Ψαλμ. 118, 134.). Δηλαδή: Κύριε, φύλαξέ με ἀπό τή συκοφαντία, και θα τηρήσω τόν νόμο Σου. Κύριε, φύλαξέ με ἀπό τούς ἀνθρώπους πού με συκοφαντούν, κι ἐγώ θα τηρήσω τον νόμο Σου. Εἶναι θά λέγαμε σάν ἕνα ἀντίβαρο, μία ἀντικαταβολή από τον Ψαλμωδό προς τον Θεό. Θα τηρήσει τον νόμο Του, ἀλλά ζητᾶ νά τόν φυλάξει ἀπό τούς συκοφάντες του. Είναι πραγματικά πολύ φοβερό πράγμα ή συκοφαντία!
Υπάρχει μάλιστα και κάτι άλλο, πολύ άσχημα, πού δυστυχῶς τό ἐφαρμόζουν καί ἄνθρωποι πού μπορεῖ νά θεωροῦνται ἴσως καί πνευματικοί. Αλλά πόσο πνευματικοί μπορεῖ νά εἶναι, ἀφῆστε το· σᾶς βεβαιώνω ὅτι ἐκπλήσσομαι. Λέει κάποιος κάτι γιά τόν ἄλλο, κι ἐσύ, ἐπειδή τό εἶπε σιγά καί ὄχι καθαρά στην περιγραφή του, τοῦ λές πως δεν κατάλαβες καλά και θέλεις ἀκριβέστερη επανάλειψη. Αὐτός ὅμως ἀρνεῖται νά τά ξαναπεῖ, ἀφήνοντας ὑπονοούμενα γιά ἐκεῖνον που θέλει να συκοφαντήσει. Μου έχει συμβεί πολλές φορές αυτό. Είναι τραγικό, είναι φοβερά. Αυτοί οἱ ἄνθρωποι λέγονται ψιθυριστές, συκοφάντες. (Βλ. Ρωμ. 1, 30.)
Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς τό ἴδιο θέμα τό ἀναφέρει στό 6ο κεφάλαιο ὡς ἑξῆς: «Καὶ ἐκβάλωσι τὸ ὄνομα ὑμῶν ὡς πονηρόν», θα βγάλουν τό ὄνομά σας πονηρό. Δηλαδή οἱ χοῖροι –θα λέγαμε τα γουρούνια– θά κατηγορήσουν τούς ἁγίους ὡς ἀκάθαρτους! Δηλαδή οἱ σάτυροι θα κατηγορήσουν τοὺς ἁγνοὺς ἀνθρώπους ὡς ανήθικους και διεφθαρμένους καί μή σωστούς, μή ὁμαλούς, αὐτό πού λέγαμε προηγουμένως!
Ακόμη δεινές συκοφαντίες κατάφεραν καί ἐναντίον τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, καί μάλιστα πρόσφατα. Ακόμα και τώρα, πρόσφατα! Ἄς μή πῶ γιά ἐκεῖνον πού τόν κατασυκοφάντησε· ἦταν ἀπό αὐτούς τούς λεγόμενους Νεοορθόδοξους. Τόν συκοφάντησε ἐπειδή ὑποστήριζε τήν ἐκφώνηση τῶν εὐχῶν μέσα στή Θεία Λειτουργία, καθώς και τη συχνή Θεία Κοινωνία. Που να γράψει βιβλίο ὁ ἅγιος Νικόδημος...! Έγραψε ανώνυμα το βιβλίο Περί συχνούς Θείας Μεταλήψεως. Θα τον γδέρναν ζωντανό ἂν τὸ ήξεραν. Επίσης του ἀλλοίωσαν και κάποιες θέσεις μέσα στο Πηδάλιον, για να τον βγάλουν ὅτι εἶναι αἱρετικός. Και το χειρότερο: τοῦ ἐξαφάνισαν ένα βιβλίο με σχόλια στον άγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά –γιατί τα βιβλία τότε εκτυπώνονταν στην Ευρώπη– καί ὁ ἅγιος Νικόδημος έλεγε ότι τοῦ κατάστρεψαν το καλύτερό του βιβλίο. Τι άλλο θέλετε νά σᾶς πῶ;
Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, ὅλα αὐτά έχουν σαν αἴτιο τον φθόνο τοῦ Διαβόλου, αλλά και τον φθόνο και την κακία τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων, ἔστω καὶ ἂν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν βαπτισθεῖ, ἀλλά δέν ἔχουν βέβαια το Πνεύμα του Θεού.
Ἐπειδή ὅμως ὁ χρόνος μας τελείωσε, τήν ἐρχόμενη φορά, πρῶτα ὁ Θεός, θα μιλήσουμε καί γιά τήν ἀμοιβή ἐκείνων πού θά ὑπομείνουν. Θά δοῦμε ἀκόμα και κάτι σχετικά με την αξία τῶν ἀρχαίων Ελληνικών πού συζητούσαμε στήν ὥρα τῶν ἀποριῶν.
