Άγαπητοί μου, μου, όπως είδαμε από την Α' προς Κορινθίους επιστολή του, σε ό,τι τους γράφει, για να τους δείξει ότι χάριν αυτών υπέστη και υφίσταται, ό,τι υφίσταται.
Τους γράφει: «Οὐκ ἐντρέπων ὑμᾶς γράφω ταῦτα, ἀλλ᾿ ὡς τέκνα μου ἀγαπητὰ νουθετῶ» (Α Κορ. 4,14) δηλαδή: <<Δεν θέλω με αυτά που γράφω να σάς ντροπιάσω, αλλά σαν παιδιά μου αγαπητά σας συμβουλεύω>>, και αναφέρεται βέβαια εις τις περιπέτειές του και εις τα παθήματά του, γι' αυτό λέγει <<δεν θέλω να σας ντροπιάσω>>. Και ευθύς θα προσθέσει: «ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾿ οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα» (Α Κορ. 4,15) δηλαδή: <<Μυρίους παιδαγωγούς και αν έχετε, όμως δεν έχετε πολλούς πατέρες. Ένας είναι ο πατέρας σας. Έγώ, εν Χριστώ Ιησού, σας έχω γεννήσει διά του Ευαγγελίου>>. Θαυμάσιοι λόγοι αυτοί, που δείχνουν τη σχέση του Παύλου με την Εκκλησία της Κορίνθου, και αν θέλετε, και με κάθε Έκκλησία. Μία σχέση, βεβαίως, όχι υπαλληλική ή υπηρετική ή μία σχέση απεσταλμένου από τον Χριστόν για κάποιο καθήκον, δηλαδή μία καθηκοντολογική περίπτωση, αλλά σχέση πατρική, με όλες τις διαστάσεις μίας πνευματικής πατρότητος. Γι' αυτό λέγει <<μπορεί να έχετε μυρίους παιδαγωγούς, αλλά έναν πατέρα έχετε>>. Τί είναι αυτή η πνευματική πατρότης; Είναι κάτι ανάλογο με τη σαρκική πατρότητα, ανάλογο και ακόμα κάτι περισσότερο. Στη σαρκική πατρότητα δίδεις κάτι από το είναι σου και φυσικά ενδιαφέρεσαι γι' αυτό που γεννά. Στην πνευματική πατρότητα δίδεις το πνευματικό σου είναι, καί πονάς με κοιλοπονήματα, διαρκώς, διαρκώς γι' αυτό που γεννάς χωρίς να σταματούν αυτά τα κοιλοπονήματα, έως ότου σχηματισθεί ο Χριστός σε αυτό που γεννάς. Όδυνηρότατον! Γι' αυτό γράφει ο Παύλος στους Γαλάτας: «τεκνία μου, οὓς πάλιν ὠδίνω...»: <<πάλι εσάς
έχω κοιλοπόνους>> «...ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν!» <<έως ότου σχηματιστεί, διαμορφωθεί ο Χριστός στη ζωή σας>>. (Γαλ. 4,19) Αυτό το «πάλιν ὠδίνω» είναι το χαρακτηριστικό της πνευματικής γεννήσεως, που δείχνει αυτά τα διαρκή και ατελείωτα κοιλοπονήματα, δηλαδή συγκεκριμένα οι Γαλάτες άκουγαν και κάπου γλιστρούσαν. Άκουγαν τον Παύλο, συνεμορφώνοντο και πάλι κάπου γλιστρούσαν και πάλι κοιλοπονούσε ο Παύλος... <<Αχ! Ακόμα δεν διαμορφώθηκε ο Χριστός σ' αυτή την Εκκλησία της Γαλατείας!>>. Αυτό το <<άχ!, ακόμα δεν διαμορφώθηκε ο Χριστός>> είναι το <<πάλιν>>, αυτό το «πάλιν ὠδίνω».
Και τώρα κάνει διάκριση ανάμεσα στον πατέρα που
γεννά και στον παιδαγωγό πού παιδαγωγεί, και λέγει: «ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾿ οὐ πολλοὺς πατέρας». Λέγει ό Ωριγένης: <<πατὴρ μὲν ὁ πρῶτος σπείρας τὸν Χριστιανισμὸν ἐν ψυχῇ· παιδαγωγὸς δὲ ὁ μετά τοῦτον παραλαβὼν παῖδα καὶ ἄγων αὑτόν>>. (Ελληνική Πατρολογία” του J.P. Migne, Κέντρον Πατερικών Εκδόσεων, Αθήνα 1999 (21 iv 15) Ποιός είναι ο πατέρας; Για να πούμε ότι εγώ είμαι ο πατέρας σας, ο πνευματικός πατήρ. (Είναι) εκείνος που πρώτος έσπειρε τον Χριστιανισμόν στην ψυχή των ακροατών του, πηγαίνοντας σε μία πόλη, εν προκειμένω στους Κορινθίους. Ποιός είναι ο παιδαγωγός; Εκείνος ο οποίος παραλαμβάνει εκείνο το οποίον ο Παύλος έσπειρε και το παιδαγωγεί. Έτσι, πρώτος ο Παύλος έμύησε στον Χριστόν τους Κορινθίους και συνεπώς αυτός πνευματικά τούς έγέννησε. Ο Απολλώ, και όποιος άλλος, που έφθασαν εις την Κόρινθο κατοπινά, μετά τον Παύλο, απλώς στάθηκαν παιδαγωγοί.
Έτσι ο Παύλος αναφέρει ότι η πατρότητα ή πνευματική, όπως είναι πολύ φυσικόν, είναι μοναδική. Είναι ένα φαινόμενο μοναδικό. Δεν είναι πολλοί οι πατέρες σε έναν τοκετό, ένας είναι ο πατέρας. Όπως θα γράψει ακόμα, κάτι παρόμοιο, της ιδίας εννοίας: «ἐγὼ ἐφύτευσα» (Α Κορ. 3,6) θα λέγαμε <<έσπειρα>>, «Ἀπολλὼς ἐπότισεν»: <<φύτρωσε>>, <<εγώ έφυγα και έρχεται ο Απολλώ και ποτίζει εκείνο το οποίον βρήκε>>. Ή ακόμα η έκφρασις: «θεμέλιον τέθεικα»: «έχω θέσει θεμέλιον», <<άλλος εποικοδομεί>>, επάνω εις αυτό το θεμέλιο. «Κατὰ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ τὴν δοθεῖσάν μοι ὡς σοφὸς ἀρχιτέκτων θεμέλιον τέθεικα, ἄλλος δὲ ἐποικοδομεῖ· ἕκαστος δὲ βλεπέτω πῶς ἐποικοδομεῖ·» (Α Κορ. 3,10)
Θα τονίσει λοιπόν: «ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα». Ο τόνος πέφτει στο «ἐγὼ», και αυτό δεν είναι αλαζονεία. Όπως δεν είναι αλαζονεία ο πατέρας σου να λέγει ότι είσαι παιδί του. <<Αυτό είναι το παιδί μου!>>. Αλαζονεία είναι εκ μέρους του πατρός;
Αλλά αυτή, αγαπητοί μου, ή πνευματική πατρότητα έχει και δικαιώματα. Γι' αυτό και πρέπει να αναγνωρίζεται, να αναγνωρίζεται αυτή, θα λέγαμε, αυτά τα δικαιώματα, ή πνευματική πατρότης από τα πνευματικά του παιδιά. Πρώτον, όταν λέμε δικαιώματα: 1) αναγνώρισης, 2) αγάπη, 3) μή εγκατάλειψις, 4) ύπακοή, 5) μίμησις.
Και πρώτα είναι η αναγνώρισις. Λέγει στην Α' προς Θεσσαλονικείς ο Παύλος: «καθάπερ οἴδατε»
<<όπως ακριβώς γνωρίζετε>>, «ώς ένα έκαστον υμών ως πατήρ τέκνα», <<σάν πατέρας στα παιδιά του>>, «τέκνα ἑαυτοῦ παρακαλοῦντες ὑμᾶς καὶ παραμυθούμενοι, καὶ μαρτυρόμενοι εἰς τὸ περιπατῆσαι ὑμᾶς ἀξίως τοῦ Θεοῦ τοῦ καλοῦντος ὑμᾶς εἰς τὴν ἑαυτοῦ βασιλείαν καὶ δόξαν». (Α Θεσ. 2, 11 - 12) Τί είπε; «καθάπερ οἴδατε»: <<όπως γνωρίζετε>>.
Πώς εγώ στάθηκα απέναντί σας, για να περπατήσετε και να φτάσετε εις την Βασιλείας του Θεού, «Οἴδατε» λοιπόν, «καθάπερ οἴδατε»: <<όπως γνωρίζετε>. Αυτό το «καθάπερ οίδατε» τους υπενθυμίζει, ότι εκείνοι έπρεπε να γνωρίζουν και να αναγνωρίζουν.
Ακόμη θα έπρεπε να αγαπούν τον πνευματικό τους πατέρα. Νά τον αγαπούν και να μην τον κακολογούν. Πράγμα που συχνά συμβαίνει. Γιατί υπάρχει, δυστυχώς, η αχαριστία. Φοβερό πράγμα ή αχαριστία. Είναι για ένα
αμάρτημα που ο Χριστός διεμαρτυρήθη, όταν επήγαν οι
δέκα λεπροί, να τον παρακαλέσουν να τους θεραπεύσει, και ενώ επήγαιναν, θεραπεύτηκαν στον δρόμο. Ο ένας γύρισε μόνο και είπε το <<ευχαριστώ>> του, και ο Χριστός διαμαρτύρεται και λέγει: <<Δέν θεραπεύθηκαν όλοι, και οι δέκα; Οι άλλοι εννέα που είναι; παρά γύρισε αυτός, μάλιστα ήταν Σαμαρείτης, <<αυτός>>, λέγει, «ὁ ἀλλογενὴς», να δώσουν δόξα στο Θεό, να ευχαριστήσουν>>. «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν· οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ;/ οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος;» (Λουκ. 17, 17 - 18) Αν πάρουμε, κατ' απόλυτον εκτίμηση την περικοπή αυτήν, θα λέγαμε: Ο ένας στους δέκα; 10% είναι οι
ευγνωμονούντες και οι άλλοι 90% είναι άγνωμονούντες; Δυστύχημα! Και μάλιστα σε πνευματικούς, υποτίθεται, ανθρώπους. Δυστύχημα!
Εάν ήταν βαρύ γιά τούς σαρκικούς γονείς, αγαπητοί,
ή κακολόγησις, που προέβλεπε θανατική καταδίκη, «ὁ κακολογῶν πατέρα αὐτοῦ ἢ μητέρα αὐτοῦ», λέγει ο νόμος, «τελευτήσει θανάτῳ» (Εξ. 21,16) ήταν η ποινή του θανάτου, εάν κακολογούσες τον πατέρα σου, έλεγες πράγματα απρεπή εις τον πατέρα σου και στη μάνα σου, πόσο περισσότερο ή κακολόγησης και η κατασυκοφάντησις του πνευματικού πατρός από το πνευματικό του παιδί, που πνευματικά το ανέστησε;
Γράφει ο Άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς: <<...τούς δε
οικείους της πίστεως καί μή εμποδίζοντας πρός σωτηρίαν, και τιμήσεις και αγαπήσεις>>. (Αγ. Γρηγορίου Θεσ/νίκης (του Παλαμά) «Δεκάλογος της κατά Χριστόν νομοθεσίας», «Φιλοκαλία. Τομος δ', σελ. 119-20, Εκδοτικός Οίκος «Αστήρ», Αθήνα, 1976) Οι οικείοι της πίστεως, εκείνοι οι οποίοι δέ σε εμπόδισαν να ζήσεις πνευματική ζωή, αντιθέτως σε βοήθησαν, αυτούς, λέγει, και να τους τιμήσεις και να τους αγαπήσεις. <<Εί δε τους κατά σάρκα πατέρας ούτω, πόσο πλέον τιμήσεις και αγαπήσεις τους κατά πνεύμα σοι γεγονότας πατέρας; >> : <<Εάν ο νόμος τό λέγει ότι πρέπει να αγαπήσεις τους σαρκικούς σου γονείς, πόσο περισσότερο, λέει, τούς πνευματικούς σου γονείς; Τόν πνευματικό σου πατέρα, πόσο περισσότερο πρέπει να τον αγαπήσεις;>> «οί»: Οι οποίοι, «Οί σε από του είναι εις το εύ είναι μετεποίησαν και μετέδωκάς σοι του φωτισμού της γνώσεως...» <<Οι οποίοι πνευματικοί πατέρες, λέγει, σε πήραν από το είναι, από την ύπαρξη>>, γιατί ο πατέρας μου και η μάνα μου με γέννησαν, με έφεραν στην ύπαρξη, θα με πάρει όμως ο πνευματικός μου πατέρας, γιά νά μέ όδηγήσει είς τό «εύ είναι», την καλήν ύπαρξιν.
Το έλεγε αυτό πολύ ωραία ο Μέγας Αλέξανδρος, ότι ο πατέρας του του έδωσε το είναι, αλλά ο Αριστοτέλης, ο διδάσκαλός του, ο γνωστός μας Αριστοτέλης, (του έδωσε) το «ευ είναι», δηλαδή τον έμόρφωσε τον Αλέξανδρο, τον έκανε άνθρωπο.
«...και ανεγέννησάν σε...», οι πνευματικοί πατέρες: <<καί σέ ανεγέννησαν>>. «Πάσαν ούν τιμήν και αγάπης οφείλεις τοις πνευματικούς πατράσιν,...» <<οφείλεις, λέει, κάθε τιμή και κάθε αγάπη στους πνευματικούς πατέρες>>. «...Ώς της εις αυτούς τιμής αναφερομένης επί τον Χριστόν και το Πανάγιον Πνεύμα,...», παρακάτω καί πρός τον Πατέρα, αλλά παρέλειψα, γιατί είναι πολλά εκεί που γράφει, διότι οι πνευματικοί πατέρες από προσώπου του Άγίου Τριαδικού Θεού σε βοήθησαν. Και έτσι, αν δώσεις τιμή και αγάπη, έτσι τιμάς και αγαπάς τον Άγιον Τριαδικόν Θεόν, «Σπεύσεις δε διά παντός του βίου πνευματικόν πατέρα έχειν...» <<Πρόσεξε, σε όλη σου τη ζωή να έχεις
πνευματικό πατέρα>>, «...και εξαγγέλλειν αυτώ πάν
αμάρτημα και πάντα λογισμόν και λαμβάνειν παρ' αυτού την ιατρείαν και την άφεσιν». <<σέ όλη σου τη ζωή να έχεις πνευματικός πατέρα, για να πάρεις την άφεση των αμαρτιών σου και την ιατρείαν>>. Θα έλεγα και την καθοδήγησιν. «Διό και υπακούσεις αυτοίς...» <<γι' αυτό θα υπακούεις είς αυτούς>>, «...καί ουκ αντιλέξεις αυτοίς,...» <<δέν θά 'χεις αντίρρηση», δέν θά είσαι γλωσσάς, αντίλογος,>> «...ίνα μή προξενήσης απώλειαν τη σέαυτού ψυχή». <<γιά νά μή προξενήσεις καταστροφή στην ψυχή σου>>.
Είναι και η υπακοή, αγαπητοί, που σας είπα προηγουμένως, σε ό,τι λέγει ό πνευματικός πατέρας. Δε θα σου πεί παράλογα πράγματα, θα σου πεί λογικά. Λέγει ο Αββάς Δωρόθεος ότι: «Τέκνα καλούσιν οι άγιοι τούς διά του λόγου αυτών μεταμορφουμένους».
(Άββά Δωροθέου «Έργα ασκητικά», Εκδόσεις «ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ», Καρέας 1983, σελ. 146 (παράγραφος 50, στ.2-16) <<Εκείνοι που μεταμορφώνονται με το λόγο το δικό τους, δηλαδή προκόβουν, δηλαδή έχουν προκοπή, έχουν εξέλιξη πνευματική, αυτούς καλούν πνευματικά τους παιδιά>>, όχι τόν όποιον-όποιον. Ένα ανυπάκουο τέκνον δέν μπορεί να καλεί πνευματικό του πατέρα εκείνον, πού με την ανυπακοήν του, καθ' οιονδήποτε τρόπον, τόν προσβάλλει. Δεν είναι δυνατόν.
Είναι και η εγκατάλειψις του πνευματικού πατρός. Όταν αφήνεις και πηγαίνεις σε άλλον, και από εκεί σε άλλον, και από εκεί σε άλλον, καί γυρίζεις, όπως ακριβώς γυρίζουμε στο παζάρι, να δούμε τα εκθέματα εκεί που εκτίθενται, ποιός έχει φθηνότερα, ποιός έχει ..., ξέρω εγώ; Έτσι; Είναι αυστηρός ο πνευματικός μου πατήρ, μά για το καλό σου είναι. Ύστερα, πήγες, τον βρήκες αυστηρό, φύγε αμέσως. Τόν βρήκες δεν ξέρω τι, δέν σ' αρέσει, δέν σου ταιριάζει, φύγε αμέσως. Αλλά αναζητούμε, όμως, αφού θα μείνουμε κάποιον καιρόν, αναζητούμε εκείνον που είναι έγκληματικά επιεικής. Νά σας πω ένα παραδειγματάκι; Όταν πάω και του πώ: <<Έχω φιλενάδα>>, και μου πεί: <<Ε, καλά, κοίταξε, μόνο μία νά έχεις>>. Ώραία συμβουλή! Ώραία συμβουλή! Εγώ θα σου έλεγα, εγώ θα το έλεγα, ό απ' έξω, ο τρίτος: <<Σήκω, φύγε γρήγορα>>! διότι δεν σε οδηγεί εις την τήρηση των εντολών του Θεού. Όχι, όμως, αν υποτεθεί ότι θα ήθελες να έχεις φιλενάδα, και βρίσκεις τον πνευματικό σου ότι είναι αυστηρός. Έξ ονόματος του Ιησού Χριστού και του Νόμου Του σου όμιλεί. Όταν σου λέει: <<Δέν θά έχεις φιλενάδα>>, όταν εσύ λές: <<Mά όλοι έχουν φιλενάδα>>, δέν θα έχεις φιλενάδα, δηλαδή, καί νά πέφτεις στην πορνεία κλπ, κλπ ... Αυτό δέν είναι αυστηρότης, είναι τήρησις, στοιχειώδης τήρησις των εντολών του Θεού, εκφραστής δέ είναι ο πνευματικός σου. Έτσι, λοιπόν, μήν έγκαταλείπεις τον πνευματικό σου, δε σε συμφέρει.
Κάτι που έκαναν οι Κορίνθιοι, που ενώ εκείνος, ο Παύλος, τούς έγέννησε πνευματικά, αυτοί στούς ποικίλους παιδαγωγούς ανεπαύοντο και τον λύπησαν πάρα πολύ τον Παύλον. Γι' αυτό προβάλλει ο Παύλος, αναγκάζεται, την πνευματική του πατρότητα, επειδή τον ξέχασαν ... <<Έ, τώρα εσύ ... Ήρθε ο πολύς Απολλώ από την Αλεξάνδρεια, λόγιος, ρήτορας. Έ, τώρα, τι είναι ο Παύλος;>>. Γι' αυτό ειρωνικά λέγει διά τόν εαυτόν του «εἰ δὲ καὶ ἰδιώτης τῷ λόγῳ». (Β Κορ. 11,6) <<Ιδιώτης>> θα πει ξύλο απελέκητο, αμόρφωτος. Ό Ιερός Χρυσόστομος αναφωνεί: <<Ό Παύλος ιδιώτης;>>. «Ἀλλ' ἰδιώτης μὲν καὶ ἀπαίδευτος, πιθανὸς δὲ ὁπωσοῦν εἰπεῖν; Οὐδὲ τοῦτο». "Ελληνική Πατρολογία" του J.P. Migne, Κέντρον Πατερικών Εκδόσεων, Αθήνα 1999(4.11) Τό λέγει όμως ο Παύλος αυτό, γιά νά πεί τί του έλεγαν οι Κορίνθιοι, ή όποιοι άλλοι μπορούσαν νά το λένε αυτό. Και έλεγαν ό,τι έλεγαν, δημιουργώντας φατρίες. Αποτέλεσμα ήταν: Όταν εδημιουργούσαν φατρίες εις την Κόρινθο -στο πρώτο κεφάλαιο της Α' πρός Κορινθίους (επιστολής) τα λέει αυτά- «λέγω δὲ τοῦτο, ὅτι ἕκαστος ὑμῶν λέγει· ἐγὼ μέν εἰμι Παύλου, ἐγὼ δὲ Ἀπολλώ, ἐγὼ δὲ Κηφᾶ, ἐγὼ δὲ Χριστοῦ». (Α Κορ. 1,12) <<εγώ, λέει, είμαι του Παύλου, εγώ είμαι, λέει, του Απολλώ, εγώ είμαι του Κηφά, του Πέτρου, εγώ είμαι... εγώ είμαι>>. Τί πράματα είναι αυτά; Γιατί όλα αυτά; Γιατί απεμπόλησαν τον πνευματικό τους γεννήτορα, και μάλιστα έναν Παύλον.
Εσχάτη, όντως, άγνωμοσύνη.
Είναι, ακόμη, καί ή μίμησις, αγαπητοί ή μίμησις. Λέγει
ο Παύλος: «παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, μιμηταί μου γίνεσθε.» (Α Κορ. 4,16) στη σημερινή αποστολική περικοπή: <<Σας παρακαλώ, λέγει, νά μέ μιμείσθε>>. Θα γράψει τα αξιομνημόνευτα εκείνα λόγια σε άλλες επιστολές: «Μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵτινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθε τὴν πίστιν» (Εβρ. 13,7) <<νά ενθυμείστε, λέγει, εκείνοι οί οποίοι είναι ήγούμενοί σας>>, «οἵτινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ» <<πού λάλησαν σε σας το λόγο του Θεού>>, «ὧν»: <<τών όποίων>>, «ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς», δηλαδή <<βλέποντας το παράδειγμά τους>>, «μιμεῖσθε τὴν πίστιν» <<να μιμείσθε αυτούς στην πίστη, στην αρετή>> κλπ.
Ακόμη, θα γράψει στους Εβραίους: «Πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καὶ ὑπείκετε· αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες· ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καὶ μὴ στενάζοντες· ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο.» (Εβρ. 13,17) <<Καί νά πείθεστε καί νά υπακούετε>>, «αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες» <<γιατί αυτοί άγρυπνούν, είτε στην προσευχή, είτε στη μελέτη, για να σας δώσουν τον λόγο του Θεού, είτε, είτε, είτε, γιατί θα δώσουν αυτοί λόγο στό Θεό γιά σάς>>. Και λέγει: «ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι»: <<αυτό που κάνουν, να το κάνουνε με χαρά>>, «καὶ μὴ στενάζοντες» <<να μην στενάζουν>>. Εκείνο το <<άχ, άχ, και άχ >>. Γιατί; Γιατί τα πνευματικά παιδιά δημιουργούν πάντα προβλήματα και αντιθέσεις και αντιλέξεις. «ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο»,<<Δέν σας συμφέρει>>, «ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο», <<Δέν σας συμφέρει>>, θα δώσετε εσείς λόγο εις τον Θεόν.
Αγαπητοί, η παρουσία πνευματικών πατέρων είναι μία ευλογία του Θεού. Προσέξετε, γιατί το λέω, είναι ευλογία του Θεού. Διότι σε καιρό αποστασίας ο Θεός αίρει τους πνευματικούς πατέρες, τους παίρνει τους πνευματικούς πατέρες. Ναι! Θυμηθείτε τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, που έχουμε σήμερα τη μνήμη του, τί έλεγε, ότι: <<πολλά χιλιόμετρα θα βαδίζετε, έως ότου βρείτε έναν ιερέα>> και μάλιστα, ίσως, έναν καλό ιερέα.
Ο Παύλος, βέβαια, είχε πολλές απογοητεύσεις από τους συνεργάτες του, όταν σημειώνει: «Δημᾶς γάρ με ἐγκατέλιπεν ἀγαπήσας τὸν νῦν αἰῶνα, καὶ ἐπορεύθη εἰς Θεσσαλονίκην» (Β Τιμ. 4,10) <<Ο Δημάς, λέει, με εγκατέλειψε>>. Έλληνας, Θεσσαλονικιός, «ἀγαπήσας τὸν νῦν αἰῶνα». <<Αφού αγάπησε την παρούσα ζωή>> «καὶ ἐπορεύθη εἰς Θεσσαλονίκην».
Θα γράψει, ακόμη, στους Φιλιππησίους: «οὐδένα γὰρ ἔχω ἰσόψυχον, ὅστις γνησίως τὰ περὶ ὑμῶν μεριμνήσει·/ οἱ πάντες γὰρ τὰ ἑαυτῶν ζητοῦσιν, οὐ τὰ τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ» (Φιλιπ. 2, 20 - 21) <<Κανέναν δέν έχω, λέει, ισόψυχον>>. Ευθύς παρακάτω θα προβάλει τον Τιμόθεον. <<Δέν έχω, λέει, κανέναν ισόψυχον, που κατά γνήσιον τρόπον θα μεριμνήσει και θα φροντίσει για σας, την Εκκλησία των Φιλίππων>>. «οἱ πάντες γὰρ τὰ ἑαυτῶν ζητοῦσιν», <<Ο καθένας ζητάει τα δικά του, την άνεσή του, "δέν πάω εκεί, δέν μ' αρέσει αυτό ">>, «οὐ τὰ τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ», <<και δέν ζητούν εκείνα που ανήκουν εις τον Ιησούν Χριστόν>>. Και θα πεί αμέσως για τον Τιμόθεο: «ὡς πατρὶ τέκνον σὺν ἐμοὶ ἐδούλευσεν εἰς τὸ εὐαγγέλιον». (Φιλιπ. 2,22) <<Σαν παιδί με τον πατέρα του, σαν παιδί με τον πατέρα του, εδούλευσεν, εργάστηκε είς το Ευαγγέλιον του Χριστού>>. Και χαρές και λύπες και αγωνίες και κόπους και ιδρώτες και κλάματα, μαζί μου εργάστηκε στο Ευαγγέλιον ο Τιμόθεος.
Οι αληθινή πνευματικοί πατέρες αγωνιούν, αγαπητοί, για τα πνευματικά τους παιδιά. Εργάζονται νύχτα-μέρα γι' αυτό. Ακόμη, και στη φυλακή ευρισκόμενος ο Παύλος, στη Ρώμη, εδέχθη την επίσκεψη ενός δραπέτου δούλου, του Ονήσιμου, που ήταν δούλος του Φιλήμονος, και τον αναγέννησε μέσα στη φυλακή. Γράφει στο Φιλήμονα για τον Ονήσιμο: «ὃν ἐγέννησα ἐν τοῖς δεσμοῖς μου» (Φιλημ. 1,10)
«ὃν ἐγέννησα», είδατε το ρήμα; «ἐγέννησα». <<που τον εγέννησα μέσα στη φυλακή>>
Η πρός Φιλήμονα επιστολή, όλο - όλο ένα κεφάλαιο είναι, είναι ένα μνημείο πνευματικής πατρότητος, αλλά και ο Παύλος είναι ένα μνημείον πνευματικής πατρότητος, γι' αυτό παρακαλεί τα πνευματικά του παιδιά να τον μιμηθούν.
Αγαπητοί, μη φθάνομε να μην υπακούομεν είς στον πνευματικό μας. «ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο», <<Δέν μας συμφέρει>>. Γιατί δέν μας συμφέρει; Όταν στενάζουν στο ποιμαντικό τους έργον. Όλα αυτά, ας τα σκεφθούμε καλά, άν έχουμε το Πνεύμα του Θεού, άν θέλουμε την πνευματική μας προκοπή.
†.Όταν ο Θεός λέει «είμαι ο Θεός του Αβραάμ», και το λέει αυτό στόν Μωυσή 500 - 600 χρόνια μετά τον θάνατο του Αβραάμ, εννοεί ότι ο Αβραάμ, αν και έχει πεθάνει, δεν έχει χαθεί. Διότι τότε, εάν χανόταν, δηλαδή επανερχόταν στη γη και γινόταν χώμα και τίποτε άλλο, πώς θα μπορούσε να λέει ότι είναι Θεός ενός προσώπου, μιάς υπάρξεως που έχει χαθεί; Για να λέει ο Θεός «εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ», σημαίνει ότι ο Αβραάμ υπάρχει• και όταν λέει «είμαι ο Θεός του Ισαάκ», ο Ισαάκ υπάρχει• και άμα λέει «είμαι ο Θεός του Ιακώβ», ο Ιακώβ υπάρχει. Αλλιώτικα πως θα έλεγε ότι είναι Θεός τους; Πώς μπορώ να λέω εγώ ότι είμαι ιδιοκτήτης ενός σπιτιού που το πούλησα, αφού δεν το έχω πιά, ή ενός χωραφιού που δεν το έχω; Για να λέω ότι είμαι ο ίδιοκτήτης αυτού και του χωραφιού, πρέπει το χωράφι αυτό ανά πάσα στιγμή να μπορώ να το δείξω, ότι υπάρχει. Έτσι λοιπόν, όταν ο Θεός λέει «είμαι ο Θεός του Αβραάμ», σημαίνει ότι ο Αβραάμ υπάρχει. Πάντως είναι πολύ σημαντική η απόδειξη αυτή που χρησιμοποιεί ο Κύριος από τη Γραφή πρός τούς Σαδδουκαίους γιά την ανάσταση των νεκρών. Όπως βλέπετε, ο Κύριος δεν χρησιμοποιεί τις γνωστές λογικές αποδείξεις περί υπάρξεως ψυχής, περί αθανασίας της ψυχής, περί αναστάσεως των νεκρών και τα λοιπά. Δέν χρησιμοποιεί τις λεγόμενες λογικές αποδείξεις, αυτές που διαβάζουμε σε ένα βιβλίο Ηθικής του Γυμνασίου, για παράδειγμα, που λέει ότι η ψυχή είναι αθάνατη, διότι: πρώτον τούτο, δεύτερον εκείνο... και τα λοιπά.
Αγαπητοί μου, αυτές οι αποδείξεις μπορεί να έχουν κάποια αξία, αλλά η αξία τους δεν είναι απόλυτη. Από την στιγμή που υπάρχει ο αντίλογος, δεν έχουν απόλυτη αξία. Σας το λέω για να το έχετε υπόψη σας. Μήν αναζητάτε αποδείξεις, ούτε περί Θεού ούτε περί ψυχής. Εκείνος που ζητάει αποδείξεις περί Θεού ή περί ψυχής είναι έξω από την πραγματικότητα. Οι αποδείξεις, αν θέλετε, είναι κατατεθειμένες στην Αγία Γραφη• εκεί είναι η αποκάλυψη! Διότι όπως μπορεί να λέει κανείς ότι υπάρχει ο Θεός, κάποιος άλλος μπορεί να λέει ότι δεν υπάρχει• και όπως κάποιος μπορεί να λέει ότι υπάρχει η ψυχή, ένας άλλος λέει ότι δέν υπάρχει. Πώς μπορώ να το ξέρω αν υπάρχει ή δεν υπάρχει η ψυχή; Μόνο με την αποκάλυψη, μόνο εάν μου άποκαλυφθεί. Όπως λοιπόν αντιλαμβάνεστε, ο Κύριος δεν απαντάει στους Σαδδουκαίους με τις λεγόμενες λογικές αποδείξεις, αλλά με την αποκάλυψη την οποία δίνει η ίδια η Παλαιά Διαθήκη, και στην προκειμένη περίπτωση μέ τό χωρίο που αναφέρθηκε ως απόδειξη. Η μόνη ισχυρή απόδειξη είναι η αποκάλυψη.
Εάν μου λέγατε ότι ο άλλος δέν δέχεται την αποκάλυψη, θα σας απαντούσα. Δεν του αξίζει να ξέρει ότι υπάρχει ο Θεός και ότι υπάρχει η ψυχή! Δέν τού αξίζει. Είναι εκείνο που απαντά και η Γραφή: «ἐγὼ εἶπα· θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες· / ὑμεῖς δὲ ὡς ἄνθρωποι ἀποθνήσκετε καὶ ὡς εἷς τῶν ἀρχόντων πίπτετε». (Ψαλ. 81, 6 - 7) Δηλαδή: Εγώ σας είπα ότι είστε υιοί Θεού• αλλά εσείς πεθαίνετε ως άνθρωποι! Μ' άλλα λόγια: Ώς βιολογικά όντα ζείτε, ώς βιολογικά όντα αντιλαμβάνεστε, και ως βιολογικά όντα θα τερματίσετε την επί γης ζωή σας! Αυτό εννοεί το «ὡς ἄνθρωποι» δηλαδή χωρίς καμιά πνευματική αναζήτηση, σαν ζώα. Ο άνθρωπος όμως που σκέπτεται, ο άνθρωπος που έχει αναβάσεις, ο άνθρωπος αυτός θα δεχθεί την αποκάλυψη του Θεού. Συνεπώς για τον άνθρωπο που αξίζει, η απόδειξη είναι μία: η αποκάλυψη του Θεού. Ο Θεός θα μας αποκαλύψει τον εαυτό Του, και εμείς θα δεχθούμε την αποκάλυψη αυτή. Ο Θεός θα μας πεί το ποιοί είμαστε. Εκείνος που μας έφτιαξε, Εκείνος θα μας πεί και το ποιοί είμαστε. Άν καθόμαστε να ψάχνουμε να βρούμε άν υπάρχει η ψυχή ή δεν υπάρχει, τότε...
Υπάρχουν θέσεις φιλοσοφικές που αμφισβητούν ακόμα και το ότι υπάρχουμε, όχι μόνο ώς ψυχές, αλλά και ώς υπάρξεις! Υποστηρίζουν ότι αυτή τη στιγμή δεν ζούμε πραγματικά, αλλά βλέπουμε όνειρο! Δηλαδή εσείς βρίσκεστε σε μια ονειρώδη κατάσταση, και νομίζετε ότι κάποιος σας μιλάει• και εγώ βρίσκομαι σε μία ονειρώδη κατάσταση, και νομίζω ότι έχω μπροστά μου ένα ακροατήριο! Αλήθεια ονειρεύεστε; Για ψάξτε καλά τον εαυτό σας. Λίγο ακόμα, και σας έπεισα ότι ονειρεύεστε! Μήπως ονειρεύεστε; Αν στ' αλήθεια ονειρεύεστε, τότε βέβαια τίποτα δεν υπάρχει μπροστά σας• βλέπετε όνειρο! Ασφαλώς θα μπορούσε να πει κανείς: «Μά, για να βλέπω όνειρο, σημαίνει ότι υπάρχω. Πώς θα έβλεπα το όνειρο, εάν δεν υπήρχα;». Αυτό το είχε πει ο Ντεκάρτ. «Cogito, ergo sum» η φιλοσοφική αρχή στην οποία στηρίζεται το φιλοσοφικό σύστημα του René Descartes (1596-1650). Βλ. Γ. Μολύβας, Φιλοσοφία στην Ευρώπη, τ. Β', ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σ. 36, «Μπορώ να αμφιβάλλω γιά όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους, ακόμα και σε απλά θέματα, και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι παρά σάν τα όνειρά μου oταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλο: για το ότι αμφιβάλλω». «Αμέσως όμως, κατόπιν πρόσεξα πώς ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα, έπρεπε αναγκαστικά, εγώ πού τό σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πώς τούτη η αλήθεια, "σκέπτομαι, άρα υπάρχω", ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων δέν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πώς μπορούσα δίχως ενδοιασμούς να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα».
Λοιπόν, αγαπητοί, η πρώτη απόδειξη για την ανάσταση των νεκρών είναι η ίδια η Γραφή ως αποκάλυψη• είναι αυτό το χωρίο που είπε ο Κύριος στούς Σαδδουκαίους. Η δεύτερη είναι η ίδια η Ανάστασή Του, ως απόδειξη επάνω σε γεγονότα. Είναι σαν να λέει ο Κύριος: «Εγώ σας είπα ότι εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ, ο Θεός του Ιακώβ. Σας είπα ακόμη ότι ο Θεός δεν είναι Θεός νεκρών, αλλά Θεός ζώντων. Αλλά τώρα θα σας το δείξω κι επάνω στά πράγματα: θα αναστηθώ! Κι όταν εγώ αναστηθώ, θα σας έχω αποδείξει ότι εγώ είμαι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου, είμαι ο Νικητής του θανάτου, εγώ είμαι η Ζωή και η Ανάσταση».
Απόσπασμα από την 3η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Ο Απόστολος Παύλος κατά πανηγυρικό τρόπο θα πεί στην Α' Πρός Κορινθίους επιστολή του: «Νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν, ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο». (Α Κορ. 15,20) Δηλαδή: Τώρα πιά η αλήθεια είναι πώς ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, κάνοντας την αρχή για την ανάσταση όλων των νεκρών, δηλαδή είναι το ξεκίνημα, τα πρωτόλεια, (Πρώιμοι καρποί, που ωριμάζουν πρώτοι, και ακολουθεί ολόκληρη η συγκομιδή. Έτσι και ο Χριστός Ανέστη πρώτος, και βεβαιώνει ότι θα ακολουθήσει η ανάσταση όλων των κεκοιμημένων). ο πρώτος άπό τους νεκρούς που θα αναστηθούν την «έσχατη ημέρα»• είναι ο πρώτος, και ακολουθούν όλοι οι άλλοι άνθρωποι, οι πάντες, όλοι ανεξαιρέτως!
Στη συνέχεια ίδιος, στην Α΄ Πρός Κορινθίους επιστολή του, δίνει μέσα σε πέντε και το αιτιολογικό διάγραμμα και του θανάτου και της ζωής, δηλαδή θα λέγαμε τη θεολογία του θανάτου και τη θεολογία της αναστάσεως. Είναι μεγαλειώδες ακούστε το: «ἐπειδὴ γὰρ δι᾿ ἀνθρώπου ὁ θάνατος, καὶ δι᾿ ἀνθρώπου ἀνάστασις νεκρῶν./ ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ Ἀδὰμ πάντες ἀποθνήσκουσιν, οὕτω καὶ ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοποιηθήσονται./ ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι· ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ·/ εἶτα τὸ τέλος, ὅταν παραδῷ τὴν βασιλείαν τῷ Θεῷ καὶ πατρί, ὅταν καταργήσῃ πᾶσαν ἀρχὴν καὶ πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν./ δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν ἄχρις οὗ ἂν θῇ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ./ ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος·» (Α Κορ. 15, 21 - 27) Τι ωραίο!
Εδώ, με απλά και λιτά λόγια, δίδεται ολόκληρο το διάγραμμα της θεολογίας θανάτου και ζωής. Πώς μπήκε ο θάνατος στον κόσμο; Δι' ενός ανθρώπου, του Αδάμ: «ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε». (Γεν. 2,17) είχε πει ο Θεός. Επειδή οι πρωτόπλαστοι παρέβησαν την εντολή του Θεού, μπήκε ο θάνατος στη ζωή, μπήκε ο θάνατος στον κόσμο. Έτσι λοιπόν πεθαίνουμε, γιατί πέθανε ο Αδάμ. Κι ο Αδάμ πέθανε : γιατί και παρέβη την εντολή του Θεού. Κατά παρόμοιο τρόπο, και διά μέσου ενός ανθρώπου θα γίνει και η ανάσταση των νεκρών. Ποιός είναι αυτός ο άνθρωπος που θα μας δώσει την ανάσταση των νεκρών; Είναι ο Ιησούς Χριστός, ο νέος Αδάμ. Ο πρώτος Αδάμ είναι αντιπροσωπευτικός του θανάτου• ο δεύτερος, ο νέος Αδάμ, ο Ιησούς Χριστός, είναι αντιπροσωπευτικός της αναστάσεως και της ζωής. Όπως λοιπόν ήρθε ο θάνατος με τον πρώτο, έτσι και με τον δεύτερο ήρθε η ανάσταση. Ο πρώτος παρέβη και πέθανε• ο δεύτερος υπάκουσε στο θέλημα του Πατρός, αναστήθηκε, και θα αναστήσει κι εμάς. Όπως λοιπόν στον 'Αδάμ όλοι πεθαίνουμε, έτσι στον Χριστό όλοι θα ζωοποιηθούμε. «ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι· ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ·» (Κορ. 15,23) Ποιά είναι αυτά τα «τάγματα»; Είναι οι δύο τάξεις: οι ευσεβείς και οι ασεβείς• οι μέν θά αναστηθούν «είς ανάστασιν ζωής», ενώ οι άλλοι «είς ανάστασιν κρίσεως». «καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως». (Ιω. 5,29) Σε άλλα σημεία ο Απόστολος Παύλος μιλάει σαφέστερα και λέει: «ὅτι αὐτὸς ὁ Κύριος ἐν κελεύσματι, ἐν φωνῇ ἀρχαγγέλου καὶ ἐν σάλπιγγι Θεοῦ καταβήσεται ἀπ᾿ οὐρανοῦ, καὶ οἱ νεκροὶ ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται πρῶτον,/ ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα, καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα». (Α Θεσ. 4, 16 - 17) Πρώτα θά αναστηθούν οι νεκροί πού πίστευαν στον Χριστό· έπειτα, εμείς που θα ζούμε, όσοι απομένουμε, θα αρπαχθούμε με σύννεφα για να προϋπαντήσουμε τον Κύριο στον αέρα. Δεν τον ενδιαφέρει τι θα γίνουν οι αμαρτωλοί. Μιλάει στους Θεσσαλονικείς, στους αγίους, διότι Χριστιανός θα πει άγιος, και λέει ότι οι άγιοι θα κληρονομήσουν τη Βασιλεία του Θεού. Δεν ενδιαφέρεται καθόλου γιά τούς αμαρτωλούς• γι' αυτό λέει εδώ απλώς «ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι».
Και λέει στη συνέχεια: «ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ·/ εἶτα τὸ τέλος,.../ ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος·» Δηλαδή: Πρώτος Ανέστη ο Χριστός, η απαρχή• έπειτα θα αναστηθούν όσοι ανήκουν στον Χριστό, κατά τη Δευτέρα Παρουσία Του. Έπειτα έρχεται το τέλος... Τελευταίος εχθρός που καταργείται είναι ο θάνατος. Ώστε λοιπόν η ανάσταση των νεκρών θα είναι η τελευταία πράξη της Ιστορίας. Πολλοί εχθροί απειλούν τον άνθρωπο και οι δαίμονες, και οι αρρώστιες, και οι ποικίλες δοκιμασίες• πολλοί εχθροί• ο τελευταίος όμως έχθρός που θα νικηθεί είναι ο θάνατος.
Η πεποίθηση περί της αναστάσεως των νεκρών υπήρχε πάντοτε στην Εκκλησία. Όταν ο Απόστολος Παύλος, στην Α' Πρός Κορινθίους, μιλάει για περίπου πεντακοσίους αυτόπτες μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού και παραπέμπει τους Κορινθίους σ' αυτούς, από τους οποίους «ἔπειτα ὤφθη ἐπάνω πεντακοσίοις ἀδελφοῖς ἐφάπαξ, ἐξ ὧν οἱ πλείους μένουσιν ἕως ἄρτι, τινὲς δὲ καὶ ἐκοιμήθησαν·» (Α Κορ. 15,6) οι πιο πολλοί ζούν έως τώρα, και επάνω σ' αυτούς τους μάρτυρες στηρίζει τη μεγάλη αλήθεια περί της αναστάσεως των νεκρών, τούτο σημαίνει ότι η Παράδοση της Εκκλησίας θεωρούσε πάντοτε ως θεμελιώδες δόγμα πίστεως την ανάσταση των νεκρών. Θεμελιώδες δόγμα! Εάν βγάλεις αυτό, τότε και το άλλο, της Αναστάσεως του Χριστού, είναι ανώφελο. Γιατί να πανηγυρίσω ότι ο Χριστός αναστήθηκε; Εγώ θα αναστηθώ; Έάν εγώ θα αναστηθώ λόγω της 'Αναστάσεως του Χριστού, τότε να χειροκροτήσω τον Χριστό! Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, βλέποντας αυτά που μας χάρισε ο Χριστός, απευθύνεται σ' Αυτόν σαν σε άνθρωπο και του λέει: «Εύγε, Ιησού! Μπράβο Ιησού!... Ιησού σε χειροκροτώ, γιατί κι εγώ θα αναστηθώ. (Αγ. Ιωάννης Δαμασκηνός. Expositio fidei, 77. 53 - 58, Die Schriften des Johannes von Damaskos, τομ. 2 εκδ. De Gruyter, Berlin 1973. «Εύγε, ώ Χριστέ, Θεού Λόγε και Σοφία και Δύναμις και Θεέ Παντοκ. ράτωρ. Τι σοι τούτων απάντων οι άποροι ήμείς αντιδοίημεν; Σα γάρ άπαντα, και αιτείς παρ' ημών ουδέν ή το σώζεσθαι, αυτός και τούτο διδούς και λαμβάνουσι χάριν ειδώς δι' άφατον αγαθότητα -σοι χάρις τω τό είναι δεδωκότι και το ευ είναι χαρισαμένω- κάκ τούτου παραπεσόντας αύθις επαναγαγών προς τούτο διά της αφάτου συγκαταβάσεως). Εάν ο Χριστός αναστήθηκε, αλλά έγώ δεν θα αναστηθώ, τότε τι αξία έχει να πώ το Χριστός Ανέστη; Τι αξία έχει να γιορτάσω το Πάσχα; Τι αξία έχουν όλα αυτά, που τόσο πανηγυρικά τα παρουσιάζουμε, εάν δεν νικήθηκε ο «έσχατος εχθρός», ο θάνατος; Αυτό πανηγυρίζουμε: τον θάνατο του θανάτου, τη νίκη κατά του θανάτου! Η Παράδοση της Εκκλησίας πάντα διατήρησε και πρόβαλε αυτό το θεμελιώδες δόγμα, την ανάσταση των νεκρών. Πάντοτε!
Απόσπασμα από την 3η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Όπως ήδη αναφέρθηκε, αγαπητοί μου, η ανάσταση των νεκρών είναι δόγμα πίστεως αποκλειστικώς του Χριστιανισμού. Ολόκληρη η Καινή Διαθήκη εξαγγέλλει δύο χαρούμενα κηρύγματα την Ανάσταση του Χριστού και, δυνάμει αυτής, την ανάσταση των νεκρών. Αλλά ας δούμε μερικές μαρτυρίες από την Καινή Διαθήκη, όπως άλλωστε είδαμε και μερικές από την Παλαιά Διαθήκη.
Στην εποχή του Κυρίου μας υπήρχαν δύο τάξεις Ιουδαίων ως προς την πίστη. Η μία, των Φαρισαίων, πίστευε όρθώς όσα ώς περιεχόμενο είχε η Παλαιά Διαθήκη. Δηλαδή πίστευε στόν Θεό, πίστευε στην ύπαρξη των αγγέλων και των δαιμόνων, δηλαδή των πνευμάτων, πίστευε στην ύπαρξη της ψυχής, στην αθανασία της ψυχής, όπως επίσης και στην ανάσταση των σωμάτων. Αντιθέτως, η άλλη ομάδα, των Σαδδουκαίων, εκτός από την ύπαρξη του Θεού, δέν δέχονταν τίποτα άλλο• αρνείτο κάθε άλλη πίστη, δηλαδή ότι υπάρχουν άγγελοι, δαίμονες, ότι υπάρχει ψυχή, και πολύ παραπάνω ότι η ψυχή είναι αθάνατη• ή κι αν ακόμα δέχονταν την ύπαρξη της ψυχής, δεν παραδέχονταν την αθανασία της. Αλλά και αυτή την ύπαρξη του Θεού οι Σαδδουκαίοι την πίστευαν κατά δεϊστικό τρόπο. Δηλαδή ότι ο Θεός έκανε τον κόσμο, αλλά αδιαφορεί πλέον γι' αυτόν• όπως ακριβώς όταν παίρνουμε ένα ρολόϊ, το κουρδίζουμε, το αφήνουμε δουλεύει, και δεν μάς απασχολεί. (Δεϊσμός: Φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει ότι ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν και τους φυσικούς νόμους που το διέπουν, αλλά από τότε έπαψε να παρεμβαίνει στη λειτουργία του κόσμου και τις υποθέσεις των ανθρώπων). Έτσι λοιπόν ο ο Θεός όρισε τους νόμους μέσα στον κόσμο, ο κόσμος κινείται δυνάμει των νόμων αυτών, αλλά δεν ενδιαφέρεται πλέον ο Θεός γι' αυτόν. Δηλαδή δεν πίστευαν ότι υπάρχει η συνεχής πρόνοια του Θεού μέσα στόν κόσμο.
Κάποτε λοιπόν οι Σαδδουκαίοι θέλησαν να περιπαίξουν τον Κύριο και του ανέφεραν εκείνον τον γνωστό μύθο της γυναίκας με τους επτά συζύγους που πέθαιναν διαδοχικά, για να αποδείξουν το αδύνατον της αναστάσεως των νεκρών. Άν και θα το ξέρετε όλοι αυτό το θέμα από την Καινή Διαθήκη, θα σας το πω με συντομία. « Ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ προσῆλθον αὐτῷ Σαδδουκαῖοι, οἱ λέγοντες μὴ εἶναι ἀνάστασιν. καὶ ἐπηρώτησαν αὐτὸν / λέγοντες· διδάσκαλε, Μωσῆς εἶπεν, ἐάν τις ἀποθάνῃ μὴ ἔχων τέκνα, ἐπιγαμβρεύσει ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ ἀναστήσει σπέρμα τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ. / ἦσαν δὲ παρ᾿ ἡμῖν ἑπτὰ ἀδελφοί· καὶ ὁ πρῶτος γαμήσας ἐτελεύτησε, καὶ μὴ ἔχων σπέρμα ἀφῆκε τὴν γυναῖκα αὐτοῦ τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ· / ὁμοίως καὶ ὁ δεύτερος καὶ ὁ τρίτος, ἕως τῶν Ἑπτά. / ὕστερον δὲ πάντων ἀπέθανε καὶ ἡ γυνή. / ἐν τῇ οὖν ἀναστάσει τίνος τῶν ἑπτὰ ἔσται ἡ γυνή; πάντες γὰρ ἔσχον αὐτήν. / ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· πλανᾶσθε μὴ εἰδότες τὰς γραφὰς μηδὲ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ. / ἐν γὰρ τῇ ἀναστάσει οὔτε γαμοῦσιν οὔτε ἐκγαμίζονται, ἀλλ᾿ ὡς ἄγγελοι Θεοῦ ἐν οὐρανῷ εἰσι. / περὶ δὲ τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν οὐκ ἀνέγνωτε τὸ ῥηθὲν ὑμῖν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ λέοντος, / ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ ὁ Θεὸς Ἰακώβ; οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων». (Ματθ. 22, 23 - 32) (βλ. και Μάρκ. 12, 18 - 27) Κάποια γυναίκα είχε παντρευτεί έναν άνθρωπο, ο οποίος πέθανε χωρίς να αφήσει απογόνους• πιθανώς η γυναίκα αυτή να ήταν στείρα. Κατά τον νόμο λοιπόν μετά την παντρεύτηκε ο αδελφός του ο δεύτερος. Αλλά και αυτός πέθανε χωρίς να αποκτήσει παιδιά μαζί της. Αφού πέθανε κι εκείνος, τήν παντρεύτηκε -πάντα σύμφωνα με τον νόμο- ο τρίτος αδελφός, κατόπιν ο τέταρτος και λοιπά. Συνολικά επτά αδέλφια έγιναν σύζυγοί της, αλλά κανείς δεν απέκτησε μαζί της παιδιά. Πέθαναν όλοι, και τελευταία πέθανε κι εκείνη. Το ερώτημα των Σαδδουκαίων πρός τόν Κύριο ήταν: «Εσύ λες ότι θα αναστηθούν οι νεκροί• όμως τότε, όταν αναστηθούν, τίνος γυναίκα θα είναι αυτή;» Βεβαίως αυτό δεν ήταν γραμμένο στην Παλαιά Διαθήκη• ήταν μύθος, ήταν μία πλασματική ιστορία, ψεύτικη. Την είχαν επινοήσει σαν επιχείρημα οι Σαδδουκαίοι μόνο και μόνο για να στραφούν εναντίον της πίστεως στην ανάσταση των νεκρών, αλλά και να κολλήσουν στον τοίχο τον Κύριό μας, επειδή δεν θα μπορούσε δήθεν να απαντήσει στο έξυπνο αυτό ερώτημά τους. Αλλά ο Κύριος απάντησε ως εξής: «πλανᾶσθε μὴ εἰδότες τὰς γραφὰς μηδὲ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ.» (Ματθ. 22,29) Έχετε πλάνην οικτράν, και δεν ξέρετε ούτε τις γραφές αλλά ούτε και την δύναμη του Θεού! Δηλαδή ο Κύριος έδωσε ουσιαστικά δύο απαντήσεις• τους είπε ότι είχαν δύο πλάνες: μία από την άγνοια των γραφών -όχι από τη γνώση• παρακάτω θα το αποδείξει- και μία δεύτερη από την άγνοια της δυνάμεως του Θεού, δηλαδή αγνοούσαν ποιά είναι η δύναμη του Θεού. Και συνεχίζει ο Κύριος: «Κατά την ανάσταση οι άνθρωποι ούτε παντρεύονται ούτε νυμφεύονται, αλλά είναι όπως οι άγγελοι στον ουρανό». Σάν νά τούς έλεγε: «Γιατί το ρωτάτε αυτό; Δέν διαβάσατε ποτέ τη Γραφή να το δείτε αυτό, αλλά στηρίζεστε πάνω σε μύθους που πλάθει το φτωχό ρηχό μυαλό σας;». Τούς αποκαλύπτει την άγνοιά τους, γιατί τέτοιοι μύθοι, ξέρετε, κυκλοφορούν επί διαφόρων θεμάτων. Για παράδειγμα, όταν οι άνθρωποι θέλουν να στηρίξουν την ύπαρξη της τύχης, πλάθουν ιστορίες• και όταν τους πεί κανείς ότι δεν υπάρχει τύχη, του λένε τον μύθο αυτό, σαν να είναι τεκμήριο ο μύθος για απόδειξη της θέσεώς τους, ότι υπάρχει τύχη. Κουτά πράγματα κουτά!
Λοιπόν, ο Κύριος απαντά και λέει «Αγνοείτε τη Γραφή. Όταν θα γίνει η ανάσταση των νεκρών, δέν θα υπάρχει πλέον ο γάμος». Αυτό που λέει «ὡς ἄγγελοι Θεοῦ ἐν οὐρανῷ» δεν εννοεί ότι θα έχουν αποβάλει το σώμα τους -εξάλλου θα δούμε άλλα χωρία, που μας διευκρινίζουν αυτό το σημείο- αλλ' ότι δεν θα έχουν βιολογικές ανάγκες όπως δέν έχουν οι άγγελοι του Θεού. Οι άγγελοι του Θεού δέν παντρεύονται, ούτε τρώνε ούτε πίνουν. Κατά παρόμοιο τρόπο και οι άνθρωποι που θα αναστηθούν δεν θα παντρεύονται, ούτε θα τρώνε ούτε θα πίνουν. Μάλιστα αυτό είναι και μία απάντηση πρός τούς Χιλιαστές, οι οποίοι παρουσιάζουν τη Βασιλεία του Θεού με υλιστικό τρόπο. Σ' εκείνα τα διαφημιστικά φυλλάδια της αιρέσεώς τους, τα ξέρετε, πού σκορπάνε αφειδώς και με κάθε τρόπο, περιέχουν κάποια σκίτσα που,δείχνουν μια ευημερία: Ωραία περιβόλια ωραίες αυλές... Εκεί βλέπετε φρουτιέρες με φρούτα, κάποιοι να παίζουν κιθάρες, τα παιδιά να χαίρονται, τα ζώα να έρχονται εκεί κοντά... Παρουσιάζουν δηλαδή ειδυλλιακά τοπία, για να δείξουν ποιά θα είναι η Βασιλεία του Θεού! Θα γίνει ανάσταση σωμάτων, λένε, με την έννοια ότι θα τρώμε και θα πίνουμε και θα παντρευόμαστε!... Στην ερώτηση «Καλά, αφού θα είμαστε επάνω στη γη, αφού δεν θα πεθαίνουμε και αφού θά ύπάρχει γάμος, κάποτε δεν θα υπάρξει υπερπληθυσμός; Τι θα γίνουμε;», η απάντησή τους είναι: «Τότε ο Θεός θα επιβάλει στείρωση στους ανθρώπους, και δέν θά κάνουν πιά παιδιά»! Ιδού η απάντηση... αστεία πράγματα! Οι Χιλιαστές βέβαια είναι πάντα έτοιμοι να χρησιμοποιούν κάθε μύθο και εξυπνάδα για να υποστηρίζουν τους μύθους τους.
Εδώ ο Κύριος πάντως αναφέρεται στην μορφή του αναστημένου σώματος. Για την μορφή και την υφή του σώματος θα μιλήσουμε λίγο πιο κάτω, όταν θα πούμε ποιό θα είναι αυτό το αναστημένο μας σώμα. Και προσθέτει ο Κύριος στούς Σαδδουκαίους: «περὶ δὲ τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν οὐκ ἀνέγνωτε τὸ ῥηθὲν ὑμῖν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ λέοντος, / ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ ὁ Θεὸς Ἰακώβ; οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων». Δηλαδή: Για την ανάσταση των νεκρών, δέν διαβάσατε τίποτε; Άγράμματοι είστε;.. Δέν διαβάσατε τον λόγο του Θεού, που λέει «ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ ὁ Θεὸς Ἰακώβ; οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων;...». Αυτό το είχε πει παλιότερα και ο Θεός στον Μωυσή. «καὶ εἶπεν· ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς τοῦ πατρός σου, Θεὸς Ἁβραὰμ καὶ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ Θεὸς Ἰακώβ. ἀπέστρεψε δὲ Μωυσῆς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ· εὐλαβεῖτο γὰρ κατεμβλέψαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.» (Εξ. 3,6) Δηλαδή το επιχείρημα του Κυρίου είναι και το εξής: Όταν ο Θεός λέει «είμαι ο Θεός του Αβραάμ», και το λέει αυτό στόν Μωυσή 500 - 600 χρόνια μετά τον θάνατο του Αβραάμ, εννοεί ότι ο Αβραάμ, αν και έχει πεθάνει, δεν έχει χαθεί. Διότι τότε, εάν χανόταν, δηλαδή επανερχόταν στη γη και γινόταν χώμα και τίποτε άλλο, πώς θα μπορούσε να λέει ότι είναι Θεός ενός προσώπου, μιάς υπάρξεως που έχει χαθεί; Για να λέει ο Θεός «εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ», σημαίνει ότι ο Αβραάμ υπάρχει• και όταν λέει «είμαι ο Θεός του Ισαάκ», ο Ισαάκ υπάρχει• και άμα λέει «είμαι ο Θεός του Ιακώβ», ο Ιακώβ υπάρχει. Αλλιώτικα πως θα έλεγε ότι είναι Θεός τους; Πώς μπορώ να λέω εγώ ότι είμαι ιδιοκτήτης ενός σπιτιού που το πούλησα, αφού δεν το έχω πιά, ή ενός χωραφιού που δεν το έχω; Για να λέω ότι είμαι ο ίδιοκτήτης αυτού και του χωραφιού, πρέπει το χωράφι αυτό ανά πάσα στιγμή να μπορώ να το δείξω, ότι υπάρχει. Έτσι λοιπόν, όταν ο Θεός λέει «είμαι ο Θεός του Αβραάμ», σημαίνει ότι ο Αβραάμ υπάρχει. Πάντως είναι πολύ σημαντική η απόδειξη αυτή που χρησιμοποιεί ο Κύριος από τη Γραφή πρός τούς Σαδδουκαίους γιά την ανάσταση των νεκρών. Όπως βλέπετε, ο Κύριος δεν χρησιμοποιεί τις γνωστές λογικές αποδείξεις περί υπάρξεως ψυχής, περί αθανασίας της ψυχής, περί αναστάσεως των νεκρών και τα λοιπά. Δέν χρησιμοποιεί τις λεγόμενες λογικές αποδείξεις, αυτές που διαβάζουμε σε ένα βιβλίο Ηθικής του Γυμνασίου, για παράδειγμα, που λέει ότι η ψυχή είναι αθάνατη, διότι: πρώτον τούτο, δεύτερον εκείνο... και τα λοιπά.
Αγαπητοί μου, αυτές οι αποδείξεις μπορεί να έχουν κάποια αξία, αλλά η αξία τους δεν είναι απόλυτη. Από την στιγμή που υπάρχει ο αντίλογος, δεν έχουν απόλυτη αξία. Σας το λέω για να το έχετε υπόψη σας. Μήν αναζητάτε αποδείξεις, ούτε περί Θεού ούτε περί ψυχής. Εκείνος που ζητάει αποδείξεις περί Θεού ή περί ψυχής είναι έξω από την πραγματικότητα. Οι αποδείξεις, αν θέλετε, είναι κατατεθειμένες στην Αγία Γραφη• εκεί είναι η αποκάλυψη! Διότι όπως μπορεί να λέει κανείς ότι υπάρχει ο Θεός, κάποιος άλλος μπορεί να λέει ότι δεν υπάρχει• και όπως κάποιος μπορεί να λέει ότι υπάρχει η ψυχή, ένας άλλος λέει ότι δέν υπάρχει. Πώς μπορώ να το ξέρω αν υπάρχει ή δεν υπάρχει η ψυχή; Μόνο με την αποκάλυψη, μόνο εάν μου άποκαλυφθεί. Όπως λοιπόν αντιλαμβάνεστε, ο Κύριος δεν απαντάει στους Σαδδουκαίους με τις λεγόμενες λογικές αποδείξεις, αλλά με την αποκάλυψη την οποία δίνει η ίδια η Παλαιά Διαθήκη, και στην προκειμένη περίπτωση μέ τό χωρίο που αναφέρθηκε ως απόδειξη. Η μόνη ισχυρή απόδειξη είναι η αποκάλυψη.
Εάν μου λέγατε ότι ο άλλος δέν δέχεται την αποκάλυψη, θα σας απαντούσα. Δεν του αξίζει να ξέρει ότι υπάρχει ο Θεός και ότι υπάρχει η ψυχή! Δέν τού αξίζει. Είναι εκείνο που απαντά και η Γραφή: «ἐγὼ εἶπα· θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες· / ὑμεῖς δὲ ὡς ἄνθρωποι ἀποθνήσκετε καὶ ὡς εἷς τῶν ἀρχόντων πίπτετε». (Ψαλ. 81, 6 - 7) Δηλαδή: Εγώ σας είπα ότι είστε υιοί Θεού• αλλά εσείς πεθαίνετε ως άνθρωποι! Μ' άλλα λόγια: Ώς βιολογικά όντα ζείτε, ώς βιολογικά όντα αντιλαμβάνεστε, και ως βιολογικά όντα θα τερματίσετε την επί γης ζωή σας! Αυτό εννοεί το «ὡς ἄνθρωποι» δηλαδή χωρίς καμιά πνευματική αναζήτηση, σαν ζώα. Ο άνθρωπος όμως που σκέπτεται, ο άνθρωπος που έχει αναβάσεις, ο άνθρωπος αυτός θα δεχθεί την αποκάλυψη του Θεού. Συνεπώς για τον άνθρωπο που αξίζει, η απόδειξη είναι μία: η αποκάλυψη του Θεού. Ο Θεός θα μας αποκαλύψει τον εαυτό Του, και εμείς θα δεχθούμε την αποκάλυψη αυτή. Ο Θεός θα μας πεί το ποιοί είμαστε. Εκείνος που μας έφτιαξε, Εκείνος θα μας πεί και το ποιοί είμαστε. Άν καθόμαστε να ψάχνουμε να βρούμε άν υπάρχει η ψυχή ή δεν υπάρχει, τότε...
Υπάρχουν θέσεις φιλοσοφικές που αμφισβητούν ακόμα και το ότι υπάρχουμε, όχι μόνο ώς ψυχές, αλλά και ώς υπάρξεις! Υποστηρίζουν ότι αυτή τη στιγμή δεν ζούμε πραγματικά, αλλά βλέπουμε όνειρο! Δηλαδή εσείς βρίσκεστε σε μια ονειρώδη κατάσταση, και νομίζετε ότι κάποιος σας μιλάει• και εγώ βρίσκομαι σε μία ονειρώδη κατάσταση, και νομίζω ότι έχω μπροστά μου ένα ακροατήριο! Αλήθεια ονειρεύεστε; Για ψάξτε καλά τον εαυτό σας. Λίγο ακόμα, και σας έπεισα ότι ονειρεύεστε! Μήπως ονειρεύεστε; Αν στ' αλήθεια ονειρεύεστε, τότε βέβαια τίποτα δεν υπάρχει μπροστά σας• βλέπετε όνειρο! Ασφαλώς θα μπορούσε να πει κανείς: «Μά, για να βλέπω όνειρο, σημαίνει ότι υπάρχω. Πώς θα έβλεπα το όνειρο, εάν δεν υπήρχα;». Αυτό το είχε πει ο Ντεκάρτ. «Cogito, ergo sum» η φιλοσοφική αρχή στην οποία στηρίζεται το φιλοσοφικό σύστημα του René Descartes (1596-1650). Βλ. Γ. Μολύβας, Φιλοσοφία στην Ευρώπη, τ. Β', ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σ. 36, «Μπορώ να αμφιβάλλω γιά όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους, ακόμα και σε απλά θέματα, και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι παρά σάν τα όνειρά μου oταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλο: για το ότι αμφιβάλλω». «Αμέσως όμως, κατόπιν πρόσεξα πώς ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα, έπρεπε αναγκαστικά, εγώ πού τό σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πώς τούτη η αλήθεια, "σκέπτομαι, άρα υπάρχω", ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων δέν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πώς μπορούσα δίχως ενδοιασμούς να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα».
Λοιπόν, αγαπητοί, η πρώτη απόδειξη για την ανάσταση των νεκρών είναι η ίδια η Γραφή ως αποκάλυψη• είναι αυτό το χωρίο που είπε ο Κύριος στούς Σαδδουκαίους. Η δεύτερη είναι η ίδια η Ανάστασή Του, ως απόδειξη επάνω σε γεγονότα. Είναι σαν να λέει ο Κύριος: «Εγώ σας είπα ότι εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ, ο Θεός του Ιακώβ. Σας είπα ακόμη ότι ο Θεός δεν είναι Θεός νεκρών, αλλά Θεός ζώντων. Αλλά τώρα θα σας το δείξω κι επάνω στά πράγματα: θα αναστηθώ! Κι όταν εγώ αναστηθώ, θα σας έχω αποδείξει ότι εγώ είμαι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου, είμαι ο Νικητής του θανάτου, εγώ είμαι η Ζωή και η Ανάσταση». «εἶπεν αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή.» (Ιω. 11,25) «καὶ ὁ ζῶν, καὶ ἐγενόμην νεκρός, καὶ ἰδοὺ ζῶν εἰμι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, καὶ ἔχω τὰς κλεῖς τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ᾅδου.» (Αποκ. 1,18) Ξέρετε, όταν ο Κύριος μίλησε περί της ψυχής, δέν χρησιμοποίησε καμία απόδειξη. Ψάξτε ολόκληρη την Αγία Γραφή• σίγουρα δεν θα βρείτε καμία λογική απόδειξη για την ύπαρξη της ψυχής. Μίλησε μόνο για την αξία της ψυχής, και έτσι προϋποθέτει την ύπαρξή της, άρα την αποκαλύπτει. Κάποτε ο Κύριος είχε πει: «καὶ μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποκτεννόντων τὸ σῶμα, τὴν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι· φοβήθητε δὲ μᾶλλον τὸν δυνάμενον καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα ἀπολέσαι ἐν γεέννῃ». (Ματθ. 10,28) Δηλαδή: Μή φοβηθείτε εκείνους που σκοτώνουν το σώμα, αλλά δέν μπορούν να σκοτώσουν την ψυχή σας• να φοβηθείτε μάλλον εκείνον που μπορεί να κάνει και την ψυχή και το σώμα σας να χαθούν στην «γέεννα», να σας και καταστρέψει στην Κόλαση, κι αυτός είναι μόνον ό Θεός!
Προσέξτε: Τί θα βάλει ο Θεός στην Κόλαση; «Και ψυχή και σώμα»! Ώστε λοιπόν στην Κόλαση θα είναι και το σώμα. Αλλά για να είναι το σώμα στην Κόλαση, σημαίνει ότι πρώτα θα αναστηθεί από τον τάφο, όπου είχε λιώσει, και μετά θα πάει στην Κόλαση, πάντα «εν λόγω Κυρίου», «τοῦτο γὰρ ὑμῖν λέγομεν ἐν λόγῳ Κυρίου, ὅτι ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι εἰς τὴν παρουσίαν τοῦ Κυρίου οὐ μὴ φθάσωμεν τοὺς κοιμηθέντας·» (Α Θεσ. 4,15) σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου.
Είδατε; Πού είναι εκείνοι που λένε ότι η Κόλαση θα είναι απλώς έλεγχοι της συνειδήσεως; Θά είναι βεβαίως και έλεγχοι της συνειδήσεως, αλλά θα είναι και τιμωρία του σώματος. Και επειδή θα είναι μέν τό παλιό σώμα, αλλά νέο, με νέες ιδιότητες, τότε δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πώς ακριβώς θα είναι η Κόλαση. Ο Κύριος την παρομοίασε με το «πύρ πού δέν σβήνει ποτέ»• και το «πύρ» αυτό είναι «άφεγγές», γι' αυτό μιλάει και για «σκότος». Μίλησε γιά «σκώληκα πού δέν τελευτά, δεν έχει τέλος», γιατί θα κατατρώει συνεχώς αυτούς που θα είναι εκεί. Μίλησε και για «τριγμό των οδόντων και βρυγμό», όταν χτυπούν τα δόντια και μουγκρίζει ο άνθρωπος από τον πόνο. «οἱ δὲ υἱοὶ τῆς βασιλείας ἐκβληθήσονται εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων». (Ματθ. 8,12) «καὶ βαλοῦσιν αὐτοὺς εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρός· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων./ τότε οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρὸς αὐτῶν. ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω./ Πάλιν ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν θησαυρῷ κεκρυμμένῳ ἐν τῷ ἀγρῷ, ὃν εὑρὼν ἄνθρωπος ἔκρυψε, καὶ ἀπὸ τῆς χαρᾶς αὐτοῦ ὑπάγει καὶ πάντα ὅσα ἔχει πωλεῖ καὶ ἀγοράζει τὸν ἀγρὸν ἐκεῖνον./ Πάλιν ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ ἐμπόρῳ ζητοῦντι καλοὺς μαργαρίτας·/ ὃς εὑρὼν ἕνα πολύτιμον μαργαρίτην ἀπελθὼν πέπρακε πάντα ὅσα εἶχε καὶ ἠγόρασεν αὐτόν./ Πάλιν ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σαγήνῃ βληθείσῃ εἰς τὴν θάλασσαν καὶ ἐκ παντὸς γένους συναγαγούσῃ·/ ἥν, ὅτε ἐπληρώθη, ἀναβιβάσαντες αὐτὴν ἐπὶ τὀν αἰγιαλὸν καὶ καθίσαντες συνέλεξαν τὰ καλὰ εἰς ἀγγεῖα, τὰ δὲ σαπρὰ ἔξω ἔβαλον./ οὕτως ἔσται ἐν τῇ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος. ἐξελεύσονται οἱ ἄγγελοι καὶ ἀφοριοῦσι τοὺς πονηροὺς ἐκ μέσου τῶν δικαίων,/ καὶ βαλοῦσιν αὐτοὺς εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρός· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων». (Ματθ. 13, 42 - 50) «τότε εἶπεν ὁ βασιλεὺς τοῖς διακόνοις· δήσαντες αὐτοῦ πόδας καὶ χεῖρας ἄρατε αὐτὸν καὶ ἐκβάλετε εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων». (Ματθ. 22,13) «καὶ ἐὰν σκανδαλίζῃ σε ἡ χείρ σου, ἀπόκοψον αὐτήν· καλὸν σοί ἐστι κυλλὸν εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, ἢ τὰς δύο χεῖρας ἔχοντα ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον,/ ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται./ καὶ ἐὰν ὁ πούς σου σκανδαλίζῃ σε, ἀπόκοψον αὐτόν· καλὸν σοί ἐστιν εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωὴν χωλόν, ἢ τοὺς δύο πόδας ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον,/ ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται./ καὶ ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου σκανδαλίζῃ σε, ἔκβαλε αὐτόν· καλὸν σοί ἐστι μονόφθαλμον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἢ τοὺς δύο ὀφθαλμοὺς ἔχοντα ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός,/ ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται». (Μαρκ. 9, 43 - 48) «ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων, ὅταν ὄψησθε Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ καὶ πάντας τοὺς προφήτας ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους ἔξω». (Λουκ. 13,28).κ.α. Τί ακριβώς είναι όλα αυτά δέν το ξέρουμε. Μέ εικόνες μόνο γήινες μας το είπε ο Χριστός, όπως και με γήινες εικόνες μας μίλησε για τη Βασιλεία του Θεού, διότι είναι πράγματα έξω από την παρούσα πραγματικότητα, καί η Κόλαση καί η Βασιλεία του Θεού. Είδατε λοιπόν ότι και το σώμα θα είναι στην Κόλαση, όπως ομοίως θα είναι και στη Βασιλεία του Θεού;
Κάποτε o Κύριος είπε στους Καπερναΐτες: «τοῦτο δέ ἐστι τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με, ἵνα πᾶς ὁ θεωρῶν τὸν υἱὸν καὶ πιστεύων εἰς αὐτὸν ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἀναστήσω αὐτὸν ἐγὼ τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ». (Ιω. 6,40) Δηλαδή: Τούτο είναι το θέλημα Εκείνου που με έστειλε στον κόσμο, ώστε εκείνος που βλέπει τον Υιό και πιστεύει σ' αυτόν να έχει αιώνια ζωή, και εγώ θα τον αναστήσω την έσχατη ημέρα. Ποιά είναι αυτή η «έσχατη ημέρα»; Είναι η τελευταία ημέρα της Ιστορίας, κατά την οποία θα γίνει η ανάσταση των νεκρών. Είδατε, παρακαλώ, τι είπε; «ἀναστήσω αὐτὸν ἐγὼ τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ»! Ο Κύριος είπε τον λόγο αυτό γιά νά μή νομισθεί ότι εννοούσε την αιώνια ζωή της ψυχής. Διότι, απλούστατα, όταν προηγουμένως είπε ότι ο Αβραάμ και ο Ισαάκ και ο Ιακώβ είναι μπροστά στόν Θεό -και είναι ως ψυχές, επειδή δεν έχουν πάρει ακόμη το αναστημένο σώμα τους- αυτό σημαίνει ότι οι ψυχές είναι αθάνατες, δεν πεθαίνουν. Τότε λοιπόν πώς θα τις αναστήσει αυτές την «έσχατη ημέρα»; Άρα δεν θα αναστήσει τις ψυχές -αφού ζούν- αλλά θα αναστήσει τα σώματα.
Όταν ο Κύριος μιλούσε για το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, είπε: «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ». (Ιω. 6,54) Δηλαδή: Αυτός που τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου, έχει αιώνια ζωή. Πάλι εδώ, γιά νά μή νομισθεί ότι πρόκειται για την ψυχή, λέει «εγώ θα τον αναστήσω την έσχατη ημέρα». Άν διαβάσετε στο Κατά Ιωάννην αυτό το κεφάλαιο, αγαπητοί μου, το 6ο, από 22' έως 59', θα βρείτε να επαναλαμβάνεται τέσσερις φορές στερεοτύπως η φράση «ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ». Αυτό δείχνει ότι ο Κύριος μιλάει κατ' επανάληψη για την ανάσταση των σωμάτων.
Και πάλι ο Κύριος είπε: «ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ νεκροὶ ἀκούσονται τῆς φωνῆς τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ ἀκούσαντες ζήσονται·/ ὥσπερ γὰρ ὁ πατὴρ ἔχει ζωὴν ἐν ἑαυτῷ, οὕτως ἔδωκε καὶ τῷ υἱῷ ζωὴν ἔχειν ἐν ἑαυτῷ·/ καὶ ἐξουσίαν ἔδωκεν αὐτῷ καὶ κρίσιν ποιεῖν, ὅτι υἱὸς ἀνθρώπου ἐστί./ μὴ θαυμάζετε τοῦτο· ὅτι ἔρχεται ὥρα ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσονται τῆς φωνῆς αὐτοῦ,/ καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως». (Ιω. 5, 25 - 29) Και με απλά λόγια: Αλήθεια σας λέω -προσέξτε αυτό- ότι έρχεται ώρα, και τώρα είναι αυτή η ώρα, που οι νεκροί θα ακούσουν τη φωνή του Υιού του Θεού, κι εκείνοι που θα την ακούσουν θα ζήσουν, δηλαδή θα αναστηθούν. Μήν απορείτε γι' αυτό• διότι έρχεται ώρα που όλοι όσοι θα βρίσκονται στα μνήματα θα ακούσουν τη φωνή του Yίου του Θεού και θα βγούν έξω• και αυτοί που έπραξαν τα αγαθά, την άρετή, θα αναστηθούν για να μείνουν στην αιώνια ζωή, την μακαρία ζωή, ενώ εκείνοι που έχουν πράξει τα φαύλα, τα πονηρά, αυτοί θα αναστηθούν για να κριθούν και να τιμωρηθούν. Ο λόγος αυτός του Κυρίου θυμίζει κατά γράμμα την προφητεία του Δανιήλ, που λέει «καὶ πολλοὶ τῶν καθευδόντων ἐν γῆς χώματι ἐξεγερθήσονται, οὗτοι εἰς ζωὴν αἰώνιον καὶ οὗτοι εἰς ὀνειδισμὸν καὶ εἰς αἰσχύνην αἰώνιον./ καὶ οἱ συνιέντες ἐκλάμψουσιν ὡς ἡ λαμπρότης τοῦ στερεώματος καὶ ἀπὸ τῶν δικαίων τῶν πολλῶν ὡς οἱ ἀστέρες εἰς τοὺς αἰῶνας καὶ ἔτι». (Δαν. 12, 2 - 3) Υπάρχει στόν λόγο αυτό του Κυρίου μας ένας απόλυτος ρεαλισμός• δεν υπάρχει καμία άλληγορία που να τον χαρακτηρίζει, ούτε μεταφορά. Όταν μάλιστα ο Κύριος μιλάει για μνημεία, και ακόμη μιλάει για έξοδο των νεκρών από τα μνημεία, αυτό δείχνει έναν φοβερό ρεαλισμό• δείχνει μια πραγματικότητα, που μας γεμίζει φρίκη, τρομάρα, όταν σκεφθούμε ότι θα σηκωθούμε από τα μνήματά μας! Θα γίνει ανάσταση όλων των ανθρώπων. Δεν θα μείνει κανείς που να μην αναστηθεί, από την εποχή του Αδάμ και της Εύας μέχρι και την στιγμή που θα ξανάρθει ο Χριστός. Θα αναστηθούν όλοι! Αυτό θα γίνει σε «ώρα που έρχεται». «μὴ θαυμάζετε τοῦτο· ὅτι ἔρχεται ὥρα ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσονται τῆς φωνῆς αὐτοῦ» (Ιω. 5,28) Ποιά είναι αυτή η «ώρα»; Είναι η «έσχατη ημέρα» της Ιστορίας, όπως αναφέραμε προηγουμένως.
Μέ τό «και νύν έστιν», που είπε ο Κύριος, και τώρα είναι αυτή η ώρα, εννοούσε αυτό που έδειξε με τις αναστάσεις που έκανε εκείνο τον καιρό, του Λαζάρου αλλά και άλλων. Όλοι αυτοί βέβαια ξαναπέθαναν. Όμως ο Κύριος εκείνη την ώρα ήθελε να δείξει ότι έχει τη δύναμη να αναστήσει νεκρούς. Αλλά το «και νύν έστιν» ακόμη το είπε και για τη δική Του Ανάσταση. Οπότε δόθηκε η σφραγίδα, δόθηκε το τεκμήριο, ή απόδειξη, ότι όλοι θα αναστηθούμε. Ακόμη λέει ότι θα υπάρξει «ανάσταση ζωής» και «ανάσταση κρίσεως». Τούτο πάλι θυμίζει τους λόγους και του Δανιήλ, αλλά και των επτά Μακκαβαίων, όπως θα θυμάστε από την περασμένη φορά. «καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως.» (Ιω. 5,29) «καὶ πολλοὶ τῶν καθευδόντων ἐν γῆς χώματι ἐξεγερθήσονται, οὗτοι εἰς ζωὴν αἰώνιον καὶ οὗτοι εἰς ὀνειδισμὸν καὶ εἰς αἰσχύνην αἰώνιον.» (Δαν. 12,2) «καὶ γενόμενος πρὸς τὸ τελευτᾶν οὕτως ἔφη· αἱρετὸν μεταλλάσσοντα ὑπ᾿ ἀνθρώπων τὰς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ προσδοκᾶν ἐλπίδας πάλιν ἀναστήσεσθαι ὑπ᾿ αὐτοῦ· σοὶ μὲν γὰρ ἀνάστασις εἰς ζωὴν οὐκ ἔσται.» (Β Μακ. 7,14) "Οταν ο Κύριος ανέστησε προσωρινά τον Λάζαρο, τον αδελφό της Μαρίας και της Μάρθας, είπε τα εξής: «εἶπεν αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή./ ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται· καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα. πιστεύεις τοῦτο;» (Ιω. 11, 25 - 26) Δηλαδή: Εγώ είμαι η ανάσταση και η ζωή. Αυτός που πιστεύει σε μένα, κι αν ακόμη πεθάνει, θα ζήσει. Δεν είπε ο Κύριος «εγώ είμαι η ζωή» μόνο, διότι θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αυτό αναφέρεται στη ζωή της ψυχής, αλλά είπε «εγώ είμαι η ζωή και η ανάσταση», γιατί η «ανάσταση» αναφέρεται στο νεκρό σώμα. Εξάλλου, όταν ο Κύριος αναστήθηκε από τους νεκρούς, τότε πολλοί απ' αυτούς αναστήθηκαν, έστω και προσωρινά, για να πιστοποιηθεί ότι ο Χριστός είναι «η ζωή και η ανάσταση» των ανθρώπων. Τι έγινε εκεί; Μας κάνει πολλή εντύπωση ή αφήγηση αυτή του ευαγγελιστού Ματθαίου. «καὶ τὰ μνημεῖα ἀνεῴχθησαν καὶ πολλὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων ἠγέρθη» (Ματθ. 27,52) Μας θυμίζει το όραμα του προφήτου Ιεζεκιήλ με την πεδιάδα, που ήταν σκορπισμένα τα κόκκαλα, έγινε σεισμός, και τότε άρχισαν τα κόκκαλα να ενώνονται το ένα με το άλλο, να αποκτούν νεύρα, δέρμα, ζωή, πνοή και να κινούνται! Θα έλεγε κανείς ότι αυτό ήταν ένα όραμα. Όμως προσέξτε το τώρα σε μια πραγματικότητα. Όταν ο Χριστός πέθανε επάνω στον σταυρό, έγινε σεισμός -το θυμάστε: «Καὶ ἰδοὺ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ ἐσχίσθη εἰς δύο ἀπὸ ἄνωθεν ἕως κάτω, καὶ ἡ γῆ ἐσείσθη καὶ αἱ πέτραι ἐσχίσθησαν,/ καὶ τὰ μνημεῖα ἀνεῴχθησαν καὶ πολλὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων ἠγέρθη,». (Ματθ. 27, 51 - 52) Αυτά τώρα δεν είναι όραμα, δεν είναι προφητεία• αυτά είναι γεγονότα! Λέει στον προφήτη Ιεζεκιήλ ο Θεός: «διὰ τοῦτο προφήτευσον καὶ εἰπὸν πρὸς αὐτούς· τάδε λέγει Κύριος· ἰδοὺ ἐγὼ ἀνοίγω τὰ μνήματα ὑμῶν καὶ ἀνάξω ὑμᾶς ἐκ τῶν μνημάτων ὑμῶν καὶ εἰσάξω ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν τοῦ Ἰσραήλ» (Ιεζ. 37,12) θα σας βγάλω από τα μνήματά σας. Αυτή είναι η προφητεία• να τώρα και η πραγμάτωση: «καὶ τὰ μνημεῖα ἀνεῴχθησαν καὶ πολλὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων ἠγέρθη,/ καὶ ἐξελθόντες ἐκ τῶν μνημείων, μετὰ τὴν ἔγερσιν αὐτοῦ εἰσῆλθον εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν καὶ ἐνεφανίσθησαν πολλοῖς». Είναι συγκλονιστικά πράγματα, αγαπητοί μου, αυτά!
Αλλά και το κέντρο του κηρύγματος των Αποστόλων είναι η Ανάσταση του Χριστού και η ανάσταση των νεκρών. Οι Απόστολοι στά κηρύγματά τους δέν περιορίστηκαν να λένε να μην κλέβουμε, να μην φονεύουμε και να μη λέμε ψέματα. Το ακούτε αυτό, παρακαλώ; Γι' αυτό μη λέμε ποτέ στην Έξομολόγηση μόνο το «δέν έκλεψα» και το «δέν σκότωσα». Όχι ότι αυτά δεν είναι αμαρτίες αλλά μην περιορίζουμε το περιεχόμενο του Ευαγγελίου και το μήνυμά του μόνο στο «δέν έκλεψα» και «δέν σκότωσα»! Το μήνυμα του Ευαγγελίου είναι η Ανάσταση του Χριστού και, δυνάμει αυτής, η ανάσταση των νεκρών. Αυτό είναι το χαρούμενο μήνυμα του Ευαγγελίου αυτό το κήρυγμα φέρνουν οι Απόστολοι στα πέρατα της οικουμένης• αυτό πήραν εντολή από τον Κύριο να πούν στα έθνη και στους λαούς. «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». (Ματθ. 28,19) «εἴ γε ἐπιμένετε τῇ πίστει τεθεμελιωμένοι καὶ ἑδραῖοι καὶ μὴ μετακινούμενοι ἀπὸ τῆς ἐλπίδος τοῦ εὐαγγελίου οὗ ἠκούσατε, τοῦ κηρυχθέντος ἐν πάσῃ τῇ κτίσει τῇ ὑπὸ τὸν οὐρανόν, οὗ ἐγενόμην ἐγὼ Παῦλος διάκονος». (Κολ. 1,23)
Ας δούμε μερικά στιγμιότυπα. Είναι από το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων, όπως και από τις επιστολές των Αποστόλων. Μετά την Πεντηκοστή οι Μαθητές μιλούν δημοσίως για την Ανάσταση του Χριστού και την ανάσταση των νεκρών• γι' αυτό συλλαμβάνονται από τον στρατηγό του ναού και οδηγούνται στους άρχοντες. Βεβαίως πρώτα ρίχτηκαν στις φυλακές και κατόπιν οδηγήθηκαν στούς άρχοντες. Ακούστε πώς: «Λαλούντων δὲ αὐτῶν πρὸς τὸν λαὸν ἐπέστησαν αὐτοῖς οἱ ἱερεῖς καὶ ὁ στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ καὶ οἱ Σαδδουκαῖοι,/ διαπονούμενοι διὰ τὸ διδάσκειν αὐτοὺς τὸν λαὸν καὶ καταγγέλλειν ἐν τῷ Ἰησοῦ τὴν ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν·/ καὶ ἐπέβαλον αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ ἔθεντο εἰς τήρησιν εἰς τὴν αὔριον· ἦν γὰρ ἑσπέρα ἤδη». (Πραξ. 4, 1 - 3) Δηλαδή: Ενώ οι Μαθητές μιλούσαν στον λαό, οι Σαδδουκαίοι, που δεν πίστευαν σε ανάσταση νεκρών, επειδή ενοχλούνταν να ακούνε να διδάσκεται ο λαός και να μαρτυρούν διά του Ιησού -διά της Αναστάσεως του Χριστού και διά του ονόματος του Χριστού- την ανάσταση των νεκρών, τους συνέλαβαν και τους έβαλαν στη φυλακή, γιά νά τούς οδηγήσουν στο Συνέδριο την επόμενη ημέρα.
Επίσης ο Απόστολος Παύλος δεν διστάζει να κηρύξει την Ανάσταση του Χριστού και των νεκρών σ' αυτό το πρώτο κήρυγμά του στην Αθήνα, στην πόλη των σοφών, στην πόλη της ανθρωπίνης σκέψεως και του ανθρωπίνου λόγου, στην πόλη της φιλοσοφίας. Δεν δίστασε, δέν ντράπηκε να κηρύξει την ανάσταση, μετά το θαυμάσιο προοίμιό του, που θα μπορούσε να γίνει και προοίμιο φιλοσοφικό. Δεν έμεινε όμως σ' αυτό, γιατί αν έμενε σ' αυτό και του έλεγαν οι Αθηναίοι «Μπράβο, Παύλε, είσαι θαυμάσιος, μάς τα είπες περίφημα!», τότε ο Παύλος θα είχε σβήσει! Δεν είναι εκείνα τα θαυμάσια• τα θαυμάσια είναι η Ανάσταση του Χριστού και η ανάσταση των νεκρών! Δεν είναι τα ωραία προοίμια και οι ωραίοι λόγοι και οι ωραίες σκέψεις και οι ωραίες τοποθετήσεις και οι ώραίοι στοχασμοί• είναι η Ανάσταση του Χριστού και η ανάσταση των νεκρών! Και πήγε εκεί για να μιλήσει για την Ανάσταση του Χριστού. Και τι έγινε; Πώς υποδέχθηκαν οι Αθηναίοι το κήρυγμα του Παύλου; Οι Αθηναίοι υποδέχθηκαν το κήρυγμά του με χλεύη, με περιφρόνηση! «τοὺς μὲν οὖν χρόνους τῆς ἀγνοίας ὑπεριδὼν ὁ Θεὸς τανῦν παραγγέλλει τοῖς ἀνθρώποις πᾶσι πανταχοῦ μετανοεῖν,/ διότι ἔστησεν ἡμέραν ἐν ᾗ μέλλει κρίνειν τὴν οἰκουμένην ἐν δικαιοσύνῃ, ἐν ἀνδρὶ ᾧ ὥρισε, πίστιν παρασχὼν πᾶσιν ἀναστήσας αὐτὸν ἐκ νεκρῶν./ ἀκούσαντες δὲ ἀνάστασιν νεκρῶν οἱ μὲν ἐχλεύαζον, οἱ δὲ εἶπον· ἀκουσόμεθά σου πάλιν περὶ τούτου./ καὶ οὕτως ὁ Παῦλος ἐξῆλθεν ἐκ μέσου αὐτῶν». (Πραξ. 17, 30 - 33)
Ακόμη ο Απόστολος Παύλος δεν θα διστάσει μπροστά σ' αυτόν τον Ρωμαίο επίτροπο, τον Φήλικα, αλλά και μπροστά στους κατηγόρους του Εβραίους, να πει «ἢ περὶ μιᾶς ταύτης φωνῆς ἧς ἔκραξα ἑστὼς ἐν αὐτοῖς, ὅτι περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν ἐγὼ κρίνομαι σήμερον ὑφ᾿ ὑμῶν.» (Πραξ. 24,21) Δηλαδή αν εγώ είμαι εδώ στο δικαστήριο και κρίνομαι από σας, η κατηγορία μου είναι ότι μιλάω για την ανάσταση των νεκρών.
Βλέπετε ότι το κέντρο και ο πυρήνας του κηρύγματος των Αποστόλων είναι η ανάσταση των νεκρών, αυτή που εμείς δυστυχώς αγνοούμε! Και θα πεί και σε μάς ο Απόστολος αυτό που έγραψε στην επιστολή του πρός τούς Κορινθίους: «ἐκνήψατε δικαίως καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· ἀγνωσίαν γὰρ Θεοῦ τινες ἔχουσι· πρὸς ἐντροπὴν ὑμῖν λέγω" (Α Κορ. 15,34) γιά ντραπή σας το λέω, γιατί αγνοείτε τόσο θεμελιώδη πράγματα! Αλλά και ενώπιον του Φήστου και ενώπιον του βασιλέως Αγρίππα, που ήταν μαζί, όταν κάλεσαν δέσμιο τον Παύλο, να μιλήσει για τον Χριστιανισμό, εκείνος είπε: «ἐπικουρίας οὖν τυχὼν τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἄχρι τῆς ἡμέρας ταύτης ἕστηκα μαρτυρόμενος μικρῷ τε καὶ μεγάλῳ, οὐδὲν ἐκτὸς λέγων ὧν τε οἱ προφῆται ἐλάλησαν μελλόντων γενέσθαι καὶ Μωϋσῆς,/ εἰ παθητὸς ὁ Χριστός, εἰ πρῶτος ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν φῶς μέλλει καταγγέλλειν τῷ λαῷ καὶ τοῖς ἔθνεσι». (Πραξ. 26, 22 - 23) Δηλαδή: Μέχρι αυτή την ημέρα στέκομαι να δίνω τη μαρτυρία ενώπιον μικρών και μεγάλων για το αν ο Μεσσίας έπρεπε να πάθει κι αν είναι ο πρώτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς. 'Αλλά γιατί λέει «ο πρώτος»; Το λέει στους Ρωμαίους ότι είναι «πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς» «ὅτι οὓς προέγνω, καὶ προώρισε συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς·» (Ρωμ. 8,29) δηλαδή ότι είναι ο πρώτος που ανασταίνεται και δεν ξαναπεθαίνει, και εμείς θα ακολουθήσουμε, θα αναστηθούμε και δεν θα ξαναπεθάνουμε. Ώστε λοιπόν μίλησε για την Ανάσταση του Χριστού και την ανάσταση των νεκρών. Και ενώ μιλάει λοιπόν ο Παύλος για την ανάσταση των νεκρών, ο Φήστος, ο Ρωμαίος επίτροπος, που δεν είχε καμία ιδέα από Παλαιά Διαθήκη, από λόγο Θεού, πρόσεχε όμως πραγματικά αυτά που έλεγε ο Παύλος, σηκώνεται απότομα και του λέει: «Ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἀπολογουμένου ὁ Φῆστος μεγάλῃ τῇ φωνῇ ἔφη· μαίνῃ, Παῦλε· τὰ πολλά σε γράμματα εἰς μανίαν περιτρέπει». (Πραξ. 26,24) Δηλαδή: Τρελάθηκες, Παύλε... τα πολλά γράμματα σε οδήγησαν σε μανία, να λες ότι θα αναστηθούν οι νεκροί! Και ο Παύλος του απαντάει: «ὁ δέ, οὐ μαίνομαι, φησί, κράτιστε Φῆστε, ἀλλὰ ἀληθείας καὶ σωφροσύνης ῥήματα ἀποφθέγγομαι». (Πραξ. 26,25) Όχι, εξοχότατε Φήστε, δεν τρελάθηκα, αλλά λέω λόγια αληθινά και όμορφα και γλυκά και λογικά, αυτά που λέει ο λόγος του Θεού. Και τότε στρέφεται προς τον Αγρίππα -γιατί αύτός ήταν Ιδουμαίος και είχε γνώση της Παλαιάς Διαθήκης- και τον ρωτάει: «ἐπίσταται γὰρ περὶ τούτων ὁ βασιλεύς, πρὸς ὃν καὶ παῤῥησιαζόμενος λαλῶ· λανθάνειν γὰρ αὐτόν τι τούτων οὐ πείθομαι οὐδέν· οὐ γάρ ἐστιν ἐν γωνίᾳ πεπραγμένον τοῦτο./ πιστεύεις, βασιλεῦ Ἀγρίππα, τοῖς προφήταις; οἶδα ὅτι πιστεύεις». (Πραξ. 26, 26 - 27) «Βασιλεύ Αγρίππα, συμφωνείς; Πιστεύεις στους Προφήτες; Γνωρίζω ότι πιστεύεις στους Προφήτες. Εξάλλου αυτά τα οποία έγιναν, η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού, δεν είναι "έν γωνία πεπραγμένα", δέν έγιναν κάπου σέ μιά γωνίτσα της γης, να μην πάρει κανείς είδηση• έγιναν στα Ιεροσόλυμα ενώπιον πλήθους κόσμου. Λοιπόν, κράτιστε Φήστε, εξοχότατε Φήστε, δέν τρελάθηκα!
Θα ήθελα να σας πω κάτι. Σήμερα άν μιλήσουμε σε ανθρώπους πρώτη φορά για την ανάσταση των νεκρών, δεν παίρνουμε τίποτα ως απάντηση• μας ακούν απαθώς. Άνθρωποι που δεν ξέρουν τίποτα για την ανάσταση των νεκρών, που δεν την πιστεύουν, όταν ακούν γι' αυτήν, μένουν αδιάφοροι. Μήπως δέν καταλαβαίνουν; Δέν εμβαθύνουν στο θέμα; Δέν τους ενδιαφέρει; Δέν ξέρω. Ποτέ δέν είδα κάποια αντίδραση εκ μέρους εκείνων που αυτά, και είμαι σίγουρος ότι οι άνθρωποι έχουν άγνοια για την ανάσταση των νεκρών, παρότι αυτή η αλήθεια είναι τόσο διάχυτη μέσα στήν Εκκλησία. Είμαι σίγουρος ότι κι αν ακούσουν όλα αυτά που λέμε εδώ, δεν θα αντιδράσουν• το έχω ζήσει όλα μου τα χρόνια. Θα μου πείτε: «Τι έπρεπε να γίνει;». Ξέρετε τι ήθελα, αγαπητοί μου; Όταν σας μίλησα ή σας μιλώ για την ανάσταση των νεκρών, να σηκωθείτε και να μου πείτε αυτό που είπε ο Φήστος: «Πάτερ Αθανάσιε, είσαι τρελός! Είσαι τρελός, που λες πως θα αναστηθούν οι νεκροί!». Άν μου το λέγατε αυτό, θα σας έλεγα: «Μπράβο, δόξα τω Θεώ• τώρα είδα την αντίδρασή σας!».
Ξέρετε, όταν κάποιος λιποθυμά και πέφτει κάτω, καταλαβαίνουμε αν πέθανε ή έχει ζωή μέσα του τρυπώντας τη φτέρνα του μέ μιά καρφίτσα. Αν αντιδράσει μαζεύοντας το πόδι του, αυτό δείχνει ότι ζεί• άν όχι, σημαίνει ότι πέθανε. Έτσι λοιπόν κι εδώ• άμα έχουμε ένα ακροατήριο που ακούει μόνο και δεν αντιδρά, τι θα πούμε τότε; «Πέθανε το ακροατήριο... δέν έχει ενδιαφέροντα!». Ε, λοιπόν, αυτό ήθελα να ακούσω. Δεν το άκουσα ποτέ μου. Ποτέ μου δεν άκουσα κάποιον να μου πεί: «Είσαι με τα καλά σου; Τρελάθηκες;». Φοβάμαι ότι κι εσείς που με ακούτε, παρά την τόση ανάλυση που γίνεται, και μάλιστα με τέτοια σχολαστικότητα, που θα μπορούσε κάποιος να πει «Έ, φτάνει πιά• πολλά είπες!», φοβάμαι -γιά νά μή πώ ότι είμαι σίγουρος- ότι αν σας έδινα μια κόλλα χαρτί κι ένα μολύβι και σας έκανα δυό ερωτήσεις, αν θα έχουμε άνάσταση των νεκρών και πώς θα είναι αυτή, δέν θά άπαντούσαν σωστά παρά ελάχιστοι από σας! Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Μήπως ο Διάβολος μάς βουλώνει τα αυτιά; Ξέρετε γιατί μιλάω έτσι; Μιλάω έτσι, για να ξεβουλώσουν τα αυτιά της ψυχής σας! Το ξαναλέω: θα αναστηθούν τα σώματά μας! Πάρτε το είδηση!
Αναφέραμε, το όραμα του προφήτου Ιεζεκιήλ. Αυτό σε πρώτη φάση πραγματοποιήθηκε κατά την Ανάσταση του Χριστού, όταν κάποιοι από τους νεκρούς αναστήθηκαν, ενώ σε δεύτερη φάση αυτο θα γίνει καθολικό θα πραγματοποιηθεί γενικά σε όλους τους νεκρούς, κατά τη Δευτέρα Παρουσία.
Τώρα θα αναφέρουμε ένα άλλο όραμα, που είδε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Στο βιβλίο της Αποκαλύψεως διαβάζουμε τα εξής: «Καὶ εἶδον θρόνον μέγαν λευκὸν καὶ τὸν καθήμενον ἐπ᾿ αὐτῷ, οὗ ἀπὸ προσώπου ἔφυγεν ἡ γῆ καὶ ὁ οὐρανός, καὶ τόπος οὐχ εὑρέθη αὐτοῖς./ καὶ εἶδον τοὺς νεκρούς, τοὺς μεγάλους καὶ τοὺς μικρούς, ἑστῶτας ἐνώπιον τοῦ θρόνου, καὶ βιβλία ἠνοίχθησαν· καὶ ἄλλο βιβλίον ἠνοίχθη, ὅ ἐστι τῆς ζωῆς· καὶ ἐκρίθησαν οἱ νεκροὶ ἐκ τῶν γεγραμμένων ἐν τοῖς βιβλίοις κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν./ καὶ ἔδωκεν ἡ θάλασσα τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐν αὐτῇ, καὶ ὁ θάνατος καὶ ὁ ᾅδης ἔδωκαν τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐν αὐτοῖς, καὶ ἐκρίθησαν ἕκαστος κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν. (Αποκ. 20, 11 - 13) Έχει πολλά εκεί, αλλά πήρα κάτι λιγότερο για να μη χρονοτριβήσουμε.
Δηλαδή ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ιωάννης αναφέρει αυτά που είδε, σε όραμα και εκείνος: «Είδα έναν μεγάλο θρόνο λευκό, λέει, και εκείνον που καθόταν επάνω σ' αυτόν -δεν αναφέρει το όνομα του Θεού για λόγους σεβασμού- που από το πρόσωπό Του έφυγε, εξαφανίσθηκε η γη και ο ουρανός, και δέν βρέθηκε τόπος γι' αυτούς• χάθηκαν!». Δηλαδή το θα πει «έφυγε η γη και ο ουρανός»; Θα πει ότι έχουμε νέα κτίση• όχι εκ του εκ του μηδενός, αλλά ο παλαιός κόσμος φεύγει, για να έλθει στη θέση του ένας καινούργιος κόσμος, ο παλαιός αλλά ανακαινισμένος. Προσέξτε: ο παλαιός, αλλά καινούργιος, ανανεωμένος.
Έχει ένα παράδειγμα η Αγία Γραφή είναι στους Ψαλμούς, όπου γράφει το εξής: «αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις, καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτοὺς καὶ ἀλλαγήσονται·» (Ψαλ. 101,27) «καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι». (Εβρ. 1,12) Το «περιβόλαιον» είναι το παλτό. Όταν παλιώσει απ' έξω και δεν έχουμε λεφτά να πάρουμε καινούργιο, το δίνουμε στον ράφτη και γυρίζουμε το μέσα έξω. Αυτό θα κάνει κι ο Θεός με την κτίση• θά τήν γυρίσει μέσα έξω, θα την κάνει καινούργια, την ίδια όμως. Όταν θα δούν οι άνθρωποι το παλτό μας, θα νομίζουν ότι είναι καινούργιο. Αυτό θα γίνει και με την κτίση.
Και συνεχίζει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «καὶ εἶδον τοὺς νεκρούς, τοὺς μεγάλους καὶ τοὺς μικρούς». Αυτό σημαίνει καθολική ανάσταση. "Όλοι θα αναστηθούν• και οι γέροι και οι νέοι και τα παιδιά και τα βρέφη, ακόμα και τα έμβρυα που δεν πρόλαβαν να γεννηθούν. Όλοι θά αναστηθούν! Ακούσατε; και τα έμβρυα! Και Τα έμβρυα δεν αξιώθηκαν της τιμής να δούν το φως του ήλιου... αλλά θα αναστηθούν γιατί έχουν ανθρώπινη υπόσταση. Μήν το ξεχνάτε αυτό. Ας λέμε εμείς ότι το έμβρυο δεν είναι άνθρωπος σχηματισμένος, και μπορούμε να το πετάμε στούς βόθρους και τούς υπονόμους των πόλεων... Θα αναστηθούν και τα έμβρυα. «καὶ ἔδωκεν ἡ θάλασσα τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐν αὐτῇ»..Περίεργο! Προσέξτε, παρακαλώ. Γιατί λέει εδώ ότι η θάλασσα δίνει τους νεκρούς; Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι θάπτονται στη γη• τότε γιατί μιλάει για τη θάλασσα; Διότι παίρνει τη χειρότερη περίπτωση, ως αντιπροσωπευτική, αποδόσεως των νεκρώνσωμάτων. Είναι γνωστό ότι όταν ένας άνθρωπος πεθάνει, θάπτεται στη γή, και μπορεί να μείνει εκεί στον τάφο θαμμένος μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία, μέχρι πού να ξανάρθει ο Χριστός. Εκείνος όμως πού έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε, ξέρετε τι απέγινε; Πρώτα-πρώτα ό,τι τρώγεται το έφαγαν τα ψάρια. Τι απέμεινε; Τα κόκκαλα. Αυτά όπως τις πέτρες που τις σύρουν τα κύματα διαρκώς, αιώνες τώρα, τις στρογγυλοποιούν και τις κάνουν βότσαλα και μετά κόκκους άμμου, έτσι γίνεται και με τα κόκκαλα τα οποία τελικά εξαφανίζονται. Πού είναι: Άντε μάζεψέ τα! Μάζεψε τώρα αυτά τα κόκκαλα που διαλύθηκαν μέσα στη θάλασσα και έγιναν άμμος! Μάζεψε τα! Λέει λοιπόν ότι η «θάλασσα» θα δώσει τα σώματά των νεκρών• βάζει τη «θάλασσα», που είναι η έσχατη περίπτωση. Άρα λοιπόν συμπεριλαμβάνεται και η «φωτιά», συμπεριλαμβάνεται και η «γη», και η ξηρά. «Καί η φωτιά θα δώσει τους νεκρούς της, καί η γή θα δώσει τους νεκρούς της, και η θάλασσα θα δώσει τους νεκρούς της». Με αυτές τις εκφράσεις θέλει να δείξει ότι την ανάσταση των νεκρών δέν θα την εμποδίσει τίποτα, με οποιονδήποτε τρόπο και αν πέθανε κάποιος. Έλιωσε, δέν έλιωσε, τον έφαγαν τα κοράκια, τον έφαγαν τα μυρμήγκια, τον έφαγαν τα σκουλήκια, τόν αποτέφρωσε ή φωτιά, τον διέλυσε ατομική βόμβα... Δεν έχει σημασία• θα αναστηθεί!
Και κάτι ακόμα. Η «γή» θα δώσει τα νεκρά σώματα, την αρχική ύλη, η οποία και θα μεταμορφωθεί, αλλά και ο «θάνατος» και ο «άδης» θα δώσουν αυτούς που έχουν. Όταν εδώ λέει ο Ευαγγελιστής «νεκροί» εννοεί και τις ψυχές και τα σώματα των κεκοιμημένων. Ο θάνατος βέβαια δεν είναι τόπος• ο θάνατος είναι κατάσταση. Λέει λοιπόν ότι ο «θάνατος» και ο «άδης» αποδίδουν αυτό που έχουν, δηλαδή τις ψυχές, και η «γη» αποδίδει αυτό που έχει, δηλαδή τα σώματα. Δίνει λοιπόν η «γή» τα σώματα, δίνει ο «άδης» τις ψυχές, και θα έχουμε πάλι ένωση ψυχών και σωμάτων, για να έχουμε αυτό που λέμε ανάσταση. Γιατί η ανάσταση είναι η επανασύνδεση, η επανένωση των ψυχών και των σωμάτων.
Πέστε μου: Υπάρχει μεγαλύτερος ρεαλισμός από αυτά που διαβάζουμε μέσα στην Αγία Γραφή; Μπορεί κάποιος που διαβάζει την Αγία Γραφή στοιχειωδώς να πει ότι δεν θα τα βρεί αυτά τα πράγματα μέσα σ' αυτή; Κι εγώ δεν κάνω τίποτε άλλο τώρα, παρά να εκθέτω τι γράφει η Αγία Γραφή. Γι' αυτό, άμα διαβάζουμε την Αγία Γραφή, δεν έχουμε άγνοια των πραγμάτων.
Ο Απόστολος Παύλος κατά πανηγυρικό τρόπο θα πεί στην Α' Πρός Κορινθίους επιστολή του: «Νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν, ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο». (Α Κορ. 15,20) Δηλαδή: Τώρα πιά η αλήθεια είναι πώς ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, κάνοντας την αρχή για την ανάσταση όλων των νεκρών, δηλαδή είναι το ξεκίνημα, τα πρωτόλεια, (Πρώιμοι καρποί, που ωριμάζουν πρώτοι, και ακολουθεί ολόκληρη η συγκομιδή. Έτσι και ο Χριστός Ανέστη πρώτος, και βεβαιώνει ότι θα ακολουθήσει η ανάσταση όλων των κεκοιμημένων). ο πρώτος άπό τους νεκρούς που θα αναστηθούν την «έσχατη ημέρα»• είναι ο πρώτος, και ακολουθούν όλοι οι άλλοι άνθρωποι, οι πάντες, όλοι ανεξαιρέτως!
Στη συνέχεια ίδιος, στην Α΄ Πρός Κορινθίους επιστολή του, δίνει μέσα σε πέντε και το αιτιολογικό διάγραμμα και του θανάτου και της ζωής, δηλαδή θα λέγαμε τη θεολογία του θανάτου και τη θεολογία της αναστάσεως. Είναι μεγαλειώδες ακούστε το: «ἐπειδὴ γὰρ δι᾿ ἀνθρώπου ὁ θάνατος, καὶ δι᾿ ἀνθρώπου ἀνάστασις νεκρῶν./ ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ Ἀδὰμ πάντες ἀποθνήσκουσιν, οὕτω καὶ ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοποιηθήσονται./ ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι· ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ·/ εἶτα τὸ τέλος, ὅταν παραδῷ τὴν βασιλείαν τῷ Θεῷ καὶ πατρί, ὅταν καταργήσῃ πᾶσαν ἀρχὴν καὶ πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν./ δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν ἄχρις οὗ ἂν θῇ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ./ ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος·» (Α Κορ. 15, 21 - 27) Τι ωραίο!
Εδώ, με απλά και λιτά λόγια, δίδεται ολόκληρο το διάγραμμα της θεολογίας θανάτου και ζωής. Πώς μπήκε ο θάνατος στον κόσμο; Δι' ενός ανθρώπου, του Αδάμ: «ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε». (Γεν. 2,17) είχε πει ο Θεός. Επειδή οι πρωτόπλαστοι παρέβησαν την εντολή του Θεού, μπήκε ο θάνατος στη ζωή, μπήκε ο θάνατος στον κόσμο. Έτσι λοιπόν πεθαίνουμε, γιατί πέθανε ο Αδάμ. Κι ο Αδάμ πέθανε : γιατί και παρέβη την εντολή του Θεού. Κατά παρόμοιο τρόπο, και διά μέσου ενός ανθρώπου θα γίνει και η ανάσταση των νεκρών. Ποιός είναι αυτός ο άνθρωπος που θα μας δώσει την ανάσταση των νεκρών; Είναι ο Ιησούς Χριστός, ο νέος Αδάμ. Ο πρώτος Αδάμ είναι αντιπροσωπευτικός του θανάτου• ο δεύτερος, ο νέος Αδάμ, ο Ιησούς Χριστός, είναι αντιπροσωπευτικός της αναστάσεως και της ζωής. Όπως λοιπόν ήρθε ο θάνατος με τον πρώτο, έτσι και με τον δεύτερο ήρθε η ανάσταση. Ο πρώτος παρέβη και πέθανε• ο δεύτερος υπάκουσε στο θέλημα του Πατρός, αναστήθηκε, και θα αναστήσει κι εμάς. Όπως λοιπόν στον 'Αδάμ όλοι πεθαίνουμε, έτσι στον Χριστό όλοι θα ζωοποιηθούμε. «ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι· ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ·» (Κορ. 15,23) Ποιά είναι αυτά τα «τάγματα»; Είναι οι δύο τάξεις: οι ευσεβείς και οι ασεβείς• οι μέν θά αναστηθούν «είς ανάστασιν ζωής», ενώ οι άλλοι «είς ανάστασιν κρίσεως». «καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως». (Ιω. 5,29) Σε άλλα σημεία ο Απόστολος Παύλος μιλάει σαφέστερα και λέει: «ὅτι αὐτὸς ὁ Κύριος ἐν κελεύσματι, ἐν φωνῇ ἀρχαγγέλου καὶ ἐν σάλπιγγι Θεοῦ καταβήσεται ἀπ᾿ οὐρανοῦ, καὶ οἱ νεκροὶ ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται πρῶτον,/ ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα, καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα». (Α Θεσ. 4, 16 - 17) Πρώτα θά αναστηθούν οι νεκροί πού πίστευαν στον Χριστό· έπειτα, εμείς που θα ζούμε, όσοι απομένουμε, θα αρπαχθούμε με σύννεφα για να προϋπαντήσουμε τον Κύριο στον αέρα. Δεν τον ενδιαφέρει τι θα γίνουν οι αμαρτωλοί. Μιλάει στους Θεσσαλονικείς, στους αγίους, διότι Χριστιανός θα πει άγιος, και λέει ότι οι άγιοι θα κληρονομήσουν τη Βασιλεία του Θεού. Δεν ενδιαφέρεται καθόλου γιά τούς αμαρτωλούς• γι' αυτό λέει εδώ απλώς «ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι».
Και λέει στη συνέχεια: «ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ·/ εἶτα τὸ τέλος,.../ ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος·» Δηλαδή: Πρώτος Ανέστη ο Χριστός, η απαρχή• έπειτα θα αναστηθούν όσοι ανήκουν στον Χριστό, κατά τη Δευτέρα Παρουσία Του. Έπειτα έρχεται το τέλος... Τελευταίος εχθρός που καταργείται είναι ο θάνατος. Ώστε λοιπόν η ανάσταση των νεκρών θα είναι η τελευταία πράξη της Ιστορίας. Πολλοί εχθροί απειλούν τον άνθρωπο και οι δαίμονες, και οι αρρώστιες, και οι ποικίλες δοκιμασίες• πολλοί εχθροί• ο τελευταίος όμως έχθρός που θα νικηθεί είναι ο θάνατος.
Η πεποίθηση περί της αναστάσεως των νεκρών υπήρχε πάντοτε στην Εκκλησία. Όταν ο Απόστολος Παύλος, στην Α' Πρός Κορινθίους, μιλάει για περίπου πεντακοσίους αυτόπτες μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού και παραπέμπει τους Κορινθίους σ' αυτούς, από τους οποίους «ἔπειτα ὤφθη ἐπάνω πεντακοσίοις ἀδελφοῖς ἐφάπαξ, ἐξ ὧν οἱ πλείους μένουσιν ἕως ἄρτι, τινὲς δὲ καὶ ἐκοιμήθησαν·» (Α Κορ. 15,6) οι πιο πολλοί ζούν έως τώρα, και επάνω σ' αυτούς τους μάρτυρες στηρίζει τη μεγάλη αλήθεια περί της αναστάσεως των νεκρών, τούτο σημαίνει ότι η Παράδοση της Εκκλησίας θεωρούσε πάντοτε ως θεμελιώδες δόγμα πίστεως την ανάσταση των νεκρών. Θεμελιώδες δόγμα! Εάν βγάλεις αυτό, τότε και το άλλο, της Αναστάσεως του Χριστού, είναι ανώφελο. Γιατί να πανηγυρίσω ότι ο Χριστός αναστήθηκε; Εγώ θα αναστηθώ; Έάν εγώ θα αναστηθώ λόγω της 'Αναστάσεως του Χριστού, τότε να χειροκροτήσω τον Χριστό! Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, βλέποντας αυτά που μας χάρισε ο Χριστός, απευθύνεται σ' Αυτόν σαν σε άνθρωπο και του λέει: «Εύγε, Ιησού! Μπράβο Ιησού!... Ιησού σε χειροκροτώ, γιατί κι εγώ θα αναστηθώ. (Αγ. Ιωάννης Δαμασκηνός. Expositio fidei, 77. 53 - 58, Die Schriften des Johannes von Damaskos, τομ. 2 εκδ. De Gruyter, Berlin 1973. «Εύγε, ώ Χριστέ, Θεού Λόγε και Σοφία και Δύναμις και Θεέ Παντοκ. ράτωρ. Τι σοι τούτων απάντων οι άποροι ήμείς αντιδοίημεν; Σα γάρ άπαντα, και αιτείς παρ' ημών ουδέν ή το σώζεσθαι, αυτός και τούτο διδούς και λαμβάνουσι χάριν ειδώς δι' άφατον αγαθότητα -σοι χάρις τω τό είναι δεδωκότι και το ευ είναι χαρισαμένω- κάκ τούτου παραπεσόντας αύθις επαναγαγών προς τούτο διά της αφάτου συγκαταβάσεως). Εάν ο Χριστός αναστήθηκε, αλλά έγώ δεν θα αναστηθώ, τότε τι αξία έχει να πώ το Χριστός Ανέστη; Τι αξία έχει να γιορτάσω το Πάσχα; Τι αξία έχουν όλα αυτά, που τόσο πανηγυρικά τα παρουσιάζουμε, εάν δεν νικήθηκε ο «έσχατος εχθρός», ο θάνατος; Αυτό πανηγυρίζουμε: τον θάνατο του θανάτου, τη νίκη κατά του θανάτου! Η Παράδοση της Εκκλησίας πάντα διατήρησε και πρόβαλε αυτό το θεμελιώδες δόγμα, την ανάσταση των νεκρών. Πάντοτε!
Ο Αγιος Κλήμης Ρώμης γράφει: «Καὶ μὴ λεγέτω τις ὑμῶν, ὅτι αὕτη ἡ σὰρξ οὐ κρίνεται οὐδὲ ἀνίσταται» ας μη λέει κανείς ότι αυτή η σάρκα δέν κρίνεται καί δέν ανασταίνεται. Είδατε; «κρίνεται»! Το ακούσατε; και η σάρκα θα δώσει λόγο στον Θεό! «γνῶτε· ἐν τίνι ἐσώθητε, ἐν τίνι ἀνεβλέψατε, εἰ μὴ ἐν τῇ σαρκὶ ταύτῃ ὄντες;». Καθίστε κάτω, μελετήστε καλά, και γνωρίστε. Με ποιόν τρόπο σωθήκατε; με ποιόν τρόπο είδαν τα μάτια σας; Αυτά δεν έγιναν με τη σάρκα σας; Δέν αντιμετωπίσατε το θέμα της σωτηρίας με τη σάρκα σας; «δεῖ οὖν ἡμᾶς ὡς ναὸν Θεοῦ φυλάσσειν τὴν σάρκα», πρέπει λοιπόν σαν ναό του Θεού να φυλάσσετε τη σάρκα σας, το σώμα σας! Την σωτηρία λοιπόν την δεχτήκαμε με τη σάρκα μας. Πώς έγινε αυτό; Πέστε μου: Ποιός βαπτίστηκε στην κολυμβήθρα; η ψυχή μας βαπτίστηκε ή το σώμα; Ο Χριστός είπε: «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ». (Ιω. 6,54) Ποιός έφαγε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού; η ψυχή μας; ή ανοίξαμε το στόμα μας; Ποιό στόμα; Αυτό που ανοίγουμε στον οδοντίατρο για να μας φτιάξει τα δόντια! Με συγχωρείτε για τον ρεαλισμό• αλλά πώς να μιλήσω πιά;.. Αυτό το στόμα ανοίξαμε• και αυτό ανοίγουμε για να κοινωνήσουμε. Ε, λοιπόν πως πήραμε τον Χριστό, δηλαδή τη σωτηρία; Με τη σάρκα μας! Και Εκείνον πώς Τόν πήραμε; Με την Σάρκα Του! Ε, λοιπόν, αυτό θέλει να πει ο Άγιος Κλήμης Ρώμης, ότι αυτή η σάρκα θα αναστηθεί. «δεῖ οὖν ἡμᾶς ὡς ναὸν θεοῦ φυλάσσειν τὴν σάρκα·/ ὃν τρόπον γὰρ ἐν τῇ σαρκὶ ἐκλήθητε, καὶ ἐν τῇ σαρκὶ ἐλεύσεσθε». Δηλαδή: Πρέπει λοιπόν έμείς να φυλάγουμε τη σάρκα μας σάν ναό του Θεού. Με τον τρόπο που κληθήκατε στη σωτηρία, με τη σάρκα σας, με τη σάρκα θα έλθετε και στην ανάσταση των νεκρών. «εἰ Χριστός, ὁ κύριος ὁ σώσας ἡμᾶς, ὢν μὲν τὸ πρῶτον πνεῦμα, ἐγένετο σὰρξ καὶ οὕτως ἡμᾶς ἐκάλεσεν· οὕτως καὶ ἡμεῖς ἐν ταύτῃ τῇ σαρκὶ ἀποληψόμεθα τὸν μισθόν». (Αγίου Κλήμεντος Ρώμης, πρὸς Κορινθίους ἐπιστολὴ βʹ.) Δηλαδή: Όπως ο Θεός Λόγος, που ήταν πνεύμα, έγινε σάρκα και μας κάλεσε ως σάρκες, ως ανθρώπους, με την ανθρωπίνη φύση μας, κατά παρόμοιο τρόπο θα μας καλέσει και όταν θα ξανάρθει• και έτσι και εμείς, μ' αυτήν εδώ τη σάρκα την αναστημένη, θα πάρουμε τον μισθό μας.
Ο Απολογητής Τατιανός γράφει τα εξής: «Καν πυρ εξαφανίση μου το σαρκίον, εξατμισθείσαν την ύλην ο κόσμος κεχώρηκε· καν εν ποταμοίς καν εν θαλάσσαις εκδαπανηθώ καν υπό θηρίων διασπασθώ, ταμείοις εναπόκειμαι πλουσίου δεσπότου». Δηλαδή: Κι αν η φωτιά μου εξαφανίσει το σώμα, δέν ανησυχώ, γιατί κι ο κόσμος έγινε από εξατμισμένη, από ανύπαρκτη ύλη. Κι αν στά ποτάμια, στα νερά και στις θάλασσες σκορπισθώ, κι άν με κατασπαράξουν τα θηρία, δεν έχω τίποτα να πάθω, γιατι βρίσκομαι στα χέρια, στα ταμεία πλουσίου κυρίου, του Κυρίου και Θεού μου. Με άλλα λόγια: Βρίσκομαι στο συρτάρι του Θεού, στο ταμείο, στο χρηματοκιβώτιό του. Εκεί που είναι οι θησαυροί του Θεού, εκεί βρίσκομαι• με φυλάει ο Θεός. «Θεός δε ο βασιλεύων, ότε βούλεται, την ορατήν αυτώ μόνον υπόστασιν αποκαταστήσει προς το αρχαίον» (Τατιανός, Προς Έλληνας 6. ΒΕΠΕΣ 4, σ. 245) Ο Θεός ο Βασιλιάς, όταν θελήσει, τήν ύπαρξη αυτή, που είναι ορατή μόνο στον Θεό, θά τήν αποκαταστήσει όπως ήταν και πρώτα. Λέμε: «Ελιωσε αυτός ο άνθρωπος, εξαφανίστηκε, πάει!». Ο άνθρωπος αυτός όμως δεν παύει να είναι ορατός στόν Θεό• και όταν θα έλθει η ώρα, τον άνθρωπο αυτό θα τον αποκαταστήσει ο Θεός «προς το αρχαίον», δηλαδή όπως ήταν και πρίν. Θα είναι πάλι άνθρωπος, με την ανθρωπίνη φύση του, όπως και πρίν. Δεν έχει σημασία ότι η ποιότητα του σώματός του θα είναι καινούργια, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Σας αναφέρω τώρα και κάτι ακόμη από την Παράδοση της Εκκλησίας. Λέει ο "Αγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης: «εἰ μὲν μόνη κατώρθωσεν ἡ ψυχή, μόνη καὶ στεφανούσθω·», εάν μόνη η ψυχή κατάφερε να πετύχει κάτι, αυτή και μόνη πρέπει να στεφανωθεί, «εἰ δὲ καὶ τὁ σῶμα ἐμερίσατο τοῦς ἄθλους, μετ’ αὐτοῦ καὶ στεφανούσθω», εάν όμως και το σώμα πήρε μέρος στους άθλους, στα αγωνίσματα, τότε κι εκείνο πρέπει να στεφανωθεί «δίκαιον γὰρ καὶ εὔλογον καὶ εἰκός καὶ πρεπωδέστατον τοῦτο τυγχάνει» (Άγ. Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης. Επιστολή 40, 201.) γιατί βεβαίως είναι δίκαιο και σωστό και φυσικό και απόλυτα πρέπον να τύχει κι αυτό ευλογίας και βραβείων.
Λοιπόν. Η αρετή της νηστείας ανήκει στην ψυχή ή στο σώμα; Η αρετή της νηστείας ανήκει στο σώμα, γιατί η ψυχή, ή φάει κανείς ή δέν φάει, μένει ανέπαφη. Και η αμαρτία της γαστριμαργίας ανήκει στην ψυχή ή στο σώμα; Στο σώμα. Η αρετή της σωφροσύνης, της αγνότητος και καθαρότητος, που είναι θεμελιώδης αρετή, ανήκει στην ψυχή ή στο σώμα; Στό σώμα. Η ανηθικότητα, η πορνεία, η μοιχεία και τα λοιπά και τα λοιπά, ανήκουν στην ψυχή; Όχι ανήκουν στο σώμα. "Άρα λοιπόν το βάρος αυτών των αρετών ή το βάρος αυτών των αμαρτιών πέφτει στο σώμα. Το σώμα λοιπόν ή θα βραβευθεί για τη νηστεία, για τη σωφροσύνη και λοιπά, ή θα κατακριθεί για την γαστριμαργία, για την ανηθικότητα, και ούτω καθεξής. Έάν αυτό που σας λέω δεν είναι αλήθεια, τότε τι έννοια έχει ο λόγος του Αποστόλου Παύλου στην Α΄ Πρός Κορινθίους, 6ο κεφάλαιο, που αναφέρεται στα σαρκικά αμαρτήματα; Λέει: «φεύγετε τὴν πορνείαν. πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει»..(Α Κορ. 6,18) Δηλαδή: Μακριά από την πορνεία! Κάθε άλλο αμάρτημα που κάνει ο άνθρωπος είναι έξω από το σώμα του -ή υπερηφάνεια, το ψέμα και λοιπά- ενώ αυτός που πορνεύει άμαρτάνει στο ίδιο του το σώμα. Αφού λοιπόν αμαρτάνει στο σώμα του, άρα το σώμα του θα δώσει λόγο. Μπορεί κανείς να πορνεύει, και να μπεί στη Βασιλεία του Θεού; Όχι. Σαφώς το λέει: «ἢ οὐκ οἴδατε ὅτι ἄδικοι βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι; μὴ πλανᾶσθε· οὔτε πόρνοι οὔτε εἰδωλολάτραι οὔτε μοιχοὶ οὔτε μαλακοὶ οὔτε ἀρσενοκοῖται/ οὔτε πλεονέκται οὔτε κλέπται οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι, οὐχ ἅρπαγες βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι». (Α Κορ. 6, 9 - 10) Θα κριθεί λοιπόν η ψυχή μαζί με το σώμα. Θα δώσει λόγο στον Θεό και η ψυχή και το σώμα. Και θα πει ακόμη σαφέστερα στη Β' Πρός Κορινθίους επιστολή του ο Απόστολος Παύλος τα εξής: «τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν». (Β Κορ. 5,10) Δηλαδή πρέπει όλοι να προσέλθουμε μπροστά στο βήμα του Χριστού, για να πάρει ο καθένας εκείνα που εργάστηκε με το σώμα του, είτε καλα είτε κακά. Σαφέστατα!
Λοιπόν αγαπητοί, αυτά λέει ο λόγος του Θεού. Αλλά επειδή η ώρα πέρασε, Θα συνεχίσουμε, πρώτα ο Θεός, την ερχομένη Κυριακή.
Κυριακή 27 Απριλίου 1980.
3η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†...Κι όπως εμείς σήμερα σκεφτόμαστε ότι είσορμώντας το δυτικό πνεύμα, που είναι ήδη ξεφτισμένο, χάνουμε την ελληνική μας ταυτότητα και προσπαθούμε να φέρουμε μια αντίσταστη σ' αυτό το ανοσιούργημα που επιτελείται, το ίδιο άκριβώς προσπαθούσαν να κάνουν και οι Εβραίοι τότε, τον 2ο αιώνα π.Χ.. Ελπίζω τώρα να με καταλαβαίνετε. Αγωνίζονταν δηλαδή να αντιμετωπίσουν το ρεύμα της ελληνικής σκέψεως, που έμπαινε μέσα στην πατρίδα τους και ήθελε να τους αλλάξει εκείνο που είχαν: την πίστη στον αληθινό Θεό, με όλες τις προφητικές προσδοκίες περί του Μεσσίου, ως Λυτρωτού της ανθρωπότητος. Είναι συνεπώς πελώριο θέμα, πραγματικά. Θα μπορούσα ώρα πολλή να σας μιλώ επάνω σ' αυτό, αλλά βγαίνω από το θέμα μου.
Στις ημέρες εκείνες λοιπόν μαρτύρησαν οι επτά
Μακκαβαίοι με αυτό το θαυμαστό μαρτύριο, που είναι
υπόδειγμα χριστιανικού μαρτυρίου, μοναδικό μέσα
στην Παλαιά Διαθήκη τέτοιου τύπου. Βεβαίως οι Έβραίοι υπέφεραν πολλά κατά τις πολεμικές τους επιχειρήσεις, τις ήττες τους από διάφορους εχθρούς και λοιπά, αλλά μαρτύριο για την Πίστη ουδέποτε τούς έπιβλήθηκε. Μόνο οι επτά Μακκαβαίοι μαρτύρησαν για την Πίστη, και έτσι αποτελούν, όπως σας είπα, υπόδειγμα, πρότυπο χριστιανικού μαρτυρίου. Είναι ιδεώδες μαρτύριο! Ο τρόπος με τον οποίο αυτά τα επτά
παλληκάρια αντιμετωπίζουν το μαρτύριό τους είναι υποδειγματικός.
'Ηταν μία μητέρα, χήρα, είχε πεθάνει ο σύζυγός της, με τον οποίο είχε αποκτήσει επτά αγόρια, επτά παλληκάρια, το ένα ωραιότερο και καλύτερο από το άλλο. Ο Αντίοχος ο Επιφανής λοιπόν είχε επιβάλει τότε στους Ισραηλίτες να τρώνε χοιρινό κρέας, γιατί αυτός ήταν ένας τρόπος να μπορέσει να καταργήσει τα βαθέα του Νόμου. Όπως και σήμερα, που λέμε να καταργήσουμε τη νηστεία, να αλλάξουμε και το πότε θα γιορτάζουμε το Πάσχα,
(Το Ορθόδοξο Πάσχα γιορτάζεται πάντοτε την πρώτη Κυριακη μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας.) ώστε να συνεορτάζουμε με τους αλλόθρησκους και αλλόδοξους, να κάνουμε την
εβδομάδα όχι επτά μέρες αλλά δέκα μέρες, κάτι τέτοια, που μοιάζουν εξωτερικοί τύποι, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά το δόλωμα για να πετάξουμε και την ουσία. Μή σας κάνει εντύπωση αυτό. Έτσι λοιπόν ας μη θεωρηθεί στενοκεφαλιά το ότι τα επτά αυτά παιδιά επέμεναν να μη φάνε χοιρινό κρέας. Δεν ήταν στενοκεφαλιά. Ο λόγος ήταν αυτός.
Έτσι, όταν προκλήθηκαν να φάνε χοιρινό κρέας, είπαν το όχι. Και τότε ο Αντίοχος ο Επιφανής τους απείλησε ότι θα τους βασανίσει. Αξίζει να διαβάσετε
στο Β' Μακκαβαίων το 7ο κεφάλαιο. Ολόκληρο το
κεφάλαιο αναφέρεται στο μαρτύριό τους. Θα παρακαλέσω πολύ, στο σπίτι σας να το διαβάσετε. Το πρωτότυπο βιβλίο είναι γραμμένο στα ελληνικά• έχει μία ώραιότατη γλώσσα, όχι από μετάφραση. Σταχυολογώ
κάποιες απαντήσεις μερικών από τα επτά αυτά αγόρια.
Αφού μαρτύρησε ο πρώτος και πέθανε, έρχεται η σειρά του δευτέρου, που ενώ πεθαίνει, λέει στον Αντίοχο τον Επιφανή: «σὺ μὲν ἀλάστωρ ἐκ τοῦ παρόντος ἡμᾶς ζῆν ἀπολύεις, ὁ δὲ τοῦ κόσμου βασιλεὺς ἀποθανόντας ἡμᾶς ὑπὲρ τῶν αὐτοῦ νόμων εἰς αἰώνιον ἀναβίωσιν ζωῆς ἡμᾶς ἀναστήσει». (Β Μακ. 7,9)
Δηλαδή: Σύ μέν, αλιτήριε, προσπαθείς να μάς βγάλεις από την παρούσα ζωή, να μας ξοφλήσεις, να πεθάνουμε πρόωρα, βιάζεσαι να μας πεθάνεις• αλλά ο Βασιλιάς του κόσμου, ο αιώνιος Θεός, που τηρούμε μέχρι θανάτου τις
εντολές Του, θα μας αναστήσει σε μια αιώνια ζωή!
Ο τρίτος, πεθαίνοντας, είπε τα εξής: «ἐξ οὐρανοῦ ταῦτα κέκτημαι καὶ διὰ τοὺς αὐτοῦ νόμους ὑπερορῶ ταῦτα καὶ παρ᾿ αὐτοῦ ταῦτα πάλιν ἐλπίζω κομίσασθαι». (Β Μακ. 7,11)
Δηλαδή: Αυτά τα μέλη μου, τα χέρια, τα πόδια, λέει στον Αντίοχο, αυτά τα μέλη του σώματός μου τα έχω αποκτήσει από τον Ουρανό, δηλαδή από τον Θεό, ο Θεός μου τα έδωσε -ο Θεός δίνει τη ζωή και την ύπαρξη σε κάθε άνθρωπο που γεννιέται- καί γιά χάρη του νόμου Του δεν τα υπολογίζω, τα περιφρονώ
και τα παραβλέπω, και έχω την ελπίδα ότι από τον Θεό πάλι θα τα ξαναπάρω πίσω.
Προσέξτε: 2ος αιώνας π.Χ.! Είναι πραγματικά καταπληκτικό να βλέπει κανείς πως το Πνεύμα του Θεού καταγράφει αυτά μέσα στο βιβλίο της Αγίας Γραφής! Σας κάνει εντύπωση;... Δέν λέει για την ψυχή τίποτα, δεν μιλάει για την ψυχή• μιλάει για τα μέλη του
σώματος. Διότι στο μαρτύριο, άν το θέλετε, δεν μπορεί να μπεί η ψυχή. Πού να μπεί; στους τροχούς; στα τηγάνια; στα βραστά λάδια; στά ξέστρα; πού; τι;... Tó σώμα υφίσταται αυτά, τα μέλη του δεινοπαθούν. Εξάλλου το είπε, ότι αυτά τα μέλη του σώματός του τώρα δεινοπαθούν, και χάνει αυτά που του τα έδωσε ο Θεός, και θα τα αποκτήσει πάλι. Θα επανακτήσει τα χέρια του και τα πόδια του και τα μάτια του και τα αυτιά του• όλα!
Σας κάνει εντύπωση αυτό, το ότι μιλάει για αναβίωση των μελών του ανθρώπινου σώματος; Τί ρεαλισμός!...
Ο τέταρτος είπε: «αἱρετὸν μεταλλάσσοντα ὑπ᾿ ἀνθρώπων τὰς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ προσδοκᾶν ἐλπίδας πάλιν ἀναστήσεσθαι ὑπ᾿ αὐτοῦ· σοὶ μὲν γὰρ ἀνάστασις εἰς ζωὴν οὐκ ἔσται». (Β Μακ. 7,14)
Δηλαδή: Είναι προτιμότερο να πεθαίνει κανείς από τα χέρια των ανθρώπων, με την ελπίδα που έχει στόν Θεό ότι θα αναστηθεί
και πάλι από Εκείνον. Για σένα όμως, βασιλιά, ή άνάστασή σου δεν θα είναι προς τη ζωή. Ώστε Λοιπόν κι εσύ, βασιλιά, θα αναστηθείς! Κι εγώ θα αναστηθώ, κι εσύ θα αναστηθείς!... Αλλά εγώ θα αναστηθώ «είς ανάστασιν ζωής», σύ όμως θα αναστηθείς «είς ανάστασιν κρίσεως».
<<καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως>>. (Ιω. 5,29) Καταπληκτικό!
Τέλος, όταν ο Αντίοχος βλέπει ότι νικιέται από τα νεαρά αυτά παιδιά, που μένουν σταθερά στην Πίστη τους παρά το φρικτό
μαρτύριο που υφίστανται, ελπίζει ότι θα ικανοποιήσει πλέον τον εγωισμό του κερδίζοντας τον τελευταίο, τον έβδομο, που ήταν το πιο μικρό παιδί. Έτσι, νομίζοντας ότι η μητέρα τους η Σολομονή, πονά τώρα -θαυμάστε την παρακαλώ• ήταν παρούσα στο μαρτύριο των παιδιών και της!- και ελπίζοντας ότι σαν μάνα θα επηρεάσει το μικρό της το παιδί να θυσιάσει στα είδωλα και να φάει χοιρινό κρέας, της στέλνει τον μικρό να του μιλήσει, υπολογίζοντας πώς
θα του έλεγε ό,τι μια μητέρα θα μπορούσε να πεί σε τέτοιες στιγμές στο παιδί της: «Παιδί μου, σε παρακαλώ λυπήσου με! "Έξι αδέλφια σου έχασα, έξι παιδιά μου έχασα• μή σε χάσω κι εσένα!». Εκεί υπολόγιζε ο Αντίοχος,
Ακούστε όμως τι είπε αυτή η ένδοξη, ή μακαρία μητέρα στο παιδί της: «υἱέ, ἐλέησόν με τὴν ἐν γαστρὶ περιενέγκασάν σε μῆνας ἐννέα καὶ θηλάσασάν σε ἔτη τρία καὶ ἐκθρέψασάν σε καὶ ἀγαγοῦσαν εἰς τὴν ἡλικίαν ταύτην καὶ τροφοφορήσασαν».
(Β Μακ. 7,27)
Δηλαδή: Παιδί μου, λυπήσου με! Λυπήσου εμένα, που σε κράτησα εννέα μήνες στα σπλάχνα μου, εμένα που σε θήλασα τρία χρόνια -τόσος ήταν ο θηλασμός στους Εβραίους- και σε έθρεψα και σε μεγάλωσα και σε έφερα στήν ήλικία που βρίσκεσαι τώρα! Παιδί μου, λυπήσου με!...
Και συνεχίζει: «ἀξιῶσε, τέκνον, ἀναβλέψαντα εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς πάντα ἰδόντα, γνῶναι ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐποίησεν αὐτὰ ὁ Θεὸς καὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος οὕτως γεγένηται». (Β Μακ. 7,28)
Απαιτώ, παιδί μου -όχι «σε παρακαλώ», αλλά «αξιώνω, απαιτώ»!- ρίξε μια ματιά στον ουρανό, δές τα αστέρια τ' αναρίθμητα, και δες ότι όλα αυτά τα δημιούργησε ο Θεός. Ρίξε μια ματιά στούς ανθρώπους• όλους ο Θεός τους έκανε. Όλα αυτά, και τους άνθρώπους και τ' αστέρια και τη γή, τα δημιούργησε
«ἐξ οὐκ ὄντων», από το μηδέν.
Αυτή εδώ η έκφραση είναι μοναδική στην Αγία Γραφή, ως έκφραση, την οποία θα ζήλευαν όλα τα φιλοσοφικά συστήματα. Είναι βέβαια έξω από κάθε λογική, και είναι θέμα μόνο αποκαλύψεως ότι εκ του μηδενός δημιουργήθηκε το παν. Τη φράση αυτή την έχει πάρει και ο Μέγας Βασίλειος και την έχει βάλει μέσα
στη Θεία Λειτουργία του.
«...ό εκ του μη όντος εις το είναι παραγαγών τα σύμπαντα...»
Διότι ο Αριστοτέλης έλεγε
ότι εκ του μηδενός μηδέν,
«ουκ άν ποτε ουδέν γένοιτο εκ μηδενός», «ουδέν αν εκ
μηδενός αν γενέσθαι» κ.ά.
ενώ η αποκάλυψη του Θεου λέει ότι εκ του μηδενός τα πάντα, εκ του μη όντος εις το είναι τα πάντα! Αυτό είπε μία μάνα στο παιδί της, στο μικρό της το παιδί!
«Λυπήσου με, λοιπόν, παιδί μου, πρόσεξε, αξιώ»,
«μὴ φοβηθῇς τὸν δήμιον τοῦτον, ἀλλὰ τῶν ἀδελφῶν ἄξιος γενόμενος, ἐπίδεξαι τὸν θάνατον, ἵνα ἐν τῷ ἐλέει σὺν τοῖς ἀδελφοῖς σου κομίσωμαί σε». (Β Μακ. 7,29)
Δηλαδή: Παιδί μου, μή τον φοβηθείς αυτόν τον δήμιο, αλλά να γίνεις ισάξιος με τους αδελφούς σου. Όπως εκείνοι
φάνηκαν άξιοι, να γίνεις κι εσύ ισάξιος με αυτούς.
Δέξου τον θάνατο τον μαρτυρικό, για να σε αποκτήσω πάλι, με τους αδελφούς σου, στον καιρό του ελέους του Θεού. Προσέξτε: Ποιό είναι αυτό το έλεος του Θεού; Είναι η ανάσταση των νεκρών! Δηλαδή: Όταν θα δώσει ο Θεός το έλεός Του να αναστηθούν οι άνθρωποι, τότε τα παιδιά μου, εσένα μαζί με τα αδέλφια σου, να σάς ξαναποκτήσω!
Είδατε, παρακαλώ, μέγεθος ομολογίας πίστεως στην καθολική ανάσταση των νεκρών;... Μας καταπλήσσει, αγαπητοί! Αλλά θα προχωρήσω και λίγο πιό πέρα:
Είδατε την ηρωική ψυχή μιας μητέρας, της θαυμασίας και μακαρίας αυτής μητέρας, της ηρωίδος της Πίστεως αλλά και της πατρίδος της;...
(σ.σ Τό Λείψανό της Αγίας Σολομονής φυλάσσεται ἀδιάφθορο στόν Πατριαρχικό Ναό τοῦ ἁγ. Γεωργίου, στό Φανάρι ΚΠόλεως, μαζί μέ τά ἐπίσης ἀδιάφθορα Λείψανα τῶν Ἁγίων Θεοφανοῦς τῆς Βασιλίσσης καί Μεγαλομάρτυρος Εὐφημίας.
Ἡ μνήμη της τιμᾶται τήν 1η Αὐγούστου.)
Αλήθεια, δεν ξέρω πώς εμείς θα βλέπαμε τα παιδιά μας, αγαπητοί μου, τι θα τα συμβουλεύαμε, αν θα είχαμε παιδιά. Μήπως θα φοβόμασταν μη πάθουν τίποτα, όταν θα βρίσκονταν σε έναν κίνδυνο, και μάλιστα για την Πίστη τους; Μήπως είμαστε έτοιμοι να τα
απεμπολήσουμε όλα, να τα κλωτσήσουμε όλα, αρκεί το
παιδί μας νά μή δεινοπαθήσει; Ποιά μητέρα θα είχε τη
δύναμη να πεί αυτά τα λόγια στο παιδί της, όπως τα είπε η Σολομονή; Αλλά αυτά γράφηκαν για τη Σολομονή ως υπόδειγμα. Και μη νομίσετε ότι θα ήταν μικρότερη ή αξία κάθε γυναίκας, οποιασδήποτε εποχής, όταν θα μιλούσε μ' αυτόν τον τρόπο στα παιδιά της. Κατά την ημέρα της Κρίσεως, την ημέρα των λογαριασμών που θα ζητήσει ο Θεός, θα δοξασθεί και εκείνη πλάι στη Σολομονή με τα ένδοξα εκείνα παιδιά της. Ναι!
Όμως ένα μόνο σας παρακαλώ: να τρέφουμε τα παιδιά μας μας με ηρωικό πνεύμα! Αυτό μόνο σας λέω. Με ήρωϊκό πνεύμα να τρέφουμε τα παιδιά μας, και όχι με πνεύμα μαλθακό, με το πνεύμα της καλοζωίας, με το
πνεύμα εκείνο του βολέματος, με το πνεύμα του να μη
δεινοπαθήσει, να μην κακοπάθει το παιδί μας, και δεν βαριέσαι παρακάτω...! Όχι, αγαπητοί μου, όχι• ήρωικό πνεύμα να δώσουμε στα παιδιά μας!... Αλλά τα παιδιά μας βέβαια θα πρέπει να δούν και σε μας αυτό το ηρωικό πνεύμα. Δημιουργήστε ήρωες και της Πίστεως και της πατρίδος μας! Γιατί, μή το ξεχνάμε, αν κάποτε μάς χτυπήσουν οι εχθροί, δεν θα πολεμήσουν οι όποιοι- όποιοι
Έλληνες, αλλά θα πολεμήσουν μόνο εκείνοι που πιστεύουν στον Θεό. Έτσι είναι τα πράγματα, και πιστεύω θα συμφωνείτε κι εσείς. Την πατρίδα τους την αγαπούν μόνον όσοι πιστεύουν και αγαπούν τον Θεό• αλλιώτικα θα πούν εκείνο το ιστορικό
«Pourquoi?» (Κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου οι Γάλλοι στρατιώτες, κάτω από τις οδηγίες του στρατάρχη Πεταίν αλλά και επηρεασμένοι από το αντιπολεμικό πνεύμα των καιρών, οδηγήθηκαν στο «Pourquoi?».) δηλαδή «Γιατί να πολεμήσουμε; Για ποιόν
λόγο;». Βεβαίως κανείς δεν θα ήθελε να πολεμά• αλλά όταν απειλούνται ιερά και όσια, δέν θά πολεμήσει; Λοιπόν, θα πολεμήσουν μόνον εκείνοι οι ήρωες που είναι ήρωες της Πίστεως. Πάντως τα λόγια της γυναίκας αυτής, της Σολομονής, είναι ένα μνημείο αληθινής παιδαγωγικής, ορθής
αντιλήψεως σχέσεων γονέων και παιδιών και ορθής πίστεως στόν Θεό• ακόμα αποκαλύπτουν και μιά προφητική δύναμη για τη μέλλουσα ανάσταση των νεκρών, που αποτελεί καθολική πίστη.
Απόσπασμα από την 2α ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Ο Ιούδας ο Μακκαβαίος
-είναι στο Β' Μακκαβαίων, 12ο κεφάλαιο- σε κάποια μάχη που είχε και σκοτώθηκαν αρκετοί στρατιώτες του, όταν πήγαν να τούς θάψουν, αντελήφθη ότι μέσα στον κόλπο τους είχαν κάτι ειδωλολατρικά φυλαχτά. Ηταν, θα λέγαμε, σαν κι εκείνα που πολλές φορές μερικοί παίρνουν από
τούς μάγους -κάτι νυχτερίδες, κάτι πέταλα, κάτι.. και τα λοιπά- και τα βάζουν οι άνθρωποι επάνω τους για φυλαχτά, για να μην τους πιάνει το κακό το μάτι, να
μήν τούς βρεί η κακιά η ώρα, και ό,τι άλλα παραμύθια λένε.
Αντελήφθη λοιπόν ο Ιούδας ο Μακκαβαίος ότι οι στρατιώτες που φονεύθηκαν είχαν τέτοια πράγματα επάνω τους, και παρατήρησε ότι φονεύθηκαν μόνον εκείνοι που είχαν αυτά τα φυλαχτά! Τότε κατάλαβε ότι τούς τιμώρησε ο Θεός, διότι έφεραν επάνω τους ειδωλολατρικά αντικείμενα.
Και τι έκανε; «ποιησάμενός τε κατ᾿ ἀνδραλογίαν κατασκευάσματα εἰς ἀργυρίου δραχμὰς δισχιλίας, ἀπέστειλεν εἰς Ἱεροσόλυμα προσαγαγεῖν περὶ ἁμαρτίας θυσίαν, πάνυ καλῶς καὶ ἀστείως πράττων ὑπὲρ ἀναστάσεως διαλογιζόμενος·». (Β Μακ. 12,43) Δηλαδή: Μέτρησε πόσοι ήταν οι φονευθέντες, και «κατ’ ανδραλογίαν», δηλαδή ανάλογα με τον αριθμό των ανδρών, μάζεψε χρήματα, 2.000 αργυρές δραχμές, και τις έστειλε στα Ιεροσόλυμα, για να γίνουν θυσίες για την εξιλέωσή τους. Και σημειώνει ο ιερός ιστοριογράφος εδώ ότι «πάνυ καλῶς καὶ ἀστείως πράττων ὑπὲρ ἀναστάσεως διαλογιζόμενος», δηλαδή πολύ καλά έκανε με αυτό που έκανε, -«αστείως» θα πεί θεαρέστως- σκεπτόμενος την ανάσταση των νεκρών. Και συμπληρώνει: «εἰ γὰρ μὴ τοὺς προπεπτωκότας ἀναστῆναι προσεδόκα, περισσὸν ἂν ἦν καὶ ληρῶδες ὑπὲρ νεκρῶν προσεύχεσθαι». (Β Μακ. 12,44) Δηλαδή: Άν δεν υπήρχε η πίστη στην ανάσταση των νεκρών, το να κάνει κανείς θυσίες γιά τους νεκρούς που είχαν πέσει στην αμαρτία, αυτό, λέει, θα ήταν περιττό και «ληρώδες», θα ήταν τρελλό πράγμα.
Ώστε βάζει και σχόλιο ο ιερός ιστοριογράφος γιά την ανάσταση των νεκρών! Και το σχόλιο αυτό μάς θυμίζει τον Απόστολο Παύλο, που λέει «εἰ γὰρ νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, οὐδὲ Χριστὸς ἐγήγερται./ εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν· ἔτι ἐστὲ ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν». (Α Κορ. 15, 16 - 17)
Εάν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, τότε ούτε ο Χριστός αναστήθηκε: και εάν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, τότε μάταιη η πίστη μας, μάταιο και το κήρυγμά μας.
Απόσπασμα από την 2α ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
