†.Σύν Ἁγίῳ Τριαδικῷ Θεῷ ἐφθάσαμε καί πάλι εἰς τόν μῆνα Οκτώβριο, τόν μῆνα πού ἀρχίζουν οἱ πολλές δουλειές. Μπαίνουμε στόν χειμῶνα. Ἀρχίζει ἀκόμη καί ἡ προετοιμασία τῶν χωραφιῶν γιά τήν σπορά. Καί ὅπως ἐξέρχονται οἱ γεωργοί μας στά χωράφια των γιά τήν προετοιμασία των καί τήν σπορά τοῦ σιταριοῦ, ἔτσι ἐξέρχεται καί ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. «Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τὸν λόγον αὐτοῦ. Ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ὅμως δέν ἐξέρχεται γιά νά ὀργώση· ἐξέρχεται γιά νά σπείρη μόνον· τό ὄργωμα ἀναφέρεται σέ μᾶς. Τό ἄν λοιπόν θά ἔλθωμε νά ἀκούσωμε λόγον Θεοῦ, τό πῶς θά τόν ἀκούσωμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί τό τί συνέπειες θά ἔχη αὐτός στή ζωή μας, αὐτό εἶναι κάτι πού ἀφορᾶ σέ μᾶς. Πάντως ὁ «σπείρων τὸν σπόρον» ἐξέρχεται διαρκῶς· εἶναι ἡ ἔξοδος τοῦ Θεοῦ μας, πού εἶναι μιά ἔξοδος ἀγάπης πρός τά κτίσματά Του, πρός τούς ἀνθρώπους, πού πραγματοποιήθηκε μέ τήν Ἐνανθρώπησί Του, καί ἔρχεται νά σπείρη τόν λόγο τῆς θείας Του ἀληθείας. Ἀλλά, σᾶς εἶπα, ἐξαρτᾶται ἀπό ἡμᾶς τό πῶς θά ἀκούσωμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Μπροστά μας ἔχομε μία χρονιά· θά ἐρχώμεθα ἐδῶ νά ἀκοῦμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Πῶς ὅμως θά τόν ἀκοῦμε; Πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἄλλοτε πέφτει σέ μιά πατημένη «γῆ», ἄσκαφτη, ἀκαλλιέργητη, καί ἀφήνει τήν «γῆ» αὐτή τῆς καρδιᾶς ἀδιάφορη. Μπαίνει κάποιος ἐδῶ μέσα στόν ναό, ἀκούει, καί δέν δίνει καμμία σημασία. Ἀκόμη ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ πέφτει καί στίς ἐπιπόλαιες καρδιές, σ’ ἐκεῖνες πού ἐνθουσιάζονται, πού μέσα τους αἰσθάνονται χαρά γιά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ· ἀλλά, ὅταν θά βγοῦν ἔξω ἀπό τήν πόρτα, θά τά ἔχουν ξεχάσει ὅλα. Ἄλλος «σπόρος» πέφτει σέ καρδιές πού ὑπόσχονται πολλά καί σχεδιάζουν μιά ὄμορφη πνευματική ζωή· ἔρχονται ὅμως οἱ χίλιες δυό μέριμνες τῆς ζωῆς νά καταπνίξουν τόν «σπόρον» τοῦ Θεοῦ, τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, καί τελικά οἱ καρδιές αὐτές μένουν ἀκαρποφόρητες. Ἐμεῖς μή γένοιτο νά ἀνήκωμε εἰς τίς κατηγορίες αὐτές πού ἀκούσαμε στό σημερινό εὐαγγέλιο, στήν πρωϊνή εὐαγγελική περικοπή, στήν παραβολή τοῦ σπορέως! Ὄχι, ἀγαπητοί· ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ πρέπει νά πέση σέ καρδιές πού θά εἶναι «γῆ καλή», «γῆ ἀγαθή», πού θά καρποφορήση, γῆ στήν ὁποία θά καρποφορήση ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί θά γίνη ἁγιότητα. Ἀλλ’ ὅμως θά πρέπει οἱ καρδιές αὐτές, οἱ καρδιές μας, νά δεχθοῦν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ μέ φόβον Θεοῦ καί μέ ταπείνωσιν· καί τότε θά ἀποδώσουν τριακονταπλάσια καί ἑξηκονταπλάσια καί ἑκατονταπλάσια. Δέν θά ἐπιθυμοῦσα... –καί εὔχομαι καί παρακαλῶ καί δέομαι, καί εἰς τόν Θεόν ἀλλά καί ἐσᾶς ἱκετεύω!– μήν ὑπάρξη καρδιά πού νά ἀνήκη σέ μιά ἀπό τίς τρεῖς πρῶτες κατηγορίες· ὅλες οἱ καρδιές πού ἀκοῦν ἐδῶ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ὅλες οἱ καρδιές νά ἀποδειχθοῦν «γῆ ἀγαθή». Εὔχομαι λοιπόν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ πού θά πέφτη στίς καρδιές μας νά καρποφορήση πλούσια. Ἐφέτος ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ μᾶς δίδει ὡς εὐκαιρίαν σπορᾶς τοῦ λόγου Του τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἡ Ἀποκάλυψις εἶναι τό τελευταῖο βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης ἀλλά καί ὁλοκλήρου τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Τό βιβλίον αὐτό, τῆς Ἀποκαλύψεως, ἀποτελεῖ τήν κατακλεῖδα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί ἔχει ἱκανή ἀντιστοιχία μέ τό πρῶτο βιβλίον αὐτῆς, τήν Γένεσιν, μετά τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ἄξονα πτώσεως-σωτηρίας. Τό βιβλίον τῆς Γενέσεως ἀναφέρει τήν ἱστορία τῆς πτώσεως· τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως ἀναφέρει τήν ἱστορία τῆς ἀνορθώσεως, τῆς σωτηρίας. Πράγματι εἰς τό βιβλίον τῆς Γενέσεως περιγράφεται ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου· εἶναι ἡ ὡραία αὐτή ἀνατολή τοῦ κτιστοῦ ὁρατοῦ κόσμου. Ἀλλ’ οἱ ἄνθρωποι ἔπεσαν· ἔπεσαν εἰς τήν ἁμαρτία τῇ ὑποβολῇ τοῦ διαβόλου. Ἔκτοτε εἰσήχθη ἡ ἁμαρτία, ἡ φθορά καί ὁ θάνατος. Τά πάντα ἔμοιαζαν ὅτι εἶχαν ματαιωθῆ· εἶχε ματαιωθῆ τό ὡραῖο σχέδιον τοῦ Θεοῦ, νά φθάση δηλαδή ἡ κτίσις κοντά στόν Θεό, νά ἑνωθῆ μαζί Του καί νά θεωθῆ. Ἀλλ’ ὅ,τι ὁ Θεός δημιουργεῖ, ἀγαπητοί μου, οὔτε ἐκμηδενίζεται οὔτε ματαιοῦται! Καί διά τήν ἀνακαίνισιν τοῦ παλαιωθέντος ἐν ἁμαρτίᾳ κτιστοῦ ὁρατοῦ κόσμου οἰκονομήθη τό μυστήριον τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ δευτέρου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ κόσμος ὅμως δέν ἐδέχθη τόν Ἰησοῦν Χριστόν, καί Τόν ἐσταύρωσε. Καί πάλι δέν ἐματαιώθη τό σχέδιον τῆς σωτηρίας, διότι μέ τόν Σταυρόν μέν ἐνικήθη ὁ διάβολος, μέ τήν Ἀνάστασιν δέ τοῦ Χριστοῦ ἐνικήθη ὁ θάνατος καί ἡ φθορά. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία, τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πορεύεται μέσα εἰς τήν Ἱστορίαν μεταξύ πολλῶν ταλαιπωριῶν, ἀντιξοοτήτων καί μαρτυρίου, πού προέρχονται ἀπό τάς ἀντιθέους δυνάμεις, οἱ ὁποῖες διαρκῶς σταυρώνουν τήν Σάρκα τοῦ Χριστοῦ. Ὅμως τελικά ἡ Ἐκκλησία θά νικήση, διότι ὁ Χριστός ἐνίκησε τόν διάβολον, τόν κόσμον καί τόν θάνατον. Ἡ Ἐκκλησία ἐκκλησιαστικοποιεῖ τήν κτίσιν καί τήν ὁδηγεῖ εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Ἄν λοιπόν τό βιβλίον τῆς Γενέσεως μᾶς περιγράφη τήν δημιουργία τοῦ κόσμου, τοῦ ἀνθρώπου καί τήν πτῶσι του, τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως μᾶς περιγράφει ἀποκαλυπτικά τήν πορείαν τῆς Ἐκκλησίας μέσα στήν Ἱστορία, δηλαδή τῶν πιστῶν, καί τῆς δημιουργίας ἐν γένει, τήν ἀναγέννησιν, τήν ἀναδημιουργίαν καί τήν αἰωνίαν δόξα τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς κτιστῆς ὁρατῆς δημιουργίας.
Τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως –κάνοντες μιά μικρή εἰσαγωγή εἰς αὐτό σήμερα πρίν εἰσέλθωμε, γιά νά μπορέσωμε νά κατατοπιστοῦμε ὡς πρός αὐτό– τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως περιέχει ἐν συντομίᾳ ὁλόκληρον τό μυστήριον τῆς θείας Οἰκονομίας, ἀπό τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ ἕως τῆς δευτέρας Παρουσίας, Κρίσεως καί παρουσίας τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Γιά νά σᾶς δώσω νά καταλάβετε, σᾶς λέγω τοῦτο: μέσα σέ μία μόνον εἰκόνα τῆς Ἀποκαλύψεως ἐμφανίζεται τό μυστήριον τῆς Ἐνανθρωπήσεως. Εἶναι ἡ Γυνή, πού κρατεῖ τό ἄρρεν Τέκνον, τό ἄρρεν Παιδίον, τό παιδί της, πού μόλις ἐγέννησε. Πρίν ὅμως τό γεννήση, λέγει, ὁ Δράκων περιμένει πότε θά γεννήση ἡ Γυνή πού ἐγκυμονεῖ, ὥστε, μόλις γεννηθῆ τό Παιδίον, νά τό ἁρπάξη καί νά τό καταβροχθίση. Ἀλλά μόλις ἐγεννήθη τό Παιδίον, ἁρπάχθηκε πρός τόν Θεό, ἐνῶ ἡ Γυνή κατέφυγε εἰς τήν ἔρημον. Καί ἀπό πίσω ὁ Δράκων τρέχει, ἀφοῦ βγάζει νερό ἀπό τό στόμα του, καί καθιστᾶ τήν Γυναῖκα «ποταμοφόρητον» –λέξις τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως. Ρίχνει νερό πίσω της, νά γίνη πλημμύρα, καί νά τήν πνίξη! χωρίς ὅμως νά τό πετύχη.
Ἀγαπητοί μου, αὐτή εἶναι ὅλη ἡ ἱστορία τῆς Ἐνανθρωπήσεως. Ὁ διάβολος ἔψαχνε, ὅπως λέγει ἕνας Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας μας, ἔψαχνε τάς παρθένους, γιά νά ἰδῆ ποιά θά γεννήση τόν Μεσσίαν· ἀλλά «ἔλαθεν», ξέφυγε ἀπό τήν προσοχή τοῦ «ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας, τό ὅτι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἐγεννήθη ἐκ παρθένου. Καί ὁ διάβολος δέν τό ἀντελήφθη αὐτό! Ὁ διάβολος οὔτε πανταχοῦ παρών εἶναι, οὔτε τά πάντα γνωρίζει· ἀλλά ἔψαχνε. Τό βλέπουμε καθαρά αὐτό στό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, πού περιμένει, ὅπως λέγει, νά γεννηθῆ τό Παιδίον. Ἐδῶ τό πρόσωπον τῆς Γυναικός ἔχει δύο ὄψεις: εἶναι ἡ Θεοτόκος καί ἡ Ἐκκλησία. Καί βεβαίως εἶναι ἡ Ἐκκλησία, διότι αὐτή εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά ὁ Χριστός πῆρε τό Σῶμα Του ἀπό τήν Παναγία, ἀπό τήν Θεοτόκον. Συνεπῶς Θεοτόκος καί Ἐκκλησία εἶναι τό ἴδιο πρόσωπο, μέ τίς δύο ὄψεις· καί ἔχομε ταυτοχρόνως καί διάκρισιν καί ταύτισιν. Καί ἡ Ἐκκλησία διώκεται· διώκονται οἱ Μαθηταί, διώκεται καί ἡ Θεοτόκος· ἀλλά τό Τέκνον ἁρπάζεται στόν οὐρανό· δηλαδή: ἡ Σταύρωσις, ἡ Ἀνάστασις καί ἡ Ἀνάληψις τοῦ Χριστοῦ. Δέν μπορεῖ ὁ διάβολος πλέον νά φθάση στόν οὐρανό νά κάνη τίποτα· ἔκτοτε ὅμως κυνηγᾶ τήν Γυναῖκα εἰς τάς ἐρήμους, δηλαδή στρέφεται πάντοτε ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας. Βλέπει λοιπόν κανείς μέσα σ’ αὐτήν τήν εἰκόνα, ἡ ὁποία εἶναι μία ἀπό τίς πάμπολλες εἰκόνες τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως, βλέπει ἐν ἐπιτομῇ τό μυστήριον τῆς θείας Οἰκονομίας.
Ἀκόμη τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως ἀναφέρεται εἰς τήν ἵδρυσιν καί τήν ἐπέκτασιν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἐπί τῆς γῆς, εἰς τήν ἐξέλιξιν τῆς πάλης μεταξύ τῆς Γυναικός, τῆς Ἐκκλησίας, καί τοῦ Θηρίου, τῶν ἀντιθέων δυνάμεων –θά δοῦμε ποιές εἶναι αὐτές οἱ ἀντίθεες δυνάμεις. Στό τέλος ἔρχονται οἱ «πληγές» ἐναντίον τοῦ Θηρίου καί ἐναντίον τοῦ κόσμου πού ἀπιστεῖ, θριαμβεύει ἡ Ἐκκλησία, ἔρχεται ὁ Χριστός, κρίνει τόν κόσμον, δεσμεύεται ὁ διάβολος καί λάμπει ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι τό γενικό διάγραμμα τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἡ κεντρική ἰδέα τοῦ βιβλίου εἶναι ἡ δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, ὡς Κριτοῦ καί Βασιλέως. Μέ αὐτό ἀρχίζει καί μέ αὐτό τελειώνει. Θά τελειώση δέ ἔτσι: Θά πῆ ἡ «νύμφη», ἡ Ἐκκλησία, καί τό «Πνεῦμα», πού μένει στήν Ἐκκλησία, τό Ἅγιον Πνεῦμα, θά ποῦν: «Ἔρχου, Κύριε Ἰησοῦ.»· καί ἡ ἀπάντησις: «Ναὶ ἔρχομαι ταχύ.»· ναί, ἔρχομαι γρήγορα. Εἶναι τό κλῖμα τῆς ἀναμονῆς μέσα στό πνεῦμα τοῦ βιβλίου, τό κλῖμα τῆς ἀναμονῆς μέσα στήν Ἐκκλησία. Καί ἡ Ἐκκλησία ἀναμένει τόν Χριστόν· Τόν ἀναμένει ὡς Κριτήν καί ὡς Βασιλέα, διά νά θέση ἐκποδών τό κακό· νά μήν ὑπάρχη πλέον ὁ διάβολος, νά μήν ὑπάρχη ἡ ἁμαρτία, νά μήν ὑπάρχη ἡ φθορά, νά μήν ὑπάρχη ὁ θάνατος. Συνεπῶς κεντρική ἰδέα τοῦ βιβλίου εἶναι: ἡ δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία, ὁ Ἰησοῦς Χριστός ὡς Κριτής καί Βασιλεύς. Τό κύριον θέμα, πού τό βλέπουμε νά κινεῖται σέ ἀλλεπάλληλες εἰκόνες κατά ἕνα ἑπταδικόν σύστημα, ὅπως θά τό δοῦμε στήν ἀνάλυσι τοῦ βιβλίου, εἶναι ὁ ἀγών μεταξύ τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἀντιθέου δυνάμεως, ἀποτέλεσμα τοῦ ὁποίου θά εἶναι ὁ θρίαμβος τῆς Ἐκκλησίας διά τῆς νίκης τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ σκοπός δέ πού ἐγράφη τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι ἡ προπαρασκευή τῶν πιστῶν, ἐν ὄψει τῶν θλίψεων πού ἀναμένουν τούς πιστούς, ἀλλά καί ἡ παραμυθία, ἡ παρηγορία τῶν πιστῶν, διά τήν ἀγαθήν ἔκβασιν τοῦ ἀγῶνος. Ὅλα αὐτά, τά ὁποῖα σᾶς λέγω μέ πολύ λίγα λόγια, καταγράφονται στό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως μέ ὁράματα, παραστάσεις καί εἰκόνας, πού ἀποτελοῦν καί τήν συμβολική γλῶσσα τοῦ βιβλίου.
Βεβαίως ἡ Ἀποκάλυψις εἶναι κυρίως ἕνα προφητικόν βιβλίον, τό ὁποῖον –προσέξατε!– δέν ἀποκαλύπτει μόνον τά μέλλοντα, ἀλλά καί τά παρόντα. Συνεπῶς ἐδῶ ἐμφανίζεται ἡ προφητεία ἐν εὐρείᾳ ἐννοίᾳ. Τό ἴδιο τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, στό 1ο κεφάλαιον, στίχος 19, λέγει τό ἑξῆς –αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Κύριος τό σημειώνει εἰς τόν εὐαγγελιστήν Ἰωάννην: «Γράψον οὖν ἃ εἶδες, καὶ ἅ εἰσι καὶ ἃ μέλλει γίνεσθαι μετὰ ταῦτα.». Ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης βρίσκεται εἰς τήν Πάτμον ἐξόριστος, εἰς τό σπήλαιον πού σήμερα εἶναι γνωστόν ὡς τό σπήλαιον τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἐκεῖ, κατά τήν παράδοσιν, διαρκῶς προσηύχετο. Καί μίαν Κυριακήν –θά μᾶς τό πῆ ὁ ἴδιος εἰς τόν πρόλογον τοῦ βιβλίου του– «ἐγένετο ἐν πνεύματι» καί εἶδε ὅλας αὐτάς τάς ἀποκαλύψεις καί τά ὁράματα, τά ὁποῖα κατ’ ἐντολήν τοῦ Χριστοῦ τά καταγράφει. «Γράψον λοιπόν, λέγει, γράψε ἐκεῖνα πού εἶδες καί ἐκεῖνα τά ὁποῖα εἶναι, συνεπῶς τά παρόντα, καί ἐκεῖνα τά ὁποῖα πρόκειται νά γίνουν μετά τά παρόντα.» Συνεπῶς τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι ἕνα βιβλίον προφητικόν, τό ὁποῖον ἀποκαλύπτει τά παρόντα καί τά μέλλοντα. Σᾶς εἶπα ὅτι ἡ προφητεία ἔχει εὐρεῖαν ἔννοιαν· κινεῖται εἰς τό μέλλον, εἰς τό παρόν ἀλλά καί εἰς τό παρελθόν. Καί ἀναλύω. Ὅταν ἡ προφητεία κινῆται εἰς τό μέλλον, ἔρχεται νά ἀποκαλύψη ἐκεῖνο τό ὁποῖον θά γίνη στό μέλλον, τό ὁποῖον ἀγνοεῖ πᾶσα κτιστή λογική δημιουργία. Δέν γνωρίζει τό μέλλον οὔτε ἄνθρωπος οὔτε ἄγγελος οὔτε ὁ διάβολος· τό μέλλον πραγματικά τό γνωρίζει μόνον ὁ Θεός, καί κανείς ἄλλος, καί μόνος Ἐκεῖνος δύναται νά τό ἀποκαλύψη. Ἡ προφητεία λοιπόν εἶναι προνόμιον μόνο τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ· καί, ἄν τό θέλετε, εἶναι προνόμιον τῆς ὀρθοδόξου ἀληθοῦς Πίστεώς μας.
Ἡ προφητεία ἀκόμη κινεῖται εἰς τό παρόν γιά ὅ,τι πρᾶγμα ἐκφεύγει τῆς προσοχῆς τῶν συγχρόνων. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ἐπί παραδείγματι, λέγεται Προφήτης. Γιατί λέτε; Τί ἐπροφήτευσε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής; Ἐπροφήτευσε τό μέλλον; Ἐπροφήτευσε τό παρελθόν; Ἔ, λοιπόν, ἀγαπητοί, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής ἐπροφήτευσε μόνο τό παρόν! καί ὁ πυρήν, τό κέντρον τῆς προφητείας του ἦταν: «Νά ὁ Μεσσίας· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ.», Αὐτός εἶναι ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ. «Ποιός εἶσαι; τοῦ λέγουν οἱ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ, Εἶσαι ὁ Μεσσίας;» «Ὄχι! τούς λέγει, ἐγώ δέν εἶμαι ὁ Μεσσίας.» «Ποιός εἶσαι;» «Ἐγώ εἶμαι φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ. Ἐγώ, πού φωνάζω εἰς τήν ἔρημον, εἶμαι μιά φωνή, καί ἔρχομαι νά μαρτυρήσω γιά τόν Μεσσία. Εἶναι Αὐτός πού χρονικά ἕπεται, εἶναι ἀπό πίσω μου, ἀλλά ποιοτικά εἶναι Αὐτός μπροστά μου· ἔμπροσθέν μου γέγονεν. Εἶναι Ἐκεῖνος, τοῦ Ὁποίου ἐγώ δέν εἶμαι ἄξιος νά λύσω τόν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων Του.» Ἀλλά ὅταν προφητεύη διά τόν Χριστόν, ὁ Χριστός εἶναι παρών. Καί ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής εἶναι μέγας Προφήτης! Καί ὅμως, ἀγαπητοί μου, προφητεύει μόνο τό παρόν. Εἶναι δέ δυσκολώτερο νά προφητεύσης τό παρόν ἀπ’ ὅτι νά προφητεύσης τό μέλλον.
Τέλος ἡ προφητεία κινεῖται καί εἰς τό παρελθόν· προφητεύει ἐκεῖνα τά ὁποῖα ἀνθρώπινο μάτι δέν ἔχει δῆ. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, ὁ Μωϋσῆς, ὁ μέγας Προφήτης, καταγράφη στό βιβλίον τῆς Γενέσεως τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου, ἀπό ποῦ τά ἤξερε; Προφητικῶς γράφει. Συνεπῶς εἶναι Προφήτης πού κινεῖται εἰς τό παρελθόν.
Ἀκόμη ὁ χαρακτήρ τῆς προφητείας εἶναι εὐρύτερος, ἀπ’ ὅ,τι σᾶς εἶπα, ἐπειδή ἔχει καί τό στοιχεῖον τῆς διδασκαλίας. Δηλαδή ἡ προφητεία περιέχει προτροπάς, ἠθικάς προτροπάς, παρακινεῖ σέ μετάνοια, παραμυθεῖ τούς πιστούς στόν σκληρό ἀγῶνα τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί λοιπά. Πολλές φορές οἱ Προφῆται ἔρχονται νά ἐνισχύσουν καί νά βοηθήσουν, νά παρακινήσουν εἰς μετάνοιαν καί νά ἀνορθώσουν τόν λαόν πού τούς ἀκούει· δηλαδή δέν ἔρχεται ἡ προφητεία μόνο νά πῆ τί θά γίνη ἤ τί ἔγινε, ἀλλά καί πῶς πρέπει νά σταθοῦν οἱ ἄνθρωποι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτόν τόν λόγο –ὑπογραμμίζω καί σημειώνω– δέν θά πρέπει –δέν! ὑπογραμμίζω τό δέν– δέν θά πρέπει νά δοῦμε τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως μέ τήν στενήν ἔννοιαν τῆς προφητείας, δηλαδή σάν ἕνα βιβλίο πού θά μᾶς πῆ μόνο διά τό μέλλον. Ὄχι, ἀγαπητοί μου· τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως θά κινηθῆ καί πρός τά πίσω καί πρός τά ἐμπρός καί –ἀκοῦστε!– εἰς τό παρόν. Τί εἶπε ἐδῶ ὁ Κύριος; «Ἅ εἰσι.»· ἐκεῖνα τά ὁποῖα ὑπάρχουν, ὑφίστανται. Καί ἐκεῖνο τό «ἅ εἰσι» δέν εἶναι ἐκεῖνο μόνον τό ὁποῖον συνέβαινε τότε πού ὁ Κύριος ὑπηγόρευε εἰς τόν Ἰωάννην τήν Ἀποκάλυψιν καί τοῦ ἐδείκνυε μέ τίς εἰκόνες τίς συμβολικές πᾶν ὅ,τι συνέβαινε στήν ἐποχή του. Ὅταν θά γράψη γιά τήν «μεγάλη τήν πόρνη τή Βαβυλῶνα», τή Ρώμη, δέν εἶναι ἡ Ρώμη μόνον τότε ἐκεῖνο τό «ἅ εἰσι», ἐκεῖνα τά ὁποῖα εἶναι· ἐκεῖνο τό «ἅ εἰσι» εἶναι καί σήμερα, θά εἶναι καί αὔριο· ἀλλά γιά τό αὔριο θά εἶναι αὐτό πού θά ἀνήκη στό αὔριο, καί θά εἶναι ὡς παρόν. Ἔτσι λοιπόν ἀνά πᾶσα στιγμή ἡ Ἀποκάλυψις κινεῖται στό παρελθόν, στό παρόν καί στό μέλλον. Ἔχει δέ αὐτήν τήν εὐρεῖαν μορφήν: ἔρχεται νά παραμυθήση, νά ἀνορθώση, νά εἰδοποιήση, νά ἐπισημάνη –«Ἔρχεται, λέγει, ὁ Ἀντίχριστος.»–, νά ἐπισημάνη σέ κάθε ἐποχή, ἰδιαιτέρως ὅμως σέ μιά ἐποχή ὅπου τό θρησκευτικόν αἴσθημα εἶναι πολύ χαμηλό.
Τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι ἕνα ζωντανό βιβλίο, μέ πολλήν καί ἀνέκφραστον χάριν καί δροσερότητα. Παρά τίς τρομερές εἰκόνες πού περιέχει, ἔχει μία δροσερότητα, καί ταυτοχρόνως μία τρυφερότητα. Εἶναι ἕνα ἀληθινό ἀριστούργημα τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος μπόρεσε κάτι νά δῆ μέσα στό βιβλίο αὐτό, τό καθιστᾶ ἀληθινό ἐντρύφημά του. Ἡ Ἀποκάλυψις εἶναι γραμμένη, ξέρετε, εἰς τήν δημοτικήν τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς. Ἔχομε τήν ἑλληνιστικήν γλῶσσα, ἡ ὁποία βεβαίως δέν εἶναι ἡ ἀττική διάλεκτος, ἡ περίτεχνος γλῶσσα τοῦ Πλάτωνος. Εὑρισκόμεθα ἀρκετά μακρυά, μερικές ἑκατοντάδες χρόνια μακρυά· ἡ ἑλληνική γλῶσσα ἔχει ὑποστῆ πολλές ἐπιδράσεις, ἰδίως ξενικές, καί βαρβαρίζει. Στή γλῶσσα αὐτή γράφηκαν τά εὐαγγέλια. Ἡ γλῶσσα τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι ἀκόμα πιό κάτω ἀπ’ αὐτή τήν ἑλληνιστική γλῶσσα· εἶναι μία –ἐπιτρέψατέ μου νά τό πῶ ἔτσι ὅπως θά τό λέγαμε σήμερα– δημοτικιά! Μή σᾶς πειράζει αὐτό καί μή σᾶς σκανδαλίζει. Παρουσιάζει στοιχεῖα ἀπό φιλολογικῆς πλευρᾶς τόσα καί τέτοια, ὥστε ξένοι νά ποῦν ὅτι τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως ἔχει δική του γραμματική. Λέγει, ἐπί παραδείγματι: «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος». Τό «ὁ ὢν», μάλιστα· παίρνει ἄρθρο, γιατί εἶναι μετοχή· τό «ὁ ἦν», πού εἶναι ὁ παρατατικός τοῦ ρήματος εἰμί, τί εἴδους ἄρθρο μπορεῖ νά πάρη;... Τό ρῆμα παίρνει ποτέ ἄρθρο, καί λέγει «ὁ ἦν»;... Σόλοικο. Τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως ἔχει λοιπόν τή δική του γραμματική· ἀλλά εἶναι χαριτωμένη. Εἶναι χαριτωμένη γραμματική! Ἀλλά καί τό λεξιλόγιό του ἴσως δέν εἶναι πλούσιο. Ξέρετε, τό φτωχότερο σέ λεξιλόγιο ἀπό τά τέσσερα εὐαγγέλια εἶναι τοῦ Ἰωάννου· ἀλλά εἶναι τό ὑψιπετέστερον· εἶναι τό θεολογικώτερον· τό εὐαγγέλιον τοῦ Ἰωάννου! Μιμεῖται τήν Κένωσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου, ὁ Ὁποῖος περιβάλλεται τήν πτωχείαν τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως! αὐτός ὁ Θεός Λόγος!... Ἔτσι μέσα ἀπ’ τή φτώχεια, θά λέγαμε, τοῦ πλούτου τῶν λέξεων, ἔρχεται ὁ πλοῦτος τῆς θεολογίας, ὁ πλοῦτος τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, πού τόσο πολύ ξεχειλίζει, ὥστε ξεπερνᾶ τίς ἔννοιες τῶν λέξεων. Εἶναι κάτι καταπληκτικό. Μόνον ἐκεῖνος πού ἐξοικειώνεται μέ τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως μπορεῖ νά ἀνακαλύπτη ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα κατά τρόπον ἀτέρμονα. Εἶναι λοιπόν ἕνα ἀληθινό ἀριστούργημα τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἔχει ἑνότητα· ἔχει συμμετρία· ἔχει εὐρυθμία· ἔχει δύναμιν λόγου· ἔχει, παρά τήν πτωχεία τῶν λέξεων, πλοῦτο χρωμάτων καί τόνων· ἔχει μία ἀφάνταστη ποικιλία θεμάτων· ἔχει μία πλαστικότητα· ἔχει μιά ζωηρότητα καί μιά παραστατικότητα τό βιβλίο αὐτό, τόση, πού συναρπάζει ἐκεῖνον πού τό διαβάζει.
Γιά κανένα ἄλλο βιβλίο δέν γράφηκαν τόσα βιβλία. Γιά κανένα! ἀκόμη καί γιά τό πιό κλασσικό βιβλίο στήν ἀνθρωπίνη Ἱστορία, στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπίνης γραμματείας! Κανένα ἄλλο βιβλίο δέν εἶχε τόσες συγγραφές γι’ αὐτό. Πάρα πολλά βιβλία ἔχουν γραφῆ, γράφονται καί θά γράφωνται γιά τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἀληθής πλοῦτος πραγματικά! Εἶναι βαθυστόχαστο βιβλίο· ἀφυπνιστικό συνειδήσεων· συναρπαστικό! Μέ σκηνικά· τά σκηνικά του εἶναι ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ! Ὁ χρόνος στόν ὁποῖον κινεῖται, πού δέν τόν χωράει ἡ ἀνθρωπίνη Ἱστορία, εἶναι ἡ παγκοσμία Ἱστορία καί ἡ Αἰωνιότητα! Γι’ αὐτό καί ἀποτελεῖ ἑρμηνευτικόν λάθος ἐάν θά θέλαμε νά ἑρμηνεύσωμε τό κείμενον τῆς Ἀποκαλύψεως μέ βάσιν ἕναν τόπο, ὅπως εἶναι ἡ Ἑλλάς ἤ ἡ Κωνσταντινούπολις –ὅσοι διαβάσατε ἀποκαλυπτικήν γραμματείαν μέ καταλαβαίνετε–· νά θέλωμε δηλαδή νά ἑρμηνεύσωμε τήν Ἀποκάλυψι στόν στενό χῶρο μιᾶς Κωνσταντινουπόλεως...! ἤ στόν στενό χῶρο τῆς Ἑλλάδος...! σάν νά εἶναι γραμμένη δηλαδή ἡ Ἀποκάλυψις γιά τούς Ἕλληνες εἰδικά. Εἶναι παγκόσμιον βιβλίον. Παγκόσμιον! Σᾶς εἶπα· τό σκηνικό του: ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ! ὁ χρόνος: ἡ Ἱστορία ἡ παγκόσμιος καί ἡ Αἰωνιότητα! Πῶς λοιπόν τώρα νά περιορίσουμε τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως καί νά ποῦμε: «Γιά νά διαβάσουμε· τί θά γίνη; Ἄραγε θά πάρουμε τήν Πόλι καί τήν ἁγιά-Σοφιά;»...! Φτώχεια. Φτώχεια! Γι’ αὐτό ὅσοι ἑρμηνεύουν ἔτσι ἔχουνε πέσει ἔξω. Ἀγαπητοί μου, ὅσοι ἔγραψαν ἑρμηνείες τῆς Ἀποκαλύψεως μέ τέτοια στενά ὅρια δέν ἐπαληθεύθηκαν, καί φυσικά ντροπιάστηκαν. Μόνο γιά τήν ἱστορία τῆς ἑρμηνείας σᾶς ἀναφέρω τόν Ἀπόστολο Μακράκη, ὁ ὁποῖος ἤθελε νά ἑρμηνεύση τήν Ἀποκάλυψι μέ βάσι πάντα τόν ἑλληνικόν χῶρον καί κέντρο τήν Κωνσταντινούπολιν, καί μάλιστα μέ ἰδέα τόν Μωαμεθανισμόν!
Περιττόν εἶναι νά σᾶς πῶ ὅτι δέν μποροῦμε νά ἑρμηνεύσωμε τήν Ἀποκάλυψι μέ βάσι κάποιο ρεῦμα τῆς ἐποχῆς μας. Λέμε ὅτι τότε πού ζοῦσε ὁ Μακράκης, πρός τά τέλη τοῦ περασμένου αἰῶνος, ἦταν ὁ Μωαμεθανισμός. Τό ὅτι ὁ Μωαμεθανισμός περιέχεται μέσα στό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι ἀναμφισβήτητο· ἀλλά δέν μποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι αὐτό ἀποτελεῖ ἕνα θέμα μέ τό ὁποῖον ἰδιαιτέρως θά ἀσχοληθῆ τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως καί σ’ αὐτό θά μείνη. Ὄχι· λάθος. Οὔτε ὁ Κομμουνισμός οὔτε ἡ ἀθεΐα... τίποτα! Αὐτά τά πράγματα περιέχονται μέσα στό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Προσέξατε: περιέχονται! Εἶναι μεγάλα πράγματα· εἶναι παγκόσμια πράγματα, καί περιέχονται· ἀλλά δέν ἐξαντλεῖται τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως σ’ αὐτά. Μήν ποῦμε λοιπόν ὅτι τό Θηρίον εἶναι ὁ Κομμουνισμός ἤ ὁ Μωαμεθανισμός. Ὄχι. Τό ὅτι αὐτά εἶναι προδρομικά θηρία εἶναι ἀναμφισβήτητο· ἀλλά δέν εἶναι αὐτό καθ’ ἑαυτό τό Θηρίον. Εἶναι, σᾶς εἶπα, ἑρμηνευτικόν λάθος νά καθορίζουμε τέτοια πράγματα. Γι’ αὐτό, θά σᾶς παρακαλέσω πάρα πολύ, ὅταν θά ἔρχεσθε νά ἀκοῦτε –καί νά ἔρχεσθε πάντα–, νά προσέχετε πολύ. Μάλιστα θά ἰδῆτε ὅτι ὑπάρχει πολύ ἐνδιαφέρον. Ἄλλωστε ἡ εἰσαγωγή πού κάνουμε τώρα γίνεται ἀκριβῶς γιά νά ξυπνήση τό ἐνδιαφέρον, νά κινήση τό ἐνδιαφέρον τῶν ἀκροατῶν, καί νά φέρετε ἄλλους τόσους· νά χρειασθῆ νά πᾶμε –δέν ξέρω– στήν πλατεῖα νά κάνωμε τήν ὁμιλία μας! Ἀλλά προσέξτε: μήν περιμένετε νά ἀκούσετε ἐδῶ, ἀναλύοντας καί ἑρμηνεύοντας τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, νά μάθετε ἄν θά γίνη καί πότε θά γίνη ὁ τρίτος παγκόσμιος πόλεμος!... οὔτε ἀκόμη πότε θά ’ρθῆ ὁ Ἀντίχριστος καί πότε θά γίνη ἡ δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία!... Τέτοια πράγματα μήν τά περιμένετε· πρόκειται περί ἑρμηνευτικοῦ λάθους. Καί ὅσοι ἐκ τῶν ἑρμηνευτῶν ἤ ὁμιλητῶν θά ἐπιχειροῦσαν νά ποῦν «Νά!», «Αὐτό!», θά ἦταν ἐπικίνδυνο. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὅλοι ὅσοι ἔχουν μιλήσει ἔτσι, ἔχουν διαψευσθῆ. Θά πρέπει νά ἀκολουθήσουμε τήν γραμμήν πού ἀκολουθεῖ ἡ Ἐκκλησία μας. Καί τή γραμμή αὐτή, ἀγαπητοί μου, τήν ἐχάραξαν τρεῖς ἀληθινά θεόπνευστοι ἄνθρωποι, τρεῖς Πατέρες. Αὐτοί εἶναι: ὁ Ἀνδρέας Καισαρείας –6ος αἰών–, πού ἔγραψε ὑπόμνημα στήν Ἀποκάλυψι, τό ὁποῖο, δόξα τῷ Θεῷ, ἔχω στά χέρια μου· ὁ Ἀρέθας, ἀρχιεπίσκοπος Καισαρείας κι αὐτός –τοῦ 9ου αἰῶνος–, τό ὁποῖον ἐπίσης ἔχω· καί ὁ Οἰκουμένιος, ἀρχιεπίσκοπος Τρίκκης –τοῦ 6ου αἰῶνος κι αὐτός. Δέν ἔχω αὐτό τό ὑπόμνημα· ἔχω τά δύο: τοῦ Ἀνδρέα Καισαρείας καί τοῦ Ἀρέθα Καισαρείας, πλήρη ὑπομνήματα στήν Ἀποκάλυψι, στά ὁποῖα βλέπει κανείς τήν ὀρθόδοξη γραμμή τῆς Ἐκκλησίας μας, τό πῶς ἑρμηνεύει τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Δέν εἶναι τυχαῖον –ἄν καί θά τό ἀναλύσουμε αὐτό μέσα στά θέματά μας– τό γιατί Πατέρες καί θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας μας δέν ἀσχολήθηκαν μέ τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Φέρ’ εἰπεῖν ὁ καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας ὑπομνημάτισε ὅλα τά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης πλήν τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως. Γιατί; Ἀλλά αὐτό θά τό δοῦμε στήν πορεία τῶν θεμάτων μας. Τώρα μόνον τοῦτο σᾶς λέγω· τά ὑπομνήματα αὐτῶν τῶν τριῶν Πατέρων, ὅπως καί τό θαυμάσιο βιβλίο τοῦ καθηγητοῦ Μπρατσιώτη –ἕνα ὑπόμνημα στήν Ἀποκάλυψι, τό μοναδικό πού ὑπάρχει στήν νεοελληνική θεολογική γραμματεία· τό μοναδικό!– εἶναι οἱ ὁδηγοί μου· ὅλα τά ἄλλα κρύβουν κινδύνους. Καί σᾶς τό λέγω αὐτό γιατί οὔτε ἐγώ θά ἤθελα νά πλανηθῶ ἀλλά οὔτε κι ἐσᾶς νά πλανήσω. Γι’ αὐτό, σᾶς εἶπα, μήν ἐξάπτεται ἡ φαντασία σας μέ πράγματα γιά τά ὁποῖα ἴσως θά λέγατε: «Καί τί θά γίνη; Καί τί θά μάθωμε;». Ὄχι· θέλει νηφαλιότητα. Θά μάθωμε, μέσα στήν πορεία τῆς ἀναλύσεως τοῦ ἱεροῦ κειμένου, πῶς πρέπει νά ἑρμηνεύουμε τό βιβλίον αὐτό. Ἐγώ βεβαίως κάτι θά σᾶς πῶ τώρα· ὅμως αὐτό τό κάτι δέν θά ἐξαντληθῆ, ἀλλά θά τό μαθαίνωμε στήν πορεία τῆς ἀναλύσεως τοῦ Βιβλίου. Παρά ταῦτα –αὐτά πού σᾶς λέγω– παρά ταῦτα δέν μποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι δέν θά παρατηροῦμε τά «σημεῖα τῶν καιρῶν», διότι αὐτός ὁ Κύριος μᾶς τό εἶπε αὐτό. Τί εἶπε; Μᾶς μίλησε γιά τά σημάδια τοῦ τέλους καί μᾶς εἶπε: «Ὅπως ὅταν βλέπετε ὅτι τά φύλλα τῆς συκιᾶς ἄνοιξαν ἐπάνω στό κλαδί καί λέτε ὅτι ἐγγὺς τὸ θέρος, ἔτσι καί ὅταν δῆτε αὐτά τά σημάδια πού σᾶς λέγω –Ποιά; Ἕνα, δύο, τρία...· τά ἀπαριθμεῖ εἰς τό εὐαγγέλιον.–, τότε θά πῆτε: ἐγγύς τό τέλος.» «Ποῖον τέλος, Κύριε;...» Αὐτό εἶναι τώρα!... Ἐδῶ ἔχομε διπλῆ εἰκόνα: τό «τέλος» τῆς Ἱερουσαλήμ καί τό «τέλος» τοῦ κόσμου. Εἶναι δύσκολο βιβλίο τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως· ἡ προφητεία εἶναι ἀπύθμενος. Εἶναι, ἀγαπητοί μου, ἀπύθμενος! θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω.
Πάντως ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος συνιστᾶ στόν ἅγιο Πολύκαρπο, στόν ὁποῖο στέλνει ἐπιστολή, ἐνῶ πηγαίνει στή Ρώμη γιά νά μαρτυρήση, καί τοῦ λέγει: «Τοὺς καιροὺς καταμάνθανε. Τὸν ὑπὲρ καιρὸν προσδόκα, τὸν ἄχρονον, τὸν ἀόρατον, τὸν δι’ ἡμᾶς ὁρατὸν...». Τούς καιρούς νά καταμανθάνης· νά τούς μελετᾶς τούς καιρούς. Δέν λέγει μάνθανε, ἀλλά «καταμάνθανε»· παρατήρει τούς καιρούς, μελέτα τούς καιρούς. Καί, ταυτοχρόνως, νά περιμένης –«προσδόκα» λέγει– τόν Ὑπέρχρονον, τόν Ἄχρονον, τόν Ἰησοῦν Χριστόν, τόν Αἰώνιον Υἱόν καί Λόγον τοῦ Θεοῦ. Περίμενέ Τον. Αὐτή ἡ προτροπή του εἶναι πολύ σπουδαία. Δέν πρέπει ὅμως νά μᾶς ρίχνη εἰς τήν περιπέτειαν τῆς περιεργείας ἤ στίς συνέπειες μιᾶς νοσηρᾶς φαντασίας· γιατί, ἐδῶ πού τά λέμε, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι δέν ἔχουν ὑγιᾶ φαντασίαν· ἔχουν καί νοσηρά φαντασία, καί, κατά τό λαϊκόν, κάνουν τήν τρίχα τριχιά. Ἐγώ μπορῶ νά σᾶς πῶ κάτι, καί νά βγῆτε ἔπειτα ἔξω καί νά πῆτε: «Ὁ πατήρ Ἀθανάσιος μᾶς εἶπε πότε πράγματι θά γίνη ὁ τρίτος παγκόσμιος πόλεμος.»!... Καί νά ’ρθοῦν ἐκεῖνοι στούς ὁποίους ἔχετε ἀνακοινώσει τό πρᾶγμα καί νά μοῦ ποῦν: «Πάτερ, εἴπατε αὐτό· πότε θά γίνη ἀλήθεια;»! κι ἐγώ νά δηλώσω ἄγνοια. Καί ὅλα αὐτά γιατί; Διότι μέ τήν φαντασία τους οἱ ἀκροαταί μεγάλωσαν ἐκεῖνο τό ὁποῖον εἶπα, καί τό προσέφεραν ὅπως τό φανταζόντουσαν.
Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος λέει κάτι πολύ ὡραῖον. Λέγει: «Ἀσφαλέστερον καὶ ἀκινδυνότερον τὸ περιμένειν τὴν ἔκβασιν τῆς προφητείας ἢ τὸ καταστοχάζεσθαι καὶ ἀπομαντεύεσθαι...». Εἴδατε τί λέγει; Εἶναι ἀσφαλέστερο –καί ἀναφέρεται μάλιστα στό ὄνομα τοῦ Ἀντιχρίστου ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος– Εἶναι ἀσφαλέστερο καί ἀκινδυνωδέστερο, δέν κινδυνεύεις, ὅταν περιμένης τήν ἔκβασι τῆς προφητείας. Ἄφησε τό πρᾶγμα νά πραγματοποιηθῆ, παρά νά κάθεσαι νά στοχάζεσαι καί νά ἀπομαντεύεσαι, δηλαδή νά προσπαθῆς νά μαντεύσης τί περίπου θά βγῆ καί θά γίνη.
Καί ὁ Ἀνδρέας Καισαρείας μᾶς λέγει τό ἑξῆς πολύ σπουδαῖο: «Ὁ χρόνος ἀποκαλύψει καὶ ἡ πεῖρα τοῖς νήφουσιν.». Ὁ χρόνος θά ἀποκαλύψη τά γεγονότα. «Μά, θά μοῦ πῆτε, ἄν ἔρθουν τά γεγονότα, τότε γιά μᾶς τί ἀξία θά ἔχη ἡ προφητεία;» Ἔχει μεγάλη ἀξία νά ξέρω τώρα ὅτι γίνεται αὐτό πού λέγει ἡ Ἀποκάλυψι: γιά νά μπορῶ νά σταθῶ! Συγκεκριμένα καί καίρια: ἡ παρουσία τοῦ Ἀντιχρίστου. Ὅταν θά ἔρθη, θά ἀρχίση νά λέγη πράματα καί πράματα! Σπουδαῖος! φιλάνθρωπος! πολιτισμένος! καταπληκτικός θά εἶναι ὁ Ἀντίχριστος –ἔτσι λέγουν οἱ Πατέρες. Καταπληκτικός! Θά μαγεύση ὅλη τήν ἀνθρωπότητα. Οἱ ἄνθρωποι θά ποῦν: «Νά κυβερνήτης! Δέν φάνηκε ποτέ στήν οἰκουμένη τέτοιος κυβερνήτης!». Θά εἶναι δέ παγκόσμιος βασιλεύς. Αὐτές οἱ ἑνώσεις πού γίνονται σιγά-σιγά, μιά μέρα θά καταλήξουν σέ μία παγκοσμία ἑνότητα. Καί τότε θά προβληθῆ ὁ Ἀντίχριστος. Παράξενο; Ἀληθές ὅμως. Αὐτή εἶναι ἡ εἰδοποίησι πού ἔχομε ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Καί τότε θά ἔρθουν ὁ προφήτης Ἠλίας καί ὁ Ἐνώχ, οἱ ὁποῖοι δέν δοκίμασαν θάνατο, ὡς Προφῆται τοῦ παρόντος –ὄχι τοῦ μέλλοντος· τοῦ παρόντος– καί θά λέγουν: «Αὐτός εἶναι ὁ Ἀντίχριστος! Τί εἴπατε;... εἴπατε ὅτι αὐτός εἶναι ὁ μεγάλος κυβερνήτης;! Ὁ Ἀντίχριστος εἶναι!». Αὐτοί οἱ δύο θά προφητεύουν τό παρόν. Καί ἐκεῖνοι πού θά νήφουν –εἴδατε τί λέγει ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Καισαρείας; «τοῖς νήφουσιν»–, αὐτοί πού θά νήφουν, αὐτοί πού θά ἔχουν καθαρή καρδιά, πού θά ζοῦν πνευματική ζωή, αὐτοί ἀμέσως θά τόν ἀναγνωρίσουν. Οἱ ἄλλοι τί θά κάνουν; Οἱ ἄλλοι νά τί θά κάνουν: θά πιάσουν τούς Προφῆτες καί θά τούς κρεμάσουν στήν πλατεῖα τῆς Ἱερουσαλήμ! Πότε λοιπόν θά πραγματοποιηθοῦν αὐτά; Ὅταν θά ἔρθουν. Καί πῶς θά τά ξέρωμε; Θά τά δοῦμε τότε πού θά ἔρθουν· τό κάθε πρᾶγμα τότε πού θά ἔρχεται. Βλέπετε λοιπόν ὅτι εἶναι πολύ σπουδαῖο τό πῶς θά πιάσουμε στά χέρια μας τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως!
Ὅταν ἀνοίξωμε τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, ἀγαπητοί μου, αἰσθανόμεθα ὅτι εὑρισκόμεθα μπροστά σέ μίαν ἄβυσσον· δέν βρίσκουμε οὔτε ἄκρη οὔτε ἀρχή οὔτε τέλος. Μία ἄβυσσος ὀπτασιῶν, παραστάσεων καί εἰκόνων! Καί ὅμως τά πράγματα δέν εἶναι ἔτσι· οὔτε ἄβυσσος ὑπάρχει οὔτε τίποτα· ὑπάρχει εὔρυθμος διάταξις ὅλης τῆς ὕλης κατά ἕνα ἑπταδικόν σύστημα, πού μᾶς ἀφήνει καταπλήκτους. Ὅπως βεβαίως ἄν ρίξουμε μιά ματιά στά ἀστέρια τοῦ οὐρανοῦ, σ’ αὐτά τοὐλάχιστον πού βλέπουν τά μάτια μας, αὐτά τά ἕξι-ἑπτά χιλιάδες ἀστέρια, θά ποῦμε: «Τί μᾶς ἐζήτησαν; νά σχεδιάσουμε χάρτην τοῦ οὐρανοῦ;... Ποῦ νά βροῦμε ἄκρη μέ τά ἀστέρια αὐτά!...». Κι ὅμως γιά τόν ἀστρονόμο δέν ὑπάρχει χάος· ἔχει χαρτογραφήσει αὐτά τά ἀστέρια.Ἔτσι λοιπόν κι ἐδῶ, δέν ὑπάρχει χάος στήν Ἀποκάλυψι· μποροῦμε θαυμάσια νά βροῦμε καί τήν ἄκρη καί τήν μέση καί τό τέλος. Ἀλλά τοῦτο συμβαίνει διότι δέν γνωρίζομε νά τήν ἑρμηνεύσωμε. Καί εἰλικρινά αὐτό εἶναι τό κύριο σημεῖο, τό πρόβλημα: πῶς θά ἑρμηνεύσωμε τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως; Χωρίς νά θέλω νά πελαγοδρομήσετε, θά σᾶς ἔλεγα ὅτι ἔχουν προταθῆ κάπου τέσσερις θεωρίες τρόπου ἑρμηνείας τοῦ βιβλίου· ἐγώ θά σᾶς πῶ τίς δυό. Τό ὅτι ἀποτελεῖ ἀληθινό πρόβλημα θά τό δῆτε στήν πορεία τῶν θεμάτων μας, ὅταν θά προχωροῦμε στήν ἀνάλυσι.
Ἡ πρώτη θεωρία, ἡ ὁποία ὑποστηρίζεται ἀπό πολλούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, λέγεται κυκλική. Δηλαδή: ὅταν διαβάζουμε τήν Ἁγία Γραφή, λέμε: «Μ’ αὐτά πού γράφει ὁ Προφήτης, τί ἐννοεῖ; Γιά ποιά ἐποχή ἐννοοῦνται αὐτά; γιά τήν ἐποχή του, γιά τήν πορεία τῆς Ἐκκλησίας μέσα στήν Ἱστορία ἤ γιά τά ἔσχατα;». ’Εν προκειμένῳ ὑπάρχει καί ἡ λεγομένη ἐσχατολογική ἤ προοδευτική μέθοδος. Ἡ κυκλική κάνει τό ἑξῆς: παίρνει μία σειρά ὀπτασιῶν, ἕναν κύκλο, μία ἑπτάδα, καί λέγει: Αὐτές οἱ ὀπτασίες ἑρμηνεύονται γι’ αὐτά τά γεγονότα αὐτῆς τῆς ἐποχῆς· ἡ δευτέρα ἑπτάδα βρίσκει ἑρμηνεία γιά μιά παρακάτω ἐποχή... Καί συνεχίζει ἔτσι ἕως ὅτου φθάση εἰς τά ἔσχατα, εἰς τό τέλος.
Ἡ δευτέρα θεωρία εἶναι ἡ χρονολογική. Αὐτή δέν εἶναι σάν τήν κυκλική, οὔτε ἔχει σχέσι μ’ αὐτά τά ἑπταδικά συστήματα σέ κύκλους, ἀλλά εἶναι μιά εὐθεῖα πορεία, ὥστε νά λέμε: Εἴμεθα στό 1ο κεφάλαιο –ἤ, ἄν θέλετε, στό 3ο, ἐκεῖ ὅπου ἀναφέρονται οἱ ἑπτά ἐπιστολές πρός τάς ἑπτά Ἐκκλησίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Λοιπόν· τά τρία πρῶτα κεφάλαια ἀναφέρονται στήν ἐποχή τοῦ Ἰωάννου· τά παρακάτω κεφάλαια, ἕως καί τό τελευταῖο, ἀναφέρονται σέ ἑπόμενες ἐποχές, ἕως τά ἔσχατα τῆς Ἱστορίας. Συνεπῶς, θά λέγαμε, κάθε κεφάλαιο ἀντιστοιχεῖ σ’ ἕνα κομμάτι τῆς Ἱστορίας.
Οὔτε ἡ πρώτη εἶναι ἀκριβής μέθοδος ἑρμηνείας οὔτε ἡ δευτέρα. Ὁ Ἀνδρέας Κρήτης προτιμᾶ βέβαια τήν κυκλικήν, ἀλλά χρησιμοποιεῖ ὅλας τάς μεθόδους. Δηλαδή πρέπει νά ὑπάρχη μία ἐπιλεκτική μέθοδος· ἀλλοῦ νά χρησιμοποιήσουμε τήν κυκλικήν, ἀλλοῦ τήν χρονολογικήν, ἀλλοῦ τήν ἐσχατολογικήν. Μή σᾶς μπερδεύω ὅμως τώρα μ’ ὅλα αὐτά· μόνο θέλω τοῦτο: νά καταλάβετε ὅτι εἶναι δύσκολον πρᾶγμα νά καταπιαστοῦμε μέ τό βιβλίο αὐτό.
Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ λεγομένη μικτή μέθοδος ἤ ἑλικοειδής. Αὐτή εἶναι ἡ ἑξῆς –γιά νά τό καταλάβετε: Σχηματίζω μία ἕλικα –προσέξτε αὐτό τό σχῆμα: ἑλικοειδῶς. Ἀναβαίνω ἑλικοειδῶς ἕνα βουνό· κυκλικό βουνό. Ξεκινάω ἀπό κάτω, ἀνεβαίνω, καί βέβαια σχηματίζω μία γραμμή ἑλικοειδῆ. Ἄν κοιτάξω ἀπό πάνω, ὁπωσδήποτε σχηματίζω ἕναν κύκλο. Ἄν κοιτάξω ἀπό τό πλάϊ, ὁ κύκλος αὐτός εἶναι προοδευτικός, γιατί ἀνεβαίνει καί πάει πρός τήν κορυφή, πρός τά ἔσχατα. Ξεκινάει ἀπό τήν βάσι, τότε πού γράφηκε ἡ Ἀποκάλυψις, καί πάει πρός τά ἔσχατα, πρός τήν δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία. Λοιπόν, ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, ἔχω καί τήν κυκλικήν ἑρμηνεία, ἔχω καί τήν εὐθύγραμμον –ἀφοῦ πάει πρός τά πάνω. Αὐτή ἡ μέθοδος λέγεται ἑλικοειδής. Νά σᾶς δείξω τώρα πῶς οἱ Πατέρες ἑρμηνεύουν. Θά σᾶς ἀναφέρω τρία παραδείγματα. Δηλαδή ἡ μέθοδος βρίσκεται μέσα στήν Ἁγία Γραφή.
Λέγει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης, εἰς τήν πρώτη του ἐπιστολή, 2, 18. Ἀκοῦστε: «Παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστί, καὶ καθὼς ἠκούσατε ὅτι ὁ ἀντίχριστος ἔρχεται, καὶ νῦν ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν· ὅθεν γιγνώσκομεν ὅτι ἐσχάτη ὥρα ἐστίν.». Παιδία, λέγει, ἡ ἐσχάτη ὥρα εἶναι. Ἀλλά «ἐσχάτη» θά πῆ: ἦρθε ἡ δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία. Αὐτό θά πῆ «ἐσχάτη»· ἡ τελευταία. Διότι μετά τήν «ἐσχάτη» ἔχει τίποτα πιό κάτω; Ἐάν εἶχε κάτι πιό κάτω, τότε δέν θά ἦταν αὐτό τό πρᾶγμα «ἐσχάτη». «Εἶναι, λέει, ἡ ἐσχάτη ὥρα.» Γιατί; «Διότι ἀκούσατε ὅτι ἔρχεται ὁ Ἀντίχριστος.» Ὁ Ἀντίχριστος λοιπόν ἀποτελεῖ σημεῖον τῆς «ἐσχάτης ὥρας». «Ἀλλά τώρα, προσθέτει, ὑπάρχουν πολλοί ἀντίχριστοι.». Καί βγάζει αὐτό τό πολύ-πολύ περίεργο συμπέρασμα: «Καί ἀφοῦ ὑπάρχουνε πολλοί ἀντίχριστοι, ἀπ’ αὐτό ξέρομε ὅτι ἦλθε ἡ ἐσχάτη ὥρα.»! Θά μοῦ πῆτε ὅτι τά μπερδέψαμε τώρα καί τά κάναμε... καί δέν καταλάβαμε τίποτα! Λοιπόν· εἶναι ἁπλοῦν. Τό κύριον πρόσωπον εἶναι ὁ Ἀντίχριστος· οἱ ἀντίχριστοι οἱ ἄλλοι εἶναι πρόδρομοι τοῦ Ἀντιχρίστου. Ἀλλά ἡ «ἐσχάτη ὥρα» ἀπό πότε ἀρχίζει; Ἀρχίζει ἀπό τήν στιγμή πού ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης γράφει τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἀπό ’κείνη τήν στιγμή ἀρχίζει ἡ «ἐσχάτη ὥρα». Θέλετε νά τό δῆτε αὐτό καί στόν ἀπόστολο Παῦλο; Ἀκοῦστε πῶς τό λέγει, στήν Β΄ Πρός Τιμόθεον, 3, 1: «Νά ξέρης, λέγει στόν Τιμόθεον, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί.»· στίς ἔσχατες ἡμέρες θά σταθοῦν δύσκολοι καιροί. Ὤ, ἅγιε ἀπόστολε Παῦλε, ποιές εἶναι αὐτές οἱ «ἔσχατες ἡμέρες»; Ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί λέγει ὅτι οἱ «ἔσχατες ἡμέρες» ἀρχίζουν τήν στιγμή πού γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος τήν ἐπιστολή του. Ὥστε λοιπόν τί βλέπομε; Νά, θά σᾶς τό πῶ τώρα μ’ ἕνα ἄλλο παράδειγμα, γιά νά τό καταλάβετε πιό καλά. Ὁ Χριστός εἶπε: «Ἡ Ἱερουσαλήμ θά καταστραφῆ· δέν θά μείνη λίθος ἐπὶ λίθον. Καί τότε, λέγει, θά σαλευθοῦν οἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν· ὁ ἥλιος θά χάση τήν φωτεινότητά του καί ἡ σελήνη τό ἴδιο.».
Προσέξτε: μία εἰκόνα, πού ἔχει δύο ἐπίπεδα. Τό πρῶτο της ἐπίπεδο εἶναι: αὐτό πού θά γίνη λίγα χρόνια μετά, τό πρῶτον ἔσχατον, τό 70 μ.Χ., ἡ καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ. Τό δεύτερο πλάνο τῆς εἰκόνος εἶναι: ἡ δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία καί τά ἔσχατα, τά πέρα ἔσχατα. Συνεπῶς ἔσχατο τό πρῶτο, ἔσχατο καί τό τελευταῖο. Ἄρα λοιπόν σέ κάθε στιγμή μέσα στήν Ἱστορία ἔχομε τό ἔσχατον σημεῖον, τήν «ἐσχάτην ὥρα». Κάθε στιγμή. Ἄρα βλέπομε –νά σᾶς τό πῶ τώρα κι ἔτσι– ὁμοκέντρους κύκλους διευρυνομένους, πού τό κέντρον αὐτῶν τῶν κύκλων κατέχει ἡ ἐκφορά τῆς προφητείας, ἡ χρονική στιγμή πού λέγεται ἡ προφητεία. Καί, σέ μιά πρώτη περιφέρεια ἱστορικῶν γεγονότων, ἡ Ἀποκάλυψις ἔχει τήν ἑρμηνεία της· σέ μιά δεύτερη περιφέρεια, διευρυνομένη, πάλι ἔχει τήν ἑρμηνεία της· σέ μιά τρίτη, τό ἴδιο... ὥσπου, στό τέλος, ἡ μεγάλη περιφέρεια ἑνός μεγάλου κύκλου θά ἐγγίζη τά ὄντως ἔσχατα, τήν δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία. Συνεπῶς τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως ἔτσι θά τό ἑρμηνεύσωμε καί ἔτσι θά τό μελετήσωμε. Αὐτό ἀκόμη σημαίνει πώς τό βιβλίον αὐτό δέν εἶναι κάτι πού ἦταν ἤ θά εἶναι, ἀλλά κάτι πού διαρκῶς εἶναι. Δέν ἐξαντλεῖται τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως σέ μιά μόνον ἐποχή· εἶναι παγκόσμιο βιβλίο, τό ὁποῖον μπαίνει ἀκόμα καί μέσα εἰς αὐτήν τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ! Λέγει μάλιστα ὁ Ἀνδρέας Καισαρείας κάτι πάρα πολύ ὡραῖο. Λέγει: «Εἰ γὰρ τῶν παλαιῶν προφητῶν αἱ βίβλοι ὑπὸ πολλῶν ἑρμηνευθεῖσαι, ἔτι τὸ βάθος τῶν ἐν αὐταῖς μυστηρίων [τοῖς πᾶσιν] ἔχουσιν ἀθέατον ἄχρι τῆς ἡμέρας ἐκείνης, ἐν ᾗ τῆς μερικῆς καταργουμένης γνώσεως ἡ τελεία ἀναδειχθήσεται.». Λέγει ὅτι πολλοί ἑρμήνευσαν τούς Προφῆτας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης· ἐν τούτοις πολλά μένουν χωρίς νά φθάσουν εἰς τό τέρμα, εἰς τόν πυθμένα τῆς προφητείας. «Μά, θά μοῦ πῆτε, οἱ Προφῆται τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀναφέρονται εἰς τήν πρώτην Παρουσία τοῦ Χριστοῦ.» Ναί, ἀλλά καί πέραν τῆς πρώτης· ἀναφέρονται καί εἰς τήν δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία· καί εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ! Μάλιστα, ἀγαπητοί μου· δέν ἐξαντλήθηκαν οἱ Προφῆται τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Γι’ αὐτό, ἄν θά ἀναλύαμε ποτέ τούς Προφῆτας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, μήν πῆ κανείς: Μά αὐτοί ἐξαντλήθηκαν. Ἦρθε ὁ Χριστός, τελείωσε. Ὄχι· δέν ἐξαντλήθηκαν. Φθάνει μάλιστα ὁ Ἀνδρέας Καισαρείας νά πῆ τό ἑξῆς, ὅτι δέν θά ἐξαντληθοῦν οὔτε εἰς αὐτήν τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ! γιατί μέσα στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ πλέον θά μποροῦμε νά κατανοήσωμε τό βάθος τῶν προφητειῶν.
Καταλαβαίνετε λοιπόν, ἀγαπητοί μου, ὅτι ἡ Ἀποκάλυψις εἶναι ἕνα βιβλίον τρομερά, ἀπίθανα βαθύ! Μέ πόσο σεβασμό... πῶς πρέπει νά σταθοῦμε μπροστά του!... Ἐλπίζω νά μήν ἀπογοητευθήκατε ἐάν σᾶς φάνηκε λίγο δύσκολη ἡ εἰσαγωγή πού κάναμε· θά μποῦμε στό ἱερόν κείμενον καί θά ἰδῆτε ὅτι θά εἶναι ἀπόλαυσις ἀληθινή. Πάντα ἡ εἰσαγωγή σέ κάτι εἶναι δύσκολη. Ἐνῶ ἡ εἰσαγωγή ὑποτίθεται ὅτι ἔρχεται νά διαφωτίση, ἐλπίζω νά μήν κατάφερα νά συσκοτίσω τά πράγματα. Ἀλλά θά παρακαλέσω νά ἔχετε λίγη ὑπομονή. Θά ἔρχεσθε καί θά βλέπετε τό δροσερόν κείμενον πῶς θά βγαίνη, πῶς θά ἀναλύεται, τόσο ὡραῖα, τόσο ὑπέροχα. Κατακλείοντες λοιπόν αὐτήν τήν σύντομη εἰσαγωγήν εἰς τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, θά πρέπει νά ἔχωμε μερικά βασικά στοιχεῖα ὑπ’ ὄψι μας γιά τό πῶς θά σταθοῦμε σάν ἀκροαταί μπροστά στό βιβλίο αὐτό τοῦ Θεοῦ. Καί πρῶτα-πρῶτα, δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ἐδῶ ἔχομε αὐτόν τόν ζῶντα λόγον τοῦ Θεοῦ! ἀφοῦ τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι θεόπνευστον, ὅπως ὁλόκληρη ἡ Ἁγία Γραφή. Δεύτερον, ὅτι αὐτός ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι βαθύς καί δυσερμήνευτος, ὁ ὁποῖος, διά νά κατανοηθῆ, χρειάζεται ταπείνωσις, προσευχή, προσοχή, δάκρυα καί ἐπιμονή. Θά πάρωμε τό παράδειγμα τοῦ Ἰωάννου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ, μέσα ἀπό τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, κεφάλαιον 5, 2-5, πού λέγει τά ἑξῆς: «Ἄκουσα ἕναν Ἄγγελο μέ ἰσχυρή φωνή, πού ἔλεγε: Ποιός εἶναι ἄξιος νά ἀνοίξη αὐτό τό βιβλίο; Κι ἐγώ ἄρχισα νά κλαίω, λέγει ὁ Ἰωάννης, ἐπειδή δέν θά μποροῦσε κανείς νά μάθη τό περιεχόμενον τοῦ βιβλίου.». Καί ἔρχεται ἕνας ἐκ τῶν Πρεσβυτέρων καί τοῦ λέγει: «Μήν κλαῖς, γιατί τό βιβλίο θά τό ἀνοίξη ὁ Λέων πού κατάγεται ἀπό τήν φυλή τοῦ Ἰούδα, ἡ Ρίζα τοῦ Δαυΐδ, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ὁ ἐνανθρωπήσας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Μήν κλαῖς!». Ἀλλά πῶς ἔφθασε νά ἀνοιχθῆ τό βιβλίο καί νά μάθωμε τό περιεχόμενό του; Ἐπειδή ἔκλαιγε ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης!... Καί τέλος, τρίτον, κάθε συμπέρασμα πού θά βγάζουμε ἀπό τό βιβλίο, ἠθικόν, πνευματικόν, ὅ,τι εἶναι, δέν θά τό ἀναφέρωμε στούς ἄλλους, ἀλλά στόν ἑαυτόν μας. Μήν ποῦμε ὅτι αὐτά εἶναι γιά τούς ἄλλους· εἶναι καί γιά μᾶς! Ὅταν θά πῆ ὁ Χριστός «Δέν εἶσαι οὔτε ψυχρός οὔτε θερμός· εἶσαι χλιαρός· γι’ αὐτό καί θά σέ ξεράσω!», μήν ποῦμε «Ἄ, θά ξεράση τούς ἄλλους.», ἀλλά νά κάνωμε αὐτοκριτική καί νά ποῦμε: «Μήπως εἶμαι ὁ χλιαρός;...». Καί ὁπωσδήποτε, ὅταν δέν κοροϊδεύουμε τόν ἑαυτόν μας, θά βροῦμε ὅτι εἴμεθα οἱ «χλιαροί».
Ἀγαπητοί μου· ἔτσι θά μπορέσωμε νά καταλάβωμε, θά μπορέσωμε νά ψαύσωμε λιγάκι τό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, καί μόνον ἔτσι θά μᾶς ἀποκαλυφθοῦν οἱ κρυμμένες ἀλήθειές του, ὅσο εἶναι δυνατόν αὐτές νά μᾶς ἀποκαλυφθοῦν, γιά νά βαδίσωμε αὐτή τήν χρυσῆ καί φωτεινή πορεία τῆς Ἐκκλησίας, ἀνάμεσα στά καταπληγώνοντα καί φονεύοντα ξίφη τῶν ἀντιθέων δυνάμεων, μέσα εἰς τήν Ἱστορία. Αὐτά γιά ἀπόψε.
1η ομιλία στο βιβλίο της Καινής Διαθήκης
« Ιερά Αποκάλυψις ».
Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️
http://arnion.gr/index.php/p-thanasios-mytilina-os/milies-p-thanasiou/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40qa7vUvidbEX6OBGq3b9WeV
Πηγή : http://arnion.gr/index.php/p-thanasios-mytilina-os
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
