†.Όπως σᾶς εἶχα ἀναγγείλει, ἀγαπητοί μου, θά προσπαθήσουμε να πλησιάσουμε ἕνα πάρα πολύ σπουδαῖο καί σημαντικότατο θέμα· αὐτό εἶναι τό μυστήριο τοῦ γάμου. Εἶναι ἕνα θέμα τό ὁποῖο πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, εἴτε ἔχουμε σχέση με αὐτό εἴτε δέν ἔχουμε. Γι' αὐτό ἀκριβῶς, θά παρακαλέσω πάρα πολύ, μήν παραλείπουμε να βρισκόμαστε ἐδῶ στίς ὁμιλίες αυτές, ὥστε νά πάρουμε μία ολοκληρωμένη εἰκόνα και να μπορέσουμε να σταθοῦμε ὅπως ὁ Θεός θέλει ἀπέναντι στο ζήτημα αὐτό.
Μέ τό φαινόμενο τοῦ γάμου βρισκόμαστε μπροστα στο πιο βαθύ μυστήριο από τα μυστήρια πού ἔχουμε, καί τοῦ φυσικοῦ καί τοῦ μεταφυσικοῦ κόσμου. Καί πράγματι ὁ γάμος εἶναι ἕνα μυστήριο, πού ἀγκαλιάζει ὄχι μόνο διαστάσεις φυσικές, ἀλλά καί διαστάσεις μεταφυσικές· δηλαδή εἶναι ἕνα θέμα πού δέν περιορίζεται μόνο στα στενά ὅρια τῆς παρούσης ζωῆς ἢ μόνο στα στενά όρια μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά εἶναι ἕνα θέμα πού συνδέει τόν Οὐρανό μέ τή γῆ, τόν Θεό μέ τούς ἀνθρώπους, ὅπως θά δοῦμε στη συνέχεια.
Ὁ γάμος εἶναι τό μυστήριο τῆς ἀγάπης· καί τό μυστήριο αὐτό τῆς ἀγάπης κατακαλύπτει ὁλόκληρη τήν κτιστή δημιουργία, τόσο τήν ὁρατή, ὅσο καί τήν ἀόρατη. Ὅ,τι εἶναι, ἀγαπητοί μου, ὁ νόμος τῆς παγκοσμίου ἕλξεως στον υλικό κόσμο, που διέπει τα άψυχα υλικά ἀντικείμενα, τό ἴδιο εἶναι καί ἡ ἀγάπη, ὁ νόμος δηλαδή ἐκεῖνος πού κυβερνά τά ἔμψυχα όντα.
Ἡ ἀγάπη ἔχει ὡς πηγή της τόν ἴδιο τόν Θεό, καί ὁ σκοπός τῆς δημιουργίας εἶναι νὰ ἐπιστρέψουν τα πάντα, διά τῆς ἀγάπης-ἕλξεως, πίσω στον Δημιουργό τους. (Βλ. Α΄ Ιωάν. 4, 9· 16. Α' Κορ. 15, 28.) Αγάπη-ἕλξη!
Τό ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἕνα ἀπό τά πιό βαθειά μυστήρια το βλέπουμε στο μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ. Ὅσο κι ἂν καθήσουμε να αναλογιστούμε το γιατί ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, ἀγαπητοί μου, δέν θά βροῦμε καμία απάντηση, παρά μόνο μία: τήν ἀγάπη. Απολύτως καμία άλλη λογική απάντηση δεν υπάρχει. Γι' αὐτό ἀκριβῶς ἡ λογική εξήγηση τοῦ μεγάλου γεγονότος τῆς ἐνανθρωπήσεως ὁδήγησε σε αἵρεση, σέ αἱρέσεις. Ο Αρειανισμός, ἐπί παραδείγματι, αὐτή ἡ αἴρεση πού ἀρνεῖται τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐκεῖ ἀκριβῶς ἔφθασε, διότι ὁ Ἄρειος προσπάθησε να κατανοήσει τό δόγμα μέ τήν λογική. Καί πολλοί σήμερα, ὁμολογουμένως, αρειανίζουν. Ιδίως ἀρειανίζει ὁ περισσότερος προτεσταντικός κόσμος· δέν δέχεται δηλαδή τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, μόνο καί μόνο διότι αυτή μόνη ἡ λογική δέν μπορεῖ νά ἐξηγήσει τό μεγάλο αυτό γεγονός, ὅτι ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος. Το γεγονός αὐτό ἑρμηνεύεται μόνο μέ τήν ἀγάπη, καί γι' αὐτό ἀκριβῶς ἡ ἀγάπη εἶναι μυστήριο.
Τί εἶναι ἡ ἀγάπη; Ας κάνουμε μία προσπάθεια να κοιτάξουμε στα απύθμενα βάθη της. Δεν θα καταφέρουμε ὅμως τίποτα, διότι «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί» (Α΄ Ἰωάν. 4, 8· 16.). Καί ὅπως ὁ Θεός εἶναι ἄπειρος, ἔτσι καί ἡ ἀγάπη εἶναι ἄπειρη· καί ὅπως ὁ Θεός εἶναι μυστήριο, ἔτσι καί ἡ ἀγάπη είναι μυστήριο. Όχι βεβαίως ὅτι ἡ ουσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀγάπη· ὄχι· ἁπλῶς εἶναι μία ιδιότητα τοῦ Θεοῦ. Ωστόσο ὅμως, ἐπαναλαμβάνω, ἡ ἀγάπη παραμένει ἔνα βαθύ μυστήριο. Τό αἰσθανόμαστε, τό ζούμε, αλλά δέν μποροῦμε νά τό ἐξηγήσουμε. Τό ἀπολαμβάνουμε ὅπως ἀκριβῶς μποροῦμε θαυμάσια να απολαύσουμε τό φῶς τοῦ ἥλιου, ὅπως μπορούμε να χαρούμε τό φῶς τοῦ ἥλιου, ἔστω κι ἄν δέν ὑπάρχει ἐπιστημονική γνώση πάνω στη φύση τοῦ φωτός –ὅποιος εἶναι Φυσικός, θά με καταλάβει– ἔστω κι ἂν ὑπάρχουν μόνο θεωρίες του τί εἶναι τό φῶς, προσπάθειες ερμηνείας. Αὐτό ὅμως δέν μᾶς ἐμποδίζει καθόλου, ἔστω κι ἂν δεν ξέρουμε τί εἶναι τό φῶς, νά τό νοιώθουμε, νά τό ἀπολαμβάνουμε, νά τό χαιρόμαστε. Τό ἴδιο πράγμα συμβαίνει και μέ τήν ἀγάπη,
Θα λέγαμε λοιπόν ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἐκεῖνος ὁ νόμος πού κυβερνᾶ τά ἔμψυχα ὄντα καί πού σκοπό έχει να τα φέρει όλα κοντά στον Θεό. Ὁ ἄνθρωπος ἀντιπροσωπεύει ὅλη τήν κτιστή ορατή δημιουργία· γι' αυτό ὁ ἄνθρωπος διά τῆς ἀγάπης θά ξαναγυρίσει, καί ὀφείλει να ξαναγυρίσει, πίσω στον Θεό.
Μας λέει στην Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του ὁ ἀπόστολος Παύλος: «ὅτι ἐξ αὐτοῦ καὶ δι' αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν τὰ πάντα. αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν» (Ρωμ. 11, 36.). Δηλαδή ὅλα, τα πάντα, εἶναι ἀπό τόν Θεό, μέ τόν Θεό, καί γιά τόν Θεό· σ' Αυτόν λοιπόν ἀνήκει ἡ δόξα αἰωνίως.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι τά πάντα ξεκινοῦν ἀπό τόν Θεό, μέ τόν Θεό τα πάντα γίνονται, καί στόν Θεό πάλι θα ξαναγυρίσουν· εἶναι αὐτό τό πήγαινε-ἔλα τῆς δημιουργίας. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων στάθηκε ἡ αἰτία στο να συμπαρασυρθεῖ καί ἡ κτιστή δημιουργία μακριά από τόν Θεό. Αυτό λοιπόν τό πήγαινε-έλα τῆς δημιουργίας το βλέπουμε στην Αγία Γραφή, τόσο στην Παλαιά, ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη, να σκιαγραφεῖται μέ τήν εἰκόνα τοῦ γάμου. Βλέπουμε την Παλαιά Διαθήκη, ἐπί παραδείγματι, νά ἐμφανίζει τόν Ἰσραήλ, τόν λαό τοῦ Θεοῦ, ὡς νύμφη, καί τόν Θεό ὡς Νυμφίο, ὡς γαμπρό· ὅπως ὁμοίως σκιαγραφεῖ καί τήν κάθε μία ψυχή ὡς νύμφη καί τόν Θεό ὡς Νυμφίο. Καί καλεῖ τώρα ὁ Θεός, τόσο τόν λαό Του, ὅσο καί τίς ψυχές, νά ἔλθουν νά ἑνωθοῦν μαζί Του. Καί αὐτή ἡ ἕνωση παρομοιάζεται με γάμο· και μάλιστα κατά ἕναν τρόπο πού ἴσως στα μάτια τα δικά μας σήμερα, πού ζοῦμε μέσα στο κλίμα τῆς Καινῆς Διαθήκης, λιγάκι ὠμό.
Παρουσιάζει τόν προφήτη Αμμώς, ἐπί παραδείγματι, νά τοῦ λέει ὁ Θεός νά παντρευτεῖ τήν τάδε πόρνη γυναίκα καί νά κάνει παιδιά και λοιπά καί λοιπά –εἶναι μια ολόκληρη ιστορία. Θέλει να δείξει ἐκεῖ ὁ Θεός μ' ἕναν τρόπο πλέον απτό, χειροπιαστό, ὅτι ὁ λαός πού στέκεται μακριά Του πρέπει να ξαναγυρίσει κοντά Του. Γι' αὐτό καί ὁ Χριστός, στην Καινή Διαθήκη, αποκαλεῖ τήν γενεά Του μοιχαλίδα καί ἄπιστη καί διεστραμμένη. (Βλ. Ματθ. 17, 17. Λουκ. 9, 41.) Γιατί μοιχαλίδα; Διότι αποστάτησε από τόν οὐράνιο Νυμφίο. Κάθε γενεά ὀφείλει νά εἶναι συνδεδεμένη ὡς διά γάμου, μέ τό μυστήριο τῆς ἀγάπης πού ἐπικρατεῖ μέσα στον γάμο, μέ τόν Θεό. Εφ' ὅσον λοιπόν ὁ ἄνθρωπος φεύγει από τόν Θεό, χαρακτηρίζεται μοιχός· καί ἡ ψυχή χαρακτηρίζεται μοιχαλίς, ἀφοῦ εἶναι ἡ νύμφη. Ὅπως ἡ γυναίκα που φεύγει από τον ἄνδρα της λέγεται μοιχαλίς, ἔτσι καί ἡ γενεά πού φεύγει ἀπό τόν Θεό λέγεται μοιχαλίς.
Ἕνα βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, που λέγεται Άσμα Ασμάτων, μᾶς ἀποκαλύπτει θαυμάσια, κατά ἔναν υπέροχο τρόπο πού μᾶς κατασυγκινεί, την προσωπική πλέον σχέση τῆς ψυχῆς μέ τόν Θεό. Εἶναι ἕνα ἐρωτικό εἰδύλλιο αυτό το βιβλίο. Σκανδαλίζει πολλούς, περιέργως, δέν ξέρω γιατί. Ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας τό ἑρμήνευσαν καί ἔδωσαν ὅλη τήν πνοή τῆς ψυχῆς τους, ὅλο τόν λυρισμό της καρδιᾶς τους στην ἑρμηνεία αὐτή. Ὄχι λίγοι δέ Πατέρες ἔκαναν καί στίχους, ποιήματα, ἑρμηνευτικά ποιήματα, δηλαδή ἑρμήνευσαν τό Άσμα Ασμάτων κατά τρόπο ποιητικό, (Βλ. Αγ. Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος. Ευχή μυστική. Μιχαήλ Ψελλός, Ἑρμηνεία (ἔμμετρος) τοῦ Ἄσματος Ασμάτων, κ.ά.) διότι καί αὐτό ὄντως εἶναι ἕνα ποίημα. Βλέπει κανείς ἐκεῖ, σέ ὅλες τίς φάσεις τῆς ἀγάπης, την «αγαπημένη» να περιμένει τόν «ἀγαπημένο» της κι εἶναι οἱ σχέσεις ψυχῆς καί Θεοῦ, Ἐκκλησίας καί Χριστοῦ.
Αυτό το βλέπουμε, σε μία συνέχεια, σέ ἕνα ἄλλο ποιητικό βιβλίο –γιατί ποιητικό εἶναι– στο βιβλίο τῆς Αποκαλύψεως. Ἔχει τόσο ποιητικές εικόνες... Μή μοῦ πεῖ κανείς ὅτι εἶναι πεζό. Ἐκεῖ βλέπουμε ἐκείνη τήν εἰδυλλιακή τρισχαριτωμένη σκηνή, αρχικά μέν στο βιβλίο Άσμα Ασμάτων, πού ἡ «νύμφη» λέει: «Εγώ κοιμούμαι, καί περιμένω τόν ἀδελφιδόν, τόν ἀγαπημένο μου. Και περιμένω. Αλλά ἀργεῖ· ἀργεῖ νά 'ρθεῖ. Νύσταξα· θα πέσω να κοιμηθώ.» «Έγώ καθεύδω καὶ ἡ καρδία μου ἀγρυπνεί» (Ασ. Ασμ. 5, 2.), δηλαδή ἐγώ θα κοιμηθώ, για τήν ἀνάγκη τῆς φύσεως, ἀλλά ἡ καρδιά μου τόν περιμένει ξάγρυπνη. Καί συμπληρώνει τώρα τό βιβλίο τῆς Αποκαλύψεως καί λέει: «Έρχεται ὁ ἀγαπημένος και χτυπάει τήν πόρτα»· «ἰδοὺ ἕστηκα ἐπὶ τὴν θύραν καὶ κρούω», «κι αὐτός πού θά μοῦ ἀνοίξει, θά μπῶ μέσα να φάω μαζί του καί αὐτός μαζί μου» (Αποκ. 3, 20.). Προσωπική σχέση· δέν χωράει τρίτος. Δέν χωράει τρίτος δύο μόνο. Φιλική σχέση, σχέση αγάπης, σχέση γάμου.
Αγαπητοί, θὰ σᾶς πῶ μιά μεγάλη αλήθεια. Σήμερα ἄν δέν εἴμαστε Χριστιανοί σ' όλο το βάθος είναι γιατί ζοῦμε ἕναν ἀνέραστο Χριστιανισμό· ἀνέραστο! ἕναν Χριστιανισμό χωρίς ἔρωτα πρός τόν Θεό! γιατί ἡ καρδιά μας δέν εἶναι ἐρωτευμένη μέ τόν Θεό!... Δέν φοβάμαι τις λέξεις. Ὅποιος θα με παρεξηγοῦσε για τις λέξεις αὐτές... δέν ξέρω. Δέν φοβᾶμαι τίς λέξεις. Γι' αὐτό ἀκριβῶς ὅλοι οἱ μεγάλοι Πατέρες, οἱ νηπτικοί Πατέρες, ἐπειδή ἔζησαν μέσα τους ἔντονα τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅλως ἰδιαιτέρως ερμήνευσαν, ἀγάπησαν, ἐξήγησαν, μίλησαν πάνω στο βιβλίο Άσμα Ασμάτων. Και βλέπει κανείς ὅτι ὅλοι οἱ νηπτικοί Πατέρες, ἐκεῖνοι δηλαδή πού καλλιέργησαν ἰδιαίτερες σχέσεις μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό ως τον Νυμφίο τῆς ψυχῆς, ὅλοι αὐτοί πραγματικά έζησαν αὐτόν τόν Χριστιανισμό, πού στόν πυρῆνα του ἔχει τόν ἔρωτα. Ναί, τόν ἔρωτα! Μήν σᾶς σκανδαλίζει ἡ λέξη ἔρωτας. Ὄχι ἀγάπη, ἀλλά ἔρωτάς! Γι' αὐτό σας εἶπα ὅτι τό δράμα του σημερινού ἀνθρώπου, τοῦ σημερινού Χριστιανοῦ, εἶναι ὅτι ζεῖ ἕναν ἀνέραστο Χριστιανισμό, ἕναν Χριστιανισμό χωρίς ἔρωτα. Χωρίς ἔρωτα!
Ακόμη βλέπουμε ὅτι ὁλόκληρη ἡ δημιουργία θά σταθεῖ ἡ Νύμφη του «εσφαγμένου Αρνίου» (Βλ. Αποκ. 5, 6· 12. 13, 8.), πού εἶναι ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. «Ἰδοὺ ὁ νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός...» (Τροπάριο ψαλλόμενο κατά τίς τρεῖς πρῶτες ἡμέρες τῆς Μεγάλης Εβδομάδας.) Ποιά εἶναι αὐτή ἡ «νύκτα»; Η «νύκτα» αυτή εἶναι ἡ νύχτα της παρούσης ζωῆς, εἶναι ἡ νύχτα τῆς Ἱστορίας. Κι ὅταν θά φθάσουμε στο τέλος τῆς Ἱστορίας, τότε θα γίνουν οἱ Γάμοι οἱ Βασιλικοί, όπως θαυμάσια μας τὸ ἐκτυλίσσει αὐτό ἡ Ἁγία Γραφή μέ τήν παραβολή τῶν βασιλικῶν γάμων (Βλ. Ματθ. 22, 2-14.). Ἐκεῖ τὸ «εσφαγμένον Αρνίον», ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας, θα νυμφευθεῖ τήν ἴδια τή δημιουργία Του. Η νύμφευση αὐτή δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ ἕνωση τοῦ Θεοῦ με τήν δημιουργία, δυνάμει τῆς ἐνανθρωπήσεως. Τό πόσο βαθειά εἶναι αὐτή ἡ ἕνωση μπορούμε να το δούμε κατά τήν ἐνανθρώπηση, πού ἑνώνεται ἡ θεότητα μέ τήν ἀνθρωπότητα. «Μυστήριον μέγα»! Ἔτσι τό ἀποκαλεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, τό ὁποῖο ἀναφέρεται «εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν». (Βλ. Ἐφεσ. 5, 32) Μυστήριον μέγα! Τόσο βαθύ μυστήριο εἶναι! Ε, αυτό σημαίνει λοιπόν δυνάμει τῆς σαρκός Του, τῆς θεωμένης σαρκός, τήν ὁποία πῆρε μαζί Του διά τῆς ἀναλήψεως, δυνάμει αὐτῆς τῆς σαρκός θά νυμφευθεῖ, θά ἑνωθεῖ μέ τήν ὑλική δημιουργία, μέ τούς ἀνθρώπους, καί θά εἶναι οἱ Γάμοι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων!
Αγαπητοί μου, μέ αὐτά τά πολύ λίγα εἰσαγωγικά πού εἴπαμε, καταλαβαίνετε ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἕνα βαθύ μυστήριο, το μυστήριο τῆς ἀγάπης, τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τήν δημιουργία, τῆς ἀγάπης τῶν δημιουργημάτων μεταξύ τους· κι ἀκόμα ὅτι ἔχει μιά βαθειά θεολογία ὁ γάμος, μιά πολύ βαθειά θεολογία, ὅτι δέν εἶναι κάτι τυχαῖο, δέν εἶναι κάτι ἐπουσιῶδες, δέν εἶναι κάτι ἀσήμαντο καί παροδικό, αλλά κάτι πολύ βασικό.
Μέσα σ' αὐτό τό μυστήριο εντάσσεται καί ἡ παρθενία, δηλαδή ἡ ἀγαμία, ἡ κατά Χριστόν ἀγαμία. Δέν θα μιλήσουμε βέβαια γι' αυτήν τώρα ἴσως, γιά μιά στιγμή, δέν μᾶς ἐνδιαφέρει, ἄν καί θά 'πρεπε νά μιλήσει κανείς καί γι' αὐτή γιά νά ὁλοκληρώσει τό θέμα του. Ἀλλά καί ἡ κατά Χριστόν αγαμία εἶναι μία μορφή γάμου· διότι ὅλα αὐτά πού εἴπαμε φανερώνουν αὐτό ἀκριβῶς· ὅτι πρός τιμήν τῆς σαρκός τοῦ Χριστοῦ μένει ὁ ἄνθρωπος ἄγαμος. Ἀλλά ἄγαμος ὡς πρός τούς ἀνθρώπους· ὄχι ὅμως ἄγαμος καί ὡς πρός τόν Νυμφίο - Χριστό. Γι' αὐτό καί ἡ ἀγαμία εἶναι μία ιδιότυπη μορφή γάμου. Αλλά προσέξτε ὅμως: ἡ ἐν Κυρίῳ ἀγαμία, ἡ ἐν Χριστῷ ἀγαμία· ὄχι ἡ ἀγαμία από ιδιοτροπία, ὄχι ἡ ἀγαμία ἐκείνη πού μένει κανείς ανύπαντρος γιά νά διασκεδάζει στη ζωή του ή γιατί λέει ὅτι εἶναι ἕνας ἰδιότυπος ἄνθρωπος καί δέν μπορεῖ νά ταιριάσει με κανέναν ἄλλο ἄνθρωπο. Ὄχι· αὐτό εἶναι ἐγωϊστικό καί δέν ἔχει καμία σχέση μέ τήν ἐν Χριστῷ ἀγαμία.
Ακόμη πρέπει να καταλάβουμε –θά τό ἐπαναλάβω· τό εἶπα καί προηγουμένως– ὅτι τό μέγα μυστήριο τοῦ γάμου ἔχει θεολογική βάση. Μην τρομάζουμε, οὔτε χρειάζεται νά εἴμαστε θεολόγοι· ἡ Ἁγία Γραφή πάντοτε συμπλέκει τήν ἠθική μέ τό δόγμα· πάντοτε, ἔστω κατά ἕναν ἁπλό τρόπο. Μόνο εάν γνωρίσουμε τήν θεολογική βάση τοῦ γάμου θά εἴμαστε ἐπιτυχημένοι στον γάμο. Ὅλα τά ἄλλα στοιχεῖα ξεπηδούν ὡς ὠφέλειες πλέον, ὡς δευτερεύοντα στοιχεῖα, ἀπό τήν θεολογική βάση. Ποιά εἶναι αὐτά; Εἶναι οἱ κοινωνικές ὠφέλειες, οἱ ἀτομικές, ἐθνικές, ψυχολογικές καί λοιπά. Ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα εἶναι δευτερεύοντα· πρωτεύον ὅμως στοιχεῖο εἶναι ἡ θεολογική βάση, ὅτι δηλαδή ὁ γάμος μου, το μυστήριο τοῦ γάμου μου, εἶναι εἰκόνα ἑνός ἄλλου μυστηρίου, πού θά τό δοῦμε στη συνέχεια τῶν θεμάτων, τοῦ μυστηρίου τῆς ἑνώσεως Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας, Θεοῦ καί Δημιουργίας. Ἐάν ἔτσι ζήσω τό μυστήριο τοῦ γάμου, μόνο τότε μπορῶ νά μιλῶ για μυστήριο γάμου μέ βάση ὁλότελα χριστιανική.
Ἄν δέν λάβουμε ὑπ' ὄψη τό θεολογικό βάθος τοῦ γάμου, μόλις κι εἶναι ἀνάγκη νά σᾶς πῶ ὅτι ὡς ἀποτέλεσμα θά ἔχουμε τό διαζύγιο, πού εἶναι μία σφήνα στά ἀδιαίρετα καί ἀδιάλυτα τοῦ Θεοῦ. Ἀκόμη προβάλλει καί τό δημογραφικό πρόβλημα. Ποιό είναι το δημογραφικό πρόβλημα; Δύο ἄνθρωποι κάνουν δύο παιδιά, τα δυό παιδιά κάνουν δύο παιδιά, τα δυο παιδιά κάνουν δύο παιδιά, καί τό ἔθνος μαραζώνει, οι πολιτείες μαραζώνουν, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν γεμίζει από πολίτες, κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, κι ἔτσι δημιουργοῦνται ἐθνικά προβλήματα, κοινωνικά προβλήματα και λοιπά, προβλήματα ἐπί προβλημάτων! Πότε όλα αὐτά; Ὅταν λείπει ή θεολογική βάση, ἡ συνείδηση τῆς θεολογικής βάσεως τοῦ γάμου.
Πρέπει ἀκόμη νά σᾶς ἐπισημάνω –ὅλα αὐτά εἶναι μία εισαγωγή στο θέμα μας– ὅτι ὁ σκοπός τοῦ θέματος μας εἶναι νὰ ἀνασύρουμε το μέγα μυστήριο τοῦ γάμου, πρῶτον, ἀπό τό πεζοδρόμιο. Αγαπητοί μου, ἐκεῖ ἔφτασε ὁ γάμος· στό πεζοδρόμιο! Γι' αὐτό θά δεῖτε ὅτι οἱ ἄνθρωποι μιλοῦν μέ τόση προχειρότητα καί μέ τόση... με τόση βρωμιά γιά τόν γάμο!
Ακόμη πρέπει να βγάλουμε τόν γάμο ἀπό τόν διασυρμό. «Παντρεύεσαι, Κώστα;... καημένε, κρεμάστηκες!». Τί θά πεῖ «κρεμάστηκες» ; Γιατί «κρεμάστηκες»; Ξέρετε τί εἶναι αὐτό; Διασυρμός του γάμου εἶναι. Νομίζουν ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἀγχόνη, ὅτι εἶναι θηλιά, ὅτι εἶναι τοῦτο, ὅτι εἶναι ἐκεῖνο, καί λένε λόγια και φράσεις, πού οὔτε ὁ τόπος οὔτε ὁ χρόνος ἐπιτρέπουν ἐδῶ αὐτή τήν στιγμή νά τά ἐπαναλάβει κανείς.
Ακόμη πρέπει να βγάλουμε ἀπό τήν χυδαιότητα τόν γάμο, νά τόν βγάλουμε ἀπό τήν προχειρότητα· ὄχι να παντρευόμαστε σήμερα, καί αύριο να πηγαίνουμε να ζητάμε διαζύγιο!
Διάβαζα κάπου, τώρα τελευταία, κάτι. Δεν θυμάμαι που ἔγινε· στη Νότια Αμερική μου φαίνεται ὅτι ἔγινε. Παντρεύτηκαν κάποιοι, λέει, μέ γέλια και χαρές, καί μπήκανε στήν ἅμαξα. Αλλά ἀμέσως μετά οἱ διαβάτες στον δρόμο αντελήφθησαν ὅτι οἱ νεόνυμφοι ήταν ἀναστατωμένοι καί οἱ δυό. Η κυρία κρατούσε μία ανθοδέσμη με λουλούδια, μαδημένα τα λουλούδια, καὶ ὁ κύριος ξεμαλλιασμένος! Είκοσι λεπτά κράτησε όλη ή στορία. Τσακώθηκαν γιά τό ποῦ θά περάσουν τήν ἡμέρα τους!... Καί ἀπό ἐκεῖ πήγαν κατ' ευθείαν για διαζύγιο. Αυτό τί σημαίνει; Προχειρότητα, ἀγαπητοί μου· προχειρότητα καί ἐπιπολαιότητα!
Ακόμη πρέπει να βγάλουμε τόν γάμο –ἕνα σπουδαῖο σημείο αυτό– από τον πανσεξουαλισμό καί τήν σαρκικότητα. Ὁ γάμος δέν εἶναι εὔσχημη πορνεία· δέν εἶναι νόμιμη πορνεία ὁ γάμος· δέν εἶναι ἡδονισμός. Ὁ γάμος έχει βάσεις υγείας· είναι κάτι πολύ διαφορετικό, τὸ ὁποῖο θὰ δοῦμε στη συνέχεια. Αγαπητοί μου, πρέπει να καταλάβουμε τί ἐπιτρέπεται μέσα στον γάμο καί τί δέν ἐπιτρέπεται. Πόσο σοφά –σᾶς τό λέω ἐκ προοιμίου- πόσο σοφά ἡ Ἐκκλησία μας βάζει τις Σαρακοστές, βάζει τις Τετάρτες και Παρασκευές, και σοῦ λέει: «Ἐδῶ. Πρόσεξε. Πρόσεξε!». Χαλινός. Αὐτός ὁ χαλινός πάει να προστατεύσει αὐτή τήν οὐσία τοῦ γάμου ἀπό ἕνα τρομερό σαράκι, πού λέγεται ἡδονισμός, πού λέγεται σαρκικότητα. Ἔρχεται λοιπόν να σε προστατεύσει· γιατί ἄν πέσεις στόν ἡδονισμό και στην σαρκικότητα, μάθε το: ξέπεσες, χάθηκες. Θα λέγαμε ὅτι ἡ σαρκικότητα καί ὁ ἡδονισμός είναι ἡ πέμπτη φάλαγγα τοῦ γάμου.
Ακόμα, ἂν θὰ θέλαμε να πάρουμε μία σωστή πορεία στην ανάπτυξη τοῦ θέματος τοῦ γάμου, Ὀρθόδοξη πορεία –παρακαλῶ προσέξτε: Ὀρθόδοξη! ὄχι Καθολική, δηλαδή ἐννοεῖται Ρωμαιοκαθολική, ούτε Προτεσταντική– ὁ καλύτερος τρόπος δέν εἶναι νὰ ποῦμε ἐδῶ κάποιες ἐλεύθερες σκέψεις, αλλά να πάρουμε τις δυό ἀκολουθίες, τοῦ Ἀρραβῶνος καί τοῦ Γάμου, και νά τίς ἀναλύσουμε. Εἶναι ἐδῶ μέσα στο Ευχολόγιο, το Μικρό Ευχολόγιο, αὐτό πού ὁ ἱερέας ἀνοίγει μπροστά στούς μελλονύμφους, για να τους διαβάσει τήν ἀκολλουθία τοῦ Ἀρραβῶνος καί τοῦ Γάμου. Καί μέ βάση αὐτή τήν πορεία θα προσπαθήσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Θά δεῖτε τί πλοῦτος ὑπάρχει! πλοῦτος, πού ἴσως δέν εἴχαμε ανακαλύψει μέχρι τώρα. Στηρίζομαι λοιπόν στή μέθοδο αυτή.
Δὲν σᾶς τό κρύβω, ὅτι πολύ μέ βασάνισε ὁ τρόπος παρουσιάσεως τοῦ θέματος. Αναλογιζόμουν τόν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο θὰ σᾶς ἀνέπτυσσα το θέμα αυτό. Μήπως μέ τήν μορφή μιᾶς διαλέξεως, ἔστω καί σέ μερικά σημεῖα; Δέν μποροῦσα νά βρῶ ἕναν καλό τρόπο. Τελικά κατέληξα σ' αὐτόν. Βασίζομαι σε μια γνώμη ενός Ορθοδόξου θεολόγου, ξένου, τοῦ Ἰουστίνου Πόποβιτς (Αγιοποιήθηκε επισήμως από την Σερβική Εκκλησία στις 2 Μαΐου 2010 καί ἡ μνήμη του τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Ιουνίου.), Σέρβος εἶναι, πού λέει ὅτι ἐκεῖνος πού κατανόησε τήν Θεία Λειτουργία, κατανόησε καί τόν Χριστιανισμό· διότι ἡ Θεία Λειτουργία, ἀπό τήν ἀρχή μέχρι τό τέλος της, κλείνει όλο το νόημα καί τήν οὐσία τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὅλο· ὅλο! Θα λέγαμε λοιπόν, κατ' επέκταση, ὅτι κι ἐκεῖνος πού θά ἤθελε να κατανοήσει το μυστήριο τοῦ γάμου, δέν θά εἶχε παρά νά ἀνοίξει τήν ἀκολουθία του Αρραβώνος καί τοῦ Γάμου, καί ἐκεῖ νὰ ρουφήξει όλη την θεολογία και όλη την πρακτική –γιατί ἔχει καί πολλή πράξη μέσα, ὅπως θά δοῦμε, ὅταν εὖχεται ἀκόμη καί γιά τά κελλάρια τῶν νεονύμφων νά εἶναι γεμάτα! Αυτό ακόμη εύχεται ἡ Ἐκκλησία! «Κύριε, λέει, εὐλόγησέ τους σάν τόν Αβραάμ, τόν Ἰσαάκ και τὸν Ἰακώβ, καί τά κελλάρια τους να είναι γεμάτα με κρασί, με σιτάρι καί μέ ὅλα τὰ ἀγαθά.» Τί εἶναι αὐτό; Πράξη εἶναι· πολύ πρακτικό πράγμα· θα λέγαμε, για μιά στιγμή, πολύ πεζό. Κι ὅμως, ἐκεῖνος πού μελετά αὐτές τίς δύο ἀκολουθίες, ὁμολογουμένως κατανοεί καί τό βάθος τοῦ γάμου ἀπό τήν Ὀρθόδοξη πλευρά.
Αὐτά τά λίγα ἤθελα νά σᾶς πῶ σάν μία εἰσαγωγή στο μεγάλο αυτό θέμα.
Καί τώρα ας μπούμε στο κύριο θέμα μας. Ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἀρραβῶνος.
Ανοίγουμε τό Εὐχολόγιο. Ὅπως βλέπετε, στη μιά σελίδα, τήν ἀριστερή, ἔχει κόκκινα γράμματα, στήν ἄλλη μαῦρα. Αὐτά τά κόκκινα γράμματα λέγονται Τυπική Διάταξη· εἶναι μερικές οδηγίες που δίνονται στον ἱερέα προκειμένου να τελέσει το Μυστήριο.
Αμέσως διαβάζουμε: «Μετὰ τὴν θείαν Λειτουργίαν...» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Αθήναι 1984, σ. 90.) 13 καί τά λοιπά. Μετά τήν Θεία Λειτουργία λοιπόν· μάλιστα. Αμέσως βλέπουμε ὅτι ἡ Τυπική Διάταξη μᾶς καθορίζει τον χρόνο καί τόν τόπο. Ποιός εἶναι ὁ τόπος; Ὁ ναός. Ὁ Χρόνος; Μετά τήν Θεία Λειτουργία. Πρῶτο λοιπόν στοιχεῖο: καθορισμός τόπου και χρόνου.
Πρέπει όμως να σημειώσουμε ἐδῶ κάτι καί νά σᾶς πῶ ὅτι ἀρχικά ὁ Γάμος δεν γινόταν ἔτσι. Λέω ἀρχικά γιατί μέχρι καί τόν 19ο αἰῶνα, ἢ ἄν θέλετε ἀκόμη καί μέχρι καί τόν 15ο αἰῶνα, ὁ Γάμος δεν γινόταν ὅπως γινεται σήμερα· ἦταν ἐνσωματωμένος στην Θεία Λειτουργία. Συνεπῶς ὄχι μετά τήν Θεία Λειτουργία, αλλά κατά τήν Θεία Λειτουργία.
Ακριβῶς ἔτσι γίνεται σήμερα και το Μυστήριο τῆς Χειροτονίας. Διακόπτουμε σ' ἕνα σημεῖο τήν Θεία Λειτουργία, τελεῖται τό Μυστήριο τῆς Χειροτονίας, καί συνεχίζουμε τήν Θεία Λειτουργία ἀπ' τό σημεῖο ἐκεῖνο καί μετά, τό ὁποῖο εἶναι καθορισμένο για τον βαθμό Ἱερωσύνης που παίρνει αυτός πού χειροτονείται. Ὁ διάκονος χειροτονείται μετά την τέλεση του Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, γιά νά ὑπηρετήσει, ὁ ἱερέας πρίν ἀπ' αὐτό, γιά νά λάβει μέρος στην Θεία Εὐχαριστία, καί ὁ ἐπίσκοπος πρίν ἀπό τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, για να διδάξει τόν λαό –διότι αυτό είναι τό κατ' ἐξοχήν ἔργο τοῦ ἐπισκόπου.
Ἄρα λοιπόν καί ὁ Γάμος ἦταν ἐνσωματωμένος, παρακαλῶ, στήν Θεία Λειτουργία.
Αὐτό βλέπουμε νά μᾶς τό λέει θαυμάσια ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας του 3ου αἰῶνος, ὁ Τερτυλλιανός. Μᾶς λέει: «Πῶς μπορεῖ νά περιγράψει κανείς τήν εὐτυχία τοῦ γάμου, που συνάπτει ἡ Ἐκκλησία και ἐπιβεβαιώνει ἡ προσφορά τῆς Θείας Εὐχαριστίας;» Είδατε, παρακαλῶ; Το φυσικό πλαίσιο μέσα στό ὁποῖο τελεῖται ὁ Γάμος, ο φυσικός χώρος, εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία, το Μυστήριο τῆς Θείας Ευχαριστίας.
Αὐτό, ἀγαπητοί μου, δέν εἶναι μία λεπτομέρεια· εἶναι κάτι πάρα πολύ βασικό· θα έλεγα ὅτι εἶναι τὸ βασικότερο σημεῖο ἀπ' ὅσα ἐφ' ἑξῆς θά θίξουμε ἀπό τόν Γάμο. Γιατί; Διότι απλούστατα από την αρχή ή Εκκλησία καθορίζει ὅτι ὁ χῶρος τοῦ Γάμου πρέπει νά εἶναι ὁ εὐχαριστιακός χώρος. Ναί, ὁ εὐχαριστιακός! Τι σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅτι στον χώρο πού τελεῖται το Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, δηλαδή ή φανέρωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ κατά τρόπο αἰσθητό, ἐκεῖ πρέπει να τελεῖται καί ὁ Γάμος. Γιατί; Μά σᾶς εἶπα: ὁ γάμος, πού εἶναι μυστήριο κι αυτός, είναι το προανάκρουσμα ἑνός ἄλλου μεγάλου μυστηρίου, τοῦ μυστηρίου τῆς ἑνώσεως Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας! Οι πιστοί βλέπουν μπροστά τους τον γάμο δύο ἀνθρώπων γιά νά κατανοήσουν βαθύτερα τό ἄλλο μυστήριο, τῆς ἑνώσεως τῆς κάθε μιᾶς ψυχῆς μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό, τῆς Ἐκκλησίας μέ τόν Θεό. [...] (Σ' αὐτό τό σημεῖο διακόπτεται ἡ ὁμιλία στην κασέτα, ἀφήνοντας κενό περίπου δεκαπέντε λεπτών.)
Οἱ Γάμοι βέβαια σήμερα δέν γίνονται μέσα στη Θεία Λειτουργία σπάνια να γίνει αυτό. Παρ' όλα αυτά, ἡ ἀκολουθία τοῦ Γάμου μας θυμίζει κάτι ἀπό τήν Θεία Λειτουργία, μᾶς διασώζει κάτι ἀπό τήν ἀρχαία τάξη. Τί ἀκριβῶς; Διασώζει τοῦτο τὸ ἀπομεινάρι· ὅτι το Μυστήριο τοῦ Γάμου δεν αρχίζει μέ τό «Εὐλογητὸς ὁ Θεός», ἀλλά μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία». Βέβαια ἡ ἀκολουθία τοῦ ᾿Αρραβῶνος ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογητὸς»· ἀλλὰ αὐτό εἶναι εἰσαγωγικό στοιχεῖο, εἶναι μεταγενέστερο. Το Μυστήριο ὅμως, τό κυρίως Μυστήριο, εἶναι τοῦ Γάμου, ἡ ἀκολουθία τοῦ Γάμου. Πῶς ἀρχίζει; Αρχίζει μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ὅμως μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία» ἀρχίζει μόνο ἡ Θεία Λειτουργία. Αυτό σημαίνει ὅτι μπορεῖ νά ἀποσπάσαμε ἀπό τήν Θεία Λειτουργία τόν Γάμο, αλλά διατηροῦμε ἕνα σημάδι πού νά δείχνει από ποῦ ἀποσπάσθηκε.
Καί διαβάζουμε πιο κάτω στην Τυπική Διάταξη: «Απόκεινται δὲ ἐν τῷ δεξιῷ μέρει τῆς ἁγίας Τραπέζης δακτύλιοι αὐτῶν δύω» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 90.). Παίρνει ὁ ἱερέας τά δύο δαχτυλίδια, λέει, καί τά βάζει «σύνεγγυς ἀλλήλων», τὸ ἕνα κοντά στό ἄλλο, ἐπάνω στήν ἁγία Τράπεζα. Αυτό σήμερα στις πόλεις δεν τηρεῖται· στά χωριά ἴσως ναί· ἴσως νά τό 'χετε δεῖ κι ἐσεῖς. Αυτό φανερώνει ὅτι ναί μέν ἀποσπάσαμε το Μυστήριο τοῦ Γάμου ἀπό τήν Θεία Λειτουργία, αλλά δείχνουμε κατά τρόπο ἔμμεσο ὅτι τελικά ὁ Γάμος οπωσδήποτε πρέπει νά ἔχει εὐχαριστιακό χαρακτήρα. Ὅταν λέμε εὐχαριστιακό, σημαίνει ὅτι ἀνήκει στήν Θεία Εὐχαριστία, ὅτι πρέπει νά εἶναι δεμένο μέ τήν Θεία Εὐχαριστία. Καί ἐπειδή πάνω στην ἁγία Τράπεζα τελεῖται τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, γι' αυτό βάζουμε τα δαχτυλίδια ἐκεῖ. Αυτό σημαίνει ὅτι οἱ νεόνυμφοι, ἀφοῦ θα παντρευτούν κατά τήν Θεία Λειτουργία, ἢ ἔστω μετά την Θεία Λειτουργία, πρέπει να κοινωνήσουν. Δεν νοείται Γάμος χωρίς να κοινωνήσουν οἱ νεόνυμφοι. Ναί, αγαπητοί μου!
Θυμᾶμαι κάποτε, ὅταν ήμουν καινούργιος κληρικός, λίγων ἡμερῶν, καί τελούσα μερικά Μυστήρια για να μάθω, νά ἐξασκηθῶ σ' αὐτά, Γάμο, Βάπτιση και λοιπά, με πλησιάζει κάποιος και μου λέει: «Κοίταξε, παπά, μή τά πεῖς ὅλα τά γράμματα· πές τα γρήγορα, γιατί το τραίνο φεύγει καί οἱ νεόνυμφοι βιάζονται!» Ἔ, ἀγαπητοί μου... πόσες φορές παντρεύονται οἱ ἄνθρωποι στη ζωή τους; Να μήν νοιώσουν τον Γάμο τους; Νά μήν νοιώσουν ὅλες ἐκεῖνες τίς ὑπέροχες ευχές και νά μήν κοινωνήσουν;
Ἀλλά καί τό Μυστήριο του Βαπτίσματος ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογημένη η Βασιλεία», διότι καί αὐτό κάποτε γινόταν κατά τήν Θεία Λειτουργία. Απομεινάρι δέ τῆς ἀρχαίας τάξεως εἶναι καί τό «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. Ἀλληλούϊα», που τό λέμε στις μεγάλες γιορτές, τῶν Φώτων, Χριστουγέννων καί Πάσχα, ἀντί τοῦ Τρισαγίου Ὕμνου. Εἶναι πρός τιμήν ἐκείνων πού βαπτίσθηκαν. Ἔτσι λοιπόν, ὅπως οἱ βαπτιζόμενοι κοινωνοῦσαν, ἔτσι καί ἐκεῖνοι πού θα παντρευτούν πρέπει να κοινωνήσουν ἀμέσως μετά τόν Γάμο τους· εἶναι κάτι που διατηρεῖται ἀπό τήν ἀρχαία τάξη.
Ο σεβασμιώτατος (Ὁ Λαρίσης, Πλαταμώνος και Τυρνάβου κυρός Θεολόγος Πασχαλίδης.)μόλις βάπτισε ένα παιδάκι στον ναό των Αγίων Τεσσαράκοντα, ἀμέσως μετά το κοινώνησε. Καί ἕνας Μωαμεθανός, πού βαπτίσαμε πριν από λίγο καιρό, ὁμοίως· ἀμέσως μετά τήν Βάπτισή του –τέτοια ώρα περίπου ἦταν· ἴσως καί πιό νωρίς, πεντέμισι ἕξι ἡ ὥρα– κοινώνησε. Μεγάλο παιδί, εἴκοσι δυό, εἴκοσι τριῶν χρονῶν παλληκάρι· μόλις βαπτίσθηκε, κοινώνησε. Μάλιστα δέν εἶχε φάει απολύτως τίποτε ἀπό τό πρωΐ· ὅλη τήν ἡμέρα δέν εἶχε φάει τίποτε· καί τήν προηγούμενη μέρα ὁμοίως εἶχε νηστέψει. Αυτό θὰ πεῖ νὰ δένεις τήν Βάπτισή σου, τον Γάμο σου –πού εἶναι καί τό θέμα μας– να δένεις τόν Γάμο σου μέ τό Ποτήριο τῆς Ζωῆς, μέ τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, δηλαδή ὁ Γάμος σου νά τελεῖται στόν χῶρο τόν εὐχαριστιακό.
Λέει στη συνέχεια τό Τυπικό: «Ὁ δὲ Ἱερεύς, ἐλθὼν ἐν τῷ νάρθηκι», ἀφοῦ εἶναι μετά τή Θεία Λειτουργία πλέον, ἔρχεται ἐκεῖ, «καὶ δίδωσιν αὐτοῖς κηροὺς ἀπτομένους» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 90.), καί δίνει σέ ἐκείνους πού πρόκειται να παντρευτούν δυό λαμπάδες. Παίρνει μία λαμπάδα ἡ νύφη καί μία λαμπάδα ὁ γαμπρός.
Τί εἶναι αὐτές οἱ λαμπάδες;
Ὤ, ἀγαπητοί μου, αυτές οἱ δυό λαμπάδες τῶν νεονύμφων, ἀφοῦ κοινώνησαν κι ὅλας ἢ ἑτοιμάζονται νά κοινωνήσουν, σημαίνουν ὅτι αὐτοί μέσα στο Μυστήριο τοῦ Γάμου τους, ὅπου θὰ ἐπικαλεσθούν το Πνεύμα το Ἅγιο, ἑτοιμάζονται να ζήσουν και οι δύο την προσωπική τους Πεντηκοστή. Όπως το Πνεύμα το Άγιο, ἔνα Πνεύμα Άγιο, διαιρέθηκε σε πολλές πύρινες γλώσσες για την ανάδειξη τῆς προσωπικότητας –ὄχι τῆς μαζας, ὄχι του συνόλου, ἀλλὰ τῆς προσωπικότητος –ἔτσι κι ἐδῶ αὐτοί οἱ δύο θα γίνουν «εἰς σάρκα μίαν» (Βλ. Ματθ. 19, 5. Μάρκ. 10, 8. Α' Κορ. 16, 16. Έφεσ. 5, 31.). Βεβαια τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἔρχεται για τον καθένα προσωπικά γι' αὐτό, ὁμολογουμένως, καί οἱ δυο σύζυγοι πρέπει να ζήσουν την Πεντηκοστή τους. Πρέπει να παρακαλέσουν τόν Θεό, τώρα πού θά ἔρθει το Πνεύμα το Ἅγιο, νά τούς εὐλογήσει «εἰς σάρκα μίαν» –«τό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν, λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος, ἐγὼ δὲ λέγω εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν» (Έφεσ. 5, 32.). Τι ἄλλο ἔχουν νά τοῦ ποῦν; Τί ἄλλο, παρά να παρακαλέσουν ή Πεντηκοστή τους να μείνει μέχρι την τελευταία τους πνοή, να μείνει μέχρι τον τάφο τους, καί πέρα από τόν τάφο, στον αιώνιο Γάμο «Αρνίου» και «Νύμφης», Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας.
Καί προχωράμε σ' ἕνα τελευταῖο σημεῖο τῆς Τυπικῆς Διατάξεως. Λέει: «Καὶ ἐρωτᾷ αὐτοὺς ὁ Ἱερεύς, πρὸς ὁμολογίαν, ἐὰν θέλῃ ἡ νύμφη τὸν νυμφίον· ὅμοίως καὶ ὁ νυμφίος τὴν νύμφην» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 90.) . Ρωτάει ὁ ἱερέας τόν γαμπρό ἐάν θέλει τη νύφη, καί τή νύφη ἂν θέλει τόν γαμπρό. Μάλιστα παλαιότερα Τυπικά, τῆς Τουρκοκρατίας Τυπικά, το είχαν κατά ἕναν τρόπο κάπως απλοϊκό: «Γαμπρέ, θέλεις τὴν κυρὰ ἀπὸ δῶ;». Ἔτσι, μέ τόν τρόπο αὐτό! Ὁ ἱερέας ρωτάει τόν γαμπρό εάν θέλει την κοπέλα: «Την θέλεις;». «Ναί, τίμιε πάτερ!» λένε τά παλαιά Τυπικά. «Ναι, τίμιε πάτερ»! Απαντάει ὅπως ἀκριβῶς κι ἐκεῖνος πού χειροθετεῖται μοναχός στίς ἐρωτήσεις τοῦ κείροντος, τοῦ χειροθετοῦντος, είτε τοῦ ἐπισκόπου εἴτε τοῦ ἡγουμένου. «Δέχεσαι να μείνῆς ἐν τῷ μοναστηρίῳ;» «Ναί, τίμιε πάτερ!». Ἔτσι κι ἐδῶ: «Ναί, τίμιε πάτερ!». Ρωτᾶ κατόπιν τή νύφη: «Θέλεις τὸν γαμβρόν;» «Ναι, τίμιε πάτερ!» ἀπαντᾶ καί ἐκείνη.
Αυτό φανερώνει μία βασική προϋπόθεση την προϋπόθεση· τῆς ἐλευθερίας. Ἡ Ἁγία Γραφή τήν ἔθεσε ἀπό τήν πρώτη στιγμή τήν προϋπόθεση αυτή. Στο βιβλίο τῆς Γενέσεως, τό πρῶτο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, διαβάζουμε τήν ἑξῆς ἱστορία, πού είναι πολύ ωραία. Ἴσως μέσα στην σειρά τῶν θεμάτων νά τήν αναφέρουμε πάλι σε κάποιες λεπτομέρειές της· τώρα όμως μένω σ' ἕνα μόνο σημεῖο.
Ὅταν ἔφυγε ὁ Ἐλιέζερ, ὁ δοῦλος τοῦ Ἀβραάμ, νά πάει στην Μεσοποταμία, την πατρίδα του Αβραάμ, να βρεῖ νύφη γιά τόν γιό του τόν Ἰσαάκ, ἐκεῖ βρῆκε τήν Ρεβέκκα. Ὅταν φιλοξενήθηκε στο σπίτι της και ζήτησε τελικά τήν κοπέλα για νύφη στον γιό τοῦ ἀφεντικού, τόν Ἰσαάκ, καί τά κουβέντιασε μέ τή μάνα, μέ τόν πατέρα καί μέ τά ἀδέλφια της, τότε «ἐκάλεσαν τὴν Ῥεβέκκαν καὶ εἶπαν αὐτῇ· πορεύσει μετὰ τοῦ ἀνθρώπου τούτου; ἡ δὲ εἶπε· πορεύσομαι» (Γέν. 24, 58.). Κοιτάξτε, παρακαλώ, μία ωραία σκηνή, συγκινητική, οικογενειακή καὶ ἁπλή. «Καὶ ἐκάλεσαν τὴν Ῥεβέκκαν»· κουβέντιασαν οἱ μεγάλοι τό θέμα, καί τώρα καλοῦν τήν κοπέλα καί τῆς λένε: «πορεύσει μετὰ τοῦ ἀνθρώπου τούτου;», θές νά πᾶς μαζί του, να παντρευτεῖς τόν Ἰσαάκ; «Η δὲ εἶπε· πορεύσομαι», κι αυτή απάντησε: θα πάω, θέλω να πάω· ἁπλᾶ.
Τί γίνεται ἐδῶ δηλαδή; Εδώ, παρακαλώ, απαιτείται μία αμοιβαία, μία αβίαστη, μία ειλικρινής συγκατάθεση, ὥστε αυτή νά ἀποτελεῖ βασική προϋπόθεση γιά τόν γάμο. Τόσο βασική εἶναι αὐτή ἡ ἀμοιβαία καί εἰλικρινής συγκατάθεση, ὅσο το ψωμί καί τό κρασί προκειμένου να μεταβληθούν σε Σώμα και Αίμα Χριστοῦ στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Τόσο βασική προϋπόθεση είναι!
Εδώ βλέπουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας, από την πρώτη κι όλας στιγμή, σέβεται τήν ἐλευθερία τῶν ἀτόμων· δεν προβαίνει σε κάτι ανελευθέρως. Καί μάλιστα σε τέτοιο βαθμό σέβεται τήν ἐλευθερία, ὥστε, ἐάν ὑποτεθεῖ ὅτι ἀπό τούς τρεῖς πού μετέχουν στο Μυστήριο τοῦ Γάμου, τόν γαμπρό, τήν νύφη καί τόν ἱερέα, ἔστω καί ἕνας ἄν μετέχει σ' αὐτό μέ τό ζόρι, τότε τό Μυστήριο εἶναι ἄκυρο. Ἐάν ἐμένα μέ σηκώσουν νύχτα, μέ τό περίστροφο στον κρόταφο, καί μοῦ ποῦν νά τελέσω ἕναν Γάμο, καί τόν τελέσω, ἀγαπητοί μου, ὁ Γάμος αυτός θα εἶναι ἄκυρος.
Πως να χαρακτηρίσουμε λοιπόν ἐκείνη τή βία που ἀσκεῖται στούς μελλονύμφους, παρακαλῶ, ἄλλοτε στον γαμπρό κι ἄλλοτε στη νύφη, ἀπό τρίτα πρόσωπα, εἴτε εἶναι συγγενεῖς εἴτε γονεῖς εἴτε ἄλλα πρόσωπα που επηρεάζουν τέλος πάντων κατ' ἄμεσον ἢ κατ' ἔμμεσον τρόπο; Κατ' ἄμεσον, διότι αὐτοί ἔτσι θά ἤθελαν. Δηλαδή νά 'θελε ὁ πατέρας να παντρευτεῖ ὁ γιός του αυτή τήν κοπέλα ἢ ἡ κόρη του αὐτόν τόν νέο, γιατί έτσι το θέλει, ἀπό ἐγωϊσμό, γιατί έτσι το καταλαβαίνει· ἀλλά ὁ νέος ἢ ἡ κοπέλα να μήν θέλει. Είναι φοβερό. Η κατ' ἔμμεσον τρόπο, μέ πειθαναγκασμό. Να μήν ἀναγκάζει μέ τή βία, ἀλλὰ νὰ ἀναγκάζει πείθοντας· νὰ τῆς λέει: «Άκουσε, παιδάκι μου. Αὐτός, καλά, μπορεῖ νά εἶναι τριάντα χρόνια πιο μεγάλος από σένα· ἀλλά, τέλος πάντων, έχει μία θέση, είναι πλούσιος· ἐσὺ εἶσαι φτωχιά· ποῦ θά βροῦμε προίκα;». Καί ἡ κοπέλα να πείθεται, μέ μισή καρδιά, καί ἀναγκάζεται να παντρευτεῖ. Αὐτοί οἱ τρόποι, παρακαλώ, δέν εἶναι καλοί.
Θυμᾶμαι, κάποτε μία κοπέλα γνωστή μου, πού μάλιστα ὑπῆρξε και κατηχήτριά μου, ἦταν ἀτυχέστατη στο σημείο αυτό. Στην Κατοχή οι γονείς της την πίεσαν να παντρευτεί κάποιον πολύ μεγαλύτερό της, ὁ ὁποῖος, το χειρότερο, ἦταν καί φυματικός. Ἦταν δημοτικός υπάλληλος, φορατζής. Ἦταν τότε πού τά διόδια ἀνῆκαν στούς δήμους καί τίς κοινότητες, τά ἐκμεταλλεύονταν δηλαδή οἱ δῆμοι, καί τόν εἶχαν ἐκεῖ. Καί ἐπειδή ἦταν Κατοχή καί αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶχε κάποια χρήματα, διότι οἱ ἔμποροι περνοῦσαν τρόφιμα καί ἄλλα προϊόντα ἀπ' τά διόδια, καί κάπως τα βόλευε, σκέφθηκαν λοιπόν να δώσουν την κόρη τους στόν ἄνθρωπο αὐτό γιά νά μήν πεθάνουνε τῆς πείνας. Αλλά εἴπαμε ἦταν καί φυματικός, μέ προχωρημένη φυματίωση. Ἡ κοπέλα φυσικά είχε τις αντιρρήσεις της, τις έντονες αντιρρήσεις της· ἀλλά ποιός τήν ἄκουγε... Παντρεύτηκε τελικά τόν ἄνθρωπο αυτό. Το αποτέλεσμα ήταν, ύστερα από λίγους μήνες μετά τον Γάμο, αυτός να πεθάνει. Μετά ἡ κοπέλα αυτή παντρεύτηκε για δεύτερη φορά· ατύχησε καί στόν δεύτερο γάμο της. Παντρεύτηκε τρίτη φορά αλλά χώρισε κι αυτή τη φορά. Μην σας πω όμως τήν παρακάτω ἱστορία της, γιατί ὁμολογουμένως εἶναι πολύ θλιβερή. Δυστυχῶς αὐτό ἦταν τό ξεκίνημα αὐτῆς τῆς κοπέλας. Καί ποιοί, παρακαλώ, ἦταν οἱ αὐτουργοί; Οι γονείς, πού πίεσαν το κορίτσι τους να παντρευτεί ένα πρόσωπο πού δέν ἔπρεπε.
Ακόμη δυστυχῶς προβάλλεται καί ἡ προίκα. Ἡ προίκα θεωρείται πλέον ένα βασικό στοιχείο, που μεταβάλλει τον γάμο σε αγοραπωλησία. Με τον τρόπο αὐτό ὅμως οἱ ἄνθρωποι παντρεύονται προίκες, χρήματα καί ἀξιώματα· ὄχι ἀνθρώπους. Καί μπορεῖ ἡ κοπέλα να πάρει κάποιον τριάντα χρόνια μεγαλύτερό της, μόνο καί μόνο γιατί ἔχει ἀξιώματα ἢ χρήματα, ἢ ὁ ἄνδρας νά πάρει μία γυναίκα πενήντα χρονῶν, μόνο και μόνο ἐπειδή ἔχει πολλά λεφτά, ἤ... δέν ξέρω τί ἄλλα πράγματα παράξενα, σημεῖα καί τέρατα, πού συμβαίνουν στόν γάμο!
Μή παραξενευόμαστε λοιπόν ἐάν ὁ γάμος σήμερα διασύρεται, ἐάν ὁ γάμος εἶναι ἕνα στοιχεῖο ἀποτυχίας μέσα στην κοινωνική μας ζωή, όταν ξεκινάμε από τέτοιου είδους ἀφετηρίες. Ο γάμος πρέπει να ξεκινάει ἀπό τήν ἐλεύθερη και αβίαστη συγκατάθεση και των δύο μελλονύμφων· νά ποῦν καί οἱ δύο μέ τήν καρδιά τους τό θέλω· ἕνα θέλω ὥριμο, ἕνα θέλω πού να το έχει πεῖ πρῶτα ἀπ' ὅλα ὁ Θεός.
Αὐτή τή στιγμή θυμήθηκα κάτι που διάβασα παλιά στόν ἅγιο Ἰγνάτιο τόν Θεοφόρο, καί εἶναι χαρακτηριστικό. Λέει ἐκεῖ συνιστώντας στον ἅγιο Πολύκαρπο: «Ο γάμος νά μήν εἶναι κατ' ἄνθρωπον, ἀλλά κατά Θεόν· νά ἐρωτᾶται καί ὁ ἐπίσκοπος» (Ἅγ. Ἰγνάτιος, Πρὸς Πολύκαρπον, ΒΕΠΕΣ, V, 40. Ἔκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1955, σ. 283. «Πρέπει δέ... μετά γνώμης τοῦ ἐπισκόπου τὴν ἕνωσιν ποιεῖσθαι, ἵνα ὁ γάμος ᾖ κατὰ Κύριον καὶ μὴ κατ' ἐπιθυμίαν.»). Νά ἐρωτᾶται, θα λέγαμε κατ' ἐπέκταση, καί ὁ ἱερέας. «Τί γνώμη θα είχατε, πάτερ, ἐσεῖς... ἢ σεβασμιώτατε, ἐσεῖς, γι' αὐτόν τόν γάμο; Πῶς τὸν βλέπετε; Θα πάνε καλά οἱ ἄνθρωποι αὐτοί; Ποιές είναι οι προϋποθέσεις που παντρεύονται;» Καί ὁ ἐπίσκοπος ἢ ὁ ἱερέας νά πεῖ τό ναί ἤ τό ὄχι.
Καί μιά πού ἀνέφερα αυτό –συνειρμός– θυμήθηκα καί μία άλλη ιστορία. Πριν από λίγους μήνες ὁ σεβασμιώτατος έλειπε, μάλλον στην Αθήνα –δεν θυμάμαι, κάτι είχε συμβεί– καί γιά πολύν καιρό ήμουν μόνος ἐδῶ στήν Μητρόπολη Λαρίσης. (Ο μακαριστός πατήρ Αθανάσιος Μυτιληναῖος εἶχε διατελέσει ἀρχιερατικός ἐπίτροπος στην Ι. Μητρόπολη Λαρίσης.) Ήρθε λοιπόν ένας ἱερέας από κάποιο χωριό νά μοῦ πεῖ ὅτι δέν ἔδινε χαρτί σε κάποιον ἐνορίτη του, δηλαδή Αδεια Γάμου, διότι ἀντελήφθη ὅτι ὁ μέν γαμπρός εἶχε ἰδιωτία, δηλαδή νοητική καθυστέρηση, ἡ δέ κοπέλα ἦταν ἀπό ἕναν ξένο τόπο. Τέλος πάντων, τὰ φτιάξανε ἐκεῖ οἱ συγγενεῖς τοῦ γαμπροῦ καί ἤθελαν νά τούς παντρέψουν· ἀλλά οὔτε ή κοπέλα ἤξερε τόν γαμπρό, οὔτε οἱ γονεῖς της τόν εἶχανε δεῖ καλά-καλά. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν νά 'ρθεῖ ὁ ἀδελφός του γαμπρού νά μοῦ παραπονεθεῖ ὅτι ὁ ἱερέας δέν δίνει τήν ἄδεια. Τοῦ λέω «Ναί, πρέπει νά ἐρωτηθεῖ καί ὁ ἐπίσκοπος», καί τοῦ ἔδειξα αυτό από τόν ἅγια Ιγνάτιο, γιατί κι εγώ κατάλαβα ὅτι δέν ἔπρεπε να γίνει ὁ γάμος αὐτός. Τελικά ματαιώθηκε, δέν ἔγινε ὁ γάμος, διότι ἐν τῷ μεταξύ ἀπ' αὐτή τήν κωλυσιεργία αντελήφθη ἡ νύφη περί τίνος πρόκειται, ρώτησαν περισσότερο, και είδαν ὅτι δέν ἔκανε αυτός ο γαμπρός για τήν κοπέλα· κι ἔτσι σηκώθηκαν καί ἔφυγαν οἱ ἄνθρωποι. Το αποτέλεσμα ήταν ότι έκανε μήνυση αὐτός εἰς βάρος τοῦ ἱερέως! Ἔκανες μήνυση, ἄνθρωπέ μου;... Κι ἂν παντρευόταν ἡ κοπέλα αυτή αὐτόν τόν ἄνθρωπο πού δέν ἤτανε για γάμο, τί θά γινόταν παρακάτω;
Βλέπετε πῶς ἀκριβῶς σκεφτόμαστε; Κι όμως πρέπει νὰ ἐρωτᾶται, παρακαλώ, ὁ ἐπίσκοπος καί ὁ ἱερέας. Να πάτε στὸν ἐφημέριό σας –συνετά και μυαλωμένα πράγματα– καί νά τοῦ πεῖτε: «Πάτερ μου, αὐτόν τόν γάμο σκεφτόμαστε να κάνουμε. Αυτό το παλληκάρι βρέθηκε, αὐτή τήν θέση κι αὐτήν τήν ἡλικία ἔχει, καί αὐτή εἶναι ἡ κοπέλα. Πῶς τὰ βλέπετε τα πράγματα;». Κι ἄν δέν βλέπει κάτι κακό ὁ ἱερέας, νά πεῖ: «Τήν εὐχή τοῦ Θεοῦ νά ἔχετε καί τήν εὐλογία Του· προχωρήστε. Ὅσο μπορῶ νά βλέπω ὡς ἄνθρωπος, αυτό βλέπω». Κι ἔτσι πλέον ἔχει κανείς καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ ἄνωθεν διά τῆς Ἐκκλησίας.
Ἔτσι πρέπει νά προχωράμε, ἀγαπητοί μου· μέ τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ καί μέ ἐλευθερία. Παρακαλῶ, καί μέ ἐλευθερία! εἶναι βασικότατη προϋπόθεση.
Αὐτά μᾶς λέει ἡ Τυπική Διάταξη, προκειμένου να μποῦμε στήν ἀκολουθία τοῦ Αρραβῶνος καί ἐν συνεχείᾳ στήν ἀκολουθία τοῦ Γάμου. Πρῶτα ὁ Θεός ὅμως θα συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Τρίτη.
Τρίτη, 21-1-1969
1η ομιλία στην κατηγορία "Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου".
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/to-mysthrion-toy-gamoy
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_64.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://drive.google.com/file/d/1Sk5M-5BMLWA_-m2N9GIGqJfW3U55oWHd/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A4%CF%8C%20%CE%9C%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%BD%20%CF%84%CE%BF%E1%BF%A6%20%CE%93%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%85.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
