Σέ ὅλη σου τή ζωή νά εἶσαι δίκαιος καί ποτέ νά μή πορευθῆς στά μονοπάτια τῆς ἀδικίας.

†. Συνεχίζουμε, παιδιά, ἀπό τήν θαυμασίαν πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ πρός τόν γιό του, τόν Τωβία. Μετά ἀπό τήν προτροπή τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, πού ἀποτελεῖ θεμελιῶδες γνώρισμα τοῦ πιστοῦ γιά νά μήν ἁμαρτάνει, ὁ Τωβίτ συνεχίζει καί λέγει (εἶναι τό 5ον χωρίον): «Δικαιοσύνην ποίει πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου καὶ μὴ πορευθῇς ταῖς ὁδοῖς τῆς ἀδικίας». Δηλαδή «σ’ ὅλη σου τή ζωή νά βαδίζεις τόν δρόμον τῆς δικαιοσύνης καί νά μή βαδίσεις τούς δρόμους τῆς ἀδικίας». Εἶναι πολύ ἐνδιαφέρουσα αὐτή ἡ προτροπή, τήν ὁποία κάνει ὁ Τωβίτ εἰς τόν Τωβία.

     Πρόκειται γιά τήν ἀρετή τῆς δικαιοσύνης μέ τήν στενή καί συνήθη ἔννοια τοῦ ὅρου. Διότι ἡ λέξις «δικαιοσύνη» στήν Παλαιά Διαθήκη πολλές φορές ἐννοεῖ τήν ἁγιότητα. Θά τό δοῦμε αὐτό λίγο πιό κάτω, γιατί ἐπανέρχεται στή λέξη «δικαιοσύνη», μέ τήν ἔννοια τῆς ἀρετῆς, τῆς ἁγιότητος. Ἐδῶ ὅμως ἐννοεῖ ὅ,τι καί σήμερα λέμε, τήν ἔννοια τῆς δικαιοσύνης. Ὅ,τι λέμε, ὅ,τι ἐννοῦμε δικαιοσύνη. Ἡ δικαιοσύνη, παιδιά, εἶναι μιά ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πού βέβαια ἀποκλείει κάθε προσωποληψία. Τί θά πεῖ προσωποληψία; Θά πεῖ, νά μή λαμβάνω ὑπόψιν πρόσωπα, ἄν πρόκειται νά ἀποδώσω τήν δικαιοσύνη. Νά μήν πῶ γιά κάποιον ὅτι εἶναι φίλος μου, εἶναι συγγενής μου καί νά ἐπηρεαστῶ στήν ἀπονομή τῆς δικαιοσύνης. Αὐτό βέβαια εἶναι εἰς ὕψιστον βαθμόν, εἰς μέγιστον βαθμόν, εἰς τόν Θεόν. Ὁ Θεός δέν εἶναι προσωπολήπτης. Μάλιστα ὑπάρχει ἕνα χωρίο πού λέγει ὅτι τό κρῖμα τοῦ Θεοῦ ἀρχίζει ἀπό τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ. Ὅταν δικάζει ὁ Θεός, ἤ θά δικάσει, δικάζει καί θά δικάσει, τότε θ’ ἀρχίσει νά δικάσει ἀπό τόν δικό Του τόν οἶκον, δηλαδή ἀπό τόν δικό Του τόν λαό, ἀπό τούς δικούς Του ἀνθρώπους, γιά νά πάει στούς πιό κάτω. Ἔτσι ὁ Θεός,παιδιά, δέν εἶναι προσωπολήπτης. Ἀποδίδει τήν δικαιοσύνη.

     Πολλές φορές, βέβαια, ἔχουμε τήν ἐντύπωση ὅτι ἡ δικαιοσύνη ἔρχεται σέ ἀντίφαση μέ τήν ἀγάπη, καί μάλιστα εἰς τόν Θεόν ὁ Ὁποῖος «ἀγάπη ἐστί» (ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη) ἀλλά εἶναι καί δικαιοσύνη. Δέν πρέπει βεβαίως νά ξεχνοῦμε ὅτι εἶναι καί τά δυό ὁ Θεός, καί ὅτι δέν ὑπάρχει ἀντίφασις, οὔτε ἀντίφασις, οὔτε σύγκρουσις ἀνάμεσα στίς δύο αὐτές ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός εἶναι ἀπόλυτος ἀγάπη καί ἀπόλυτος δικαιοσύνη. Ἄλλοτε ἐνεργεῖ προβάλλοντας περισσότερο τήν ἀγάπη, ἄλλοτε ἐνεργεῖ προβάλλοντας περισσότερο τήν δικαιοσύνη. Νά μήν ξεχνᾶμε λοιπόν ἡ περίοδος πού περνᾶμε - Ποιά; Ἡ μεταξύ τῶν δύο παρουσιῶν τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή ὁ χρόνος μεταξύ τῆς πρώτης καί δευτέρας Του Παρουσίας- εἶναι χρόνος ἀγάπης, εἶναι χρόνος Εὐαγγελίου. Ὅταν θά τελειώσει ἡ περίοδος αὐτή, τότε θά ἔρθει καί θά προβληθεῖ ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ἡ δικαιοσύνη. Βλέπετε λοιπόν ὅτι εἶναι εἰς ἀπόλυτον βαθμόν ὅλες αὐτές… ἄς τό ποῦμε -κακῶς! ὡς ἔκφραση- ἀλλά ἄς τό ποῦμε ἀρετές τοῦ Θεοῦ, ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι ὅμως σέ ἀντίφαση. Ἔτσι ἀκριβῶς καί ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι μποροῦμε νά εἴμεθα ἄνθρωποι ἀγαπῶντες καί ταυτόχρονα νά εἴμεθα ἄνθρωποι δίκαιοι. Διότι οὔτε μόνη ἡ δικαιοσύνη πρέπει νά ὑπάρχει, οὔτε μόνη ἡ ἀγάπη πρέπει νά ὑπάρχει. Διότι ἄν ὑπάρχει μόνη ἡ δικαιοσύνη, τότε θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἡ ἀγάπη θά προχωροῦσε σέ μία ἀδυναμία. Καί πάλι ἄν ἡ δικαιοσύνη ὑπῆρχε χωρίς τήν ἀγάπη, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι προχωροῦμε σέ μία σκληρότητα. Εἶναι λοιπόν καί τά δυό μαζί. Ἔτσι ἡ δικαιοσύνη ἀφοῦ ἔτσι εἶναι στόν Θεό, ἔτσι πρέπει νά εἶναι καί στόν ἄνθρωπο, καί ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά εἶναι δίκαιος γιά νά μπορεῖ νά γνωρίζει τί θά πρέπει νά ἀποδίδει κάθε στιγμή στόν καθέναν καί σέ κάθε περίπτωση. Δίκαιο εἶναι ἐπί παραδείγματι, νά φροντίσεις γιά τούς γονεῖς σου ὅταν γεράσουν. Καί εἶναι δίκαιο -δέν εἶναι θέμα ἀγάπης- εἶναι πρώτιστα θέμα δικαιοσύνης, διότι καί ἐκεῖνοι σου ἔδωσαν τό εἶναι -τήν ὕπαρξιν- , σέ μεγάλωσαν, πόνεσαν, ἀγρύπνησαν γιά σένα. Τώρα λοιπόν πρέπει κι ἐσύ νά φροντίσεις γι’ αὐτούς. Αὐτό τό «πρέπει» ξαναλέγω, δέν εἶναι θέμα ἀγάπης, εἶναι θέμα διακιοσύνης. Πῶς ἐμένα οἱ γονεῖς μου μέ μεγάλωσαν, μέ ἀνέστησαν, μ’ ἔκαναν αὐτό πού μ’ ἔκαναν, δέν πρέπει κι ἐγώ λοιπόν τώρα νά φροντίσω γι’ αὐτούς πού ἔχουν γεράσει; 

     Ἀκόμη δίκαιον εἶναι νά σέβεται κανείς τούς διδασκάλους του. Ἐάν, παιδιά, δέν ὑπῆρχαν οἱ διδάσκαλοι πῶς θά μαθαίναμε γράμματα; Ἔλεγε, μέσα σ’ ἕνα κλῖμα δικαιοσύνης ὁ Μ. Ἀλἐξανδρος ὅτι «τό ζῆν» (δηλαδή τή ζωή) τήν ἀπέκτησε ἀπό τούς γονεῖς του, ἀλλά «τό εὖ ζῆν» (δηλαδή τό νά ζεῖ κανείς καλά) τό ὄφειλε στόν διδάσκαλό του, τόν Ἀριστοτέλη. Βλέπετε λοιπόν ὅτι εἶναι θέμα δικαιοσύνης, ὅτι πρέπει δηλαδή νά ἀπονέμουμε τόν σεβασμόν στούς διδασκάλους μας -ἐν εὐρείᾳ ἔννοια διδάσκαλος, ὄχι τοῦ Δημοτικοῦ… καί ὁ πανεπιστημιακός διδάσκαλος- τόν σεβασμό μας, εἶναι θέμα δικαιοσύνης; Τώρα καταλαβαίνετε ἐδῶ, παιδιά, πού σήμερα τά παιδιά καί οἱ νέοι δέν ἀποδίδουν τόν σεβασμόν, εἰς τούς διδασκάλους των! Δέν ἀποδίδουν, ἀλλά… ἔ, μιλοῦνε πάρα πολύ ἄσχημα γι’ αὐτούς… κι ἄλλα πολλά. 

     Δίκαιον εἶναι ἀκόμη νά πληρώνει κανείς τούς ἐργάτες του. Διότι σοῦ δούλεψε; Θά τόν πληρώσεις. Μάλιστα ἐπανειλημμένως ἔρχεται σ’ αὐτό σημεῖο ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ Παλαιά καί ἡ Καινή Διαθήκη. Εἰδικά γι’ αὐτό τό σημεῖο, θά μιλήσει ὁ Τωβίτ λίγο πιό κάτω, δέν θά τό δοῦμε σήμερα, ὅτι «παιδί μου», λέγει, «νά πληρώνεις ἐκείνους πού σοῦ δουλεύουν». Ἄν σκεφθεῖ κανένας ὅτι ὑπάρχουν τόσοι ἀπατεῶνες ἄνθρωποι, τούς ἐξυπηρετεῖς, τούς κάνεις δουλειά, καί μετά δέν σέ πληρώνουν! Αὐτό εἶναι μία ἀδικία.

     Δίκαιο ἀκόμη, παιδιά, εἶναι τήν περιουσία τήν πατρική καί μητρική, τά ἀδέλφια νά τή μοιράσουν σωστά. Σήμερα πού εἴχαμε τήν παραβολή -ὡς περικοπή Εὐαγγελική- τοῦ ἄφρονος πλουσίου, ξέρετε τί ἔδωσε ἀφορμή γιά νά πεῖ ὁ Κύριος αὐτήν τήν παραβολήν; Ἐπῆγε κάποιος νεαρός (νεώτερος ἀδελφός) καί εἶπε εἰς τόν Κύριον, «Κύριε», λέγει, «πέθανε ὁ πατέρας μας, ἄφησε περιουσία, καί ὁ ἀδελφός μου τώρα μέ ἀδικεῖ!» (ὁ μεγαλύτερος ἀδελφός). Κι ὁ Κύριος, ἀντί νά τοῦ ἀπαντήσει, ἀφοῦ τοῦ εἶπε, «Ποιός μέ ἔβαλε ἐμένα δικαστή νά σᾶς μοιράσω τήν περιουσία σας;», εἶπε (στά πλήθη, τούς μαθητές του… κ.λπ.) τήν παραβολή: «Ὁρᾶτε (:Προσέχετε) καὶ φυλάσσεσθε ἀπὸ πάσης πλεονεξίας»· διότι τί καλύπτει τήν δικαιοσύνη; Τί στραβώνει καί τυφλωνει τήν δικαιοσύνη; Μιά κακῶς νοουμένη συμφεροντολογία. Ὅτι ἐγώ νά πάρω τά πιό πολλά, ἤ μία πλεονεξία, ἐγώ νά πάρω τά πιό πολλά. Αὐτό εἶναι τό πολύ κακό. Ξέρετε τί ἰδεῶδες εἶναι, τό νά ποῦν τ’ ἀδέλφια, -ὅσα καί νά εἶναι αὐτά- «Νά τά μοιράσουμε μέ πολλή ἀγάπη καί μέ πολλή εἰρήνη, ὅ,τι ἄφησε ὁ πατέρας μας», ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι ὁ πατέρας μας δέν ἔχει ἀφήσει διαθήκη. Γιατί, ἄν ἄφησε διαθήκη, αὐτό τό ἄφησε σέ σένα, καί ἐκεῖνο τό ‘δωσε σέ μένα. Καί πάλι ἐκεῖ νά μήν ὑπάρξει ζήλια: «Γιατί ἐσένα νά ἀφήσει πιό πολλά,καί σέ μένα πιό λίγα;». Μή ξεχνᾶτε ὅτι μόνο τά χρήματα μοιράζονται στά ἴσα μέρη, ἀλλά δέν μοιράζονται, ὅμως, τά ἀντικείμενα. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, ὑπάρχουν κάποια σπίτια… τό ἕνα μπορεῖ νά εἶναι καλύτερο ἀπό τό ἄλλο… ἤ διαμερίσματα, τό ‘να καλύτερο ἀπό τό ἄλλο… ἤ ἕνα βόδι! Πῶς θά τό μοιράσουμε τώρα τό βόδι; Νά τό κόψουμε σέ πόσα κομμάτια; Ὑπάρχει ἕνα πρόβλημα θυμᾶμαι… ἤτανε στήν Ἄλγεβρα, καλά τό θυμᾶμαι… δέν ξέρω ἄν ὑπάρχει ἀκόμα στά βιβλία σας (μᾶλλον δέν θά ὑπάρχει) πού ἔπρεπε νά μοιραστεῖ ἕνα βόδι ἤ κάποια βόδια σέ κάποια παιδιά, πού δέν ἔπεφτε ἀκριβῶς, καί τότε βρῆκε τό τέχνασμα αὐτός ὁ κάποιος πού θά μοίραζε κι ἔβαλε τό δικό του τό βόδι, ἔκανε τή μοιρασιά… μετά περίσσευε ἕνα βόδι… τώρα πῶς ἔγινε;… ἤτανε πρόβλημα τῆς Ἀλγέβρας -οἱ παλαιοί θά τό θυμοῦνται (που μέ ἀκοῦνε γύρω-γύρω)-, κι ἔπαιρνε πάλι πίσω τό βόδι. Ὅπως κι ἄν ἔχει τό πρᾶγμα, εἶναι μερικά πράγματα τά ὁποῖα δέν χωρίζονται ἀκριβῶς, θά πρέπει τώρα νά μαλώνουμε; Θά πρέπει σάν ἀδέλφια νά μή λέμε «Καλημέρα» σ’ ὅλη μας τή ζωή μέχρι τόν θάνατό μας; Τό θέλει ὁ Θεός αὐτό; 

     Γι’ αὐτό, λοιπόν, ἐδῶ τώρα πρέπει νά ὑπάρχει δικαιοσύνη, προσέξτε, ἡ δικαιοσύνη ἐν ἀγάπῃ, κι ὅπως καί ἡ ἀγάπη ἐν δικαιοσύνῃ. Δέν θά μπορέσω ποτέ νά ἀποδώσω δικαιοσύνη, ἐάν δέν ἔχω ἀγάπη. Βλέπετε ὅτι ὄχι μόνο δέν εἶναι ἀντιφατικές ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι καί ἀλληλοσυμπληροῦσες ἡ μία τήν ἄλλη, ἡ μιά συμπληρώνει τήν ἄλλη. Ἔτσι, ἄν ἀγαπῶ τ’ ἀδέλφια μου, θά πῶ νά γίνει διανομή ἀπό τόν μεγαλύτερο (ἄν ἐγώ δέν εἶμαι μεγάλος), καί ὅ,τι γίνει… ὅπως μοιραστοῦν... ὅπως φανεῖ καλό… ὅ,τι μοῦ δώσουν, θά πῶ «Εὐχαριστῶ». Τελείωσε. Ἀλλά ἐκεῖνος πού κάνει τή διανομή -καί νά πάω σ’ ἕνα πολύ-πολύ μικρό πρᾶγμα- … κάποιος κάνει τήν διανομή ἀπό τ’ ἀδέλφια στό τραπέζι ἐπάνω, μιᾶς τούρτας! Προσέξτε τί εἶπα, μιᾶς τούρτας, ἑνός γλυκοῦ! Τώρα, τί θά βάλει στό πιάτο του αὐτός; Ἄν εἶναι σωστός καί δίκαιος καί νά μήν προκαλέσει ἐνδεχομένως ἕναν σχολιασμό ἤ κι ἕναν λογισμό, θά πρέπει στό πιάτο τό δικό του νά βάλει μικρότερη μερίδα ἀπ’ ὅτι θά ἔβαζε εἰς τούς ἄλλους. Πότε; Ὅταν κανείς κληθεῖ νά μοιράσει. Ὅταν τό κάνει αὐτό, πρόβλημα θά προκύψει; Ποτέ! Βλέπετε, λοιπόν, ὅτι πρέπει νά ἀποδίδουμε πάντοτε τήν δικαιοσύνη, τό σωστό, νά μήν ὑπάρξει ποτέ θέμα ἀντιδικίας, καί γενικά πρέπει νά ἔχουμε τόν σεβασμό σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους διότι ὅπως ἐσύ ἀπαιτεῖς κατά δικαιοσύνην νά σοῦ ἀποδοθεῖ σεβασμός, ἔτσι καί σύ πρέπει νά ἀποδώσεις σεβασμό, σέ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι εἶναι γύρω σου. Τοῦτο -ξαναλέγω- κατά δικαιοσύνην. Ἕνας λαός χωρίς δικαιοσύνη εἶναι ἄνομος καί ἡ ἀδικία δέν εἶναι παρά στήν ἔλλειψη σεβασμοῦ, στούς νόμους καί τούς πολίτες καί τότε σ’ αὐτόν τόν λαό ὑπάρχει ἡ ἀναρχία καί ἡ ἀνασφάλεια. Ἔτσι ξεφυτρώνουν αὐτά τά ζιζάνια, ὅταν δέν ὑπάρχει ἡ δικαιοσύνη. 

     Ἡ δικαιοσύνη δέν πρέπει νά παρασύρεται -σᾶς τό ‘πα καί πιό μπροστά- ἀπό τήν συμπάθεια. Ὄχι τήν ἀγάπη, τήν συμπάθεια. Γιατί τότε πέφτει εἰς τήν προσωποληψία, ὅτι «Ἐγώ αὐτόν τόν ἄνθρωπο τόν συμπαθῶ ἀλλά δέν συμπαθῶ τόν ἄλλον, κι ἄν πρέπει τώρα νά τούς μοιράσω κάτι, θά δώσω κάτι περισσότερο σέ ἐκεῖνον τόν ὁποῖον συμπαθῶ καί λιγότερο σέ ἐκεῖνον τόν ὁποῖον λιγότερο συμπαθῶ». Ἡ δικαιοσύνη, παιδιά, εἶναι μιά δύσκολη ἀρετή, εἶναι πάρα πολύ δύσκολη ἀρετή, γιατί πρέπει νά παραβλέπει τίς κλίσεις, τίς ἀποκλίσεις τῆς καρδιᾶς, ἀλλά καί των παθῶν, καί τῶν συμφερόντων, καί τῆς ἰδιοτελείας. Πρέπει νά σταθεῖ πιό πάνω ἀπό ὅλα αὐτά γιά νά μπορεῖ νά ἐκφραστεῖ ἡ δικαιοσύνη. Καί ἡ δικαιοσύνη πρέπει νά εἶναι μία ἀρετή ἰσόβιος. Ἄν κάποτε γίνετε γονεῖς, ἐκεῖνα πού θά δώσετε στά παιδιά σας, θά εἶναι κατά δικαισούνην. Ἀπό τήν μόρφωση μέχρι τήν περιουσία… ὁτιδήποτε. Ἄν οἱ γονεῖς σας αὐτήν τήν στιγμή δέν σᾶς δώσουν ἐκεῖνο πού θά θέλατε κατά δικαιοσύνην (μόρφωση ἤ περιουσία), δέν πειράζει… οἱ ἄνθρωποι τόσο καταλάβαιναν, τόσο μποροῦσαν, τόσο ἔνιωθαν. Ἄν καί κεῖνοι στήν ἐποχή τους ἄκουγαν κατηχητικά μαθήματα (ὅπως ἀκοῦτε ἐσεῖς), δέν θά μποροῦσαν κι ἐκεῖνοι νά εἶναι καλιεργημένοι; Ποτέ λοιπόν μή κακίσουμε, ἐμεῖς τί μποροῦμε νά εἴμεθα, ὄχι ὁ ἄλλος ἄν εἶναι λίγο ἤ πολύ ἄδικος. Ἐμεῖς τί πρέπει νά εἴμεθα, νά εἴμεθα ἄνθρωποι δίκαιοι. Καί τέλος, θά ‘θελα νά σᾶς ἔλεγα ὅτι ἀπό τίς δέκα ἐντολές πού ὑπάρχουν καί δέν εἶναι παρά μία ἐπιτομή ὅλων τῶν ἐντολῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης -ἀλλά καί τῆς Καινῆς Διαθήκης! Μήν ξεχνᾶτε ὅτι ὁ Δεκάλογος τῶν ἐντολῶν, δέν εἶναι ἕνας Δεκάλογος πού ἔχει πέσει σέ ἀχρηστία ἐπειδή ἐδόθη εἰς τόν χῶρο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὅταν ὁ Κύριος ἐμίλησε γιά τίς ἐντολές συνεπλήρωσε, τίς ἔκανε τελειότερες ἀκόμα, δέν καταργοῦνται, ἐκεῖνο πού καταργεῖται εἶναι ὁ τελετουργικός νόμος… οἱ θυσἰες τῶν ζώων… κ.λπ. ἤ ἡ δικαίωση ἀπό τίς θυσίες τοῦ νόμου τοῦ τελετουργικοῦ κ.λπ. 

     Λοιπόν, οἰ τέσσερις πρῶτες ἐντολές ἀναφέρονται στόν Θεό, καί οἱ ἕξι τελευταῖες ἀναφέρονται στίς σχέσεις μας μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Θά πρέπει νά εἴμεθα δίκαιοι καί ἀπέναντι στό Θεό. Ὅταν ἐπί παραδείγματι, μᾶς δίνει τόσα ἀγαθά ὁ Θεός, δέν πρέπει ἐμεῖς νά τόν σεβόμαστε, νά τόν τιμοῦμε, νά τόν λατρεύουμε; Ὅταν πηγαίνουμε νά λειτουργηθοῦμε δέν ὑποβάλλουμε στόν Θεό σέ κάποια, θά λέγαμε, ὑποχρέωση… ἔτσι, τί παράξενο πρᾶγμα νά τό νομίζουμε αὐτό; Ὄχι παιδιά, ἐμεῖς ἔχουμε ἀνάγκη, καί ἄν τό θέλετε, πηγαίνουμε νά ἀποδώσουμε καί τήν δικαιοσύνη μας στόν Θεό. Νά Τόν λατρεύσουμε… γιατί, τί εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία, δέν εἶναι λατρεία τοῦ Θεοῦ; Ἡ κατ’ ἐξοχήν λατρεία τοῦ Θεοῦ; Ἐφόσον λοιπόν ὁ Θεός μᾶς ἔχει δώσει τόσα ἀγαθά, ὀφείλουμε -ἀκούσαστε τί εἶπα;- ὀφείλουμε νά Τόν εὐχαριστήσουμε, ὀφείλουμε νά Τόν λατρεύσουμε. Αὐτό τό «ὀφείλομεν» εἶναι στόν χῶρο τῆς δικαιοσύνης. Δίκαιο δέν ἦτο νά γυρίσει ὁ ἕνας ἀπό τούς δέκα λεπρούς καί νά πεῖ τό εὐχαριστῶ του εἰς τόν Κύριον; Δίκαιο δέν ἦτο; Λοιπόν καί οἱ ἕξι τελευταῖες ἐντολές, τό ἴδιο. Ὅταν λέγει «Οὐ κλέψεις», δέν εἶναι θέμα δικαιοσύνης; Διότι ὅταν κλέψεις τόν ἄλλον, τόν ἀδικεῖς. Ὅταν λέγει «Οὐ μοιχεύσεις»… «Μήν ἐπιθυμήσεις τά πράγματα τά ξένα, τοῦ ἀλλουνοῦ», δέν εἶναι θέμα δικαιοσύνης πού πρέπει πολύ νά προσέξουμε; Ἄρα βλέπετε ὅτι ἄν κανείς δέν ἔχει τήν δικαιοσύνη, τό αἴσθημα τῆς ἀρετῆς τῆς δικαιοσύνης, δέν μπορεῖ νά ἐφαρμόσει ἀκόμα καί τίς ἐντολές! Οὔτε τίς τέσσερις πρῶτες στόν Θεό, οὔτε τίς ἕξι τελευταῖες στόν πλησίον του. Νά γιατί σᾶς εἶπα ὅτι θεμελιώδης ἀρετή εἶναι ἡ δικαιοσύνη, καί λέγει τώρα ὁ Τωβίτ στόν Τωβία, «Δικαιοσύνην ποίει -νά κάνεις, δηλαδή- πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου καὶ μὴ πορευθῇς ταῖς ὁδοῖς τῆς ἀδικίας»· «καί μήν πορευθεῖς στούς δρόμους τῆς ἀδικίας».

     Ἀλλά προχωρεῖ ὅμως καί λέγει ἀκόμα ἕνα σημεῖον γιά τό θέμα τῆς δικαιοσύνης -ἄν καί θά μιλήσει γιά τή δικαιοσύνη, ἀλλά τώρα ἐν εὐρείᾳ ἐννοίᾳ: «Διότι ποιοῦντός σου τὴν ἀλήθειαν, εὐοδίαι ἔσονται ἐν τοῖς ἔργοις σου καὶ πᾶσι τοῖς ποιοῦσι τὴν δικαιοσύνην». «Διότι», λέγει, «ὅταν κάνεις τήν ἀλήθειαν (θά τό δοῦμε αὐτό) γιά σένα θά ὑπάρχει εὐόδωσις -Ποῦ; Στά ἔργα σου- καί σ’ ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι κάνουν τήν δικαιοσύνη». Δηλαδή, ἀκοῦστε, κάνουν, (ποιῶ δικαιοσύνην, ἔχει σημασία), δηλαδή τήν ἁγιότητα. Τώρα ἡ λέξις ἐδῶ «δικαιοσύνη» δέν ἔχει τήν ἔννοια τῆς δικαιοσύνης καθ’ ἑαυτήν, ἀλλά ἔχει τήν ἔννοια τῆς ἁγιότητας. Γιά νά τό δοῦμε. Κατ’ ἀρχάς ἐκεῖνο τό «ποιοῦντός σου τήν ἀλήθειαν». «Ποιῶ τήν ἀλήθειαν». Δέν εἶναι ἡ διατύπωσις «λέγω τήν ἀλήθειαν», ἀλλά «ποιῶ τήν ἀλήθειαν». Ἐκφράζει τήν πρἁξιν τῶν ἁγιογραφικῶν ἀληθειῶν. Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης πάρα πολύ πυκνή χρήση κάνει τῆς ἐκφράσεως, «ὁ ποιῶν τήν ἀλήθειαν». Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες θά λέγαμε: «ὁ λέγων τήν ἀλήθειαν», διότι θεωροῦμε τήν ἀλήθεια ἕνα προϊόν τῆς διανοίας καί συνεπῶς θά πρέπει νά «λέγω τήν ἀλήθειαν». Ἐδῶ στήν ἑβραϊκή φιλολογία «ποιῶ τήν ἀλήθειαν» θά πεῖ πράττω τήν ἀλήθειαν. Συνεπῶς πρόκειται περί πράξεως. Αὐτό νά τό γνωρίζετε. Ἀκόμη ἐκεῖνο πού λέγει: «νά κάνεις τήν ἀλήθειαν», δηλαδή νά ἔχεις σάν πράξη σου τό ἀληθινό, ὅτι θά ἔχεις εὐοδίες, θά πεῖ «εὖ» (πού θά πεῖ καλῶς) καί «ὁδός», δηλαδή «θά σοῦ βγαίνουν σέ καλό». Θά ἔχεις εὐόδωση. Τό λέμε καί στή γλῶσσα μας, τήν νεοελληνική· εὐόδωση. Μᾶς θυμίζει τήν ἐντολή πού λέγει: «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται… κλπ.» γιά νά σοῦ βγεῖ σέ καλό. Νά σοῦ γίνεται πάντα κάτι καλό. Ἐγώ θυμᾶμαι πού ἔλεγε ἡ μητέρα μου τήν ἐξῆς εὐχή -τήν ὁποία λένε οἱ μητέρες, δέν ξέρω ὅλες, πάντως τήν λένε τήν εὐχή αὐτή- ὅταν με κάποιο τρόπο τήν εὐχαριστοῦσα τή μητέρα μου, τῆς ἔκανα ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἤθελε, τότε μοῦ ἔλεγε: «Παιδί μου νά πιάνεις χῶμα καί νά γίνεται μάλαμα». Εἶναι τοῦ λαοῦ μας αὐτή ἡ παροιμία. Δηλαδή «ὅλα νά σοῦ πηγαίνουν πολύ καλά». Εἶναι σπουδαῖο αὐτό τό πρᾶγμα, πολύ σπουδαῖο· «ἵνα εὖ σοι γένηται…», «γιά νά ἔχεις», λέγει, «εὐοδίες» -ξαναλέγω: μέ ὄμικρον- πού θά πεῖ «ὅλα νά σοῦ πηγαίνουν καλά». 

     Βέβαια πράγματι τό ἀποτέλεσμα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν, δέν εἶναι παρά ἡ εὐόδωσις τόσο τῶν πνευματικῶν πραγμάτων ὅσο καί τῶν ὑλικῶν. Πηγαίνουμε καλά κι ἔχουμε προκοπή καί στά πνευματικά μας, καί στά ὑλικά μας πράγματα. Ἔτσι βλέπει κανένας, ὅταν ὁ Ἰωσήφ πουλήθηκε εἰς τόν Πετεφρῆ (ἐκεῖνον τόν αὐλικόν τοῦ Φαραώ), νά τοῦ λέγει ὅτι «Παιδί μου, ἀπό τόν καιρό πού σ’ ἀγόρασα -καί ξέρετε τότε ὁ Ἰωσήφ ἦτο 18 ἐτῶν, ἦτο στήν ἡλικία πολλῶν ἀπό σᾶς- ὅλα στό σπίτι μου εἶναι εὐλογημένα». Ἀκοῦστε τό ἀρχαῖο κείμενο, εἶναι ἀπό τό 39ον κεφάλαιον τῆς «Γενέσεως»: «Καὶ ἦν Κύριος μετὰ ᾿Ιωσὴφ», «καὶ ἦταν ὁ Κύριος μαζί μέ τόν Ἰωσήφ (ἐπωλήθη ὁ Ἰωσήφ, ἀλλά ὁ Κύριος δέν τόν χωρίστηκε), γιατί τηροῦσε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ ὁ Ἰωσήφ. Κι ἀκόμη ξέρετε δέν ὑπῆρχε ὁ Δεκάλογος! Ὁ Δεκάλογος δόθηκε ὕστερα περίπου ἀπό 450 χρόνια. «Καί ἦν ἀνὴρ ἐπιτυγχάνων (:ἦταν ἄνδρας νέος) -ἀκοῦστε αὐτό-ἐπιτυγχάνων (:πετυχημένος) … ᾔδει δὲ ὁ κύριος αὐτοῦ, ὅτι ὁ Κύριος ἦν μετ᾿ αὐτοῦ - ἐγνώριζε, λέει, τό ἀφεντικό του ὅτι ὁ Κύριος ἦταν μαζί μέ τόν Ἰωσήφ- καὶ ὅσα ἐὰν ποιῇ, Κύριος εὐοδοῖ ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ (:και ὅ,τι κάνει ὁ Κύριος, τό εὐοδώνει στά χέρια τοῦ Ἰωσήφ). Καὶ ηὐλόγησε Κύριος τὸν οἶκον τοῦ Αἰγυπτίου διὰ ᾿Ιωσήφ, (:χάριν τοῦ Ἰωσήφ ὁ Κύριος εὐλόγησε τό σπιτικό τοῦ Πετεφρῆ) καὶ ἐγενήθη -ἀπό τό ρῆμα γίγνομαι- εὐλογία Κυρίου ἐν πᾶσι τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτῷ ἐν τῷ οἴκῳ καὶ ἐν τῷ ἀγρῷ αὐτοῦ». Ὅ,τι εἶχε καί δέν εἶχε ὁ Πετεφρῆς ἤ στό σπίτι του ἤ στά χωράφια του, ὅλα εἶχαν εὐλογία. Γιατί; Γιατί εἶχε ἕναν ἄνθρωπο μέσ’ στό σπίτι του πού ἐλέγετο Ἰωσήφ, μαζί μέ τόν ὁποῖον ἦτο ὁ Κύριος. Σᾶς συγκινεῖ ἐκεῖνο τό «ἀνὴρ ἐπιτυγχάνων»; «Ἂνδρας πού ἐπιτυγχάνει»; Ποιός δέν θά ἤθελε νά εἶναι ὁ ἄνδρας πού πετυχαίνει στήν ζωή του, ὁ λεγόμενος «πετυχημένος ἄνθρωπος»; Καί πετυχημένος, σωστά πετυχημένος. Ἐγώ θά ‘θελα νά σᾶς ἔλεγα, νά τό ζηλέψετε αὐτό. Ἄν θέλετε νά γίνετε πετυχημένοι ἄνθρωποι, τηρεῖτε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, και ἔχετε τόν φόβον τοῦ Θεοῦ καί γιά τόν ὁποῖο φόβο τοῦ Θεοῦ ἤδη σέ τρία θέματά μας ἔχουμε μιλήσει. 

     Τό ἴδιο ἀποτέλεσμα συμβαίνει «καὶ πᾶσι τοῖς ποιοῦσι τὴν δικαιοσύνην». Δηλαδή σ’ ὅλου ἐκείνους οἱ ὁποῖοι πράτουν ἤ μετέρχονται (καλύτερα) τήν ἁγιότητα. Ὄχι τώρα δκαιοσύνη μέ τή στενή σημασία ἀλλά μέ τήν εὐρεῖα, πού θά πεῖ ἁγιότητα. Καί ἁγιότητα ὅταν λέμε, ἐννοοῦμε ἀρνητικά, νά ἀποφεύγει κανείς τήν ἁμαρτία, θετικά νά τηρεῖ τίς ἐντολές. Φέρ’ εἰπεῖν, «οὐ κλέψεις» εἶναι ἀρνητική ἁγιότητα, δηλαδή ἡ ἀρνητική πλευρά τῆς ἁγιότητος. «Τίμα τόν πατέρα σου καί τή μητέρα σου… » εἶναι ἡ θετική πλευρά τῆς ἁγιότητος. Γιατί ὁ Θεός λέγει: «Ἅγιοι γίνεσθε καθώς ἐγώ ἅγιος εἰμί». «Νά γίνεσθε», λέγει, «ἅγιοι, γιατί Ἐγώ εἶμαι ἅγιος». Καί ἤ ὁ λόγος ἐκεῖνος τοῦ Κυρίου: «Ἒσεσθε οὗν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ Πατήρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῦς οὐρανοῖς τέλειος ἐστίν». Τέλειοι -κατ’ ἄνθρωπον, ὅσο τό δυνατόν- ὅπως καί ὁ πατέρας σας εἶναι τέλειος. Κι ὅμως ὁ κόσμος καί ὁ διάβολος, παιδιά, ἔχουν γελοιοποιήσει τήν ἁγιότητα, καί λένε: «Ἂ, θέλεις ἅγιος νά γίνεις;». Ναί, εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ νά γίνουμε ἅγιοι. Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Τοῦτο ἐστί τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἁγιασμός ὑμῶν». Αὐτό εἶναι, λέγει, τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἁγιασμός σας. Καί στήν «πρός Ἑβραίους» θά πεῖ «Διώκετε τόν ἁγιασμόν οὗ χωρίς οὐδείς ὄψεται τόν Κύριον». «Νά ἐπιδιώκετε», λέει, «τόν ἁγιασμόν, χωρίς τόν ὁποῖον, κανείς δέν θά μπορέσει νά δεῖ τόν Κύριο». Ὥστε, λοιπόν, ἐδῶ θά πρέπει νά πράττουμε τήν ἀλήθεια, ὡς πρᾶξις ἡ ἀλήθεια πού εἶναι ἡ τήρησις τῶν ἐντολῶν καί θά πρέπει νά ἐπιζητοῦμε καί νά «διώκουμε» (:νά ἐπιδιώκουμε) τήν ἁγιότητα, τήν δικαιοσύνη πού λέγει ἐδῶ, γιά νά μπορέσουμε νά δοῦμε τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Θά ‘θελα νά σᾶς ἐρωτήσω: Δέν εἶναι ὡραῖες συμβουλές αὐτές πού δίνει ὁ Τωβίτ στόν Τωβία; Ἔ, δέν τίς δίνει μόνο στόν Τωβία, τίς δίνει καί σέ ὅλους ἐμᾶς …

5η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ διαρκής μνήμη τοῦ Θεοῦ. Μή θελήσης νά ἁμαρτάνης.

†. Συνεχίζουμε, παιδιά, τήν θαυμασία πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ πρός τόν γιό του, τόν Τωβία. Λέγει, ὅπως ἤδη εἴχαμε ἀναφέρει τήν περασμένη φορά, «Ὃταν ἀποθάνει ἡ μητέρα σου», «Ὃταν ἀποθάνῃ, θάψον αὐτὴν παρ᾿ ἐμοὶ ἐν ἑνὶ τάφῳ». «Ὅταν», λέγει, «παιδί μου, πεθάνει ἡ μητέρα σου τήν ὁποία πρέπει νά τιμᾶς, τήν ὁποία πρέπει ν’ ἀγαπᾶς, πρέπει νά θυμᾶσαι τί κινδύνους πέρασε κατά τήν ἐγκυμοσύνη της σέ σένα… κλπ… κλπ. ὅταν πεθάνει λοιπόν, νά τήν θάψεις πλάϊ μου στόν ἴδιο τάφο» (ἐν ἑνὶ τάφῳ). Αὐτό τό λέγαμε τήν περασμένη φορά καί μάλιστα σᾶς ἀνέφερα, πού θά εἶχε λόγους ὁ Τωβίτ, νά εἶναι δυσαρεστημένος μέ τήν σύζυγό του, ἐν τούτοις παρουσίασε μία μεγαλοψυχία. Διότι ἐκείνη τόν εἶχε πικράνει. Ὡστόσο αὐτό πού ζήτησε ὁ Τωβίτ ἦταν ἕνα ἁπλό συναίσθημα, δηλαδή, τό νά ταφοῦμε στόν ἴδιο τάφο; Εἶναι ἀσφαλῶς κάτι πολύ περισσότερο ἀπό ἕνα συναίσθημα. Καί ἀκριβῶς θά δοῦμε αὐτό τό σημεῖο, πῶς καί γιατί τό εἶπε αὐτό ὁ Τωβίτ.

     Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Ἰακώβ, ὁ ἐγγονός τοῦ Ἀβραάμ, ὅταν κατέβηκε εἰς τήν Αἴγυπτον, καί ἐκεῖ ἦρθε ἡ ὥρα νά πεθάνει, τότε μαζεύτηκαν ὅλα του τά παιδιά καί τά δώδεκα, ἐκεῖ στήν ἐπιθανατία κλίνη του (κρεβάτι του) καί τούς εἶπε: «Καὶ εἶπεν αὐτοῖς· ἐγὼ προστίθεμαι πρὸς τὸν ἐμὸν λαόν· θάψατέ με μετὰ τῶν πατέρων μου… ἐν τῷ σπηλαίῳ τῷ διπλῷ, τῷ ἀπέναντι Μαμβρῆ, ἐν γῇ Χαναάν, -Νά μέ θάψετε, λέει, μέ τούς προγόνους μου εἰς τό σπήλαο πού εἶναι διπλό καί βρίκεται ἀπέναντι ἀπό τήν… -Τώρα ἀπό τήν δρῦν Μαμβρῆ; Γῆ Μαμβρῆ; ὅπως θέλετε πᾶρτε το- πού εἶναι στή γῆ Χαναάν… ἐκεῖ ἔθαψαν Ἀβραὰμ καὶ Σάρραν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ -δηλαδή τόν παπποῦ μου καί τήν γιαγιά μου- ἐκεῖ ἔθαψαν ᾿Ισαὰκ καὶ Ρεβέκκαν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, ἐκεῖ ἔθαψα -λέει ὁ ἴδιος τώρα… δηλαδή ὁ παππούς ἡ γιαγιά, ὁ πατέρας ἡ μητέρα, καί τώρα λέγει: «ἐγώ ἔθαψα ἐκεῖ τήν γυναῖκα μου τή Λεία» (Γέν. 49, 29-32) Ὅπως βλέπετε, λοιπόν, ἐδῶ, τό ἐζήτησε αὐτό ἰδιαιτέρως ὁ Ἰακώβ. Καί μάλιστα ὁ παππούς του ὁ Ἀβραάμ εἶχε ἀγοράσει αὐτό τό σπήλαιο ἀντί 400 διδράχμων ἀργυρῶν, δηλαδή ἀσημένιων. Καί ἔχει σημασία γιατί τό ἀγόρασε καί γιατί ἀναφέρεται καί ἡ τιμή. Δέν εἶναι ὅμως τῆς ὥρας νά τό ἐξηγήσουμε αὐτό. Πάντως τό θέμα εἶναι ὅτι ἡ ἐπιθυμία αὐτή τοῦ Ἰακώβ πραγματοποιήθηκε ἀπό τά παιδιά του, μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἰωσήφ. Θά θυμόσαστε ἀπό τήν περίπτωση, τήν ἱστορία πού εἶναι στήν Γένεση ὅτι ἐζήτησε ὁ Ἰωσήφ νά τοῦ δοθεῖ ἄδεια ἀπό τόν βασιλέα καί νά πάρει ὅ,τι μποροῦσε νά πάρει μαζί του, δηλαδή στρατό.. κ.λπ… κ.λπ. γιά τήν ταφή τοῦ πατέρα του. Ἔγινε ὁλόκληρη πομπή. Πάρα πολύς κόσμος! Πάρα πολύς! Γιά νά πᾶνε νά θάψουν τόν Ἰακώβ κατά τήν ἐπιθυμία του ἐκεῖ σ’ αὐτόν τόν τάφον πού εἶχε ἀφήσει παραγγελία ὁ ἴδιος. Ἀλλά γιατί ἄφησε; Ποιός εἶναι ὁ λόγος πού ζήτησε κι ἐκεῖνος νά ταφεῖ ἐκεῖ; Σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι ὁ Ἀβραάμ ἀγόρασε αὐτό τό διπλό σπήλαιο. Δέν ἀγόρασε τίποτε ἄλλο. Δέν ἀγόρασε οὔτε ἕνα πῆχυ! Θά ἔλεγα καλύτερα αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: Οὔτε ἕνα πόδι γῆς! Δηλαδή οὔτε 30 πόντους -ἀφοῦ ἕνα πόδι εἶναι 30 πόντοι περίπου- γῆ δέν ἀγόρασε. Γιατί; Εἶναι μεγάλο τό θέμα, παρ’ ὅτι ἤτανε πάρα πολύ πλούσιος, ἀγόρασε ὅμως τόν τόπο τῆς ταφῆς. Λόγοι συναισθηματικοί; Ὄχι, κάτι περισσότερο. Διότι, ἕνας χριστιανός, ἐπί παραδείγματι, ποῦ θά ἐπιθυμοῦσε νά ταφεῖ; Ποῦ ἀλλοῦ παρά σ’ ἕνα χριστιανικό κοιμητήριο. Ἄν ζεῖ σέ μία περιοχή, σ’ ἕνα τόπο πού εἶναι μουσουλμάνοι ἤ εἰδωλολάτρες, θά ἤθελε νά ταφεῖ σ’ ἕνα μουσουλμανικό κοιμητήριο ἤ εἰδωλολατρικό; Θά ἤθελε νά ταφεῖ σ’ ἕνα νεκροταφεῖο, σ’ ἕνα κοιμητήριο χριστιανικό. Ἐδῶ ἔχουμε μία εἰκόνα, ὅτι οἱ πιστοί ἐπιθυμοῦν νά εἶναι ὅλοι μαζί. Προσέξτε, γιά νά εἴμαστε ἀκριβεῖς. Ὅταν θά γίνει ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν, ὅπου νά ἐτάφης, ὅπως νά ἐτάφης, τό θέμα εἶναι ὅτι δέν θά ὑπάρχει περίπτωση κάπου νά χαθεῖς. Νά εἴμεθα ἀκριβεῖς. Ὁ Κύριος εἶπε: «Δυό γυναῖκες ἀλέθουν στόν μύλο. Ἡ μία ἀφήνεται ἡ ἄλλη παραλαμβάνεται. Δυό εἶναι στό ἴδιο κρεβάτι, ὁ ἕνας ἀφήνεται κι ὁ ἄλλος παραλαμβάνεται». Δηλαδή ποῦ παραλαμβάνεται; Δηλαδή ὁ ἕνας μένει κι ὁ ἄλλος παίρνεται. Ποῦ; Ὃταν θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, κι ὅταν θα γίνει ἡ ἀλλαγή τῶν ἀνθρώπων ἀπό τήν φθορά στήν ἀφθαρσία, κι ἀπό τήν θνητότητα στήν ἀθανασία. Δέν ὑπάρχει θέμα ὅσο κοντά καί νά ‘σαι… πόσο πιό κοντά μπορεῖ νά εἶναι άπό τοῦ νά εἶναι δυό ἄνθρωποι σ’ ἕνα κρεβάτι, ὅπως εἶναι δύο σύζυγοι, ὅπως εἶναι πατέρας καί γιός, ὅπως εἶναι μάνα καί κόρη, σ’ ἕνα κρεβάτι. Κι ὅμως, λέει, ὁ ἕνας παίρνεται κι ὁ ἄλλος ἀφήνεται. Πού δείχνει ὅτι δέν θά κριθουν οἱ ἄνθρωποι μέ βάση τό ἄν εἶναι κοντά σ’ ἔναν ἅγιο ἄνθρωπο ἤ ὄχι. Αὐτή εἶναι ἡ πραγματικότητα. 

     Ὅμως γιατί θά ἐπιθυμοῦσε κάποιος νά ταφεῖ σ’ ἕνα χριστιανικό κοιμητήριο; Εἶναι τώρα μιά εἰκόνα -εἰκόνα!- ὅτι οἱ πιστοί εἶναι ὅλοι μαζί, καί ἐκεῖ πού εἶναι οἱ πιστοί, ἐκεῖ εἶναι κι ὁ Θεός. Ἐκεῖ ἀναπέμπονται δεήσεις ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων, ἐκεῖ τοποθετεῖται ὁ Σταυρός, ἐκεῖ καίει καί τό κανδήλι. Βλέπετε, λοιπόν, ὅτι δέν θά θέλαμε νά πᾶμε νά ταφοῦμε, σ’ ἕνα μουσουλμανικό, ὅπως σᾶς εἶπα, ἤ σ’ ἕνα εἰδωλολατρικό κοιμητήριο. Ἀκόμα εἶναι μιά εἰκόνα πού δείχνει τό ξεχώρισμα τῶν πιστῶν ἀπό τούς ἀπίστους. Θέλετε; Τόν Παράδεισο ἀπό τόν Ἅδη. Θέλετε ἀκόμη; Τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν Κόλαση. Γι’ αὐτό καί οἱ Χριστιανοί τούς πρῶτους αἰῶνες, στήν Ρώμη, ἐπί παραδείγματι, τούς ἔθαπταν μέσα εἰς τίς κατακόμβες τούς νεκρούς. Ἔσκαβαν, ὅπως ἦταν ἡ κατακόμβη διάδρομος, ἔσκαβαν τούς πλαϊνούς χωματένιους τοίχους, καί ἐκεῖ ἐναπέθεταν τά σώματα τῶν μαρτύρων. Διότι εἴπαμε, ἐκεῖ ἐτελεῖτο ἡ Θεία Λειτουργία, ἐκεῖ τό κανδήλι, ἐκεῖ ὁ Σταυρός, ἔτσι ἀγαπᾶμε τά πράγματα. Ἄν θέλετε μάλιστα ἀκόμη κάτι περισσότερο, γι’ αὐτό ὑπάρχει καί ἡ λεγομένη «ἀνακομιδή λειψάνων». Ἄν δηλαδή κάποιος ἐτάφη σ’ ἕνα τόπο καί θά ἤθελε νά μή μείνει ἐκεῖ, τά ὀστά του τά παίρνουν. Κάποιος ἐπιθυμεῖ νά ταφεῖ στήν πατρίδα του, στό χωριό του, ἀλλά δέν εἶχε τήν δυνατότητα ἐκεῖ πού πέθανε ἤτανε ξένος τόπος, Ἀφρική, Ἀμερική, θέλει νά ρθεῖ στήν Ἑλλάδα, νά πάει στό χωριό, καί τόν θάπτουν (παίρνουν τά ὀστά ἐννοεῖται) στή γενέτειρα, ἐκεῖ στό χωριό του… κ.λπ. Ἤ ἀκόμη λείψανα ἁγίων, ἄν εἶναι ἀνάμεσα… ποῦ δέν ξέρω… γίνεται ἀνακομιδή. Αὐτό θά πεῖ ἀνακομιδή, βγάζουμε τά ὀστά, τά λείψανα, καί τά βάζουμε σ’ ἕνα τόπο, ὅπως εἶναι ὁ ναός μας, καί τά τιμοῦμε τά ὀστά αὐτά, ἐάν εἶναι ἁγίου… κ.λπ…. κ.λπ. Ὥστε βλέπει κανένας ὅτι ὑπάρχει καί μία θεολογική διάστασις, δέν εἶναι ἁπλῶς κάτι τό συναισθηματικό.

     Καί προχωροῦμε, συνεχίζει ὁ Τωβίτ νά καταθέτει τήν πνευματική του διαθήκη στό παιδί του, τόν Τωβία. Καί τοῦ λέγει: «Πάσας τὰς ἡμέρας, παιδίον, Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν μνημόνευε καὶ μὴ θελήσῃς ἁμαρτάνειν καὶ παραβῆναι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ». Δηλαδή, «Παιδί μου, ὅλες τίς ἡμέρες τῆς ζωῆς σου νά θυμᾶσαι Κύριον τόν Θεόν σου, τόν Θεόν μας. Καί νά μή θελήσεις νά ἁμαρτάνεις καί νά παραβαίνεις τίς ἐντολές Του». Ἐδῶ ἔχουμε μία σπουδαιοτάτη παρότρυνση πού κάνει ὁ Τωβίτ, καί δέν εἶναι τι ἄλλο παρά ἡ διαρκής καί ἰσόβιος μνήμη τοῦ Θεοῦ. Ἄν ξέρατε παιδιά πόσο σπουδαῖο εἶναι αὐτό! Αὐτή ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ! Ἄς εἶναι… γιά νά δοῦμε. Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ. Ἄν ὑπάρχει, πῶς μπορεῖ νά ὑπάρχει; Κατ’ ἀρχάς εἶναι ἐκεῖνο πού λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅτι περισσότερο νά θυμᾶσαι τόν Θεό παρά νά ἀναπνέεις. Ἄρα ἐφόσον ἀναπνέουμε διαρκῶς, ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ πρέπει νά εἶναι διαρκής. Θά μοῦ πεῖτε πῶς μπορεῖ νά εἶναι διαρκής ἡ μνήμη; Ἀπό μιά αἴσθηση, γιατί «ἄν κάνω μία δουλειά, μία μελέτη», κάποιος θά πεῖ: «πῶς μπορῶ νά θυμᾶμαι;»… «συζητῶ, πῶς μπορῶ νά θυμᾶμαι;». Τώρα αὐτή τήν στιγμή, ἐσεῖς ἀκοῦτε -ἐγώ ὁμιλῶ, πῶς μπορῶ νά ἔχω αὐτή τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ; Αὐτή ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, παιδιά, πρέπει νά μπεῖ μέσα στά κατάβαθα τῆς ὑπάρξεώς μας, εἰς τρόπον ὥστε -ἐγώ τό λέγω μέσ’ στό κύτταρό μας, πρέπει νά πάει στό ὑποσυνείδητό μας, ἔτσι τό λέω- ὥστε, μπορεῖ νά μή μιλᾶμε γιά τόν Θεό, μπορεῖ νά ἀσχολούμεθα μέ κάτι, ἀλλά θά ὑπάρχει αὐτή ἡ αἴσθηση τοῦ Θεοῦ. Θά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα: Εἶστε σπίτι σας κι ἔρχεται ἕνας φίλος σας, μία φίλη σας νά κουβεντιάσετε. Σέ κάποιο δωμάτιο τοῦ σπιτιοῦ σας κοιμᾶται ὁ πατέρας σας. Συνεπῶς δέν πρέπει νά τόν ξυπνήσετε. Ἐσεῖς μιλᾶτε, βέβαια μιλᾶτε χαμηλόφωνα, δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά θυμόσαστε ἀνά πᾶσα στιγμή ὅτι ὁ πατέρας σας εἶναι στό σπίτι καί κοιμᾶται. Ἁπλούστατα ἔχετε τήν αἴσθηση -αἴσθηση!- ὅτι ὁ πατέρας σας εἶναι στό σπίτι καί κοιμᾶται. Ἔτσι δέν θά πεῖτε στόν φίλο σας: «Ξέρεις θύμιζέ μου ἀνά πᾶσα στιγμή… νά, νά πάρω ἕνα καρτελάκι νά τό βλέπω μπροστά μου, ὅτι ὁ πατέρας μου κοιμᾶται». Δέν τό λέμε αὐτό. Ἐν τούτοις δέν μᾶς ἐμποδίζει ἀπό τοῦ νά συζητήσουμε, νά ποῦμε ὅ,τι θέλουμε μέ τόν φίλο μας. Αὐτό δείχνει ὅτι ὑπάρχει ὄχι ἡ μνήμη ἁπλῶς σάν μνήμη αὐτό πού λέμε, ὑπάρχει σάν αἴσθηση, ἔχει μπεῖ μέσα μου, εἶναι κάτι πού τό νιώθω, δέν εἶναι ἀνάγκη νά τό ὑπενθυμίζω διαρκῶς στόν ἑαυτό μου. Βέβαια μέχρι πού νά γίνει ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ αἴσθηση, ἀντιλαμβάνεστε ὅτι πρέπει νά περάσει κάποιος καιρός, καί νά γίνει μία προσπάθεια. 

     Ἔτσι, παιδιά, ἐγώ σᾶς εὔχομαι πού εἴσαστε τώρα παιδιά, βάλετε μέσα σας τήν αἴσθηση τοῦ Θεοῦ, πού θά εἶναι ἐκεῖνο πού θά σᾶς δημιουργεῖ πάντα τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ. εἶναι πολύ σπουδαῖο, πολύ σπουδαῖο! Γιά νά δουμε πόσο σπουδαῖο εἶναι. Αὐτή ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, γίνεται ἕνας φράχτης, ἐμποδίζει, προφυλάττει ἀπό τήν εἰδωλολατρία καί ἀπό τήν ἁμαρτία. Ὁ Ἰωσήφ, τό ἑνδέκατο παιδί τοῦ Ἰακώβ, εἶχε αὐτή τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ. Κι ὅταν μπῆκε ὁ πειρασμός, καί προκλήθηκε γιά νά ἁμαρτήσει, ἐκεῖνος ξέρετε τί ἐπικαλέστηκε; Τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ. «Μᾶς βλέπει ὁ Θεός –λέει-πῶς θά κάνω αὐτή τήν πονηρή πράξη;». «… καὶ πῶς ποιήσω τὸ ρῆμα τὸ πονηρὸν τοῦτο, καὶ ἁμαρτήσομαι ἐναντίον τοῦ Θεοῦ;» (Γέν. 39, 9). «Ἐναντίον», θά πεῖ ἀπέναντι. Τί εἶναι ἐκεῖνο πού ἔκανε τόν Ἰωσήφ νά πεῖ: « Μέ βλέπει ὁ Θεός»; Ἦταν ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεός μέ βλέπει. Εἴδατε λοιπόν τί σπουδαῖο πρᾶγμα εἶναι ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ; Προστατεύει τόν Ἰωσήφ νά μήν ἁμαρτήσει. Ἤ ἀκόμη νά μή πέσει ὁ ἄνθρωπος σέ μία εἰδωλολατρία. Διότι ἡ λήθη τοῦ Θεοῦ (λήθη θά πεῖ ξέχασμα), εἶναι μία ἀπό τίς κακίες καί εἶναι παιδάκι… ἄν θέλετε ὁμογάλακτη ἀδελφή μιᾶς φοβερῆς ἁμαρτίας, θανασίμου, πού λέγεται ἀκηδία. Ἡ ἀκηδία, δηλαδή ἡ ἀνεμελιά, γεννάει δύο παιδιά ἤ ἔχει δυό ἀδερφές (ὁμογάλακτες!), εἶναι ἡ λήθη καί ἡ ἄγνοια. Τά θέματα αὐτά τά ‘χουμε κάνει πέρυσι-πρόπερσυ, δέν ἐνθυμοῦμαι. Λήθη καί ἄγνοια. Λήθη τί θά πεῖ; Ξέχασμα. Ἔτσι λοιπόν ἐδῶ ἡ λήθη τοῦ Θεοῦ εἶναι πηγή πολλοῦ-πολλοῦ κακοῦ. Πρέπει νά ἔχουμε, λοιπόν, ἔντονη αὐτήν τή μνήμη τοῦ Θεοῦ, γιά μήν ἁμαρτάνουμε. 

     Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ ἀκόμα διατηρεῖ αὐτή τήν αἴσθηση τῆς ἀπανταχοῦ παρουσίας, καί ἡ αἴσθηση τῆς ἀπανταχοῦ παρουσίας διατηρεῖ τήν μνήμην, μέσα μας, τοῦ Θεοῦ. Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ αὐξάνει τήν εὐσέβεια. Θέλετε νά ‘χετε πνευματική προκοπήν, καί μάλιστα μία δυναμική προκοπή, δηλαδή πραγματικά νά ‘χετε προκοπή, ν’ ἀνεβαίνετε; Δέν ἔχετε παρά νά αὐξἀνετε τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ. Ἄν τήν παίρνετε μαζί σας, ὅπου πᾶτε… φεύγετε ἀπό τό σπίτι καί πηγαίνετε στό σχολεῖο, ἄν τήν κρατᾶτε τήν μνήμη αὐτή, δηλαδή μήν ξεχνιόσαστε -ὅπως θά λέγαμε- στό σχολεῖο, ἤ τήν ἔχετε σπίτι ἤ πηγαίνετε στό κρεβάτι σας νά κοιμηθεῖτε, καί τήν ἔχετε αὐτή τή μνήμη τοῦ Θεοῦ, τί νά σᾶς πῶ; Αὐτό θά σᾶς αὐξάνει πραγματικά τήν πνευματικότητα. Ἀκόμα ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, κάνει ὡραία τή δημιουργία, διότι ἀποδίδει εἰς τόν Θεόν τήν ὕπαρξή της. Δηλαδή, λές: «Τί ὡραῖο λουλούδι αὐτό; Τί ὡραῖα πράγματα κάνει ὁ Θεός!». Εἴδατε λοιπόν ὅτι ἡ ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ ἀμέσως, ἔχει τήν ἀναφορά τῆς δημιουργίας στόν Θεό; «Τί ὡραῖος πού εἶναι ὁ οὐρανός, τί ὡραία πού εἶναι ἡ μέρα σήμερα;». Τό μυαλό πηγαίνει στον Θεό. Γίνεται αὐτή ἡ ἀναφορά στόν Θεό.

      Ἀκόμα ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ γεννάει μέσα μας τόν πόθο νά γίνει ὁρατό τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, καί συνεπῶς μεταφέρει τήν ἐπιθυμία μας ἀπό τά γήϊνα πράγματα εἰς τά οὐράνια. Δέν κολλᾶμε στἀ ἐπίγεια πράγματα. Δέν λέμε: « Ν’ ἀποκτήσω αὐτό… ν’ ἀποκτήσω ἐκεῖνο…». Ξέρετε ὁ ἄνθρωπος πού θέλει νά ἔχει πολλά πράγματα ἤ περιουσία, ἐπειδή εἶναι ἄδειος ἀπό τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ, αὐτό το κενό τῆς ψυχῆς, τῆς καρδιᾶς, θέλει νά τό γεμίσει, ἐπειδή εἶναι ἄδειο ἀπό Θεό, καί τό γεμίζει μ’ ἕνα σωρό ἀπό τοῦ πολιτισμοῦ ἀποκτήματα… καί τοῦτο… κι ἐκεῖνο… κι ἐκεῖνο… Ἐκεῖνος ὅμως πού ἔχει τήν καρδιά του γεμάτη ἀπό μνήμη τοῦ Θεοῦ κι ἀπό Θεό… ἔ, κινεῖται μόνο σέ στοιχειώδη πράγματα, ἐκεῖνα πού τόν ὑπηρετοῦν. Δέν κολλάει τήν καρδιά του στά ὑλικά πράγματα ἤ στόν τεχνικόν πολιτισμόν. Ἀκόμα ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ παιδιά, δέν προκαλεῖ ποτέ ὑπαρξιακή ἀπομόνωση (μοναξιά). Ξέρετε ὅτι στήν ἐποχή μας, πού ἔχουν ἀρνηθεῖ πάρα πολλοί ἄνθρωποι τόν Θεό, πάσχουν ἀπ’ αὐτό; Ποιό; Ἀπό τή λεγομένη ὑπαρξιακή μοναξιά. Τί θά πεῖ ὑπαρξιακή; Δηλαδή τή μοναξιά πού αἰσθάνεται ἡ δική μου ὕπαρξη. Βρίσκω τόν ἑαυτό μου χωρίς σκοπό καί χωρίς νόημα εἰς τήν ζωήν. Σᾶς βεβαιώνω ἀπό δική μου ἐμπειρία, ὅτι ἄν δέν εἶχα αὐτή τή μνήμη τοῦ Θεοῦ, ἐάν δέν ἐγνώριζα τόν Θεό, σᾶς λέγω, θά ἔβλεπα τή ζωή μου χωρίς περιεχόμενο καί χωρίς σκοπό. Τό νόημα τοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς μου μοῦ τό δίδει αὐτή ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ. Μά δέν ἔχουμε ἐδῶ πατρίδα, ἁπλῶς δίνουμε ἐξετάσεις στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πηγαίνουμε. Ἅμα δέν πιστεύεις στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἅμα δέν ἔχεις τή μνήμη τοῦ Θεοῦ, τότε ποῦ θά πᾶς; καί λές : «Γιατί ὑπάρχω; Δέν βαριέσαι, δέν ὑπάρχει τίποτα. Καί ἐγώ ὑπάρχω, δέν ξέρω γιατί ὑπάρχω. Δέν ἔχω νόημα γιατί ὑπάρχω». Προσέξατέ το, εἶναι ἀληθινό σαράκι στήν ἀνθρωπίνη ὕπαρξη, αὐτή ἡ μοναξιά ἡ ὑπαρξιακή. Τό νά αἰσθάνεσαι μόνος σου κι ὅτι δέν ἔχεις νόημα στή ζωή. Ἐνῶ ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ δημιουργεῖ τήν αἴσθηση τοῦ Θεοῦ καί συνεπῶς ὄχι μοναξιά. Ὅπου νά βρεθεῖς, ἀπό τό δωμάτιό σου μέχρι μέσα σ’ ἕνα πύραυλο καί ταξιδεύεις πρός κάποιον πλανήτη καί θά μείνεις ἐκεῖ κάποιους μῆνες, θά ‘χεις τήν αἴσθηση ὅτι ὁ Θεός εἶναι μαζί σου. Δέν χάνεις τόν Θεό κι αὐτό τό πρᾶγμα γεμίζει τήν καρδιά. 

     Ἀκόμα ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ προκαλεῖ τήν αἴσθηση τῆς προνοίας τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ἔρχονται δύσκολες στιγμές δύσκολες ὧρες, λές: « Ἒ, ὁ Θεός πέθανε;». Δέν πέθανε ὁ Θεός Ἄν ξέρατε πόσο μ’ ἔχει βοηθήσει αὐτό! Ποιό; Ἕνα ἀνέκδοτο κάποτε διάβασα, μιά γυναῖκα ἔχασε τόν ἄνδρα της κι εἶχε μόνο ἕνα παιδάκι πέντε χρονῶν. Κι αὐτή ἔκλαιγε ἀπαρηγόρητα καί ἔλεγε: « Τί θά γίνουμε;… Τί θά κάνουμε;… Τί θά κάνουμε;…» καί κάποια στιγμή, λέει τό μικρό στήν μητέρα του: «Καλέ μαμά, πέθανε καί ὁ Θεός;». «Ὁ μπαμπᾶς πέθανε, ἀλλά πέθανε καί ὁ Θεός;». Τότε συνῆλθε αὐτή. Ἐμένα αὐτό τό ἀνέκδοτο -ἀπό πολλά χρόνια τό γνωρίζω- κάθε φορά πού τυχόν βρεθῶ σέ μία δυσκολία «Καί τώρα τί θά γίνει;», -ὁποιασδήποτε μορφῆς δυσκολία- ἀμέσως ἔχω πρόχειρη τήν ἀπάντηση, σᾶς τό λέω ἐντίμως, ἔτσι μιλάω στόν ἑαυτό μου: «Καί πέθανε ὁ Θεός;». Δέν πέθανε ὁ Θεός, ζεῖ ὁ Θεός, βλέπει ὁ Θεός, ἀκούει ὁ Θεός, στά χέρια του εἴμαστε -γιατί ὁ ἴδιος τό εἶπε- στά χέρια του εἴμαστε, ἄρα λοιπόν; Βλέπετε λοιπόν ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ ποῦ μᾶς ὁδηγεῖ; Στό νά πιστεύουμε στήν πρόνοια τήν δική Του καί στήν κυβέρνηση τήν δική Του, ὅτι μᾶς κυβερνᾶ ὁ Θεός. 

     Ἀκόμη τέλος, ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, φέρνει χαρά! Λέγει ὁ ψαλμωδός στόν 76ον ψαλμόν: «Ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καί ηὐφράνθην». «Θυμήθηκα τόν Θεό καί χάρηκα». Δηλαδή, μιά κατάβαθη χαρά. Αὐτή ἡ χαρά εἶναι δῶρον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅταν ἀναφέρει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἕναν μεστόν καρπόν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού λέγει: «Ὁ δέ καρπός τοῦ Πνεύματος ἐστίν… τό… τό…. τό…» ἀναφέρει ἐννέα περιπτώσεις, μία ἀπό τίς ἐννέα εἶναι καί ἡ χαρά, κι αὐτή ἡ χαρά δέν εἶναι γιατί σοῦ χάρισαν ἕνα ρολόϊ, ἕνα κοστούμι, ἤ ἕνα αὐτοκίνητο ἤ γιατί πέτυχες στίς ἐξετάσεις ἤ διότι… διότι… εἶναι ἡ χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Κι αὐτή ἡ χαρά εἶναι ὅταν φτάσεις στό σημεῖο νά καλλιεργηθεῖς καί νά θυμᾶσαι τόν Θεό. Καί μόλις θυμᾶσαι τόν Θεό, αἰσθάνεσαι μία ἀπέραντη χαρά. Ἐγώ θά εὐχόμουνα μεγάλα παιδιά -ὄχι λιγότερο καί μικρά, μή νομίσετε ἀκόμη κι ἕνα παιδάκι 7 χρονῶ-8 χρονῶ αὐτό μπορεῖ νά τό νιώσει, μήν πεῖτε ὅτι εἶναι πάρα πολύ μικρό, νά θυμηθεῖ τόν Θεό καί νά χαρεῖ!- ἐγώ πιστεύω καί ἐλπίζω ὅτι πολλά παιδιά ἀπό σᾶς, ἀγόρια-κορίτσια, ἰδίως τά μεγαλυτερα θά πρέπει ὅταν θυμόσαστε τόν Θεό, νά αἰσθάνεστε αὐτή τή χαρά, ὡς καρπό τοῦ Ἀγίου Πνεύματος. Συνεπῶς, νά θυμόμαστε τόν Θεό. Καί ὅσοι ἐνθυμοῦνται τόν Θεόν, τούς ἐνθυμεῖται καί ὁ Θεός. Ὑπάρχει μία ἀμοιβαία μνήμη. Κάπου λέει ὁ Θεός: «Οὐ μή μνησθῶ ἔτι», «Δέν θά τούς ξαναθυμηθῶ». Ὄχι βεβαίως ὅτι ὁ Θεός, δέν ἔχει μνήμη, εἶναι ἐκλεκτική ἡ μνήμη Του ὅπως εἶναι σέ μᾶς τούς ἀνθρώπους. Θά πεῖ: « Δέν ἀναγνωρίζω». Ἔτσι, μή φτάσουμε στό σημεῖο αὐτό, νά φυλάξει ὁ Θεός. Ὅταν ὅμως λέει ὁ Θεός «μνησθῶ», «θά θυμηθῶ», τότε ἄς θυμόμαστε κι ἐμεῖς τόν Θεό. Τί εἶπε ὁ ἄγγελος σ’ ἐκεῖνον τόν θαυμάσιο Κορνήλιο τόν ἑκατόνταρχο, ὅτι στάθηκαν μνημόσυνο -μνημόσυνο θά πεῖ μνήμη, θύμηση- οἱ προσευχές σου καί οἱ ἐλεημοσύνες σου. Ἔ λοιπόν ἐπειδή ἐσύ θυμᾶσαι τόν Θεό καί προσεύχεσαι, τότε σέ θυμᾶται τώρα καί Ἐκεῖνος, καί σοῦ λέει τοῦτο: «Στεῖλε κάποιους ὑπηρέτες σου νά καλέσουν τόν Πέτρο»… κ.λπ. … κ.λπ. καί πού ὁ Κορνήλιος ἔγινε Χριστιανός. Εἴδατε; Ἐνεθυμεῖτο τόν Θεό καί τόν ἐνεθυμεῖτο ὁ Θεός. 

     Πολύ σωστά, παιδιά, λέγει τό ἐξῆς, ἀκοῦστε τί λέγει: «Καὶ μὴ θελήσῃς ἁμαρτάνειν». «Καί νά μή θελήσεις νά ἁμαρτάνεις». Ναί ὀρθά λέγει αὐτό, «καὶ μὴ θελήσῃς». Ξέρετε γιατί; Γιατί ἡ πηγή τῆς ἁμαρτίας εἶναι στήν προαίρεση καί είς τήν θέληση. Ὀρθότατα λέγει «μή θελήσεις». Ὅταν κάποιος ἰσχυρίζεται ὅτι «θέλει, ἀλλά δέν μπορεῖ», στό βάθος, δέν θέλει, νά τό ξέρετε. Καμμιά φορά μοῦ λέγει κάποιος: «Δέν μπορῶ… Δέν μπορῶ…» ἰδίως παιδιά,. Ὄχι δέν μπορεῖς, δέν θέλεις! «Μά…».. Ὄχι! Δέ θέλεις! Γιατί στό βάθος δέν θέλεις. Εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγε ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος· «Παρακαλοῦσα τόν Θεό νά μέ ἀπαλλάξει ἀπό τά πάθη μου -ἀκοῦστε πόσο χαρακτηριστικό εἶναι!- ἀλλά ἐνδόμυχα εὐχόμουνα νά μήν ἔρθει γρήγορα ἡ ἀπαλλαγή μου ἀπό τά πάθη μου, γιατί ἀγαποῦσα τά πάθη μου». Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα εἶναι θέληση. Θέλεις; Ἅμα θέλεις, μέσα σε 24, ὧρες γίνεσαι πραγματικά ἅγιος. Καί ἐκεῖνος πού ἀγαπᾶ τόν Κύριο, παιδιά, δέν ἐπιθυμεῖ νά ἁμαρτάνει, καί προβαίνει στό νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Πολλοί βέβαια ἁμαρτάνουν ἀπό μία ἐγωϊστική καί δαιμονική ἀντίδραση στόν Θεό, πού αὐτό δέν ἔχει λογική βάση. «Γιατί τό κάνεις, παιδί μου, αὐτό;». «Ἔτσι μ’ ἀρέσει». Δέν ὑπάρχει λογική βάσις. «Ἔτσι μ’ ἀρέσει». «Ἔτσι σ’ ἀρέσει;». Μή φτάσουμε ποτέ στό σημεῖο αὐτό, νά ποῦμε: «Ἒτσι μ’ ἀρέσει», καί νά μήν ὑπάρχει λογικόν ἔρεισμα, λογική βάση. Γιατί ὁ Θεός νά μᾶς φυλάξει. Λοιπόν τό θέμα εἶναι θέμα θελήσεως, νά μήν ἀμαρτάνουμε. Καί ἡ μνήμη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία μᾶς συντηρεῖ, στό νά ἔχουμε μία παντοτινή κοινωνία μέ τόν Θεό, νά μήν ἁμαρτάνουμε καί νά εἴμεθα σωστοί Χριστιανοί.

4η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ τιμή τῶν γονέων. Ἕνα ὕστατο καθῆκον.

†. Ἐνθυμεῖσθε, τήν περασμένη φορά, πάντοτε ἀναφερόμενοι, βεβαίως εἰς τήν διαθήκην τοῦ Τωβίτ πρός τόν γιό του τόν Τωβία, πού κάνουμε μιά ἀνάλυση, ἀκριβῶς μέ σκοπό νά ὠφεληθοῦμε, εἴχαμε δεῖ νά τοῦ λέγει: «Καὶ μὴ ὑπερίδῃς τὴν μητέρα σου». Δηλαδή, «μήν τήν περιφρονήσεις, τήν μητέρα σου». «Τίμα αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου καὶ ποίει τὸ ἀρεστὸν αὐτῇ καὶ μὴ λυπήσῃς αὐτήν». Καί ὅτι « νά τήν τιμᾶς σ’ ὅλη σου τή ζωή, καί ἀκόμη νά κάνεις ἐκεῖνο τό ὁποῖον τήν εὐχαριστεῖ, καί νά μήν τήν λυπήσεις».

     Καί λέγαμε τήν περασμένη φορά ὅτι πράγματι εἶναι ἀξιοθρήνητο νά περιφρονεῖ κανείς τούς γονεῖς του. Καί λέγει τό βιβλίο τῶν «Παροιμιῶν» -τό λέγαμε τήν περασμένη φορά: «Ἂκουε, υἱέ, πατρὸς τοῦ γεννήσαντός σε καὶ μὴ καταφρόνει ὅτι γεγήρακέ σου ἡ μήτηρ». «Ἄκουσε παιδί μου, ἐγώ πού σέ γέννησα, νά μήν καταφρονήσεις τήν μητέρα σου (πού βεβαίως σέ ἔχει γεννήσει), μόνο καί μόνο γιατί ἔχει γεράσει». Δηλαδή, νά μήν τήν περιφρονήσεις. Πράγματι ἀκούω παιδιά, πολλές φορές πολλούς μεγάλης βέβαια ἡλικίας -ἄνω τῶν 15 ἤ τῶν 18 χρονῶν- νά λέγουν τόν πατέρα τους «γέρο» καί τήν μητέρα τους «γριά». Μέ τόν τρόπο αὐτόν ἀκριβῶς δείχνουν μία περιφρόνηση. Δηλαδή θά ἦταν δύσκολο, θά ἦταν ὑποτιμητικό νά τό νά πεῖ κανείς «πατέρα» καί «μητέρα» καί θά ἦταν εὐκολότερο καί πιό εὔηχον καί πιό ὡραῖο νά πεῖ «γέρο» καί «γριά»; Ἀπό δῶ βλέπει κανένας ἀκριβῶς ὅτι ἀπό τά πολύ πρώϊμα χρόνια ἀρχίζει μία περιφρόνηση πρός τούς γονεῖς. Ἀλλά μή νομίσετε ὅταν καί αὐτοί γεράσουν τά παιδιά τους μέ τή σειρά τους -γιατί ὁ ἕνας ἀντιγράφει τόν ἄλλον, ἡ μία γενεά ἀντιγράφει τήν ἄλλη- μή νομίσετε καί ἐκεῖνοι μέ τή σειρά τους θ’ ἀκούσουν ἀπό τά παιδιά τους τά ἴδια πράγματα. Κι ἐπειδή βεβαίως θά ἔχουν ὡριμάσει καί θά ἔχουν σκεφθεῖ πολλά… ἔ τότε θά τούς κακοφαίνεται νά τούς λέγουν τά παιδιά τους, ὅπως ἐκεῖνοι λέγανε τούς γονεῖς των. Ἀλλά θά εἶναι πολύ ἀργά πιά καί τότε θά δοκιμάσουν ὅλη τήν πικρία. Κι αὐτό εἶναι εὐτύχημα ἀπό μιᾶς πλευρᾶς, γιατί μέ τόν τρόπον αὐτόν θά μετανοήσουν (ἄν μετανοήσουν!) καί θά ἀναθεωρήσουν, ὅτι ἡ συμπεριφορά τους δέν ἦταν σωστή ἔναντι τῶν γονέων. 

     Πάντως, παιδιά, εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ 5η ἐντολή τοῦ Θεοῦ, πού λέγει: «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται, καὶ ἵνα μακροχρόνιος γένῃ ἐπὶ τῆς γῆς τῆς ἀγαθῆς, ἧς Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι.» (Εἶναι στό βιβλίον τῆς «Ἐξόδου», εἶναι καί στό «Δευτερονόμιον»). Δηλαδή, «νά τιμᾶς τόν πατέρα σου καί τή μητέρα σου, γιά νά εὐοδοῦσαι (ἵνα εὖ σοι γένηται, εὖ θά πεῖ καλῶς), γιά νά εὐοδώνεσαι, νά σοῦ πηγαίνουν καλά ὅλα στή ζωή σου καί γιά νά ζήσεις πολλά χρόνια, εἰς τήν γῆ τήν ἀγαθή, δηλαδή στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας, στήν ὁποία θά εἰσέλθεις», διότι, ὁ νόμος δόθηκε στήν ἔρημο στό Σινᾶ. Ὥστε βλέπει κανένας, παιδιά, ἐδῶ, δύο σημεῖα, ἄν θέλετε κι ἕνα τρίτο. Τό ἕνα σημεῖον εἶναι· ἄν θέλεις νά ἔχεις προκοπή, τίμα τούς γονεῖς σου. Τό δεύτερο σημεῖο εἶναι: « Ἂν θέλεις νά ζήσεις (αὐτήν τήν βιολογικήν ζωήν) τίμα τούς γονεῖς σου». Καί τό τρίτο σημεῖο τό ὁποῖο θά τό ἀναφέρουμε ἀναγωγικά. Δηλαδή «για νά μπεῖς», λέγει, «γιά νά ζήσεις μέσα στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας πού σοῦ δίνει ὁ Θεός». Βέβαια αὐτή ἦταν ἡ γνωστή γῆ Χαναάν, ὅμως δέν παύει, κι ἔχουμε πλῆθος χωρία στήν Ἁγία Γραφή νά μᾶς δείχνουν ὅτι ἦτο τύπος τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Μ’ ἄλλα λόγια εἶναι, νά ἔχεις προκοπή, νά ζήσεις χρόνια, καί ἀκόμη νά κερδίσεις τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Βλέπετε ὅτι σέ ἀντίθετη περίπτωση, δηλαδή ἐάν δέν τιμᾶς τούς γονεῖς σου, τότε σίγουρα τά πράγματα αὐτά πού ὑπόσχεται ὁ Θεός, δέν θά γίνουν, δέν θά πραγματοποιηθοῦν. Ὀφείλουμε, λοιπόν, μετά τόν Θεό νά ἀγαπᾶμε τούς γονεῖς μας. Διότι οἱ τέσσερις πρῶτες ἐντολές, ἀναφέρονται στόν Θεό (ἀπό τό Δεκάλογο ἐννοῶ), ἡ πέμπτη ἐντολή εἶναι ἡ πρώτη πού ἀναφέρεται εἰς τίς σχέσεις μας μέ τόν ἄλλον ἄνθρωπο (δηλαδή οἱ ἕξι ἐντολές, καί εἶναι ἡ πρώτη ἀπό τίς ἕξι ἐντολές (ἡ πέμπτη) πού ἀναφέρεται στήν τιμή τῶν γονιῶν. Γιατί θά πεῖ: «Νά μήν ψευδομαρτυρήσεις… νά μήν κάνεις ἀνήθικες πράξεις… νά μή σκοτώσεις…» κ.λπ. Ὁπότε αὐτή εἶναι ἡ πρώτη ἐντολή. Ἡ παράβαση τῶν τεσσάρων πρώτων -καί ἄλλοτε σᾶς τό ἔχω πεῖ- συνιστᾶ ἀσέβεια, γιατί ἀναφέρεται στόν Θεό. Ἡ παράβαση τῶν ἕξι τελευταίων συνιστᾶ ἁμαρτία. Ἄς προσέχουμε, λοιπόν, πράγματι νά τηροῦμε αὐτήν τήν ἐντολήν (ὅλες!) ἀλλά ἐπειδή ὁ λόγος περί αὐτῆς, νά ἀγαπᾶμε τούς γονεῖς μας, νά τούς ἀγαπᾶμε! 

     Ἀλλά ὅπως λέει ἐδῶ ἡ Σοφία Σειράχ: «Ἐν ὅλῃ καρδίᾳ δόξασον τὸν πατέρα σου καὶ μητρὸς ὠδῖνας μὴ ἐπιλάθῃ» (7, 27). «Μέ ὅλη σου τήν καρδιά», λέγει, «νά δοξάσεις τόν πατέρα σου». Αὐτό τό νά «δοξάσεις» εἶναι «νά τόν τιμήσεις», ὅπως ἔχετε ἀκούσει… θά πῶ κάτι, πολύ-πολύ ἁπλό πραγματάκι πού λέμε ὅταν κάνεις μιά καλή πράξη… εἴτε δώσεις χρήματα ἤ κάνεις μιά ἁπλῶς καλή πράξη μέ μιά κίνησή σου… σώσεις ἕναν ἄνθρωπο… βοηθήσεις ἕναν ἄνθρωπο, τότε ἀκοῦς νά λένε· «Θεός σχωρέσ’ τόν πατέρα σου καί τήν μάνα σου»(ὑποτίθεται ὅτι ἔχουν πεθάνει, ὑποτίθεται). Γιατί τό λέγουν αὐτό; Ἀκριβῶς, πηγαίνει ἡ τιμή στούς γονεῖς. Ὅπως πηγαίνει καί ἡ ἀτιμία εἰς τούς γονεῖς, ὅταν λένε: « Κοίταξε κάτι παιδιά πού ὑπάρχουν! Ποιοί γονεῖς εἶναι ἐκεῖνοι… ποιά μάνα εἶναι αὐτή πού σέ γέννησε καί ποιός πατέρας εἶναι αὐτός πού σ’ ἔθρεψε;». Βλέπετε λοιπόν ὅτι τό θέμα ἀνακλᾶ στούς γονεῖς. Γι’ αὐτό θά πρέπει νά δοξάζουμε τόν πατέρα μας. Ὅπως καί τόν Θεό, ξέρετε, μέ τίς καλές μας πράξεις Τόν δοξάζουμε. «…ὅπως ἴδωσιν», λέει, «οἱ ἄνθρωποι -λέει ὁ Χριστός- ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. 5, 16). Ἔτσι καί ἐδῶ, θά δοῦν οἱ ἄνθρωποι τήν καλή σας τήν συμπεριφορά καί θά τιμήσουν τούς γονεῖς. Δέν θά χαιρόσαστε νά τιμηθοῦν οἱ γονεῖς σας; Δέν θά τό θέλατε αὐτό; 

     Ἀλλά καί μήν ξεχάσεις -λέει στή συνέχεια ἡ Σοφία Σειράχ- «Τάς ὠδίνας τῆς μητρός σου μή ἐπιλάθη»· εἶναι οἱ κοιλόπονοι τοῦ τοκετοῦ, πού κοιλοπόνησε ἡ μάνα σου γιά σένα. Σέ ἐγκυμόνησε καί κοιλοπόνησε. Θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω, θά τό πεῖ ὡραῖα ὁ Τωβίτ αὐτό: «Μνήσθητι ὅτι δι᾿ αὐτῶν ἐγεννήθης, καὶ τί ἀνταποδώσεις αὐτοῖς καθὼς αὐτοί σοι;». «Μήν ξεχνᾶς, θυμήσου, ὅτι ἀπό τούς γονεῖς σου γεννήθηκες, δηλαδή τήν ὕπαρξή σου τήν ὀφείλεις στούς γονεῖς σου. Τί μπορεῖς νά τούς ἀνταποδώσεις ὅ,τι ἐκεῖνοι σοῦ ἔχουνε κάνει;».Παιδιά ὅ,τι νά τούς δώσουμε, ὅσο νά τούς ἀναπαύσουμε, ὅσο νά τούς χαροποιήσουμε, ὅσο νά τούς τιμήσουμε καί νά τούς ἀνεβάσουμε, δέν μποροῦμε ποτέ νά φτάσουμε στό νά ἐξισώσουμε ἐκεῖνο τό ὁποῖο μᾶς ἔχουν κάνει αὐτοί. Τί μᾶς ἔχουν κάνει; Μᾶς ἔφεραν στήν ὕπαρξη. Τό φανταστήκατε αὐτό; Μᾶς ἔφεραν στήν ὕπαρξη. Συνεπῶς ἡ ὕπαρξις ἐάν εἶναι ἀνωτέρα ἀπό κάθε ἄλλο πρᾶγμα, τότε τί μπορεῖς ὄντως νά ἀνταποδώσεις στούς γονεῖς σου, ἀφοῦ αὐτοί σέ ἔφεραν εἰς τήν ὕπαρξη; Γι’ αὐτό θά πρέπει νά μήν τούς λυπίζουμε ποτέ τούς γονεῖς μας καί νά τούς προσφέρουμε ὅ,τι ἐπιθυμοῦν. Ὅταν ἤμουνα μικρό παιδί –μικρό παιδί, πραγματικά μικρό παιδί- δηλαδή κάτω τῶν 10 ἐτῶν, βέβαια ὅπως λίγο-πολύ ὅλα τά παιδιά… θά μου πεῖτε: ‘’Γιατί ὅλα τά παιδιά;’’ Ναί, τότε δέν ὑπῆρχε ζάχαρη, ἔκλεβα τό γλυκό. Τώρα δίνουμε στά παιδιά γλυκό καί δέν τό τρῶνε! «Ἄ», λέει, «δέν θέλω!». Γιατί; εἶναι μπουχτισμένα τά παιδιά. Τότε δέν ἤμασταν μπουχτισμένοι, καί τά παιδιά ἀγαποῦν καί πάντα ἀγαποῦν τά γλυκά, ὁπότε ἔκλεψα γλυκό. Ἡ μητέρα μου ἀγανακτοῦσε γι’ αὐτό. Δέν τήν λύπισα σ’ ἄλλα πράγματα τήν μητέρα μου… μέ κάτι τέτοια, σάν κι αὐτό πού σᾶς εἶπα. Τό πιστεύετε ὅτι ὅσες φορές τό θυμᾶμαι ἤ ἀκούω ἕνα παιδί νά ἐξομολογεῖται, καί νά λέγει… να, σάν κι αὐτά πού ἔκανα κι ἐγώ, μικρά πραγματάκια μέσ’ στό σπίτι, ὅτι λυπᾶμαι; Λυπᾶμαι, θλίβομαι, ναί! Σᾶς τό λέγω ἀλήθεια, ναί τώρα πού εἶμαι ἡλικιωμένος ἄνθρωπος, σᾶς τό λέγω ἀλήθεια. Γιά νά μη, λοιπόν, λυπηθεῖτε ποτέ γιά τούς γονεῖς σας ὅτι συμπεριφερθήκατε ἄσχημα καί τούς λυπήσατε, προσέχετε τώρα. Ἐξάλλου αὐτός εἶναι κι ὁ σκοπός τῆς κατηχήσεως νά βοηθήσει ἐγκαίρως. 

     Βέβαια, θά μοῦ πεῖτε: « Κι ἄν οἱ γονεῖς μας μᾶς ζητήσουν κάτι πού δέν πρέπει;». Γιατί μπορεῖ νά μήν ἔχουν καλλιέργεια πνευματική καί νά μᾶς ζητήσουν κάτι πού ἀντιβαίνει στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ἔ σίγουρα τότε δέν θά πρέπει σ’ αὐτό τό σημεῖο, νά τούς ἀκούσουμε. Βέβαια θά τούς ἐξηγήσουμε ὅτι ὁ Θεός λέγει αὐτό κι ὅτι δέν πρέπει νά ἀφαρμόζουμε ἐκεῖνο τό ὁποῖο μᾶς λένε. Σᾶς λέει ὁ πατέρας, ἡ μητέρα σας: «Δέν θά πᾶτε στήν Ἐκκλησία». Προσέξτε, ὅμως, γιά νά μήν παρανοηθῶ, μπορεῖ νά ‘χετε ζῆλο, καί νά ‘χετε πυρετό, νά ‘χετε μία ἀσθένεια, καί νά θέλετε νά πᾶτε, καί νά κινδυνεύατε ἀπ’ αὐτό γιά μιά χειρότέρευση! Τότε ἄν οἱ γονεῖς σας ποῦν: «Δέν θά πᾶς στήν Ἐκκλησία», δέν εἶναι γιατί ἀντιστέκονται στόν ἐκκλησιασμό σας, ἀλλά ἁπλῶς μιλᾶνε γιά τήν προστασία σας. Εἶναι εἰδική περίπτωση. Ἄν ὅμως λένε οἱ γονεῖς, ὅτι «εἶσαι μαθητής καί κουράζεσαι» -τώρα ἔχετε καί τό Σάββατο ἐλεύθερο, ἐμεῖς δέν τό ‘χαμε κάποτε τό Σάββατο- καί κουράζεστε δῆθεν καί πρέπει νά κοιμηθεῖτε… κι ἄλλα τέτοια πολλά, δέν θά τούς ἀκούσετε. «Ὄχι πατέρα, ὄχι μητέρα, θά πάω στήν ἐκλησία, γιατί ὁ Κύριος εἶπε· ὁ φιλῶν πατέρα ἤ μητέρα ὑπέρ ἐμέ οὐκ ἔστι μου ἄξιος. Αὐτός λέει πού ἀγαπάει τόν πατέρα του καί τήν μητέρα του πιό πάνω ἀπό μένα («ὑπέρ ἐμέ», εἶναι μετ’ αἰτιατικῆς, ὄχι «ὑπέρ ἐμοῦ»), αὐτός δέν μοῦ εἶναι ἄξιος». Ἄν κάποτε θέλει ἕνα παιδί νά ἀφιερωθεῖ στόν Θεό, εἴτε ὡς μοναχός, εἴτε ὡς κληρικός, εἴτε ὡς μοναχή, θέλει νά ἀφιερωθεῖ, ἀναμφισβήτητα θά κάνει μία συζήτηση μέ τό σπίτι του. Ἀλλά ἐάν οἱ γονεῖς ἀντιτίθενται (καί ὑπάρχει ὡριμότητα στό παιδί, νά ἐξηγοῦμαι), τότε τό παιδί δέν θά ἀκούσει τούς γονεῖς του. Δέν θά ἀκούσει. Αὐτό σᾶς τό ὑπογραμμίζω, γιατί ἁπλούστατα ἔρχεται σέ σύγκρουση μέ τήν ἀγάπη στό Χριστό. Αὐτό νά τό γνωρίζετε. Ἐφόσον, ὅμως, ὑπάρχει μία ὡριμότητα. Ἕνα παιδάκι 15 χρονῶν ἤ 17 ὅταν ξεκινάει καί λέει: «Ἐγώ θά κάνω αὐτό ἤ ἐκεῖνο, διότι δέν πρέπει νά σᾶς ἀκούσω», πρέπει νά βάλει λίγο νερό στό κρασί, μέ τήν ἐξῆς ἔννοια: «Γιἀ ν’ ἀκούσω, νά ρωτήσω κι ἄλλους ἀνθρώπους, μήπως εἶμαι ἀνώριμος», διότι πολλές φορές (πολλές φορές!), τίς πιό πολλές φορές, ὑπάρχει μία ἀνωριμότητα, πού συνοδεύεται μ’ ἔναν ἐνθουσιασμό. Ἐκεῖ θά πρέπει νά προσέξουμε.

     Καί πηγαίνουμε, εἰς τόν ἑπόμενον στίχον, τῆς διαθήκης τοῦ Τωβίτ: «Μνήσθητι, παιδίον, ὅτι πολλοὺς κινδύνους ἑώρακεν ἐπὶ σοὶ ἐν τῇ κοιλίᾳ». «Νά θυμηθεῖς, παιδί μου, ὅταν σέ ἐγκυμονοῦσε, πέρασε πολλούς κινδύνους». Σᾶς εἶπα θά τό πεῖ λίγο πιό κάτω ὁ Τωβίτ. Εἶναι αὐτό τό χωρίο τό 4ο. Ἀλλά πρέπει νά σᾶς πῶ τοῦτο. Ἐάν ὁ Τωβίτ καί ἡ Ἄννα εἶχαν μόνο ἕνα παιδί (τόν Τωβία), καί ἐάν οἱ Ἑβραῖοι ἔκαναν πολλά παιδιά, φαίνεται –φαίνεται- θά ὑπῆρχε κάποια δυσκολία στήν Ἄννα, νά γεννήσει ἄλλα παιδιά. Φαίνεται. Εἶναι ἐκεῖνο πού βλέπουμε κάπου-κάπου καί δέν εἶναι καθόλου σπάνιο, νά ὑπάρχει στά ζεύγη (τούς γονεῖς) ἕνα παιδί. Νά λέει κανείς: «Γιατί κάνατε ἕνα παιδί;». Καί νά λέγουν ἐκεῖνοι: «Καί αὐτό μέ μεγάλη δυσκολία». Ναί, ὑπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι, πάρα πολλοί. Ὅπως κι ἄν ἔχει τό πρᾶγμα, τό θέμα εἶναι ὅτι ὅταν μία γυναῖκα μένει μόνο μ’ ἕνα παιδί, διότι… χίλια διότι, προφανῶς περνάει κινδύνους. Ὅταν μία γυναῖκα, μία ὑποψηφία μητέρα, πρέπει νά μείνει ὅσο ἐγκυμονεῖ -τό φανταστήκατε αὐτό;- ἐννέα μῆνες εἰς τό κρεβάτι; Φαντάζεστε αὐτήν τήν θυσίαν; Ἡ μητέρα μου ἔλεγε… πρίν ἀπό τόσα χρόνια, ὅτι τό ἕνα πόδι τῆς ἐγκυμονοῦσης γυναικός εἶναι στόν λάκκο. Δηλαδή στόν τάφο. Καί μάλιστα τήν ἐποχή ἐκείνη πού γύρω ἀπό τό θέμα αὐτό τῆς περιποιήσεως μιᾶς γυναικός ἐπιτόκου ἤτανε λιγώτερο πλούσιο ἀπ’ ὅ,τι εἶναι σήμερα. Ὑπῆχε ὁ ἐπιλόχειος πυρετός, σήμερα ἀντιμετωπίζεται, τότε δέν ἀντιμετωπίζετο καί εἴχαμε θνησιμότητα, καί εἰς τήν μητέρα -ἀρκετά ηὐξημένη- καί στά παιδιά. Πέθαιναν καί παιδιά. Γιατί ὑπῆρχε δυσκολία τοκετοῦ… κι ἄλλα, κι ἄλλα πολλά… Καί ἐγώ εἶχα ἕνα ἀδερφάκι ἀκόμα -τό βαφτίσαμε ὅμως, προλάβαμε τό βαφτίσαμε- ἤμουνα 5 χρονῶ ἐγώ τό θυμᾶμαι πολύ καλά, καί τό καημένο, 8 μέρες μόνο ἔζησε, καί πέθανε. Ξέρουμε σήμερα τήν αἰτία, τότε δέν τήν ξέραμε τήν αἰτία γιατί πέθανε, τώρα τήν ξέρουμε τήν αἰτία… τότε τοῦ ἀδελφοῦ μου δηλαδή τήν αἰτία, γιατί πέθανε. Ὑπάρχουν λοιπόν πάρα πολλοί κίνδυνοι, τότε ἦταν ἀξεπέραστοι πολλοί ἀπ’ αὐτούς, σήμερα ξεπερνιῶνται, ἀλλά δέν παύει ὅμως μία γυναῖκα πάντα νά κινδυνεύει. Ἄκουγα μία ὁμιλία, ὅτι ὅταν μία γυναῖκα ἐγκυμονεῖ, στήν πραγματικότητα μέσα στήν κοιλιά της, ἔχει ἔναν κλέφτη! πού τῆς κλέπτει ἐκεῖνα πού ἡ ἴδια χρειάζεται. Καί τό πρῶτο πρᾶγμα πού τῆς κλέπτει εἶναι τό ἀσβέστιο. Γι’ αὐτό μία γυναῖκα μπορεῖ νά πάθει ὀστεοπόρωση ἤ νά χαλάσουν τά δόντια της, ἐπειδή ἐννέα μῆνες τήν ρημάζει τό ἔμβρυον. Βλέπετε λοιπόν ὅτι πράγματι μία γυναῖκα ἔχει ἔναν κλέφτη μέσα στά σπλάχνα της. Ὅπως κι ἄν ἔχει τό πρᾶγμα παιδιά τό θέμα εἶναι ὅτι μία κυοφοροῦσα γυναῖκα, πάντοτε περνάει κινδύνους. Γι’ αὐτό λέγει ἐδῶ ὁ Τωβίτ, παιδί μου, νά θυμᾶσαι ὅτι ὅταν σέ ἐγκυμονοῦσε ἡ μητέρα σου, πέρασε πολλούς κινδύνους. Δέν ξέρω… γι’ αὐτό ἡ μητέρα ἀγαπάει τό παιδί, γιατί πονᾶ… πονᾶ κι αὐτόν τόν βιολογικόν πόνον, ὄχι τόν ψυχικό πόνο μόνον ἀλλά καί τόν βιολογικόν. Διότι ὅταν ἐγκυμονεῖ, λέγει ἡ μητέρα, ἀκούει τό παιδί της. Αὐτό στριφογυρίζει, κινεῖται, καί τό ἀγαπάει ἤδη, ἀπό τήν ἡλικία τήν ἐμβρυακή, γιατί ἀκριβῶς πονᾶ γιατί κινδυνεύει, καί ὅταν γιά κάτι κινδυνεύουμε, τό ἀγαπᾶμε. Πρέπει ὅμως νά ὑπάρχει καί μία ἀναταπόκρισις, ἔτσι; Γι’ αὐτό ποιός θά μποροῦσε νά φανταστεῖ τούς κόπους της; Ἰδίως κατά τήν περίοδο τῆς ἐγκυμοσύνης; Ἀλλά καί τήν βαρυθυμία της. Σκεφθεῖτε, τί σηκώνει, πῶς κινεῖται, πῶς περπατᾶ! Ἀκόμη πόση εἶναι ἡ εὐθύνη της διά τό κυοφορούμενον! Μή κάπου προσκρούσει, γλιστρήσει, πέσει χτυπήσει, μπεῖ σ’ ἕνα αὐτοκίνητο πού ‘χει λακκοῦβες ὁ δρόμος, καί ἀποβληθεῖ τό ἔμβρυον… κ.λπ…. κ.λπ…. κ.λπ. 

     Ἀκόμη οἱ κόποι τῆς ἀνατροφῆς. Γιά νά μεγαλώσεις ἕνα παιδί δέν εἶναι εὔκολο πρᾶγμα, εἶναι πάρα πολύ δύσκολο πρᾶγμα. Ὅταν τό παιδί, σκύβει καί λέει στή μάνα του: «Καί τί ἔκανες γιά μένα;». «Τί ἔκανα γιά σένα; Σέ κυοφόρησα, σέ γέννησα, κινδύνευσα, σέ μεγάλωσα. Τί ἄλλο θά ἤθελες;». Εἶναι μία πάρα πολύ συχνή κουβέντα τῶν παιδιῶν: «Τί ἔκανες γιά μένα;». Τί θά ἤθελες, παιδί μου; Νά σοῦ δίνει ἄδεια νά βγαίνεις κάθε μέρα ἔξω; Νά σοῦ δίνει λεφτά στό χέρι; Νά σέ ντύνει πριγκηπικά; Τί ἤθελες αὐτό; Τ’ ἄλλα δέν τά λογαριάζεις; Ἐκεῖνα εἶναι τά οὐσιώδη, ὄχι αὐτά! Κι ἀκόμα, τό μεγάλο θέμα τῆς ἀγωγῆς. Ξέρετε πόσο δύσκολο πρᾶγμα εἶναι νά ἐπιβάλλεις καί νά ἀγωγεῖς τό παιδί; Λέει ἕνας Πατέρας τῆς Ἐκκκλησίας μας: «Πάντων χαλεπώτατον τό ἐπιμελεῖσθαι ψυχάς». «Εἶναι ἀπ’ ὅλα τό πιό δύσκολο πρᾶγμα τό νά ἐπιμελεῖσαι μίαν ψυχήν, νά γίνει σωστός ἄνθρωπος». Διότι, γιά σκεφθεῖτε, τό παιδί μιᾶς μάνας νά γίνει κλέφτης, νά γίνει ἀπατεῶνας, νά γίνει διαστροφεύς τῆς κοινωνίας, τί εὐθύνη ἔχει ἀπέναντι στόν Θεό καί στούς ἀνθρώπους. Φροντίζει, λοιπόν, νά γίνει καλός ἄνθρωπος. Εἶναι ἐκεῖνο πού λένε μερικές μανάδες -μοῦ τό ‘λεγε καί ἡ μάνα μου!- μοῦ ‘λεγε: «Ἢ θά γίνεις καλός ἀνθρωπος ἤ δέν θέλω νά ζήσεις, νά πεθάνεις!». Τό λένε αὐτό μερικές φορές. Προσέξτε με, δέν θά ‘θελε μιά μάνα νά πεθάνει τό παιδί της, ἀλλά συγκρίνει δύο ποσά. Κι ὅταν δεῖ ὅτι τό παιδί της δέν γίνεται καλός ἄνθρωπος, φτάνει στό σημεῖο νά πεῖ: «Ἒ, ἄς πεθάνει τό παιδί μου». Αὐτό. Παιδιά, ἔχω δεῖ συμπεριφορά παιδιῶν (ἰδίως νέων) τόσο φοβερή, πού ὅταν ἡ μάνα λέγει: «Θά προτιμοῦσα τό παιδί μου νά πεθάνει», τό λέγει κατά κυριολεξία! Ναί, τό λέγει κατά κυριολεξία! Ὅταν τούς βασανίζει ὅλους καί βασανίζει καί τήν κοινωνία στήν ὁποία βρίσκεται αὐτό τό παιδί. 

     Ἀκόμη, γιά νά φανεῖ τί προσφέρει μία μητέρα, ὑπάρχει ἠ ἐντολή πού λέγει –τήν ὁποία ἐπαναλαμβάνει ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος (7, 10)- «Ὁ κακολογῶν πατέρα ἤ μητέρα θανάτῳ τελευτάτω». «Ὁ κακολογῶν - θά πεῖ: αὐτός πού λέει κακά λόγια, βρίζει τήν μάνα του ἤ τόν πατέρα του-, αὐτός νά τιμωρεῖται μέ θάνατον». Ἀλλά τί θά λέγατε, παιδιά, ὅταν ὄχι ἁπλῶς κανείς βρίζει τήν μάνα του ἤ τόν πατερα του, πολύ περισσότερο ἐάν χειροδικήσει. Δέν θά ὑπῆρχε μεγαλύτερο κατάντημα, νά ξυλοδέρνει, νά ξυλοφορτώνει ἕνα παιδί τήν μάνα του ἤ τόν πατέρα του. Ἤ νά σπρώνει! Πώ! Πώ! Θέαμα φοβερόν! Νά σπρώξεις τήν μάνα σου ἤ τόν πατέρα σου, φοβερό! Δέν ξέρω ἄν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο πιό φοβερό καί πιό ἀχάριστο πρᾶγμα. Θέλετε; Πόσο ἀκόμα φοβερώτερο ὅταν ἕνα παιδί ἔφηβος ἤ νέος ἤ μεγάλος, σκοτώνει τόν πατέρα του ἤ τή μάνα του! Καί τοῦτο, δέν εἶναι καθόλου σπάνιο. Τό βλέπουμε δυστυχῶς νά ὑπάρχει ὅταν ὑπάρχουνε κληρονομικές διαφορές, ὄχι μόνον ἀδέρφια νά σκοτώνονται, ἀλλά νά σκοτώνουν καί τόν πατέρα, διότι ἠδικήθη ἕνα παιδί καί σκοτώνει τόν πατέρα, ἤ σκοτώνει τήν μάνα …κλπ… κλπ. νά τήν κληρονομήσει… κλπ…. κλπ. Ὅπως ἀντιλαμβάνεστε εἶναι φοβερές καταστάσεις αὐτές. Ἄν ξέρω ὅτι κάποιος -καί τό ξέρω δυστυχῶς- ἔχει σκοτώσει τόν πατέρα του… δέν ξέρω, γυρίζει ἡ ψυχή μου ἀνάποδα, δέν μπορῶ νά τονε βλέπω τόν ἄνθρωπο αὐτόν. Μπορεῖ ὁ Θεός νά τόν συγχωρήσει -ἐννοεῖται ἄν μετανοήσει- ἀλλά… δέν ξέρω, ἀπό συναισθηματικῆς πλευρᾶς δέν θέλω νά τονε βλέπω τόν ἄνθρωπο αὐτόν, πού σκότωσε τόν πατέρα του ἤ σκότωσε τήν μάνα του. Δέν μπορῶ νά τό νιώσω μέσα μου καλά. Πιστεύω θά συμφωνεῖτε κι ἐσεῖς. Γι’ αὐτό, λοιπόν, ἄς προσέχουμε παιδιά, ἄς προσέχουμε. Ὕστερα μιλάω μέ τέτοιον ἀποτροπιασμό, ἀλλά ἐάν ὅμως τούς γονεῖς μας τούς σκοτώνουμε μέ ἄλλον τρόπο… μέ τίς θλίψεις, γιατί εἴμαστε κακοκέφαλοι, καί κάνουμε τοῦ κεφαλιοῦ μας, καί θέλουμε ἐμεῖς ἔτσι νά κάνουμε, καί θλίβεται ἡ μάνα, καί θλίβεται ὁ πατέρας καί γρήγορα πηγαίνουν, νωρίς-νωρίς πηγαίνουν στόν τάφο, γιατί με τόν τρόπο μας ἐμεῖς τούς πεθάναμε; Τί θά εἴχατε νά πεῖτε; Ἀλλά ἄς προχωρήσουμε.

      Συνεχίζει ὁ Τωβίτ: «Ὃταν ἀποθάνῃ -ἐννοεῖται: ἡ μητέρα σου-, θάψον αὐτὴν παρ᾿ ἐμοὶ ἐν ἑνὶ τάφῳ». «Παρ’ ἐμοί», δίπλα μου, στόν ἴδιο τάφο, νά τήν θάψεις», λέγει ἐκεῖ. Γιατί ζητάει αὐτό ὁ Τωβίτ; Κατ’ ἀρχάς ἔχει κάτι νά πεῖ αὐτό γιά τόν ἴδιο τόν Τωβίτ, διότι ὁ λόγος πού τώρα κάνει τήν διαθήκη του, εἶναι γιατί τυφλώθηκε, καί θά φύγει τό παιδί του γιά κάποιο ποσόν πού τοῦ χρωστοῦσαν, νά τό πάρει ἀπό κεῖ, ἀπό τούς Ράγους τῆς Μηδίας. Ἀλλά ξέρετε ὅμως ὅτι ἐκείνη πού τόν λύπησε ἤτανε ἡ σύζυγος, ἡ Ἄννα; Σᾶς τό εἶχα πεῖ μιά περασμένη φορά, ὅταν… αὐτή δούλευε - τυφλός τώρα πῶς νά δουλέψει! - καί ἔφερε ἕνα κατσικάκι στό σπίτι, κι ἄκουσε τό βέλασμα, καί λέγει: «Αὐτό τό κατσικάκι ποῦ τό βρῆκες;». «Μοῦ τό χάρισαν τ’ ἀφεντικά μου», λέει ἐκείνη. «Λές ἀλήθεια;». Φαίνεται εἶχε κάποια ἐμπειρία ὅτι ἡ γυναῖκα του μποροῦσε νά λέει καί ψέματα. Δέν ὑπάρχει χειρότερο πρᾶγμα μεταξύ τῶν συζύγων νά ὑπάρχει τό ψέμα, ὁποιασδήποτε μορφῆς, ν’ ἀποφύγει κανείς, νά πεῖ ἐκεῖνο πού δέν θέλει νά πεῖ. Ὄχι ψέμα. Ὄχι ψέμα! Ὅπως ὁμοίως δέν πρέπει οἱ γονεῖς νά λέγουν στά παιδιά ψέματα. Κι ἔτσι θά μάθουν τά παιδιά τους κι ἐκεῖνα μέ τή σειρά τους νά μή λέγουν ψέματα. «Λοιπόν, λές ἀλήθεια;». « Ἀλήθεια σοῦ λέγω». «Σίγουρα;» Τῆς λέει κι ὁ Τωβίτ: «Μήπως εἶναι κλεψιμέϊκο;». Θύμωσε αὐτή. Θύμωσε, πῆρε φωτιά, καί λέγει: «Δέν εἶδα τήν προκοπή σου μέ τό νά τηρεῖς τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ νά ‘χεις τίποτα καλύτερο στήν ζωή σου… κ.λπ… να, τώρα τυφλώθηκες…»- τοῦ ‘πε πολλά… κλπ…. κλπ… Λυπήθηκε κατάκαρδα ὁ Τωβίτ, καί παρεκάλεσε τόν Θεό νά πεθάνει. «Κύριέ μου», λέγει, «ἤ διόρθωσέ μου τά πράγματα ἤ νά πεθάνω». Συνεπῶς μετά ἀπ’ αὐτήν τήν κατάσταση τῆς πικρίας μέ τήν σύζυγο, κάνει τήν διαθήκη του στόν Τωβίτ, γι’ αὐτό ἔχει πολλή μεγάλη ἀξία ἡ πρίπτωση ὅτι λέγει γιά τήν γυναῖκα του, τήν μάνα τοῦ Τωβία, νά τήν θάψει πλάϊ του στόν ἴδιο τάφο! Αὐτό δείχνει…

3η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Φροντίδα διά τήν ταφή τοῦ πατέρα. Φροντίδα καί τιμή εἰς τήν μητέρα.

†. Θά συνεχίσουμε, ἀφοῦ κάναμε τήν περασμένη φορά μία εἰσαγωγή εἰς τήν πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ, καί θά δοῦμε τί ἀκριβῶς παραγγέλλει εἰς τό παιδί του τόν Τωβία. Ξεκινάει ὡς ἐξῆς: «Παιδίον, ἐὰν ἀποθάνω, θάψον με», κατ’ ἀρχάς μέ μία ὡραία, τρυφερή προσφώνηση, «παιδίον». Εἶναι ἐκεῖνο πού ὁ Κύριος εἶπε κάποτε εἰς τούς μαθητάς Του, μετά τήν Ἀνάσταση, εἰς τήν λίμνη τῆς Τιβεριάδος. «Τεκνία, ἔχετε τι προσφάγιον;» (Ἰω. 21,5). Δηλαδή: «Παιδάκια, ἔχετε τίποτα κολατσιό(:«προσφάγιον»);». Εἶναι… ἔτσι πολύ χαρακτηριστικό, ὅταν κανείς χρησιμοποιεῖ αὐτό, παρότι ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ἤτανε μεγάλης ἡλικίας, ἤτανε παντρεμένος… κ.λπ. κ.λπ. Ὥστε βλέπει κανένας ὅτι εἶναι μία τρυφερή… ἔτσι… προσφώνηση, «παιδία». Αὐτή ἡ τρυφερότητα πρέπει νά ὑπάρχει γιατί εἶναι κάτι πού ἰδιαιτέρως μαλακώνει τήν καρδιά τοῦ ἄλλου, δημιουργεῖ προϋποθέσεις, γιά νά ἀκούσει ἐκεῖνα τά ὁποῖα θά τοῦ εἰπωθοῦν. Θά ‘λεγα λοιπόν καί γώ μέ τή σειρά μου: Παιδία, προσέξτε αὐτά πού θά εἰπωθοῦν!

      «Ἐὰν ἀποθάνω, θάψον με»· «Ἐάν», λέει, «πεθάνω, νά μέ θάψεις». Προϋποτίθεται βέβαια ὃτι τά παιδιά πού εἶναι νεότερα τῶν γονέων, θάπτουν τούς γονεῖς των. Ἐλᾶτε ὅμως πού καμιά φορά συμβαίνει καί τό ἀντίθετο, οἱ γονεῖς νά θάπτουν τά παιδιά τους! Κι αὐτό βέβαια εἶναι πάρα πολύ δυσάρεστο. Ἔχω μιά ἀπορία ἀπό πέρυσι, δέν ἀπήντησα: « Γιατί», λέγει, «ὁ Θεός νά ἐπιτρέπει νά πεθαίνουν τά παιδιά;»κ.λπ. κ.λπ. Παιδιά δέν θά εἶναι τώρα τό θέμα μας αὐτό, θυμηθεῖτε μόνο ἀπό τίς τρεῖς ἀνάστάσεις πού ἔκανε ὁ Κύριος, οἱ δυό ἦσαν παιδιά. Ἦταν ἡ κόρη τοῦ Ἰαείρου, δώδεκα χρονῶν κοριτσάκι, στήν παιδική ἡλικία, ἦταν ὁ γιός τῆς χήρας τῆς Ναΐν, ὁ ὁποῖος ἦτο φαίνεται ἔφηβος καί ὁ Λάζαρος, ὁ ὁποῖος ἦταν κάπως μεγάλης ἡλικίας. Δηλαδή ὁ Κύριος ἀνέστησε, θά λέγαμε, τρεῖς ἀνθρώπους ἀπό τρεῖς ἡλικίες· ἀλλά οἱ δύο ὅμως εἶναι ἡ παιδική καί ἡ ἐφηβική. Καί εἶναι πράγματι σπαραξικάρδιο νά βλέπει κανείς νά πεθαίνει ἕνα παιδί. 

     Ἀλλά δέν θά μᾶς ἀπασχολήσει τό θέμα αὐτό τώρα, πάντως θά μείνουμε στό ὅτι παραγγέλλει στό παιδί του, ὅταν πεθάνει, νά τόν θάψει. Ἴσως θά πεῖτε: «Μά εἶναι πολύ αὐτονόητο, ὅταν πεθάνει ἕνας ἄνθρωπος, νά τόν πᾶμε στό νεκροταφεῖο!». Δέν εἶναι αὐτονόητον; Παιδιά, δέν εἶναι αὐτονόητο. Διότι θά ἔμοιαζε ὑπερβολική ἡ περίπτωση παραγγελίας -καί μάλιστα ἡ πρώτη παραγγελία- «ὅταν πεθάνει ὁ πατέρας σου, νά τόν θάψεις». Διότι ἁπλούστατα τότε ὑπῆρχε στήν αἰχμαλωσία τῶν Ἀσσυρίων στήν Νινευῆ, πού εὐρίσκετο τό βόρειον βασίλειον τοῦ Ἰσραήλ, ὑπῆρχε καί αὐτή ἡ θέσις -καί ἐξάλλου ἔτσι ἔγινε καί τυφλώθηκε καί ὁ Τωβίτ, σᾶς τό ‘πα τήν περασμένη φορά, πού πῆγε νά θάψει κάποιους συμπατριῶτες- διότι γιά λόγους τιμωρίας ὁ βασιλιᾶς τῶν Ἀσσυρίων ἔδωσε ἐντολή, νά μή θάπτονται οἱ νεκροί Ἑβραῖοι· γιά λόγους τιμωρίας. Συνεπῶς, μένοντες οἱ νεκροί ἄταφοι, ἐγίνοντο τροφή τῶν ὀρνέων. Κι αὐτό βεβαίως εἶναι ὑποτιμητικό. Ὃλοι οἱ λαοί τῆς γῆς κάνουν κηδεία. Κηδεία -ἀπό τό κήδομαι, θά πεῖ φροντίζω τό «κη-» μέ ἦτα, ἀπ’ ὅπου παράγεται καί τό «κηδεμών», δηλαδή ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος φροντίζει γιά κάποιον ἄλλο ἄνθρωπο, ἰδίως παιδί - εἶναι θεμελιώδους σημασίας. Νά φανταστεῖτε ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἀθηναῖοι καταδίκασαν τούς δέκα στρατηγούς σέ θάνατον, γιατί δέν περισυνέλεξαν, ἀπό μία ναυμαχία τούς νεκρούς των· πού οἱ συνθῆκες περισυλλογῆς τῶν νεκρῶν -ἀφοῦ ἦτο τρικυμία- ἦτο πάρα πολύ δύσκολη, ἄν ὄχι ἀδύνατη. Μᾶλλον ἀδύνατη. Ἔτσι ἐθεωρεῖτο μεγάλη προσβολή νά μήν ταφεῖ κάποιος. Νά σᾶς θυμίσω ἀπό τό ἔργο τοῦ Σοφοκλῆ τήν Ἀντιγόνη; … Νά μήν ἐπεκταθῶ, ἀπό τό σχολεῖο γνωρίζετε, γιατί ἐπεχείρησε νά θάψει τόν ἀδελφό της κ.λπ. κ.λπ. κ.λπ. Καί ἀκόμη -οἱ Ἀθηναῖοι τουλάχιστον, ὅλοι οἱ Ἕλληνες, οἱ πανέλληνες, καί ἐπάνω οἱ Μακεδόνες -Ἕλληνες καί αὐτοί- τί τάφους λαμπρούς ἔκαναν- οἱ Ἀθηναῖοι ὅμως εἶχαν τόν περίφημο καί πασίγνωστο Κεραμεικό, καί μέχρι σήμερα ὑπάρχει μία συνοικία πού λέγεται Κεραμεικός στήν Ἀθήνα. Ἐκεῖ στόν Κεραμεικόν ὑπῆρχε ἕνα σπουδαιότατον νεκροταφεῖον, μέχρι τά νεότερα νεκροταφεῖα, ὅπως εἶναι τό Α’ Νεκροταφεῖο Ἀθηνῶν, τό ὁποῖο εἶναι γεμᾶτο μέσα ἀπό ἀγάλματα κ.λπ. κ.λπ. -ἐκεῖ καί ἡ «Κοιμωμένη τοῦ Χαλεπᾶ» ἕνα θαυμάσιο ἔργον -τώρα νομίζω τό ‘χουνε πάρει ἀπό κεῖ… νομίζω, γιατί ἐφθείρετο κ.λπ. κ.λπ.). Βλέπετε, λοιπόν, ὅτι τό θέμα τῆς ταφῆς τῶν νεκρῶν εἶναι στοιχειῶδες ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα.

     Ἔτσι ὅταν λέγει ὁ Τωβίτ: «Παιδί μου νά μέ θάψεις», ἔχει ὑπόψη του τίς ἄσχημες συνθῆκες τῆς αἰχμαλωσίας πού μποροῦσε νά μείνει ἄταφος. Θά μοῦ πεῖτε, ἐάν ὑποτεθεῖ ὅτι δέν ἐθάπτετο, αὐτό θά εἶχε κάτι κακό ἀπέναντι στόν Θεό; Ὄχι, ὄχι, ὄχι, ὄχι. Οὔτε ἐμποδίζει, θά τό πῶ ἀκόμη μιά φορά παρακάτω, δεν ἐμποδίζει τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Δέν πρόκειται περί αὐτοῦ, ἀλλά πρόκειται περί τιμῆς εἰς τό πρόσωπον τοῦ νεκροῦ ὡς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό καί ἀνάπτουμε -ὅπως θα ξέρετε- εἰς τό φέρετρο, ἀνάπτουμε τουλάχιστον ἕνα κερί. Γιατί τό ἔχουμε τό κερί αὐτό; Ὅπως ἀνάβουν καί κεριά ἐκεῖνοι πού πηγαίνουν στό σπίτι πού ὑπάρχει ὁ νεκρός. Γιατί τιμοῦν τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ εἰς τό πρόσωπον τοῦ νεκροῦ. 

     Ἀκόμη -νά τό γνωρίζετε καί αὐτό- στά νεκροταφεῖα (κοιμητήρια πρέπει νά τά λέμε, γιατί «προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν») τοποθετοῦμε τόν νεκρόν, βλέποντας τήν ἀνατολήν. Δηλαδή, πρός ἀνατολᾶς. Τό κεφάλι βλέπει τήν ἀνατολή, ὅπως ἀκριβῶς ἔγινε καί στό βάπτισμα. Πρῶτα στήν δύση, «ἀποπτύοντας τόν διάβολον καί τήν συνοδεία του καί τήν πομπή του, καί τά ἔργα του, καί τήν λατρεία του». Κατόπιν στρέφεται πρός ἀνατολᾶς. Γιατί πρός ἀνατολᾶς; Διότι, κατ’ ἀνατολᾶς λέγει ἡ Ἁγία Γραφή, ἐφύτευσε ὁ Θεός τόν Παράδεισον, πού σημαίνει -σύμβολον εἶναι προσέξετε με, εἶναι σύμβολον- περιμένει ὁ πιστός ἄνθρωπος, νά ξαναεισέλθει, νά ξαναμπεῖ μέσα εἰς τόν Παράδεισον, καλύτερα εἰς τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό κάνουμε καί τήν προσευχή μας πρός ἀνατολᾶς. Εἶναι ἡ νοσταλγία τοῦ ἀνθρώπου γιά τόν χαμένο του Παράδεισο. Οἱ Ἑβραῖοι χρησιμοποιοῦσαν αὐτό, μόνο πού δέν ἦταν κατά ἀνατολᾶς, ἀλλά ἀνάλογα τό ποῦ εὐρίσκετο τοποθετημένη ἡ κατοικία των. Δηλαδή, ἄς ποῦμε, ὁ Δανιήλ -ὁ ὁποῖος καί τό ἔκανε εἰς τήν Βαβυλῶνα πού εὐρίσκετο-ἄνοιγε τό παράθυρο τοῦ δωματίου του καί ἐστρέφετο ὄχι κατά ἀνατολᾶς, ἀλλά ἐστρέφετο πρός τήν Ἰερουσαλήμ, ὅπου ὁ Ναός. Διότι τό κέντρον, τό σημεῖον ἀναφορᾶς τῶν Ἑβραίων, ἤτανε πάντοτε ὁ Ναός. Τοῦ ὅτι ὅμως κάπου στρεφόμεθα, αὐτό ἔχει κάποια σημασία, εἶναι ἕνα σύμβολον. Γι’ αὐτό καί πέρασε μέσα εἰς τήν Χριστιανικήν παράδοσιν. 

     Ἀλλά ὑπάρχει ἀκόμη καί κάτι ἄλλο. Ὑπάρχει ἡ καῦσις τῶν νεκρῶν. Ὅταν τοῦ εἶπε: «Παιδί μου νά μέ θάψεις», σάν νά τοῦ ‘λεγε: «Μή μέ κάψεις». Αὐτήν τήν ἔννοια ἔχει. Καί ἡ καῦσις τῶν νεκρῶν ἦτο ὁμοίως ἕνας τρόπος πού εἶχαν καί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἀκόμη. Οἱ Αἰγύπτιοι, ἄν δέν μέ ἀπατᾶ ἡ γνώση μου, δέν τό εἶχαν αὐτό. Οἱ Ἕλληνες τό εἶχαν, ἀλλά σέ μικρό βαθμό ἔναντι τῆς ταφῆς. Ἤ μποροῦσε νά εἶναι μεικτή ἡ περίπτωση, νά γίνει ἡ καύση καί ἡ λήκυθος, δηλαδή ἡ στάμνα, ἡ ὁποία περιεῖχε τήν τέφρα, τήν στάχτη, ἀπό τό νεκρόν σῶμα νά τοποθετηθεῖ σ’ ἕνα μνημεῖον. Δηλαδή νά ταφεῖ ἡ λήκυθος μέ τήν στάχτη. Κυρίως, ὅμως, ἐπεκράτει ἡ ταφή καί ὄχι ἡ καῦσις. 

     Σήμερα τό θέμα εἶναι ἐπίκαιρο. Βλέπετε ὅτι αὐτά πού διαβάζουμε στήν Ἁγία Γραφή δέν ἔχουνε ἕνα μουσειακόν χαρακτῆρα, ἀλλά ἔχουν ἕνα ἐπίκαιρο χαρακτῆρα. Ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι πάντοτε ἐπίκαιρη, πάντοτε ἔρχεται νά δώσει μίαν ἀπάντηση. Δέν εἶναι, δηλαδή, κάτι πού θά τό λέγαμε χάριν τῆς Ἱστορίας, ὄχι, ἀλλά εἶναι καί στήν πράξη στήν καθημερινότητά μας. Ἔτσι βλέπουμε ἐδῶ, παιδιά, ὅτι τό θέμα τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν σήμερα τίθεται. Στίς ἐφημερίδες ἐδῶ καί κάμποσα χρόνια, ἐπανέρχονται καί ἐπανέρχονται εἰς τό θέμα αὐτό καί ἐπιχειροῦν νά τό καθιερώσουν. Τά ἐπιχειρήματά τους; Λέγουν ὅτι ἕνα νεκροταφεῖο πιάνει μεγάλη ἔκταση -σάμπως νά χάθηκαν οἱ ἐκτάσεις…- ἄς εἶναι μακριά ἀπό μία πόλη, δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά ‘ναι κοντά σέ μία πόλη, νά εἶναι λίγο μακριά, πιό μακριά, δηλαδή ὅπως σήμερα περιβάλλονται στό δικό μας τό νεκροταφεῖο ἐδῶ στήν Λάρισα… ἤδη περιβάλλεται ἀπό τήν πόλη. Τόν καιρό πού τό ‘φτιαξαν ἐκεῖ ἦταν ἡ ἄκρη τῆς πόλης, σήμερα δέν εἶναι ἄκρη τῆς πόλης. Τό νά γίνει ἕνα ἄλλο νεκροταφεῖο, ἔ, ἐπιβάλλεται. Θά εἶναι Α’ καί Β΄ νεκροταφεῖο, ὅπως εἶναι καί στήν Ἀθήνα, Α’, Β΄, Γ΄… κ.λπ. Δέν εἶναι ἐπιχείρημα ὅτι «δέν ἔχουμε χῶρο». 

     Ὕστερα, ἔχει καθιερωθεῖ ἡ ἐκταφή. Στά χωριά δέν ὑπάρχει λόγος ἐκταφῆς, -ἄς τό ποῦμε καί αὐτό μέ τήν εὐκαιρία- τό θέμα τῆς ἐκταφῆς, παιδιά, δέν εἶναι παρά κυριότατα θέμα χώρου. Ἤ γιά κάποιο ἄλλο λόγο, γιά νά ἔχουμε τά λείψανα. Λείψανα θά πεῖ, «αὐτά πού ἀπέμειναν», τά ἀπομεινάρια, αὐτό θά πεῖ λείψανα. Γιατί; Διότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὅλο του τό σῶμα. Τό σῶμα ἔλιωσε, συνεπῶς ἔμειναν τά κατάλοιπα τοῦ σώματος, δηλαδή τά λείψανα. Καί αὐτά, γιά κάποιο λόγο, κάποτε νά τά θέλουμε. Δηλαδή νά ἔχουμε τόν νεκρόν κοντά μας, κάπου πού τόν θάψαμε, νά τόν πάρουμε κοντά μας ἤ κάνουμε μετοικεσία, δηλαδή ἀλλάζουμε τόπο. Μάλιστα καμιά φορά ἄν εἶναι αὐτός ὁ τόπος, μακρινός, ὅπως τότε στήν Μικρά Ἀσία, κάποιοι ξέθαψαν κάποιους προσφιλεῖς καί τούς πῆραν μαζί τους, γιά νά μή βεβηλωθοῦν ἀπό τούς Τούρκους τά μνημεῖα κ.λπ. κ.λπ. Τέτοιες μετοικεσίες, δηλαδή μετακόμιση πιά ἑνός λαοῦ ἀπό ἕνα τόπο· ἢ καί ἕνα πρόσωπο, μιά οἰκογένεια ἀλλάζει κατοικία, ἀλλάζει τόπο καί θέλει νά ‘χει κοντά τά λείψανα, τά ὀστά, τοῦ/τῶν προσφιλῶν του προσώπων. Πάντως, αὐτό ἀκόμη γινόνταν καί γίνεται ἀκόμη μέχρι σήμερα, ἐάν κάποιος ἄνθρωπος ἔχει φήμη , ὅτι ἦτο ἅγιος, νά ἔχουμε τά λείψανά του, τά ὁποῖα μᾶς εἶναι πάρα πολύ προσφιλῆ καί χρήσιμα, γιατί ἔχουμε μίαν εὐλογία. Κανονικά, ὅμως, ὁ νεκρός ὅταν ταφεῖ, δέν γίνεται ἀνακομιδή, ὅπως λέγεται. Δεῖτε δέ μέσα καί στό Ὡρολόγιο, στό ἡμερολόγιο: «Ἀνακομιδή τῶν λειψάνων», λέει, «τοῦ Ἁγίου Γεωργίου»… κ.λπ. κ.λπ. · πού εἶναι… -Πότε εἶναι; Εἶναι κάπου τόν Νοέμβριο ἔ; 2 Νοεμβρίου… Ἂν δέν κάνω λάθος, ἄν θυμᾶμαι… 3 Νοεμβρίου, ὡραῖα, ἐνῶ ἡ μνήμη του εἶναι 23 Ἀπριλίου… κ.ο.κ. Ἁπλῶς τό λέω σάν παράδειγμα αὐτό. Ἀνακομιδή, θά πεῖ: Σκάψαμε, βγάλαμε τά ὀστά, τά πλύναμε καί τά ἔχουμε κοντά μας, γιά μία εὐλογία ἄν εἶναι λείψανα -ὅπως σᾶς εἶπα- Ἁγίου. 

     Ἐπανέρχομαι ὅμως καί λέγω ὅτι δέν εἶναι ἀπαραίτητο, νά γίνει ἐκταφή. Ὅπως εἶναι τά νεκροταφεῖα τῶν χωριῶν. Δέν ἔχουνε θέμα χώρου, δέν προκύπτει τέτοιο θέμα. Μπορεῖ, λοιπόν, ἐκεῖ ὁ νεκρός νά μένει μέχρι τῆς Δευτέρας τοῦ Χριστοῦ Παρουσίας. Ἀλλά προσέξτε ὅμως, ἐπειδή αὐτή ἡ ἀνάγκη ἐπεβλήθη, δημιουργήθηκε καί ἡ συνήθεια νά γίνεται ἐκταφή, καί μέ τή συνήθεια αὐτή, θεωροῦν μάλιστα, φθάσαν στό σημεῖο νά θεωροῦν οἱ ἄνθρωποι ὅτι εἶναι ἁμαρτία ἐάν δέν γίνει ἐκταφή. Καί φροντίζουν καί μάλιστα ἀκριβῶς, ἂν εἶναι δυνατόν, στά τρία χρόνια, νά κάνουν τήν ἐκταφή. Παιδιά, νά τό ξέρετε, ἐξάλλου αὐτός εἶναι ὁ σκοπός μας, εἶναι καί πληροφοριακός, νά τό γνωρίζετε, δέν ὑπάρχει θέμα. Ἄς τό ξέρετε αὐτό. 

     Ἀλλά ἡ ταφή ταυτόχρονα εἶναι κι ἕνα σύμβολον τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν. Ὁ Θεός εἶπε: «Γῆ εἶ καί εἰς γῆν ἀπελεύσει» -εἶπε στόν Ἀδάμ. «Εἶσαι χῶμα καί χῶμα θά γίνεις». Καί ἐδῶ ὑπονοεῖται ἡ ταφή, ὄχι ἡ καύσΙς. Ἐξάλλου, δυνάμει αὐτοῦ τοῦ χωρίου, οἱ Ἑβραῖοι εἶχαν τήν ταφήν. Λέγω οἱ Ἑβραῖοι γιατί αὐτοί εἶχαν τήν Παλαιά Διαθήκη. Εἶχαν, δηλαδή, γνησία τήν παράδοση τοῦ Θεοῦ εἰς τούς πρωτοπλάστους καί παρακάτω. Ὑπονοεῖται λοιπόν ἡ ταφή, ποτέ ἡ καῦσις καί ἀποτελεῖ ἕνα σύμβολο. Σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι τό νά καεῖ κάποιος δέν σημαίνει ὅτι δέν θά ἀναστηθεῖ. Ἔχουμε ἕνα χωρίον στήν Ἀποκάλυψη πού λέγει ὅτι ὅλοι οἱ νεκροί θά ἀποδοθοῦν, καί ἀπό τήν θάλασσα πού πνίγηκαν καί τούς ἔφαγαν τά ψάρια, καί ἀπό τή φωτιά… καί ὅ,τι εἶναι…- ἀλλά τό θέμα εἶναι ὅτι τηροῦμε ἕνα σύμβολον. Πρῶτα-πρῶτα ὅτι ἐπιστρέφουμε στή γῆ, διότι ἔτσι τό εἶπε ὁ Θεός. Ἐπιστρέφουμε στή γῆ. Γι’ αὐτό καί τελευταία στιγμή ἐκεῖ πιά στόν τάφο, ρίπτει ὁ ἱερεύς χῶμα καί λέγει αὐτό τό Ἁγιογραφικόν, «Γῆ εἶ -εἶσαι γῆ, εἶσαι χῶμα- καί εἰς γῆν ἀπελεύσει -καί θά γυρίσεις πίσω πάλι εἰς τήν γῆν». 

     Ἀλλά εἶναι καί τό σύμβολον τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν. Διότι μένοντας ἐκεῖ περιμένω τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ἀντίθετα ὅταν ὑπάρχει ἡ καῦσις, σάν νά λέγουν οἱ ζῶντες διά τῶν κεκοιμημένων: «Δέν περιμένει πιά τίποτα». Ἀκοῦστε, σύμβολα εἶναι αὐτά: «Δέν περιμένει τίποτα»! Καί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ὑποστηρίζουν τήν καύση τῶν νεκρῶν συνήθως κινοῦνται ἀπό μία, θα λέγαμε, φιλοσοφική διάθεση. Αὐτή δέ ἡ φιλοσοφική διάθεσις κυρίως εἶναι ἤ πανθεϊστική ἤ μηδενιστική. Ἢ πανθεϊστική ἤ μηδενιστική. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος δέν ξαναζεῖ πιά, τέλειωσε, ἤ μηδενιστική, γίνεται μηδέν. Ἤ ἡ πανθεϊστική ὅτι ἐπιστρέφει πίσω στήν κτίσιν, χωρίς πιά καμία σημασία. Γι’ αὐτό -πόσο λυπήθηκα γι’ αὐτό!- βλέπει κανείς πολλοί νεοέλληνές μας ἔχονται τέτοιων φιλοσοφικῶν θέσεων καί τάσεων. Φέρ’ εἰπεῖν, ἡ Μαρία Κάλλας, αὐτή ἡ ἀοιδός, ἡ τραγουδίστρια, ζήτησε, ὅταν πεθάνει, νά τήν καύσουν καί τήν στάχτη της -ἤτανε καί ρομαντική!- ζήτησε νά τήν σκορπίσουν μ’ ἕνα πλοῖο πού θά ταξίδευε, θὰ 'χε τήν λήκυθον, νά τήν σκορπίσουν εἰς τό Αἰγαῖον πέλαγος. Εἴπαμε, ἕνας ρομαντισμός ὑπάρχει καί ἐδῶ. Ἤ ὁ Δημήτρης Μητρόπουλος, αὐτός ὁ μαέστρος -παγκοσμίου φήμης μαέστρος ὀρχήστρας- κι αὐτός ἐζήτησε νά καεῖ. Ἥ κάποτε πέρασε ἀπό δῶ, ἔτσι τουρίστας, μέ μιά μοτοσυκλέτα, ἕνας Καναδός, (εἶναι τώρα κάμποσα χρόνια, καμιά εἰκοσαριά χρόνια) καί αὐτός κάπου ἐδῶ στή νέα ἀγορά, σ’ ἕνα δυστύχημα σκοτώθηκε. Καί βέβαια μέχρι νά εξακριβώσουνε περί τίνος ἐπρόκειτο, ποιός ἤτανε κ.λπ. κ.λπ. ἔγινε ἡ ταφή του. Οἱ συγγενεῖς του, ὁ πατέρας του συγκεκριμένα, ἀπ΄τόν Καναδά, μέσω τῆς πρεσβείας των ἐζήτησε νά γίνει ἐκταφή, νά γίνει καῦσις, καί νά τοῦ ἀποσταλεῖ ἡ στάχτη· τό ὁποῖον καί ἔγινε. Κι ἐπειδή ἡ Μητρόπολις κάπως εἶχε φροντίσει… δηλαδή τί εἶχε φροντίσει; Γιά τήν ταφή… καί μερικά πράγματα, ὄχι σπουδαῖα, ἔστειλε μία ἐπιστολή εἰς τήν Μητρόπολιν, εὐχαριστώντας διά τήν συμβολή της, τήν συμμετοχή της εἰς αὐτό τό θέμα. Κι ἔγραφε ἐκεῖ ὁ πατέρας αὐτός -τό εἶχα δεῖ, τό διάβασα- ἔγραφε ὅτι τό ἀγαπημένο τους παιδί πού πιά δέν ὑπάρχει, ἡ στάχτη του ἔφθασε ἐκεῖ, τήν σκόρπισαν εἰς τόν Ἀτλαντικόν ὠκεανόν. 

     Αὐτά ὅμως εἶναι θέσεις, σᾶς εἶπα, φιλοσοφικές καί κυρίως εἶναι μηδενιστικές ἤ πανθεϊστικές. Ἐμεῖς, καί νά τό ξέρετε αὐτό τό πρᾶγμα, παιδιά, πρέπει μέ κάθε τρόπο νά προσέξουμε στό σημεῖο αὐτό, ἄν στήν ἐποχή μας -πού γίνεται!- ἔχουμε τόν τρόπο νά ἀντιδράσουμε, θά ἀντιδράσουμε. Δηλαδή νά γίνεται ἡ ταφή καί νά μή γίνεται ἡ καύση. Πῶς μπορεῖ νά ἀντιδράσουμε; Μέ μιά ἀρθρογραφίαν. Ἐσεῖς μεγαλώνετε. Κάνετε ἕνα ἄρθρο, σέ μία ἐφημερίδα, σέ ἕνα περιοδικό καί ἀπαντᾶτε… ἄ, μέ μερικά στοιχεῖα σάν κι αὐτά ἐπί παραδείγματι, πού σᾶς εἶπα. Σάν παράδειγμα, τώρα, τό λέγω αὐτό.

     Πάντως ἡ κηδεία ἑνός ἀνθρώπου, δηλαδή ἡ φροντίδα του, εἶναι ἡ τελευταία φροντίδα γι’ αὐτόν, καί ἀποτελεῖ, ὅπως σᾶς εἶπα κι ἀπό τήν ἀρχή, ἱερόν καθῆκον, ἐπειδή τιμᾶται ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Καί ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ὅπως θά γνωρίζετε, δέν εἶναι στήν ψυχή μόνον, εἶναι καί στό σῶμα. Εἶναι κάτι πού ἐκπλήσσει πῶς μπορεῖ νά εἶναι καί στό σῶμα, ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι Πνεῦμα. Ναί, ὁ Θεός ἐν ὄψει ὅτι θά ἐγίνετο ἄνθρωπος -ὁ Θεός Λόγος- εἶχε, τρόπον τινα- μιλάω ἀνθρώπινα- προπαρασκευάσει τό σχῆμα πού θά ἔπαιρνε. Κι αὐτό τό σχῆμα εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Συνεπῶς εἶναι τό σχῆμα αὐτό ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καί στό σῶμα καί στήν ψυχή, στό πνεῦμα. Ὅπως λοιπόν ἀντιλαμβάνεστε, ὁ ὅλος ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἀκριβέστερα, εἶναι εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ -τώρα θα τό καταλαβαίνετε καλύτερα-, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔγινε δυνάμει τοῦ τί θά ἐγίνετο ὁ Χριστός, δηλαδή ὅταν θά ἐγίνετο ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος Χριστός εἶναι εἰκόνα τοῦ ἀοράτου Θεοῦ. Συνεπῶς ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα εἰκόνος. Κι ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Εἰρηναῖος, ἐπειδή δέν εἶχε ὁλοκληρωθεῖ αὐτή ἡ ἀλήθεια -ἀπό πλευρᾶς ἐκφράσεως- λέει ἡ Παλαιά Διαθήκη ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔγινε εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἀναλυτικότερα εἶναι εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ πού εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι θά πρέπει νά φροντίσουμε γιά τόν ἄνθρωπο. 

     Ἀκοῦστε τί παραγγέλλει ἡ Σοφία Σειράχ (38, 16): «Τέκνον, ἐπὶ νεκρῷ … κατὰ τὴν κρίσιν αὐτοῦ -δηλαδή κατά τήν συνήθεια τῆς ἐποχῆς- περίστειλον τὸ σῶμα αὐτοῦ (περιστέλλω θά πεῖ σαβανώνω) καὶ μὴ ὑπερίδῃς τὴν ταφὴν αὐτοῦ». «Ὑπερίδης, δηλαδή, μήν περιφρονήσεις, μήν περάσεις καί πεῖς: ‘’Δέν βαριέσαι, δέν ἔχει σημασία νά τόν θάψουμε τόν ἄνθρωπο’’». «Μή ὑπερίδῃς», «μήν παραβλέψεις τήν ταφή του», «καὶ ποίησον τὸ πένθος κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ», «καί νά κάνεις πένθος ἀνάλογα μέ τήν ἀξία του». Δηλαδή, ἄν ἦταν ὁ πατέρας σου ἤ εἶναι ὁ γείτονας ἤ εἶναι ὅποιος ἄλλος μακρινός ἤ κοντινός συγγενής ἤ μεγάλη προσωπικότητα ἤ δέν ξέρω τί, κατά τήν ἀξία του θά κάνεις καί τό πένθος σου. Ὅπως, φέρ’ εἰπεῖν, ὁ Μωϋσῆς ἐπενθήθη 40 ἡμέρες κ.λπ. Ὥστε βλέπει κανένας αὐτή τήν παραγγελία πού δίδει ἐδῶ ὁ Τωβίτ εἰς τόν Τωβία: «Παιδίον ἐάν ἀποθάνω θάψον με», ἔχει πολλή σημασία καί πολλή ἀξία. Ἀλλά ἄς προχωρήσουμε.

     Στἠ συνέχεια λέγει: «Καὶ μὴ ὑπερίδῃς τὴν μητέρα σου» ·δηλαδή «μήν παραβλέψεις τήν μητέρα σου». «Τίμα αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου καὶ ποίει τὸ ἀρεστὸν αὐτῇ καὶ μὴ λυπήσῃς αὐτήν». Δηλαδή: «Νά τιμᾶς τήν μητέρα σου ὅσο ζεῖ καί νά κάνεις αὐτό πού τῆς ἀρέσει -τό ἀρεστόν- καί μήν τήν λυπήσεις». Πόσα πράγματα θά μπορούσαμε νά ποῦμε ἐδῶ παιδιά! Σᾶς βεβαιώνω ὅτι ὁλόκληρη ἡ διαθήκη τοῦ Τωβίτ, ἄν ἔπρεπε νά ἀναλυθεῖ ὅπως ἀναλύουμε, θά θέλαμε πράγματι ἀρκετό καιρό. Ἀξίζει ὅμως, ἀξίζει. Λοιπόν: Μήν περιφρονήσεις τήν μητέρα σου, ὅσο ζεῖ ἡ μητέρα σου. Ἄν ὑπάρχει κάτι τό ἀξιοθρήνητο, εἶναι ἡ περιφρόνηση τῶν γονέων ἀπό τά παιδιά. Δέν ὑπάρχει πιό ἀξιοθρήνητο πρᾶγμα! Θυμόσαστε τόν Σόλωνα ὅταν εἶχε πάει νά ἐπισκεφτεῖ τόν βασιλιᾶ, τόν Κροῖσο, καί ἐκεῖνος τοῦ εἶπε ὅτι «εἶμαι ὁ εὐτυχέστερος βασιλιᾶς τῆς γῆς» καί ὁ Σόλων τοῦ εἶπε ὅτι εἶχε γνωρίσει ἄλλους εὐτυχεστέρους ἀπό αὐτόν; Καί ἀνέφερε παραδείγματα. Ἕνα λοιπόν ἀπό αὐτά τά παραδείγματα πού ἀνέφερε ἦταν καί ἡ περίπτωσις μιᾶς μητέρας πού ἦταν ἱέρεια, κι ἐπειδή γιἀ κάποιο λόγο τά ἄλογα ἔλειπαν γιά νά ζευχθεῖ τό ἅρμα γιά νά πάει σέ κάποια θρησκευτικά της καθήκοντα, ζεύτηκαν τά παιδιά της, λέει, τό ἅρμα, γιά νά μεταφέρουν τήν μητέρα τους -θά τό ἐνθυμεῖσθε αὐτό, θά τό ξέρετε. Καί θεωρεῖ ὁ Σόλων εὐτυχῆ τήν μητέρα αὐτή, ἀλλά εὐτυχῆ καί τά παιδιά, τά ὁποῖα μποροῦσαν ἔτσι νά σκέφτονται γιά τή μητέρα τους. Ὥστε, λοιπόν, βλέπουμε, παιδιά, ὅτι τό θέμα τῆς τιμῆς πρός τούς γονεῖς καί μάλιστα ἐδῶ ἰδιαιτέρως γιά τήν μητέρα εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο. 

     Λέει τό βιβλίο τῶν «Παροιμιῶν» (23,22 -ὁ πρῶτος ἀριθμὸς εἶναι τὸ κεφάλαιον, ὁ δεύτερος ἀριθμὸς εἶναι τὸ χωρίον: «Ἂκουε, υἱέ, πατρὸς τοῦ γεννήσαντός σε καὶ μὴ καταφρόνει ὅτι γεγήρακέ σου ἡ μήτηρ». «Ἄκουσε, παιδί μου, τόν πατέρα σου πού σέ γέννησε». Ὁ πατέρας γεννᾶ ἔ; Ἡ μητέρα τίκτει. Παλιότερα γράφανε στίς ἐφημερίδες ὅτι «ἡ κυρία τάδε ἔτεκεν ἄρρεν». «Ἒτεκεν ἄρρεν». «Ἒτεκεν». Ἔ, εἴχαμε τήν καθαρεύουσα, δηλαδή δέν ἔλεγαν «γέννησε», ἀλλά «ἔτεκεν». Ἀπό τό τίκτω. Ὁ ἀνήρ γεννᾶ, ἡ γυναῖκα τίκτει. Προσέξτε, λοιπόν, τώρα, γιατί ἐξάλλου ὁ Ἀβραάμ ἐγέννησε τόν Ἰσαάκ. Κι ὁ Ἰσαάκ ἐγέννησε τόν Ἰακώβ κ.ο.κ. Βλέπετε; «Ἐγέννησε», αὐτή εἶναι ἡ ἀκριβολογία, δέν λέγει ὅτι ὁ Ἀβραάμ ἔτεκεν! Ὁ Ἀβραάμ ἐγέννησε. Λοιπόν, ἄκουσε τόν πατέρα πού σέ γέννησε καί μήν καταφρονεῖς τήν μητέρα σου που ἔχει γεράσει.

2η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου.

🔷≥6≤
🔸Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου🔸
Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Γάμου. Τό ποτήριον τῆς εὐλογίας. «Ὁ χορός». Ἀνακεφαλαίωσις.
https://youtu.be/WZi5bj7eqYE?si=qW_PPvlZ6V03D_jE
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/03/blog-post_74.html?m=1

🔷≥5≤
🔸Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου🔸
Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Γάμου. Σημεῖα ἀπό τίς τρεῖς πρῶτες εὐχές.
https://youtu.be/YQRsqrUeghQ?si=6QpgKfVMM6KABXH2
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/03/blog-post_13.html?m=1

🔷≥4≤
🔸Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου🔸
Η 4η ομιλία δέν είναι καταχωρημένη στο  arnion.gr
⛔ Δέν υπάρχει Ήχος.
Η απομαγνητοφώνηση συμπεριλαμβάνει και την 184η ομιλία : 👇
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_441.html?m=1
από την κατηγορία : «Ἀπαντήσεις ἀποριῶν. (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν)».
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/02/blog-post_18.html?m=1

🔷≥3≤
🔸Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου🔸
Ἡ περίοδος τοῦ Ἀρραβῶνος, περίοδος ἐγκρατείας καί ἀγνότητος.
https://youtu.be/bpodtAhDhoM?si=cEeKBvvXAvnnW-kR
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/02/blog-post_17.html?m=1

🔷≥2≤
🔸Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου🔸
Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἀρραβῶνος (Τυπική Διάταξις). Ἡ Ἀγάπη στόν Γάμο.
https://youtu.be/5or1E6PWDv0?si=9-Bi5jTKTMCqpL-U
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/02/blog-post_84.html?m=1

🔷≥1≤
🔸Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου🔸
Γενικά περί τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου. Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἀρραβῶνος.
https://youtu.be/TTgqYYQ8ytc?si=8x72NDUrjta17llj
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/02/blog-post_15.html?m=1
✴️
☦.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

💢➖💢➖💢➖💢➖💢➖💢

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://drive.google.com/file/d/1Sk5M-5BMLWA_-m2N9GIGqJfW3U55oWHd/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A4%CF%8C%20%CE%9C%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%BD%20%CF%84%CE%BF%E1%BF%A6%20%CE%93%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%85.?m=1

🔹Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

💢➖💢➖💢➖💢➖💢➖💢